Morgunblaðið - 25.09.1991, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 25. SEPTEMBER 1991
Króatar saka sambands-
herinn um vopnahlésbrot
Zagreb. Reuter.
KRÓATAR sökuðu hersveitir sambandshersins um að hafa brotið
alvarlega gegn vopnahléinu í gær með því að halda uppi sprengjuá-
rásum úr lofti á borgina Vinkovci í austurhluta Króatíu í a.m.k. fimm
tíma. Ef þessar ásakanir verða staðfestar mun þetta vera versta brot
á vopnahléinu siðan það tók gildi á sunnudag. Ríkisstjórn Króatíu
krafðist þess í gær að sambandsherinn hefði sig á brott af króatísku
landsvæði, og sagði Franjo Greguric, forsætisráðherra lýðveldisins,
að það væri skilyrði fyrir því að friður kæmist á.
Fréttastofan Tanjug hafði eftir
Greguric eftir að hann kom af fundi
með ríkisstjórninni að í tilkynningu
ríkisstjórnarinnar væri í fyrsta sinn
farið skýlaust fram á það að herinn
færi á brott.
Lögreglustjórinn í Vinkovci, Pet-
ar Biocic, sagði að þotur samband-
hersins hefðu gert „hroðalegar ár-
ásir“ á borgina og varpað sprengj-
um í fimm tíma stansfaust. Branko
Salaj, upplýsingaráðherra Króatíu,
sagði um leið og hann skýrði frá
árásunum að vopnahléið héldi í öll-
um grundvallaratriðum. Aðfaranótt
þriðjudagsins var sú rólegasta í lýð-
veldinu í langan tíma.
Ekkert virðist benda til að stríð-
andi fylkingar væru að afvopnast
eða að undirbúa viðræður um að
draga sig til baka. Skærur hafa átt
sér stað víðsvegar um lýðveldið allt
frá því að vopnahléið tók gildi. Þar
að auki hafa Króatar ekki enn lyft
vegartálmum að herstöðvum þrátt
fyrir að ákvæði væri um það í frið-
arsáttmálanum. Á móti átti herinn
að hætta innrás sem hann hóf í
síðustu viku.
Samkvæmt króatískum embætt-
ismönnum náðu Króatar 70 her-
stöðvum á sitt vald áður en vopna-
hléið hófst og þeir nota að mestu
hertekin vopn til að veija sig. Kró-
atískir foringjar sögðu að sveitir
sínar hefðu tekið herfangi 150
skriðdreka, 150 vopnum búna her-
flutningabíla auk fjölda annarra
vopna í herstöð við Varazdin í norð-
urhluta Króatíu.
Ástandið í Bosníu-Herzegóvínu
verður sífellt viðkæmara og í gær
voru skotbardagar háðir í lýðveld-
inu. Tanjug skýrði frá því að hern-
aðarlega mikilvæg brú yfir' ána
Sövu, á landamærum Bosníu og
Króatíu, hafi verið sprengd í Ioft
upp um nóttina.
Reuter
Króatískir hermenn sem teknir hafa verið til fanga horfa út um
rainmgeran glugga á prisund sinni. Þeir eru í haldi í borginni Knin
í suðurhluta Króatíu.
Armenar og Azerar friðmæl-
ast fyrir milligöngu Jeltsíns
Moskvu. Reuter.
BORÍS Jeltsín, forseti Rúss-
lands, hafði í gær milligöngu
um samning milli stjórnvalda í
Armeníu og Azerbajdzhan, sem
miðar að því að binda enda á
áralöng átök vegna deilu þeirra
um héraðið Nagorno-Karabak.
Þetta þykir mikill sigur fyrir
Jeltsín og staðfesta hversu mik-
ilvægu hlutverki forsetar Sovét-
Njósnir hruninna kommúnistaríkja:
Markus Wolf hand-
tekinn í Þýskalandi
Hótar að afhjúpa óþægilegar staðreyndir
Bonn. Reuter.
Fyrrverandi yfirmaður
leyniþjónustu A-Þýskalands,
Markus Wolf, var handtekinn í
Þýskalandi í gær er hann kom
yfir austurrísku landamærin en
hann hefur dvalist um hríð í
Austurríki þar sem hann sótti
um pólitískt hæli. Hann hefur
hótað að segja frá ýmsu varð-
andi störf vestur-þýsku leyni-
þjónustunnar sem hann telur
að geti komið sér illa fyrir
hana. Þetta kemur fram í við-
tali við þýska vikuritið Bunte
og nefnir Wolf meðal annars
njósnir í hlutlausum ríkjum og
meðal bandamanna Þjóðverja í
Atlantshafsbandalaginu. Hann
segist ekki hafa í huga upplýs-
ingar um einkalíf háttsettra
manna, svonefndar „rúm-
stokkssögur" sem njósnarar
kommúnistaríkjanna hafa oft
notað til að ná þrælatökum á
embættismönnum Vesturlanda.
