Morgunblaðið - 11.07.1991, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 11. JÚLÍ 1991
TRADST
VARAHLUTAÞJBNUSTA
er opin frá klukkan 8-18.
Sumaropnun á laugardögum frá klukkan 10-14.
1U Uðs Oið’ftg
HÖFÐABAKKA 9 112 REYKJAVÍK SÍMI 91-686500
GALDRAMEISTARINN
Nýr
bókaflokkur eftir
Margit
Sandemo/
höfund ísfólksins
GALDRAMElSrARlNN «
Framhaldsskól-
ar og kennarar
eftir Ólaf Oddsson
Að undanfömu hafa orðið
nokkrar umræður um framhalds-
skólana og störf kennaranna þar.
Ymislegt athyglisvert kemur fram
í þeim umræðum, en annað orkar
tvímælis. Þessi málefni eru afar
mikilvæg fyrir þjóðina og geta
skipt sköpum um framtíð hennar.
Því er brýnt, að um þau fari fram
umræður og margvísleg sjónarmið
komi fram.
Er ekki eitthvað að hjá okkur?
í Morgunblaðinu 30. júní sl.
birtist viðtal við hinn nýja mennta-
málaráðherra. I viðtalinu segir
blaðamaðurinn: „Nú er komin 10
ára skólaskylda í landinu, en nýleg
rannsókn gefur til kynna að náms-
árangur hafi farið versnandi þegar
komið er í framhaldsskólana, nem-
endur eru lengur að ná þessum
áfanga og standa ekkert betur að
vígi með stúdentspróf á vinnu-
markaðinum. Við spyrjum
menntamálaráðherra hvort þetta
sé ekki dálítið varhugavert í ört
vaxandi samkeppni menntamanna
í heiminum. Er ekki eitthvað að
hjá okkur?“
I þessu sambandi skulu gerðar
hér fáeinar athugasemdir og horft
á málin af sjónarhóli allsreynds
kennara í framhaldsskóla. í for-
sendum spurningar blaðamanns-
ins er fullyrt, að 1) námsárangur
í framhaldsskólunum fari versn-
andi, 2) nemendur séu lengur að
ná þessum áfanga, 3) nemendur
standi ekkert betur að vígi með
stúdentspróf á vinnumarkaðinum.
4) Síðan er spurt, hvort þetta sé
ekki „dálítið varhugavert".
Kannski er hér undanskilið, að
þetta sé kennurunum að kenna.
Um það skal ekki fullyrt, en í for-
sendur sprningarinnar vantar
ýmsa þætti.
Nýleg rannsókn
I Morgunblaðinu 23. júní sl. er
sagt frá rannsókn á 890 stúdent-
PruMmælar
- 50 til + 1000 C
í einu tæki meö elektrón-
ísku verki og Digital sýn-
ingu.

ft
Vesturgötu 16 - Sfcnar 14680-132»
^ rAbu
Garcia
...ogþú kastar lengra
Veiöimaöurinn

um frá MH árin 1975-1986. Margt
kemur fróðlegt fram í þessari at-
hugun og ég er sammála höf-
undunum um sumt. T.d. koma í
skólana allmargir nemendur, sem
hafa ekki til þess getu að stunda
erfitt nám. Þeim líður illa, er þeir
fást við verkefni, sem þeir ráða
ekki við. Auðvitað er þetta afar
óæskilegt.
En í tengslum við þetta allt
þarf að huga að ýmsu og í blaðinu
og viðtalinu við ráðherrann er
ekki fjallað um mikilvæga þætti í
þessu máli. í þessu sambandi má
benda á eftirfarandi:
1) Fyrrgreind rannsókn nær
aðeins til eins framhaldsskóla í
landinu og þá miðað við árin 1971-
1986 (miðað við fjögurra ára
nám), en skólarnir eru margir og
mjög ólíkir að gerð, stefnu og
skipulagi. Það að alhæfa hugsun-
arlaust í þessu efni um alla skóla
á framhaldsskólastigi og störf
þeirra um þessar mundir er hæp-
ið, að ekki sé meira sagt. Þar með
er ekki fullyrt, að ýmislegt í þess-
ari rannsókn geti ekki átt við um
aðra skóla. En forðast ber allar
alhæfingar.
2) Sjá má á súluriti um náms-
lengd í dagskólanum, að súlan
hækkar nokkuð miðað við árið
1986. Hér þarf að athuga, að vor-
ið 1985 varð harðvítug og löng
vinnudeila, en þau dapurlegu fyrir-
bæri eru afar skaðleg og mjög lík-
leg til þess að lengja námstímann
næstu árin á eftir.
3) Það kæmi mér ekki á óvart,
að sú yrði raunin, að meðalnáms-
lengd hefði orðið meiri í fram-
haldsskólunum. í því efni má
benda á, að mjög hefur færst í
vöxt, að nemendur vinni með námi
alltímafreka vinnu og geti því ekki
sinnt náminu sem skyldi. Ég hef
áður íjallað um og gagnrýnt þetta
(í Mbl. 1.9. 88). Halda menn, að
umfangsmikil vinna nemenda með
námi hafi engin áhrif á námslengd
og námsárangur?
4) Þá finnst mér það hæpið að
fullyrða, að stúdentsprófið sé
einskis virði á vinnumarkaðinum.
