Morgunblaðið - 27.09.1991, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 27. SEPTEMBER 1991
Leifur heppni
auglýstur
sem Norðmaður
Þessi augiýsing birtist á baksíðu
bandaríska dagblaðsins New
York Times í vikunni. Fyrirsögn-
in er: „Hvaða land fann Ameríku
þegar hin Evrópulöndin töldu
víst að jörðin væri flöt? Einmitt.
Það er Noregur." Það eru skand-
inavíska flugfélagið SAS og
norska skipafélagið Bergen Line
er birtu auglýsinguna, sem hefst
með þessum orðum: „Fyrir rúm-
lega 1000 árum fóru landkönn-
uðir og víkingar frá Noregi,
fundu Island og námu þar land,
og síðan Grænland. Mannsaldri
síðar fór Leifur Eiríksson með
vikinga sína enn vestar til nýs
lands, sem hann nefndi „Vín-
iand“.“ Síðan er vikið að víkinga-
skipunum þremur, Gaiu, Saga
Siglar og Oseberg, sem sigldu
til Bandaríkjanna til að minnast
Leifs heppna og fundar Ameríku.
Sagt er að „víkingaandi Noregs“
lifi enn og lesendur fá síðan að
kynnast starfsemi SAS og Berg-
en Line. Verið er að auglýsa ferð-
ir með SAS til Noregs, gistingu
í hótelum flugfélagsins og sigl-
ingu um strönd Noregs með
Bergen Line. íslands er ekki
minnst frekar.
WHICH COUNTRY DISCOVERED AMERICA
WHEN THE REST OF EUROPE
FIRMLY BELIEVED THE WORLD WVS FLAT?
Over kxxí years afto. vttung < x-
ptcwexa wl oul Irom Norway. úis-
-••^covrnnfl anö senMng
^lirsi icclartd. ihcn
| Orocnland A gcn-
i cralkm laicr. I_el(
J Birlksson lcd his
' Víklngs even lur-
iher wesi lo a ncw
land wtnch Ik- calkxJ
•vmhmsr roday ii »
kjuwnasNorti Mxna
Tö ocklxaie Mb <*so »v
ery. ihrue mudcm replicas v(
viking ships—dcscritx-d as
IMems carvod m wootT— are
Mttnfl ktt ic Hooarv ma.
Newpon. R.I.. Ncw Vhrk CHy
and vwashinflion. nc. ihc 78-
■ kxx • Gala coming all 5.300
; mllcs Irorri TTondhdm. Norway.
Norway* Vttlnfl spim oí dte-
orveryconafeueNKxlay txxhcn
ti'siwinliirtilinn Wir
a lcader m Norih Sca oll ex
. ptnratKm and produclion a
' ploneer m te»i larming and
\ a couniry wlih one o< ihc
wortds largesi mercham
Accis Hrom supcr larkers lo
refeearch stiíps Coasial
desunaaons ihan any
' “ecroncarm.
Among our mosi
lasclnaiing thlp
board adven-
lurcs are Bcrgcn
Llnc's Coasial
Voyages ol Nor-
way Ollerod ycar-
^Batmliac.fex.
ruund. DcrgcnLineS romc has boe-i
Swvvbrtd-
Thls voyagc includes nonstofi.
round irip air iravcl Irom Uie USr\
io Norway on SAS. Scandinavlaii
Alrin ics L'rom Hcrgcn iry.
ihc somli ix KKkeiHS m
llie nnrlli. vtxi i-mbark
on Bi-rgc-n l.ines
Irk-ndly. Iiuimare and ri /r'OK.
well appouiicd síiips l| WT-r
Your poris of call
iih ludt ma|or ciiles
Uke Hcrgcci. mndhcim
arxllhxnso. ;«s weU us
36 chamttnfl pnns and
villages ihai doi our 'l'
coasl As you crutóe.
kiScixxllnavki yaueanchcxl mm
ycxx dnwmown SAS Iturel wtUc ai
* * afepcm And»n your way I • mt
we c lx-ck In y»»ui luggage oi lh»-
IkxcI uikí fllvc you your Ikxii Unfl
ixiss Iik ihe reium irip Nlcc- Mtik-
youlls
Ijords
seco
glacicrs. some o( thc
rhosc siriking sccncry
ÉllfeK- Wlrtl
Afloac. youV rrfeoy a icfcoccd acmo-
spherc. cxcdlmi tood and uucrMrvc
servioc in »ie Berscn Une iradMon.
Ashtxe youll shop. scc ihc slflhcs.
and sample our uniquc euislnc.
Whemcr you chnuse a feummcr nr
wlnier voyaflc. youll eomc home
wirh new Iricnds. vivkl memo-
nes andsouvervsiurahlcnmr
VGur lKs< sicp io Norway Is SAS
LuroOass Wtxshcr you Iravel kx
buslness or pk-asurc. SAS Euro
Ctass oWcrs you ihe spacious com-
tari o< 2 x 2 x 2 scaong Ihcres noer
a mldcfec soar io conflnc you.