Talsmaður þýskra yfirvalæda
bjóst við því að Wolf yrði þegar
leiddur fyrir dómara sem myndi
ákveða hvort hann yrði færður í
varðhald eða látinn laus gegn
tryggingu. Wolf er eftirlýstur í
Þýskalandi vegna afbrota sem
tengjast starfsferli hans, fyrst og
fremst er hann sakaður um njósn-
ir í V-Þýskalandi. Wolf slapp úr
landi til Moskvu fyrir sameiningu
þýsku ríkjanna á síðasta ári en
hafði samþykkt að bera vitni fyr-
ir þýskum rétti í Munchen 10.
október þar sem íjallað verður um
mál nokkurra fyrrverandi undir-
manna hans. Hann setti það skil-
yrði að sjálfur fengi hann farar-
leyfi að vitnaleiðslunum loknum
en virðist nú hafa ákveðið að gefa
sig á vald þýskum yfirvöldum.
„Það er augljóst að það er
ýmislegt sem embættismenn og
stjórnmálaleiðtogar í sambands-
lýðveldinu [Þýskalandi] vilja alls
Markus Wolf
Reuter
'ekki að verði gert opinbert," segir
Wolf í viðtalinu. Hann segist vilja
búa í Þýskalandi en sé ekki að
reyna að þvinga fram sakaruppg-
jöf sjálfum sér til handa með þess-
um hótunum. Hann sé reiðubúinn
að standa fyrir máli sínu og sann-
færður um að þýskur dómstóll
myndi sýkna sig enda hafi hann
farið að lögum og fyrirmælum
A-Þyskalands sáluga.
Wolf segist aldrei munu skýra
frá nöfnum þeírra njósnara sinna
sem enn leiki Iausum hala. „Það
væri ósiðlegt að svíkja menn sem
treystu mér,“ segir hann. Fræg-
asta afrek Wolfs var að koma
flugumanni sínum, Giinther Guil-
laume, fyrir í hárri stöðu hjá þá-
verandi kanslara V-Þýskalands,
Willy Brandt, á áttunda áratugn-
um en Brandt varð að segja af
sér er hneykslið varð opinbert
árið 1974. Talið er að Karla,
njósnasnillingur Sovétmanna í
sögum breska rithöfundarins John
le Carré, eigi sér fyrirmynd í Wolf.
lýðveldanna gegna eftir að vald-
akerfi sovéskra kommúnista
hrundi í kjölfar valdaránstil-
raunarinnar í ágúst. Sovét-
stjórnin hafði reynt í þijú ár
að binda enda á átök Armena
og Azera, sem hafa kostað 800
manns Iífið frá 1988, en án ár-
angurs.
„Samningurinn hefur verið und-
irritaður, þetta er sögulegur at-
burður og sögulegt samkomulag,“
sagði Jeltsín sigri hrósandi eftir
tólf stunda fund með forsetum
Armeníu og Azerbajdzhans, sem
áður höfðu ekki viljað ræðast við.
„Samningurinn er byggður á mál-
amiðlunum en hann skapar mögu-
Ieika á að hægt verði að stöðva
blóðsúthellingarnar,“ hélt Jeltsín
áfram. Auk hans hafði Nursultan
Nazarbajev, forseti Kazakhstans,
milligöngu um samninginn.
í samningnum er kveðið á um
vopnahlé og að allar vopnaðar
sveitir Armena og Azera leggi nið-
ur vopn fyrir áramót. Þá er gert
ráð fyrir að efnt verði til kosninga
um nýja héraðsstjórn, en sú fyrri
var leyst upp fyrir tveimur árum.
Þá féllust forsetamir á að friðar-
gæslusveitir frá Rússlandi og Kaz-
akhstan yrðu sendar til Nagorno-
Karabak.
í þann mund sem forsetarnir
undirrituðu samninginn brutust
enn út átök í azerskum og arm-
enskum þorpum í og við héraðið.
Nagorno-Karabak er einkum
byggt Armenum, sem vilja að það
sameinist Armeníu. Það hefur hins
vegar heyrt undir stjórnvöld í Az-
erbajdzhan í sjö áratugi og þau
neita að láta það af hendi.
Óeirðir í Zaire:
Mannfall og grip-
deildir í Kinshasa
Kinshasa. Reuter.
ÞRJÁTIU manns létust í óeirðum 'i Kinshasa, höfuðborg Zaire, á
mánudag og í gær, þ. á m. einn franskur hermaður. Frakkar og
Belgar sendu hermenn til laudsins til að vernda útlendinga sem
búsettir eru þar og hjálpa þeim að komast úr landi.
Borgarar sem hafa fengið sig
fullsadda af yfir 1000% verðbólgu
í landinu og matvælaskorti tóku
saman höndum við óánægða her-
menn og fóru ránshendi um heim-
ili, verslanir og hótel í Kinshasa.
Óeirðirnar byijuðu þegar hermenn-
irnir fengu ekki launahækkun og
tóku að láta öllum illum látum.
