Morgunblaðið - 22.08.1991, Blaðsíða 16

M I ’ j ? r V / ; ; , , (l < \ ! < • / - x i • ,
16 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. ÁGÚST 1991
Starfsemi fjölmiðla í Moskvu að kom-
ast í eðlilegt horfí
Prentuðum blaðið
í ljósritunarvélum
- segir fréttasljóri Komsomolskaja
Pravda í samtali við Morgunblaðið
ÚTGÁFA frjálslyndra dagblaða
er nú aftur komin í eðlilegt horf
í Moskvu og útvarps- og sjón-
varpsstöðvar, sem lokað var í
valdaráninu á mánudag, hafa
hafið útsendingar á ný. „Blaðið
okkar kemur út á morgun, við
fengum leyfi fyrir því um klukk-
an tvö í dag. Ég tel að öll blöð
muni verða gefin út í fyrramál-
ið,“ sagði Maxim Tsjíkín, frétta-
stjóri erlendra frétta á stærsta
dagblaði Sovétríkjanna, Komso-
molskaja Pravda, í samtali við
Morgunblaðið í gær. „Við erum
að skrifa fréttir morgundagsins,
um valdaránið og ástandið í land-
inu.“
„Á mánudagsmorguninn fengum
við tilkynningu frá opinberu frétta-
Stofunni Tass um að aðeins níu
dagblöð yrðu gefín ut og Komso-
molskaja Pravda væri ekki þar á
meðal. Þeir tilkynntu jafnframt að
allar fréttir yrðu ritskoðaðar. Til
að fylgja þessu eftir komu hermenn
inn í hús blaðsins og skriðdrekar
voru á götunni fyrir utan. Hermenn-
irnir höfðu sig lítt í frammi og voru
mjög yfirvegaðir," sagði Tsjíkín.
„Strax á mánudag ákváðum við
að ritstjórnin myndi starfa eðlilega,
þótt útgáfa blaðsins væri bönnuð.
Blaðamenn okkar voru þegar í stað
sendir til þinghússins og út á götur
til að fylgjast með öllu, sem gekk
á. Um nóttina prentuðum við blaðið
eftir sem áður — í ljósritunarvélum.
Yfírmaður Pravda-prentsmiðjunn-
ar, sem prentar blaðið okkar, hafði
fengið skipanir um að loka prent-
smiðjunni.
Á þriðjudagsmorgun hófum við
dreifingu blaðsins meðal almenn-
ings, og einnig sendum við frétta-
skeyti til útlanda og til dagblaða
og útvarpsstöðva í öðrum landshlut-
um. Ýmis svæðisbundin dagblöð og
sjónvarpsstöðvar birtu fréttir okk-
ar, og nú eru þessi blöð farin að
berast til Moskvu.“
Tsjíkín sagði að í dag væru eng-
ar hömlur lagðar á útgáfu blaðsins
og tilkynnt hefði verið að ritskoðun
væri aflétt.
Reuter
I morgunsárið
Snemma morguns í gær stóðu mörg þúsund manns enn vörð um þinghús Rússlands í miðborg Moskvu.
Sumir slógu á léttari strengi ofan á skriðdreka eins og sjá má.
Juuri Luik, aðstoðarmaður utanríkisráðherra Eistlands;
Valdaránstilraunin flýt-
ir sjálfstæði Eistlands
„ÉG HELD að valdaránstilraunin muni hafa þau áhrif að þróun í
Éystrasaltsríkjunum í átt til frelsis og sjálfstæðis muni taka skemmri
tíma en ella. Nú þurftu allir að gera upp hug sinn og taka sjálf-
stæða ákvörðun og það hefur áhrif á hugsunarhátt manna,“ sagði
Juuri Luik, aðstoðarmaður Lennarts Meris, utanríkisráðherra Eist-
lands, sem fékk á þriðjudag umboð eistneska þingsins til að mynda
útlagastjórn, í samtali við Morgunblaðið.
„Hér er vissulega allt rólegt. Eystrasaltsríkjunum, og haldi bar-
Nýjustu fréttir héðan herma að
fimm herbílar hafi flutt hermenn
að sjónvarpsturninum [í Tallinn,
höfuðborg Eistlands]. Ekki hefur
komið til átaka. Turninn hefur ekki
verið hernuminn, eða öllu heldur
aðeins neðsti hluti hans. Á efri
hæðum gengur starfsemin sinn
vanagang. Allur tæknibúnaður er í
lagi.“
Luik kvaðst telja líklegt að her-
sveitirnar í Tallinn myndu draga
sig til baka þar sem valdaránið í
Kreml hefði farið út um þúfur.
„Uppiýsingar frá Sovétríkjunum og
Eystrasaltsríkjunum gefa til kynna
að herinn sé að hörfa frá öllum
vígstöðvum. Hins vegar er einnig
hugsanlegt að einstakar herdeildir
taki sig saman, sérstaklega í
áttunni áfram."
Luik sagði að engin viðbrögð
hefðu borist frá neyðarnefndinni
eftir að eistenska þingið lýsti yfir
sjálfstæði landsins á þriðjudags-
kvöld. „Ég lít svo á að nefndin sé
úr sögunni og henni gafst ekki tími
til viðbragða í gærkvöldi. Aftur á
móti hefur borist orðsending frá
stjórn Jeltsíns. Jeltsín segir þar að
hann viðurkenni sjálfstæði Eist-
Iands.“
Aðspurður, um hvort valdaránið
sem fór út um þúfur myndi hafa
það í fór með sér að næstu hús-
bændur í Moskvu yrðu umburðar-
lyndari gagnvart sjálfstæðisbaráttu
Éystrasaltsríkjanna, sagðist hann
halda að valdaránið myndi a.m.k.
leiða tii uppstokkunar á öllum svið-
um í Sovétríkjunum. „Ég vænti
þess m.a. að mikil endurskipulagn-
ing verði á valdakerfi hersins og
sovésku öryggislögreglunnar, KGB.