KKKtx-s Mtar savi- ume and m;«kc
SAS Navet a pleasure No wocxh-r
SAS has beoome ii (avome ctiolu - ol
Nx.- bustf icss kavdcr.
Nocwrgian Coasiai Voyagcs imd
SaS EuruOass. cimian your mnvi
agem cal. Uergen Llnc ai
8(0-323 706. SAS m 800-221-2350.
_ orscndmeooupon.
Oslo (rom Newark mternahunal AN-
pori. as weB «s (llghis lo rhe resr oí
Eiaope. ai •« afepon. EuoOass wci
comes you wuh your own spedal
chcckm. rj«ety nvcr Ihe mfexaes. and
akxxvflc wtvar ycxicanwcrkoncfcK.
THATS RIGHT. THAT’S ISR
•JíVa
m
Reuter
Afvopnun á höfunum:
Yfirlýsing Davíðs kem-
ur Jóni Baldvin á óvart
YFIRLÝSING Davíðs Oddssonar forsætisráðherra eftir fund hans með
George Bush Bandaríkjaforseta, um að afvopnun á höfunum væri ekki
forgangsverkefni Atlantshafsbandalagsins, kemur Jóni Baldvin Hannib-
alssyni, utanríkisráðherra, á óvart. Hann segir að honum sé ljóst að
afvopnun á höfunum hafi ekki forgang fram að Helsinki-ráðstefnunni
1992 en íslendingar hafi unnið að því að það breytist eftir ráðstefnuna.
Jón Baldvin segir að önnur hlið
málsins snerti umhverfísmál, og
brýnt sé að koma í veg fyrir kjarnork-
uslys á höfunum. Óryggisþátturinn
sé hin hliðin. Hann tekur undir með
forsætisráðherra að NATO þurfi að
geta tryggt öryggi siglingaleiða, ekki
síst milli Ameríku og Evrópu. Hins
vegar sé spurning hvort ekki sé hægt,
með því að semja um minni vígbúnað
á höfunum, að tryggja öryggi sigling-
aleiðanna enn betur.
„Það eru þjóðarhagsmunir íslend-
inga, fyrst og fremst vegna umhverf-
ishagsmuna okkar og efnahagsaf-
komu, að reynt sé að tryggja öryggi
siglingaleiða milli Bandaríkjanna og
Evrópu með samningum um lægra
vopnastig en nú er. Um þetta er víð-
tæk samstaða og þetta eru þau sjón-
armið sem ég hef lýst sem utanrík-
isráherra, bæði í fyrrverandi og nú-
verandi ríkistjóm. Mér er ekki kunn-
ugt um Sjálfstæðisflokkurinn hafi
hafnað þessum sjónarmiðum og mun
þess vegna ótrauður beita mér fyrir
þeim eins og ég lýsti yfir í ræðu
minni á allsheijarþingi SÞ.“
Vextir óverðtryggðra
lána hljóta að lækka
segir Jóhannes Nordal, seðlabankastjóri
JÓHANNES Nordal, seðla-
bankastjóri, segir það nokkuð
augljóst að vextir af óverð-
tryggðum útlánum hljóti að
Félögin reikni flutningsjöfn-
unargjöld sjálf inn í sín verð
— segir Kristinn Björnsson, forstjóri
TVÖ olíufélaganna, SkeUungs og Olíuverslunar íslands hf., vilja að
flutningsjöfnunargjald verði lagt niður en Olíufélagið ekki. For-
stjóri Skeljungs vill að gjaldið verði fellt niður og félögin reikni það
sjálf inn í sín verð. Hann segir jafnframt kröfur stórra kaupenda
um magnafslátt verði ræddar við viðskiptavini þegar lögum hefur
verið breytt á þann veg að slíkur afsláttur verði heimill.
Kristinn Björnsson forstjóri Skelj-
ungs sagði að til þess að raunveru-
legt innflutningsfrelsi ríki í olíuvið-
skiptum þurfí þrennt að gerast:
Gefa innflutninginn fijálsan, af-
nema innkaupajöfnunina og flutn-
ingsjöfnunina. Hann sagði að
breyta yrði lögum til að fella niður
innkaupajöfnunar- og flutnings-
jöfnunargjald á olíu og bensín og
kvaðst standa með viðskiptaráð-
herra í þessu máli þar sem hann
teldi að þessi lög væru til óþurftar.
Samkvæmt þeim hefðu olíufélögin
ekki geta boðið stærri kaupendum
betra verð en öðrum. „Það er eðli-
legt að aðili sem kaupir mikið magn
vilji fá betra verð en sá sem kaupir
minna magn. Auðvitað geri ég ráð
fyrir því að slíkar kröfur komi fram
og verði ræddar við viðskiptavini
einstakra olíufélaga þegar þar að
kemur,“ sagði Kristinn.
