Morgunblaðið - 06.10.1991, Blaðsíða 12

H
MÖRGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. OKTÓBER 1991
ARFLEIFD
EINVALDS-
KONIJNG-
ANNA KVÖDD
Aðskilnaður dómsvalds og framkvæmdavalds í héraði
Sýslumenn ' *0pinberarskráningar | Helstu Störf í umboði fram- Ákæruvald í ýmsum málum, kvæmdarvalds ríkisins: t.d. umferðarmáium» • Lögreglustjóm 1> «Víðtækara vald til að Ijúka refsi- • Tollstjórn 2> málum með sátt1> • Innheimta opinberra gjalda 2> • Framkvæmd aðfarargerða, • Almannatryggingar 2> þ.e. fjárnám • Hjónavixlur óg sifjamál t.d. skilnaðir og umgengnisréttur • Framkvæmd nauðungarsölu • Málefni ólögráða manna • Framkvæmd dánarbúskipta • Lögbókandagerðir (notarialgerðir) • Þinglýsingar 1) í Reykjavík lögreglustjóri 2) Nema I Reykjavik 3) I Reykjavík sýslumaður og lögreglustjóri Héraðsdómar Eiginleg dómstörf samkvæmt nýrri skilgreiningu: • Meðferð opinberra mála, refsimála • Meðferð einkamála • Gjaldþrotaúrskurðir og meðferð ágreiningsmála j sem rísa við fullnustugerðir eða búskipti

ÞRÓVN ER BETRI
ENBYLTING
- segir Sigurður Gizurarson bæjar-
fógeti sem gagnrýnir breytinguna
Það á ekki síst við á sviði laga og réttar að þróun er þúsund-
falt betri en bylting,“ segir Sigurður Gizurarson bæjarfógeti á
Akranesi. Hann hefur gagnrýnt þá leið sem valin var við aðskiln-
að dómsvalds- og umboðsvalds en segist hlynntur því að skilið sé
á milli dómsvalds og framkvæmdavalds og vitnar til meitlaðrar
breskrar grundvallarreglu sem hljómar á þá leið að ekki sé ein-
ungis mikilvægt að lögin séu réttlát - þau verði einnig að sýnast
vera réttlát. Sigurður kveðst munu láta af embætti sínu fyrir
breytingarnar þann 1. júlí næstkomandi.
Sigurður Gizurarson segist
fyrst og fremst gagnrýna
það hve illa menn hafi skilgreint
viðfangsefnið. Réttarfarinu sé bylt
með ófyrirsjáanlegum afleiðing-
um. Án þess að skilgreina hugtök-
in dómsathöfn og framkvæmda-
valdsathöfn hafí höfundar hins
nýja kerfis ráðist í það ófram-
kvæmanlega verkefni að fela dóm-
stólum allar eiginlegar dómsat-
hafnir en framkvæmdavaldsfm
það sem kallað sé óeiginlegar
dómsathafnir.
Sigurður segir að aragrúi dóms-
athafna sé, hafi og muni alltaf
vera á verksmiði framkvæmda-
valdshafa, samkvæmt þeirri hefð-
bundnu skilgreiningu að dómsat-
höfn sé það að heimfæra tiltekna
málavexti undir tiltekna réttar-
reglu og komast þannig að niður-
stöðu. Undir þá skilgreiningu falli
fjölmörg störf ráðuneyta og ann-
arra framkvæmdavaldsstofnana,
t.d. ríkisskattanefndar, og jafnvel
ríkissaksóknara.
Sigurður segir að félag sýslu-
manna hafi fyrir nokkru gert til-
lögur um framkvæmd aðskilnaðar
sem hafi fyrst og fremst falið í sér
að skilja á milli. lögreglustjórnar
og dómsvalds. Héraðsdómurum
yrði skapað fullt sjálfstæði með
lagasetningu þannig að ljóst yrði
að dómarar bæru sjálfstæða
ábyrgð á störfum sínum og væru
ekki á neinn hátt settir undir sýslu-
menn og bæjarfógeta. Samt sem
áður hefðu þeir getað starfað við
embættin og ekki hefði þurft að
að stofna sérstaka héraðsdómstóla
með miklum tilkostnaði.
