Morgunblaðið - 26.09.1991, Blaðsíða 39

MÖRGÚNBLAÐÍÐ FÍMMÍÚDÁGUR 26. SEPTEMBER 1991
39
Enn um landlækni, kraft-
lyftingar og vaxtarrækt
eftir Ólaf
Sigurgeirsson
Til samskipta manna á milli eru '
tungumálin notuð. Orð hafa
ákveðna merkingu og vekja þannig
skilning viðmælenda eða lesenda. A
íslandi er notuð íslenska. Hér ríkir
tjáningarfrelsi þó bundið takmörk-
unum af ærumeiðingarákvæðum og
þagnarskyldureglum ákveðinna
starfsstétta.
Frá því sögur voru fyrst skráðar
hafa kraftamenn verið söguefni ein-
faldlega vegna þess að kraftar eru
ekki öllum gefnir og því kraftamenn
fáir á hveijum stað, fáir hjá hverri
þjóð. Væru allir sterkir þætti það
ekki frásagnarvert heldur eðlilegur
hlutur. Hitt er svo, að í flestum
blundar þrá eftir afli, ekki síst
ofurafli.
Kraftaíþróttir
Kraftamenn hafa keppnisþörf
eins og manninum er eiginlegt og
á síðari tímum hafa þróast upp þijár
íþróttir, sem henta þeim. Þær eru
lyftingar (þýðing á weightlifting),
kraftlyftingar (þýðing á powerlift-
ing) og svo vaxtarrækt (þýðing á
bodybuilding). íþróttir þessa hafa
eigin landssambönd og þau eiga svo
aftur aðild að álfu- og alheimssam-
böndum. Landssamböndin koma
fram út á við fyrir sína félaga og
til þeirra má leita með hvaðeina, sem
félagsmenn varðar, ekki síst
heilsuvá þeirra. Þeir þurfa ekki að
móttaka boðskapinn á ruddalegan
hátt í gegnum fjölmiðla. íþróttir
þessar eru fámennar og eru fram-
angreindar ástæður orsökin. I þeim
er úrvalskjarni kraftamanna, sem
gerir þær merkilegri, þótt af sumum
sé það notað til að lítilsvirða íþrótt-
irnar. Af þessum kjarna eru örfáir
mjög áberandi í þjóðfélaginu. A
þeim dynur allt skítkast, er hópnum
er ætlað.
í lyftingum er keppt í snörun og
jafnhöttun, íþróttamennirnir nota
snerpu, lipurð og afl. í kraftlyfting-
um er keppt í hnébeygju, bekk-
pressu og réttstöðulyftu, aflið í önd-
vegi. í vaxtarrækt er keppt um fal-
legasta vöxtinn og beitingu vöðva.
Stórir vöðvar í réttum hlutföllum á
fitulausum líkama gefa flest stig.
Keppnismenn
Keppnismenn í þessum íþróttum
eiga það sammerkt að eiga margra
ára grunnþjálfun að baki, áður en
þeim áfanga er náð að vera keppnis-
hæfur. Fyrstu árin eru þeir meðal
þeirra þúsunda, sem þjálfa sig í lík-
amsræktarstöðvunum og eru ýmist
í líkamsrækt eða kraftþjálfun og
keppni er íjarri skapi þeirra. Þá
fyrst er sýnilegur árangur hefur
orðið af grunnþjálfuninni vaknar
keppnisþörfin og æft er markvisst
fyrir eina af þessum þremur íþrótt-
um. Þá ganga menn í landssambönd
eða félög og verða annaðhvort lyft-
ingamenn, kraftlyftingamenn eða
vaxtarræktarmenn. Fyrst er keppt
innanlands, síðan erlendis fyrir litlu
þjóðina. Keppnumi fylgir kostnaður
og kostnaði þarf að mæta með fjár-
öflun. Fjáröflun gengjur vel ef afrek
eru unnin, en ekki má þó mikið út
af bera svo (nenn gangi bónleiðir
til búðar. Rógur og dylgjur um lyfja-
misnotkun höfur haft afdrifaríkar
afleiðingar. Þrátt fyrir breiðar herð-
ar geta þessir keppnismenn ekki
axlað alla ábyrgð vegna misnotkun-
ar ákveðinna lyija hérlendis.
íslensk heiti
Orðin lyftingar og kraftlyftingar
hafa um 30 ára afmarkaða merk-
ingu hérlendis. Vaxtarrækt er aftur
nýrra orð og fundið upp og notað
til að aðgreina íþróttina frá líkams-
ræktinni. Líkamsrækt er svo notað
almennt um æfingar almennings
með tækjum og lóðum, en kraft-
þjáifun er heiti sem notað er yfír
þjálfun allra annarra íþróttamanna,
sem grunnþjálfun fyrir ákveðnar
íþróttir. Þetta er íslenska og þar sem
við tjáum okkur á því máli verðum
við að nota það rétt, ekki síst þeir
langskólagengnu.