Hann kvaðst telja að yrði flutn-
ingsjöfnunargjald áfram inni í olíu-
verði þá yrði verðlagningin ennþá
í höndum Verðlagsráðs, nema þá
þær breytingar yrðu gerðar að
flutningsjöfnunargjald yrði föst
krónutala á verð hvers lítra sem
yrði væntanlega mismunandi á milli
félaga. „Við erum mjög fylgjandi
því að flutningsjöfnunargjald verði
einnig fellt niður og félögin reikni
það sjálf inn í sín verð. Verði flutn-
ingsjöfnunargjald fellt niður tei ég
því sem næst öruggt að þeir aðilar
sem eru stærstu viðskiptavinir olíu-
félaganna hvar sem er á landinu
komi til með að ræða við sitt félag
um hvað sé eðlilegt verð miðað við
magn innkaupa þeirra,“ sagði
Kristinn.
Geir Magnússon forstjóri Olíufé-
lagins hf. sagði að félagið væri
mótfallið niðurfellingu flutnings-
jöfnunargjalds. Lög hefðu verið sett
um þetta fyrst 1951 og þær for-
. sendur. að.iafm Aðstöðu. manaa. L
þéttbýli og dreifbýli hefðu ekki
breyst frá þeim tíma. „Við erum
það stórir úti á landi að við viljum
náttúrulega halda flutningsjöfnun-
inni til að bjóða áfram sömu kosti
frá okkur.“
„Ég sé ekki að það verði neinar
stórsveiflur í verði þrátt fyrir þessar
breytingar. Menn hafa verið að
kaupa hingað til miðað við heims-
markaðsverð, við erum ekki það
stórir á heimsmarkaði að við gerum
nein sérstök innkaup. Fijálsræðið í
bensínviðskiptum, verð á 95 og 98
oktana bensíni er fijálst og það
munar einhveijum örfáum aurum
milli félaga. Er það ekki sýnishorn
af því fijálsræði sem hefur gilt á
þessu ári?“ sagði Geir.
Hörður Helgason aðstoðarfor-
stjóri Olíuverslunar íslands sagði
að vænta mætti annars konar verð-
sveiflna þegar farið væri að verð-
leggja miðað við heimsmarkaðsverð
fremur en olíubirgðir í landinu.
„Verðbreytinga mun gæta fyrr inn
á markaðinn, það er alveg ljóst,“
sagði Hörður. Hann sagði að félag-
ið væri þeirrar skoðunar leggja
ætti flutningsjöfnunarsjóð niður.
Það myndi vissulega leiða til þess
að verð yrði mismunandi eftir lands-
hlutum, hins vegar væri útséð hvort
það leiddi til hækkunar eða lækkun-
ar. Félagið gæti til að mynda flutt
olíu beint inn frá Evrópu til Aust-
fjarða. „Við teljum óeðlilegt að hafa
kerfi við lýði sem byggir á því að
jafna verð á olíu, þannig að hún
kosti það sama til jarðýtu uppi á
fjöllum og í bát niður við sjó,“ sagði
Hörður.
Ásmundur Stefánsson, forseti Alþýðusambands íslands:
Háir vextir að brjóta nið-
ur alla atvinnuuppbyggingii
ÁSMUNDUR Stefánsson, forseti Alþýðusambands íslands, segir
að það háa vaxtastig sem nú sé við lýði á íslandi ógni ekki bara
afkomu heimila og fjölskyldna heldur hafi það einnig nánast stö-
vað allar fjárfestingar í atvinnurekstri. í dag sé hagkvæmara fyr-
ir þá sem eiga peninga að lána ríkinu þá heldur en leggja þá í
atvinnurekstur. „Þetta kerfi er ef til vill að bijóta niður alla eðli-
lega atvinnuuppbyggingu og það er kannski alvarlegasti þátturinn
við þessa háu vexti sem við búum við í dag.“
þessum efnum yrði það að snúast
um það að draga úr kostnaði.
lækka á næstunni Bankarnir
séu nú að íhuga hversu mikið
það verður og nánari útfærslu
áþví.
Jóhannes sagði að mjög mikil-
vægt væri að markaðsákvörðun
vaxta yrði skýrari. „Mér finnst að
það komi mjög vel fram í þessari
stöðu sem komin er upp í sam-
bandi við bankavíxla og ríkisvíxla
sem verið er að selja á markaðnum
núna. Þama eru menn að kasta
því á milli sín hvað sé eðlilegt að
bjóða þessa víxla á. Við höfum
lengi verið þeirrar skoðunar að það
sé mjög æskilegt að taka upp upp-
boð á ríkisvíxlum þannig að vextir
og verð á þeim markist af fram-
boði og eftirspurn á markaðnum.
