Morgunblaðið - 06.09.1991, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. áEPTEMBER 1991
Heba heldur
við heilsunni
Byrjum 9. sept.
Besta æfingablanda
meö tónlist
Bol - magi, rass,
læri
Teygjur - slökun
Nudd- og
Trimmform-
meöferó
HEILSURÆKTIN HEBA,
Auðbrekku 14, Kópavogi
sími 642209
CB FORHITARAR
MIÐSTÖÐVARHITARAR
og
NEYSLUVATNSHITARAR
Mest seldu FORHITARAR
landsins
r
LANDSSMIÐJAN HF.
Verslun: Sölvhólsgötu 13
Sími (91)20680
X-Iöfðar til
XI fólks í öllum
starfsgreinum!
Hver hlýtur hagnaðinn?
Síðari grein
eftir Gylfa Þ.
Gíslason
i
Markmið skynsamlegrar fisk-
veiðistjómar er að sjálfsögðu að
vernda fiskistofna og stuðla að
því, að úr þeim sé veitt með hag-
kvæmum hætti. En'jafnframt verð-
ur að haga fiskveiðistjórninni
þannig, að gætt sé réttlætis í tekju-
og eignaskiptingu. Eigendur þeirra
framleiðsluafla, sem hagnýtt eru
við veiðar, verða að fá gi'eitt fyrir
framlag sitt, hvort sem það eru
sjómenn, eigendur veiðarfæra og
olíu, þeir sem lánað hafa til rekstr-
arins, eigendur skipanna sjálfra
eða eigendur fískistofnanna. Fisk-
veiðistefnan, sem nú er fylgt, hefur
verið gagnrýnd fyrir það, að eig-
endur fiskistofnanna, almenningur
í landinu, fái ekki greiddan arð af
eign sinni. Eigendur skipa fái verð-
mæta heimild til þess að hagnýta
hana án þess að greiða gjald fyrir.
Ymsir, og þá fyrst og fremst for-
svarsmenn sjávarútvegsins, gera
lítið úr þessu og segja hitt aðalat-
riðið, að fiskveiðistefnan leiði til
hagræðingar við fiskveiðarnar,
sem sé þjóðarbúinu öllu til góðs.
Meginstoðir fiskveiðistefnunnar
eru tvær. Annars vegar er þeim
heildarafla, sem stjórnvöld leyfa
að veiddur sé, skipt á milli skipa
eftir vissum reglum án þess að
greiða þurfi fyrir þessar veiðiheim-
ildir. Hins vegar er eigendum skip-
anna svo að segja alveg fijálst að
eiga viðskipti með þessar veiði-
heimildir, kvótana, sín á mili. Eig-
andi margra skipa getur flutt veiði-
heimildir milli skipa að vild. Og
eigandi skips getur selt eiganda
annars skips veiðiheimild sína við
hverju því verði, sem um semst.
Selji eigandi skips allan kvóta sinn
verður að leggja skipinu, úrelda
það.
Málsvarar núverandi fiskveiði-
stefnu halda því fram, að þessar
reglur tryggi, að flotinn muni
smám saman minnka í hagkvæma
stærð.
II
Fyrstu árin eftir að núverandi
fiskveiðistefna var tekin upp 1984
hélt verðmæti fiskiskipastólsins
áfram að vaxa, þótt hann væri
þegar mikið of stór. Sumpart átti
þetta rót sína að rekja til þess, að
byggð voru ný, afkastamikil og
mjög hagkvæm skip, og er hér
fyrst og fremst átt við frystitog-
ara. Hér var auðvitað um fram-
faraspor að ræða. En að verulegu
leyti átti aukning flotans rót sín
að rekja til óarðbærrar íjárfesting-
ar í kjölfar sóknarmarksins svo-
nefnda, þ.e. þeirrar reglu, sem í
gildi var til síðustu áramóta, að
skip máttu veiða eins og þau kom-
ust yfir í takmarkaðan tíma. Þessi
regla var talin valda óhagkvæmni
og var því felld úr gildi við síðustu
endurskoðun laganna um fiskveiði-
stjórnina. Nú eru veiðiheimildir því
eingöngu bundnar við aflamagn
og kenndar við aflamark.