Misnotkun ungs fólks
í líkamsræktarstöðvunum er mik-
ið af ungu fólki við æfingar. Keppn-
ismenn í þessum þremur íþróttum
eru innan við 5% af viðskiptavinun-
um, en þeir eru áberandi. Dag og
nótt bera þeir íþrótt sína utan á
sér. Engum dylst hvað þeir fást við.
Margt af þessu unga fólki vill líkj-
ast þessum mönnum, ná sama ár-
angri. Sumir trúa sögusögnum um,
að árangrinum verði einungis náð
með lyijum. Mikil er ábyrgð þeirra
manna, sem koma þeim hugmynd-
um inn hjá þessu unga fólki, ef það
leiðir það út í misnotkun lyija og
eftirfarandi heilsutjón.
Um aðstoðarlandlækni
Tveir menn í læknastétt, aðstoð-
arlandlæknir og heilsugæslulæknir
á Akureyri, hafa lagt sitt af mörk-
um, en jafnframt hafa þeir gengið
lengra en velsæmi leyfir, einkum
sá síðarnefndi. Sá fyrrnefndi virðist
enn ekki hafa skilið í hveiju kvörtun
mín yflr hinum síðarnefnda er fólg-
in sbr. athugasemd í Morgunblaðinu
18. sept. sl. Ekki var ég að biðja
um könnun meðal lækna á notkun
heilbrigðra manha á lyijum. Eg veit
að það er ekki á sviði læknisfræðinn-
ar. Læknar sinna sjúkum og hafa
við þá skyldur. Lyijanotkun sjúkra
er því þeirra svið. Aðstoðarland-
læknir segir orð heilsugæslulæknis-
ins um lyfjanotkun ákveðinna hópa
íþróttamanna hafa því miður við rök
að styðjast. Kannski það hafi líka
við rök að styðjast, að vaxtarrækt-
armenn séu undantekningarlaust á
sprautum, þeir séu ræflar með ræf-
ilsleg eistu.
Sönnunargögn
heilsugæslulæknisins
Ekki hef ég komist yfir gögn
landlæknis, þ.e. bréf læknanna, sem
staðfesta að heilsugæslulæknirinn
hafði lög að mæla, en ég hef kom-
ist yfir bréf 13 lækna til heilsugæsl-
ulæknisins, skrifuð til hans, að hans
beiðni. Bréf þessi eru flest um venju-
legt slúður manna í milli, en þar sem
slúðrinu sleppir er hjá mörgum mis-
farið með íslenskt mál. Þrátt fyrir
menntun sína gera þessir læknar
flestir engan greinarmun á lyfting-
um, kraftlyftingum, vaxtarrækt,
líkamsrækt eða kraftþjálfun. Um
sama einstaklinginn eru jafnvel
mörg af þessum orðum notuð. Lík-
amsræktarstöð er jafnvel á einum
stað kölluð vaxtarrækt. Sem dæmi
um siúðrið, sem fram er sett í sum-
ufn bréfanna, er ein frásögn skúr-
ingakonu í líkamsræktarstöð, sem
hiustaði á lyfjatal nokkurra við-
skiptavina og svo ummæli margra,
sem leituðu eftir lyfseðlum hjá lækn-
unum, að allir kraftlyftinga- og
vaxtarræktarmenn notuðu þau.
Beiðnin var réttlætt með þessum
orðum og þá er vert að minnast
þess, sem ég sagði hér fyrr um áróð-
ur. Eitt bréfíð er hjá heimilislækni
lyftingamanns, eins og hann segir.
Lyftingamanns, sem að sögn lækn-
isins, notaði hormónalyf, án þess
að hafa nokkurn tíma viðurkennt
slíkt fyrir honum. Læknirinn ákvað
þetta sjálfur. Ég veit við hvern er
átt og ég veit að maðurinn er ekki
lyftingamaður. í mörgum bréfanna
kemur fram meira siðferði og ein-
ungis er taiað um ungt fólk, sem
leitaði eftir lyfseðlum eða ráðlegg-
ingum. Já, ekki þarf merkileg sönn-
unargögn fyrir landlækni, ef allt er
svona.