„Það sem er alvarlegt í þessu
máli er það að það er verið að
leggja út í mikinn kostnað á með-
an önnur verkefni sem eru í raun-
inni miklu brýnni eru látin sitja á
hakanum eins og til dæmis það
að reisa mannsæmandi fangelsi.
Meðan fangelsismál eru í algjörum
ólestri er kastað hundruðum millj-
óna í þessa breytingu,“ sagði Sig-
urður Gizurarson.
Sigurður segist telja að eftir
breytinguna verði dómstolarnir
Sigurður Gizurarson
ijær almenningi og rekstur dóms-
mála geti orðið fólki dýrari. „Það
er sagt að verið sé að afhenda
sýslumönnum einhver fram-
kvæmdavaldsstörf en þetta er
sparðatíningur.. . Ég sé ekki fram
á það að þessi sýslumannsembætti
verði langlíf eftir þessa breytingu
og ekki líst mér á það að gera
sýslumenn á litlum stöðum úti á
landi að sérstökum saksóknurum
því þá lenda þeir strax í andstöðu
við fólkið á staðnum. Á þessum
litlu stöðum er allt svo persónulegt
að þeim verður ekki líft ef þeir
koma fram sem saksóknarar,"
sagði Sigurður. Hann sagði að sér
þætti trúlegt að erfitt yrði að fá
menn til sýslumannsstarfa og að
þau embætti yrðu lögð niður innan
skamrns."
Aðspurður hvort hann hygðist
sjálfur starfa í breyttu kerfi, sagði
Sigurður Gizurarson: „Ég býst
ekki við að verða lengi enn í þessu
starfi og geri ráð fyrir því að vera
farinn þegar breytingin verður
framkvæmd."
TILBOÐ ÓSKAST
í Suzuki Samurai JL 4W/D, árgerð '90 (ekinn 6 þús.
mílur), Dodge Daytona, árgerð '88, KorandoJeep
Dong-A 4x4, árgerð '89 og aðrar bifreiðar er verða
sýndar á Grensásvegi 9, þriðjudaginn 8. október kl.
12-15.
Tilboðin verða opnuð á sama stað kl. 16.
SALA VARNARLIÐSEIGNA
í Kaupmannahöffn
FÆST
í BLAÐASÖLUNNI
Á JÁRNBRAUTA-
STÖÐINNI,
KASTRUPFLUGVELLI
OG Á RÁÐHÚSTORGI
Enginn lögreglustjóri á
Keflavíkurflugvelli
Embættisheitið lögreglustjórinn
á Keflavíkurflugvelli breytist í sýsl-
umaðurinn á Keflavíkurflugvelli og
heyrir hann undir dómsmálaráðu-
neyti en ekki utanríksiráðuneyti
eins og nú. Sýslumenn verða ekki
lengur kenndir við sýslurnar,. t.d
mun sýslumaðurí ísafjarðarsýslu og
bæjarfógeti á ísafirði,_aðeins kall-
ast sýslumaðurinn á ísafirði eftir
1. júlí. Umdæmi hans verður að
óbreyttu ísafjarðarkaupstaður og
ísaijarðarsýsla en sérstakur sýslu-
maður verður í Bolungarvík, þar
sem nú er einnig sérstakur bæjar-
fógeti.
Lögtök verða ekki til
Syslumenn og fulltrúar þeirra fara
með aðfarargerðir sem stjórnvalds-
athafnir í nýrri skipan en til kasta
dómstóla kemur við undirbúning
þeirra og vegna ágreinings sem
kann að rísa. Ekki verður gerður
greinarmunur á lögtökum og
fjárnárnum svo sem nú er heldur
bera allar aðfarargerðir til fullnustu
krafna um peningagreiðslu heitið
Ijárnám hvort sem opinberir aðilar
eða einkaaðilar eiga í hlut. Aðfarar-
heimildum fjölgar, meðal annars
má gera fjárnám samkvæmt tékk-
um, víxlum og skuldabi'éfum án
undangengins dóms eða réttarsátt-
ar.
Dómsrannsóknir
leggjast af
Skilið er til fulls milli ákæruvalds
og lögreglu annars vegar og dóms-
valds hins vegar. Dómari' á aldrei
frumkvæðUað eða stýrir rannsokn
máls eins og nú er. Ákærandi skal
að jafnaði vera viðstaddur máls-
meðferð. Réttarstaða sakbornings
er berð skýrari og staða réttargæsl-
umanna og verjenda er bætt.