Verðmæti fiskiskipaflotans eru
nú sem betur fer hætt að vaxa.
Og vegna þess, að við síðustu ára-
mót urðu viðskipti með veiðiheim-
ildir, kvóta, í raun og veru alveg
fijáls, hefur á þessu ári kveðið enn
meira að slíkum viðskiptum en
áður. Veiðiheimildir, kvótar, hafa
í mjög ríkum mæli verið fluttar
milli skipa, sameinaðar á færri
skip en áður. Þetta er að sjálf-
sögðu hagkvæmt, bæði fyrir eig-
éndur skipanna og þjóðarheildina,
þar eð veiðarnar verða stundaðar
með hagkvæmari hætti en áður.
En þegar það er athugað, hversu
mörgum skipum hefur verið lagt,
vekur það athygli, hversu þau eru
fá, þ.e. hversu fiskiskipum með
réttindum til veiða fækkar lítið.
Það, sem gerist, er, að þeir eig-
endur skipa, sem sjá sér hag í því
að selja kvóta, selja hann ekki all-
an til þess að ekki þurfi að úrelda
skipið. Þeir halda eftir dálitlum
kvóta til þess að skipið haldi rétt-
indum sínum til þess að fá úthlut-
að kvóta að nýju.
Þetta er vissu leyti skiljanlegt
frá sjónarmiði eiganda skipsins,
sem er að selja kvóta. Óvissa ríkir
um, hver verða muni framtíðar-
skipun fiskveiðistjórnarinnar.
Menn vilja því bíða átekta. Þetta
staðfestir á hinn bóginn það, sem
haldið var fram í fyrri grein, að
núverandi skipan tryggir engan
veginn, að flotinn minnki með
nægilegum hraða í nauðsynlega
stærð. Og samfara þeirri óumdeil-
anlegu hagræðingu, sem siglir í
kjölfar sameiningar veiðiheimilda
hjá æ færri skipum á sér stað gífur-
leg eignasöfnun hjá mörgum út-
gerðarfyrirtækjum. Þau bókfæra
sem eign sína keypt kvótaverð-
mæti, sem nema milljörðum, og
mega telja afskriftir af þessum
verðmætum til frádráttar tekjum
sínum. Slíkt ástand má ekki vara
öllu lengur.
III
Afleiðing, þess, að allir eru nú
orðnir sammála um, að fiskveiði-
flotinn sé orðinn alltof stór, er
auðvitað sú, að allir gera sér ljóst,
að hann verður að minnka veru-
lega. Sá, sem þetta ritar, og fjöl-
margir aðrir eru þeirrar skoðunar,
að núverandi skipun fiskveiði-
stjórnarinnar tryggi ekki nægilega
minnkun hans. Það á ekki einung-
is rót sína að rekja til þess, að
Dr. Gylfi Þ. Gíslason
„Er rétt að andmæia
enn einu sinni þeirri
fjarstæðu, að gjald fyr-
ir hagnýtingu fiski-
stofna séu álögur á út-
gerðina og hún hafi
ekki efni á slíku gjaldi.
Verulegur og vaxandi
hluti útgerðarfyrir-
tækja greiðir nú í ár
slíkt gjald. Það lendir
bara á röngum stað: í
vasa annarra útgerðar-
fyrirtækja, en ekki til
almennings í landinu.“
óvissa ríkir um framtíðina. Þótt
gildandi lög yrðu gerð ótímabundin
væri ekki heldur nein trygging
fyrir því, að flotinn minnkaði í
hæfilega stærð. í öllu falli tæki
það mjög langan tíma. Og ranglát
eignasöfnun héldi áfram hjá ein-
stökum útgerðarfyrirtækjum.
Þeim mun lengri tími, sem liði,
þeim mun nær því drægi, að skipa-
eigendur teldu sig eiga fiskistofn-
ana við landið.
Vandamálið, sem Ijallað er um
í þessum tveim gi’einum, er, hvað
muni gerast varðandi minnkun
flotans að öllu óbreyttu, og hvað
eigi að gera til þess stuðla að því,
að hún fari fram sem skjótast og
með sem hagkvæmustum og rétt-
látustum hætti.