Þetta virðist einkum byggt á því,
að aðeins 13% þeirra, sem hafi
verið á vinnumarkaði áður en þeir
hófu nám, hafi færst upp í starfí
eftir stúdentsprófið. Ekkert kemur
fram í blaðinu til samanburðar um
frama þeirra, sem höfðu ekki feng-
ið þessa menntun. Hversu margir
yfirleitt fá frama eða færast upp
í starfí?
Undarlegt framatal
Og heldur finnst mér þetta
framatal undarlegt. Er það ekki
aðalatriðið á tímum atvinnuleysis,
að menn geti unnið, gert gagn og
látið gott af sér leiða.
Stundum fínnst mér eins og við
mættum huga meira að eldmóði
bestu manna af aldamótakynslóð-
inni svonefndu. Þeir þráðu að láta
gott af sér leiða, verða þjóð sinni
að liði og berjast fyrir betra lífí.
Ef menn vilja hér skýrt dæmi vil
ég, þótt málið sé mér skylt, benda
á bókina um Helga lækni Ingvars-
son. Af honum og hans líkum
megum við, sem nú erum uppi,
margt læra. Þeir lögðu með starfi
sínu grunninn að einni mikilvæg-
IZutancv
Heílsuvörur
nútímafólks
ustu eign okkar, íslenska velferð-
arsamfélaginu.
Ég sé stundum auglýsingar, þar
sem sagt er, að stúdentspróf (eða
samsvarandi menntun)d sé æski-
legt. Hvernig stendur á því? Hefur
menntunin sjálf þá ekki gildi og
þýðingu í lífinu, hvað svo sem
öðru líður? Telja menn það einskis
virði, ef ungur maður hefur fengið
rækilega tilsögn t.a.m. í Njálu eða
Hávamálum og þar með aukið
mjög á þekkingu sína um manneðl-
ið og móðurmálið. Stendur hann
þá ekki betur að vígi en ella? Það
er engu líkara en sumir menn telji,
að menntun yfírleitt sé fánýt.
Ungur maður, sem hefur í skóla
náð góðum tökum og leikni í með-
ferð móðurmálsins, kynnst vel
sögu lands síns og þjóðar, numið
nátt.úrufræði og bókmenntir, er-
lend tungumál, stærðfræði og
raungreinar, hefur ekki unnið fyr-
ir gýg. Menntunin verður ekki tek-
in frá honum. Þetta veit íslenskur
almenningur og leggur því ríka
áherslu á, að ungmenni á hans
vegum fái menntun.
I framhaldsskólunum eru marg-
ir kennarar, og auðvitað þekki ég
þá ekki alla. En mér er fullkunn-
ugt um, að í skólunum eru margir
menn, sem vinna vel og samvisku-
samlega sín erfiðu, en afar mikil-
væg störf.
Hitt er annað mál, að bráðnauð-
synlegt er að efla með öllum til-
tækum ráðum verkmenntun hér á
landi og gera veg hennar sem
mestan. En hún er ekki andstæða
liinnar bóklegu menntunar, þetta
eru greinar af sama meiði. Og
sannfærður er ég um það, að vel-
ferð þjóðarinnar í framtíðinni er
mjög svo undir því komin, að
menntun, bæði bókleg og verkleg,
verði efld með öllum tiltækum ráð-
um. Þetta hafa menningarþjóðir
eins og Þjóðveijar skilið, enda er
menntunin undirstaða framfara
og hagsældar. Þeir hafa og kostað
kapps um að hafa menntun kenn-
aranna sem mesta og sýnt þeim
framkomu við hæfi, — í þágu sam-
félagsins í heild. Um þá siði, sem
hér hafa tíðkast í þessum efnum,
þarf ekki að ræða.
Margt má lagfæra
En það er vissulega ýmislegt,
sem lagfæra þarf í framhaldsskól-
unum. Þar má nefna menntun
kennaranna. Þegar ég hóf kennslu
í menntaskóla fyrir rúmum 20
árum, þá sögðu menn, að mjög
æskilegt væri, að kennari hefði
kandídatspróf (6-7 ára nám) eða
samsvarandi menntun í fræðigrein
sinni og BA-próf (3-4 ára nám)
væri lágmarksmenntun í þetta
starf. Þetta var sagt þá.
En margt hefur hér breyst. Nú
þykir mjög gott, ef það fæst mað-
ur með BA-próf í kennslu. Og í
seinni tíð haf allmargir „kollegar“
mínir í sumum greinum verið lið-
lega tvítugir stúdentar. Skóla-
menn hafa og bent á, að mjög
erfítt sé að fá hæfa kennara í
mikilvægum greinum (sbr. Mbl.
2.7. 91, bls. 51). Skólameistari úti
á landi talaði nýlega við 40 menn,
áður en honum heppnaðist að ráða
kennara í mikilvæga grein að
sumra sögn, þ.e. íslenskuna.
Nú í vor luku nokkur hundrað
manns prófum frá Háskóla ís-
lands. Af þeim voru tveir með
kandídatspróf í sagnfræði og einn
í íslenskum bókmenntum, sbr.
Morgunblaðið í dag, 3. júlí, bls.
25. Kannski finnst fáum öðrum
en mér þetta vera „dálítið var-
hugavert".
Þá hefur einnig lélegur að-