Lögreglustjórar beita
sektum í fleiri málum
og fá ákæruvald
Ákæruvald verður ekki lengur
aðeins á hendi ríkissaksóknara en
hann verður áfram æðsti handhafi
þess. Lögreglustjórar (sýslumenn
utan Reykjavíkur) fara með hluta
ákæruvalds.
Lögreglustjórarnir sjálfir eða lög-
lærðir fulltrúar þeirra flytja málin
fyrir dómi. Ákæruvald lögreglu-
stjóra nær til brota gegn umferðar-
lögum, áfengislögum og öðrum lög-
um en almennum hegningarlögum
enda liggi ekki við þyngri viðurlög
en sektir, upptaka eigna eða varð-
hald. Einnig getur ríkissaksóknari
falið lögreglustjórum (þ.m.t. rann-
sóknarlögreglustjóra), og lögmönn-
um að flytja þau mál sem undir
hann heyra.
Lögreglustjórar mega einnig af-
greiða mun fleiri mál með sátt
(sektargreiðslum) og mega ljúka
þannig málum með allt að eins árs
ökuleyfissviptingu. Með þessu er
þess vænst að álagi yerði létt af
dómstólum.
27 eiga rétt á 21
embætti
8 nýir héraðsdómstólar verða
stofnaðir til að fara með dómsmál
á undirréttarstigi í landinu og nú-
verandi dómaraembætti í Reykjavík
eru lögð niður en utan Reykjavíkur
verður engin staða lögð niður. Hús-
næði er þegar fengið fyrir aðra
hérðasdómstóla en á Selfossi og í
Hafnarfirði, þar á meðal verður
dómhús Reykjavíkur í gamla Út-
vegsbank'ahúsinu.
Þeir sem nú eru skipaðir borgar-
dómarar, borgarfógetar, sakadóm-
arar og yfirmenn dómstólanna í
Reykjavík skulu hafa forgang til
embætta héraðsdómara í Reykja-
vík. Yfirborgarfógetinn í Reykjavík
á einng tilkall til embættis sýslu-
manns í Reykjavík. í Reykjavík
verður 21 dómari í stað 27 saka-
dómara, borgardómara og borgar-
fógeta nú, en til bráðabirgða er
ráðherra heimilt að skipa fleiri dóm-
ara en 21 ef fleiri æskja forgangs-
réttar. Utan Reykjavíkur njóta skip-
aðir bæjarfógetar, sýslumenn og
héraðsdómarar forgangs til emb-
ætta við héraðsdómstólana.
Fyrir næstkomandi fimmtudag,
10. október, skulu þeir sem nú sitja
í embættum hafa gert ráðuneytinu
grein fyrir því hvort þeir æskja að
neyta þessa réttar síns.
Sýslumenn gifta og
veita lögskilnað
Sýslumenn munu gifta þá sem óska
eftir borgaralegri hjólavígslu. Þetta
hafa þeir og bæjarfógetar einnig
gert til þessa en þá sem dómarar.
1 Reykjavík hafa hjónavígslur farið
fram í borgardómi en eftir 1. júlí
verða þær á verksviði sýslumanns-
ins í Reykjavík og teljast ekki til
dómsathafna. I borgardómi Reykja-
víkur og hjá sýslumönnum og bæj-
arfógetum eru nú veitt leyfi til
skilnaðar að borði og sæng og eftir
breytinguna verður það verkefni
sýslumanna. Leyfi til lögskilnaðar
og ýmis sifjamálefni svo sem um-
gengnisréttur við börn eiga í núgild-
andi kerfi undir dómsmálaráðuneyti
en við breytinguna færist þettá.
einnig til í sýslumannanna en með
málsskotsrétti til ráðuneytis, sam-
kvæmt því sem gert er ráð fyrir.
Hins vegar gerir frumvarp til barn-
alaga ráð fyrir því samkvæmt heim-
ildum Morgunblaðsins að héraðs-
dómi verði falið að skera úr ágrein-
ingi um forsjá barna ef foreldrar
eru ekki sammála umhvernig þeim
málum skuli skipað en þessi mál-
efni hafa einnig verið á verksviði
dómsmaáh'áðuneytisins en færast
sem fyrr segir út í hérað.