IV
Það gæti verið gagnlegt að gera
sé grein fyrir því, hver yrði afleið-
ing þess, ef hægt væri að minnka
fiskiskipaflotann í einu vetfangi
um þriðjung. Auðvitað er það ekki
hægt. En engu að síður má að
gera sér grein fyrir ýmsum hliðum
þess ástands, sem skapaðist, ef
flotinn væri aðeins tveir þriðju
hlutar þess, sem hann er nú. Það
er t.d. augljóst, að útgerðarkostn-
aður flotans yrði miklu minni en
hann er nú. Ef kaupgjald og vei'ð-
lag innanlands héldist óbreytt,
verðlag á innfluttum rekstrarvöi'-
um sömuleiðis og gengi krónunnar
væri hið sama og nú, er auðséð,
að gífurlegar hagnaður yrði á út-
gerðinni. Auðvitað hlyti minnkun
flotans að hafa kostað eitthvað.
En afskrift þriðjungs flotans gæti
aldreið kostað nema lítinn hluta
af þeim gífurlega hagnaði, sem
myndast mundi á skömmum tíma.
Hér skal alveg horft fram hjá þeim
vandamálum, sem tengjast afskrift
þess þriðjungs flotans, sem ekki
ér þörf á til veiða. Ekki ætti að
þurfa að taka fram, að slíkur ofsa-
hagnaður hjá útgerðinni væri óeðli-
legur. Gildandi skattalöggjöf
nægði ekki til þess að gera hann
ásættanlegan. Hann stangaðist al-
gerlega á við réttlætistilfinningu
alls almennings.
Ef fylgt yrði sömu stefnu í geng-
ismálum og fylgt hefur verið í ára-
tugi, þ.e. að miða gengi krónunnar
við það, að rekstur útgerðar væri
í sæmilegu jafnvægi, ætti að
bregðast við slíkum gróða með
hækkun á gengi krónunnar. Slíkt
kæmi hins vegar ekki til greina.
Ýmis iðnaður og margvísleg þjón-
usta afla næstum helmings gjald-
eyristeknanna og gæti ekki staðið
undir slíkri gengishækkun. En
hvernig ætti þá að gera ástandið
viðimandi?
í því sambandi væri nauðsynlegt
að gera sér grein fyrir, hvernig
hinn óeðlilegi gróði væri til kom-
inn. Skýringin er auðvitað fyrst
og fremst sú, að bókhald útgerðar-
innar hefur ekki verið rétt frá þjóð-
hagslegu sjónarmiði. Hún hefur
aldrei talið til gjalda einn kostnað-
at'lið, afgjald' fyrir hagnýtingu
fiskistofnanna. Hér er um að ræða
jafnsjálfsagðan kostnaðarlið og
laun, afskriftir, vexti, olíu, veiðar-
færi o.s.frv. Myndun ágóðans á
auðvitað sumpart rót sína að rekja
til þeirrar hagræðingar, sem átt
hefur sér stað. Að því leyti er ekk-
ert við hann að athuga. Af þeim
gróða er eðlilegt, að greiddur verði
venjulegur skattur. En með þann
hluta hagnaðarins, sem á rót sína
að rekja til þess, að útgerðin hefur
ekki greitt þjóðarheildinni fyrir
afnot sín af fiskistofnunum, verður
að fara öðru vísi. Þann hagnað á
þjóðin og verður að fá hann greidd-
an.
V
Hér er alls ekki einungis um að
ræða hugmynd, óraunhæft dæmi.
y ÞAÐ ER BARA BÆJARLEIÐ I BORGARNES V
VIÐ BORGARF'JARÐARBRU
Komið við í einni glæsilegustu

þjónustumiðstöð landsins.
Opið frá kl. 8-23.30 alla daga.
KAUPFÉLAG BORGFIRÐINGA - OLÍUFÉLAGIÐ HF.
Kjörbúð með miklu matvöruúrvali - Veitingasalur -
Greiðasala - Olíu- og bensínsala - Utibú Sparisjóðs
Mýrasýslu - Upplýsingamiðstöð ferðamanna - Urvals
snyrtiaðstaða með skiptiborði fyrir kornabörn.