Eitt bréfanna er frá Magnúsi Jó-
hannssyni, prófessor við Háskóla
íslands. í lok bréfsins segir Magn-
ús: „Af þeim ástæðum, sem ég hef
tilgreint, hef ég í allmörg ár verið
þeirrar skoðunar að misnotkun lyfja
sé útbreidd meðal íþrótta- og vaxt-
arræktarfólks hériendis sem erlend-
is. Þróunin erlendis hefur verið á
þann veg, að notkun vefaukandi
stera bytjaði meðal kraftlyftinga-
manna, en hefur síðan verið að
breiðast út til annarra greina svo
sem vaxtarræktarfólks, fijálsíþrótt-
amanna og á allra síðustu árum
einnig boltaíþróttanna. Það vakti
t.d. mikla athygli, þegar ung þýsk
fijálsíþróttakona lést fyrir nokkrum
árum vegna lyfjamisnotkunar, en
hún notaði m.a. vefaukandi stera.
Ég held að maður verði að ætla að
þróunin hér á landi í þessum efnum
hafi verið og muni halda áfram að
vera með svipuðum hætti og í ná-
grannalöndum okkar.“
Enn um þagnarskylduna
Með því að vekja athygli á þessum
orðum er ég ekki að reyna að draga
aðrar íþróttir niður í sama svað og
kraftlyftingar og vaxtarrækt hafa
verið dregnar, einungis að benda
aðstoðarlandlækni á, að hugsanlega
sé vandamálið víðtækara. Sé vanda-
málið víðtækara er vandi að koma
auga á hvernig hægt er að flokka
afmarkaðar íþróttir, sem áhættuhóp
og ætla með því móti að sniðganga
þagnarskyldureglur.
I læknaeið'þeim, sem kenndur er
við Hippokrates frá því um 4000
árum fyrir Krist, segir: „Á allt það,
sem mér kann að bera fyrir augu
og að eyrum, þá er ég að starfi
mínu mun ég líta, sem leyndarmál
og þegja yfír.“ Þessi læknaeiður
hefur mikla þýðingu enn varðandi
þagnarskyldu lækna og er í sam-
ræmi við þau lög og reglur sem um
það gilda. Meginákvæðið í lækna-
lögum um þagnarskylduna er á þá
lund, að lækni ber að gæta fyllstu
þagmælsku um öll einkamál, er
hann kann að komast að sem lækn-
ir. Þá segir í sömu lögum, að til
allra vottorða og umsagna, er lækn-
ir gefur út sem læknir, ber honum
að vanda sem best og segja það
eitt, er hann veit sönnur á, hvort
sem vottorðin eða umsagnirnar eiga
Ólafur Sigurgeirsson
„Læknum er ekki sæm-
andi, að votta slúður í
umsögnum sínum, þeim
er ekki sæmandi, að
bera einkamál manna á
torg.“
að vera til leiðbeiningar hinu opin-
bera eða öðnim. Læknum er ekki
sæmandi, að votta slúður í umsögn-
um sínum, þeim er ekki sæmandi,
að bera einkamál manna á torg.
Einkamálin eiga að varðveitast hjá
þeim, það segir læknaeiðurinn, siða-
reglurnar og gildandi lög. Nafnbirt-
ingar koma þessu máli hreint ekk-
ert við.
Að gefnu tilefni vil ég í lokin
benda aðstoðarlandlækni á að fyrir
lögfræðinga hafa gömul lög gildi,
er þau skýra nýrri lög og ekki síst,
ef þau hafa leitt til tiltekinnar laga-
setningar.
Höfundurer
héraðsdómslögmaður.
SPÆNSKUNÁMSKEIÐ
10 vikna hagnýt spænskunámskeið hefjast 30. sept-
ember, fyrir byrjendur og lengra komna, hentar fólki
á öllum aldri. Kennt í fámennum hópum.
Upplýsingar og innritun í síma 91-685824 milli kl.
15:00-19:00, laugard. kl. 10:00-14:00.
FJARNÁM; einnig er bqðið upp á fjarnám í spænsku.
Málaskólinn HOLA - lifandi tunga -
Ármúla 36, sími 91-685824.
SPARK) - SETJIÐ SAMAN SJALF
MmMamauKMaBm
• X • X
B jöminn býður upp á gott og
íjölbreytt úrval efniviðar til
smíði á eldhús- og baðinnréttingum
og fataskápum.
Fagmenn okkar sníða efnið
eftirþínumþörfum.
Þú setur innréttinguna saman
sjálf(ur) og sparar þannig
peninga.
Komdu með þína hugmynd til
okkar - fagmenn aðstoða þig Æ
við að útfæra hana. c
BJORNINN
BORGARTÚNI28 S. 6215 66
ASSt fyéuw/í ótfMftÁúgg