Franskir embættismenn tjáðu Reut-
e/'s-fréttastofunni í gær að óeirða
hefði einnig orðið vart í nokkrum
bæjum um landið.
„Þorskastríðu í
Norður-Noregi
Ósló. Frá Jan Gunnar Furuly, fréttaritara MorgunblaAsins.
SJÓMENN í Norður-Noregi hafa lýst yfir „þorskastríði" á hendur
grænlenska togaranum Polar Princess. Ef togarinn hefur ekki hætt
veiðum í Barentshafi á föstudag ætla sjómennirnir að sigla á miðin
og klippa á veiðarfæri hans.
Samtök sjómanna í Nordlandi,
fylki í Norður-Noregi, gáfu sjó-
mönnum innan sinna vébanda
grænt ljós í gær á að grípa til að-
gerða gegn Polar Príncess. Hefur
togarinn stundað veiðar í Barents-
hafi undanfarna fjóra mánuði og
Norðmenn segja þær ólöglegar.
Styðja sjómenn í Troms og Finn-
mörk aðgerðir sjómanna í Nord-
landi og einnig samtök norskra tog-
araútgerða.
„Það eru takmörk fyrir því hve
lengi við getum setið og horft á
Grænlendingana bijóta samninga,
sem eiga að vernda fiskistofnana,
án þess að aðhafast neitt,“ segir
Steinar Jonassen í sjómannasam-
tökunum í Nordlandi. Krefjast sjó-
mennirnir þess að stjórnvöld láti
málið til sín taka og sjái til þess
að Grænlendingar hætti veiðum
innan þess verndarsvæðis sem
h i -ir'H4-S'í 5 j?
Norðmenn lýstu yfir árið 1977.
Þijú norsk varðskip eru nú stödd
á svæðinu sem deilt er um en hafa
enn ekki haft nein afskipti af græn-
lenska togaranum þar sem hann
er staddur á alþjóðlegri siglingaleið.
Per Alf Andersen í norska sjávar-
útvegsráðuneytinu hefur hvatt sjó-
menn til að sýna stillingu. Segir
hann norsk stjórnvöld líta deiluna
mjög alvarlegum augum og að hann
voni að þær viðræður sem þau eiga
nú við grænlensku heimastjórnina
geti stuðlað að lausn málsins. í síð-
ustu viku varð Thorvald Stolten-
berg, utanríkisráðherra Noregs, að
aflýsa för sinni til höfuðstöðva Sam-
einuðu þjóðanna vegna deilunnar
við Grænlendinga.
„Við getum ekki fallist á að
norskir sjómenn grípi til valdbeit-
ingar gegn Grænlendingum í miðj-
um viðræðum," segir Andersen.
Frakkar sendu tvö undirfylki til
höfuðborgarinnar, alls um 450 her-
menn, og Belgar, sem eru fyrrver-
andi nýlenduherrar í Zaire, til-
kynntu að þeir myndu senda um
500 hermenn. Frönsku hermennirn-
ir voru sendir til að koma þeim
3.500 Frökkum sem búa í höfuð-
borginni til hjálpar og aðstoða þá
og aðra útlendinga við að komast
úr landi. Einn franskur hermaður
féll og annar særðist í skotbardaga
sem braust út þegar hermennirnir
voru að safna löndum sínum sam-
an. Hundruð útlendinga kepptust
við að komast úr landi í gær og
yfir þúsund manns leitaði hælis í
Intercontinental-hótelinu í
Kinshasa.
Nánast algjört stjórnleysi hefur
ríkt um nokkurra vikna skeið í
Zaire, sem er gríðarstórt land í
Mið-Afríku með um 40 milljónir
íbúa. Frakkar hafa lagt hart að
forseta landsins, Mobutu Sese Seko,
að koma á lýðræðislegum umbót-
um. Fylgismenn Mobutu hafa átt í
deilum við lýðræðissinna sem vilja
koma á umbótum með því að halda
þjóðarráðstefnu. Slík ráðstefna
hófst 7. ágúst, en fór út um þúfur
vegna ágreinings um formsatriði.
♦ ♦ ♦
■ HAVANA - Aðstoðarut-
anríkisráðherra Kúbu, Alcibiades
Hidalgo, sagði á mánuda^ að form-
legar viðræður milli Kubveija og
Sovétmanna um brottflutning so-
véska herliðsins myndu hefjast
fljótlega. Þessi yfírlýsing kom í kjöl-
far þriggja daga heimsóknar Va-
leríjs Níkolajenkos, aðstoðarut-
anríkisráðherra Sovétríkjanna. Rík-
in tvö eru þó ekki einhuga um hveij-
ar afleiðingar brottflutnings so-
véska hersins verða. Kúbveijar telja
að aukin hætta verði á innrás
Bandaríkjamanna á Kúbu en Sovét-
menn telja að sambúð Bandaríkj-
anna og Kúbu ætti að geta batnað
í kjölfar brottflutningsins. ;