Ég held að okkur [Eystrasaltsþjóð-
unum] hafi opnast fleiri möguleikar
nú þegar harðlínuöiíunum hefur
verið greitt þungt högg og þau
hafa sig líklega lítt í frammi í nán-
ustu framtíð," sagði Luik.
Hann taldi að afstaða Míkhaíls
Gorbatsjovs gagnvart sjálfstæð-
iskröfum Eystrasaltsríkjanna
myndi ekki breytast ef hann tæki
aftur yið völdum í Sovétríkjunum,
„en ég held að völd Gorbatsjovs
verði jafnvel enn minni en þau voru
fyrir valdaránið. Borís Jeltsín Rúss-
landsforseti, sem stóð sig framúr-
skarandi vel meðan valdaránið stóð
yfir og naut gífurlegs stuðnings,
ekki einungis í Rússlandi, heldur
einnig í öðrum Sovétlýðveldum og
heiminum öllum, mun hins vegar
hljóta enn meiri áþreifanleg völd í
Rússlandi og hann mun stuðla að
meira pólitísku réttlæti en Gorb-
atsjov.“
Luik sagði að undanfarnir þrír
dagar yrðu lengi í minnum hafðir
og að vopnin hefðu snúist í höndum
valdaránsmannanna: „Þeir ætluðu
sér að varðveita Sovétríkin en raun-
in varð þveröfug."
Gorbatsjov hefur tapað leiknum
segir Janis Jurkans, utanríkisráðherra Lettlands
„STJÓRNVÖLD í Moskvu?
Hvað eru stjórnvöld í Moskvu?
Jeltsin hefur þegar viðurkennt
sjálfstæði okkar. I mínum
huga er Jeltsín langvaldamesti
maðurinn í Sovétríkjunum,“
svaraði Janis Jurkans, utanrík-
isráðherra Lettlands, spurn-
ingu blaðamanns Morgun-
blaðsins um hvort hann ætti
von á því að stjórnvöld í
Moskvu myndu viðurkenna
sjálfstæði Lettlands, sem lýst
var yfir í gær.
„Ég tel að Gorbatsjov hafí orð-
ið undir í atganginum pólitískt
séð. í augnablikinu virðist hann
njóta mikils stuðnings, en ég
held að hann verði að segja af
sér innan nokkurra vikna eða
mánaða. Mér fínnst Gorbatsjov
vera að hluta ábyrgur fyrir því
sem gerðist. Gorbatsjov er ekki
lengur í sama forystuhlutverki
og áður og afstaða hans skiptir
ekki lengur miklu máli. Hann er
enn voldugur í augum umheims-
ins, en hann hefur tapað leiknum
innanlands. Hann verður að segja
af sér. Hann á einskis annars
úrkosti að mínu mati.“
Þegar Jurkans var spurður að
því, hvort hann vænti þess að
erlend ríki myndu viðurkenna
sjálfstæði landsins á næstunni,
svaraði hann því til, að yfir sextíu
ríki sem viðurkenndu sjálfstæði
landsins á þriðja áratugnum
hefðu ekki lýst neinu öðru yfír,
þannig að hann liti svo á að sú
afstaða væri óbreytt.
Aðspurður um hvort hann
byggist við að ísland tæki upp
stjórnmálasamband við Lettland
sagði hann að það væri ýmsu
háð: „Það veltur á því hversu
hratt ástandið batnar í Sovétríkj-
unum og Eystrasaltsríkjunum,
en ég á von á að það gerist fljót-
lega, mjög flótlega. Valdaránið
flýtti fyrir þróun í átt til sjálf-
stæðis í Lettlandi.
Janis Jurkans.
Frumkvæði Breta
iiman EB:
Stuðningnr
við Austur-
Evrópuþjóðir
Prag. Reuter.
VACLAV Havel, forseti Tékkó-
slóvakíu, þakkar Bretum frum-
kvæðið að væntanlegum fundi
Evrópubandalagsþjóðanna í
Haag um stuðning við Tékkósló-
vakíu, Pólland og Ungveijaland.
Tékkneska fréttastofan CTK
segir að Havel hafi þakkað John
Major, forsætisráðherra Bretlands,
aðstoðina í símtali í gær. Major
sagði við sama tækifæri að það
væri í þágu Evrópubandalagsins að
friður héldist og landamæri í Mið-
og Austur-Evrópu væru tryggð.
Báðir lýstu þeir sig sannfærða um
að ekki væri unnt að snúa við þeirri
lýðræðisþróun sem hefði átt sér
stað í löndunum.
„Mér virðist sem tilraunir okkar
til að sameinast á ný þjóðum
Vestur-Evrópu, sem hafa haft lýð-
ræði að leiðarljósi, muni geta öðlast
nýjan styrk við þennan sorglega
atburð,“ sagði Havel í gær, og átti
þá við valdaránið í Sovétríkjunum.
Talsmaður utanríkisráðuneytis
Tékkóslóvakíu sagði að Jiri Di-
enstbier utanríkisráðherra sem nú
er á ferð í Bandaríkjunum, myndi
ræða mál er vörðuðu öryggi land-
anna þriggja við bandaríska emb-
ættismenn í dag.
George Bush, Bandaríkjaforseti,
fullvissaði Havel á mánudagskvöld
um að Bandaríkin styddu lýðræði í
Austur-Evrópu.