Þá hefðu menn óyggjandi mælik-
vaða á það hvaða vextir væru
eðlilegir á markaðnum á hveijum
tíma.“
Jóhannes var sþurður hvemig
Seðlabankinn hygðist afgreiða
bréf Davíðs Oddssonar, forsætis-
ráðherra frá 6. september. Þar var
m.a. sett fram sú skoðun að var-
hugavert sé af Seðlabankanum að
taka einhliða undir skýringar við-
skiptabanka á nauðsyn vaxta-
hækkana á grundvelli afkomu á
fyrri hluta árs. Þvert á móti beri
honum að stuðla að vaxtaþróun
sem hann telur æskilega fyrir
efnahagslífið í víðara samhengi
og freista þess að veita bönkunum
það aðhald sem þá skortir vegna
ófullkominna markaðsaðstæðna.
„Bréf Davíðs Oddssonar voru al-
menn tilmæli í sambandi við vaxt-
amál og við höfum það í huga í
okkar ákvörðunum. Það verða
engin sérstök viðbrögð út af bréf-
inu,“ sagði Jóhannes.
Ásmundur sagði að þetta sner-
ist ekki bara um vexti á ríkisvíxl-
um, útgáfa húsbréfa og á almenn-
um ríkisskuldabréfum væri miklu
meiri. Hins vegar væri það harka-
legt að ríkið skyldi ekki við ríkj-
andi aðstæður taka frumkvæði og
færa niður nafnvexti. „Það er al-
veg ljóst að það er ríkið sem held-
ur uppi vaxtastiginu í landinu. Það
tók frumkvæði að því í vor að
færa verðtryggðu vextina upp og
það má segja að það sé í rauninni
einkennilega lítill munur að vextir
á húsbréfum sem ríkið tryggir séu
nálægt 9% og útlánsvextir banka
séu ekki nema um 1% hærri.
Spennan á fjármagnsmarkaði er
augljóslega vegna fjárþarfar ríkis-
_j08j“.____________________________
Ásmundur sagði aðspurður að
hann teldi að þetta hefði tvenns
konar áhrif á kjarasamninga. Ann-
ars vegar yrðu þeir erfiðir af því
fólk ætti í greiðsluerfiðleikum og
erfitt yrði að tryggja því eðlilega
stöðu. Hins vegar hefði þetta þær
afleiðingar að uppbygging atvinn-
ulífsins hefði stöðvast og væri í
alvarlegri hættu. Það væri stóral-
varlegt upp á framtíðina að gera.
Ásmundur sagði að það þyrfti
að koma betur í ljós hvað ríkis-
stjórnin ætlaði sér að gera. Það
hefðu verið höfð uppi stór orð um
aðgerðir í ríkisfjármálum. Hins
vegar hefði hann ekki séð margt
þar sem horfði til eiginlegs niður-
skurðar heldur virtist stefnan vera
sú að velta byrðunum yfir á al-
menning og atvinnulíf. Ef það
ætti að ná einhvetju jafnvægi í
Jón Sigurðsson, viðskiptaráðherra:
Með minni verðbólgu
hljóta nafnvextir að lækka
JÓN Sigurðsson, viðskiptaráðherra, segist telja það einsýnt að háir
nafnvextir hljóti að hrapa í ljósi þess að lánskjaravísitala hefur
hækkað mjög lítið að undanförnu og spár standa til þess að hún
hækki lítið næstu mánuði.
í sambandi við samspil vaxta hjá
ríki og bönkum sagði hann að það
hlytu alltaf að vera dægrabrigði á
þeim. „Við erum með mjög ófull-
kominn markað hvað snertir
skammtímabréf. Það þarf að þroska
hann betur. Meðal þess sem þar
kæmi helst til greina að mínu áliti
er að meira af fyrirgreiðslu Seðla-
banka við ríkissjóð verði í formi
markaðshæfra skuldabréfa eða
skammtímaskuldbindnga. Þannig
má mynda stærri markað þar sem
næðist meiri stöðugleiki í þessum
vöxtum, en aðalatriðið er að halda
utan um efnahagsmálin hér þannig
að verðbólga verði í lágmarki og
þá munu vextirnir fylgja niður á
eftir,“ sagði Jón.
Hann sagði aðspurður að ríkis-
sjóður héldi uppi vaxtastigi í land-
inu með mikilli þörf fyrir lánsfé,
en vildi ekki leggja dóm á þá
ákvörðun Lánasýslu ríkisins að
lækka ekki nafnvexti á ríkisvíxlum
til jafns við þá lækkun sem Lands-
banki og íslandsbanki höfðu ákveð-
ið á sínum víxlum, en það olli því
að bankarnir hækkuðu aftur véxt-