Morgunblaðið - 08.10.1991, Page 31

31
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUÐAGUR 8. OKTÓBER 1991
Sjávarútvegurinn
þarf að hafa svigrúm
- segir Þorsteinn Pálsson, sjávarútvegsráðherra
SJÁVARÚTVEGSMÁL voru rædd utan dagskrár í gær að beiðni
fulltrúa Alþýðubandalagsins í sjávarútvegsnefnd, þeirra Jóhanns
Ársælssonar og Steingríms J. Sigfússonar. Ræðumönnum í gær bar
saman um að horfur væru ískyggilegar og ærin þörf væri fyrir að
ræða þessi mál ítarlega. Jóhann Ársælsson gagnrýndi kvótakerfið
harðlega. Þorsteinn Pálsson lagði áherslu á að sjávarútvegurinn
væri grundvöllurinn fyrir öllu öðru í þessu þjóðfélagi. Á samdrátt-
artímum yrðu aðrir að þrengja eitthvað að sér til að skapa þessari
undirstöðuatvinnugrein eitthvert svigrúm.
í upphafi umræðunnar hvatti
Páll Pétursson (F-Ne) formaður
þingflokks framsóknarmanna sér
hljóðs og deildi á þingforseta fyrir
að formönnum þingflokka hefði
ekki verið gert viðvart um þessa
umræðu. Páll benti á að Halldór
Ásgrímsson fyrrverandi sjávarút-
vegsráðherra væri erlendis og væri
vart mögulegt að ræða þessi mál
að honum fjarverandi. Salome Þor-
kelsdóttir harmaði að það hefði far-
ist fyrir og reynt yrði að fyrir-
byggja að það henti aftur. _
Málshefjandi, Jóhann Ársæls-
son (Ab-Vl), gerði grein fyrir að
tilefni umræðunnar væru hin alvar-
legu tíðindi, sem bærust frá sjávar-
útveginum. Það stefndi í léleg afla-
brögð og ördeyðu þar sem illa hefði
til tekist að halda afla í heima-
byggð. Tvennt hefði breytt mynd-
inni síðan í vor, skýrsla Hafrann-
sóknastofnunar frá því í júlí og það
mat fiskifræðinga að lélegur árang-
ur hefði orðið af klaki þorsks sjötta
árið í röð. Ákvörðun sjávarútvegs-
ráðherra að takmarka veiðar þorsks
við 265 þús. tonn væri skiljanleg í
ljósi þessara upplýsinga og yrði
ekki gagnrýnd. En afleiðingarnar
af þessari ákvörðun yrðu margvís-
legar í þjóðfélaginu. Þó væri kvíði
manna mestur í sjávarútvegsbyggð-
unum um landið. Þar stæðu menn
frammi fyrir þeirri köldu staðreynd
að ráðamenn væru farnir að tala
um það eins og óumflýjanlega þróun
að byggð leggðist að í einhverjum
sjávarbyggðum. Ríkisstjórnin hefði
gefið til kynna með ýmsum hætti
að hún liti ekki á það sem sitt hlut-
verk að styrkja fyrirtæki og byggð-
arlög sem ættu í erfiðleikum.
Allt á innlendan markað
Ræðumaður reifaði n^kkuð
hvernig Alþýðubandalagsmenn
vildu reyna að draga úr þeim vanda
sem við blasir. Draga yrði úr út-
flutningi á óunnum fiski til að auka
vinnu við fiskvinnsluna. Setja yrði
reglur sem tryggðu að allur afli sem
veiddur væri hér við land yrði boð-
inn til sölu innanlands. En um leið
yrði að setja reglur um fiskmarkaði
þannig að þeir stæðu ekki að baki
mörkuðum erlendis. Við yrðum að
gefa erlendum kaupendum mögu-
leika á að kaupa hér fisk með sam-
bærilegum hætti og gert væri þar
sem vfð seldum hann í dag. Jóhann
sagði Alþýðubandalagsmenn hafa
undirbúið þingsályktunartillögu þar
sem lagt væri til að allur afli yrði
boðinn til sölu hér áður en menn
réðust í að flytja hann óunninn úr
landi.
Ræðumaður taldi einnig að at-
huga yrði hvort við ættum að jafna
þann aðstöðumun sem Evrópuband-
alagslöndin sköpuðu sinni fisk-
vinnslu með tollum. Þar kæmi til
greina að setja jöfnunargjald á
óunnin fisk.
Jóhann taldi að auka yrði verð-
mæti þess sem úr sjó væri dregið.
T.a.m. færi stærstur hluti þess afla
sem seldur er af íslandsmiðum á
erlendum fiskmörkuðum í B-flokk
vegna þess að hann væri of gam-
all. Hér væri hægt að stórbæta
vinnubrögð. Ótækt væri að þeir
menn sem hefðu einkarétt á að
veiða besta fisk í heimi geymdu
hann í ís og seldu hann síðan sem
þriðja flokks hráefni. En einnig
yrði að bæta meðferð afla í inn.lend-
um fiskvinnslum. Þar væri oft verið
Þorsteinn Pálsson
Jóhann Ársælsson
að vinna alltof gamalt hráefni.
Ræðumaður gerði að umtalsefni
„óheppilegar afleiðingar hins mis-
heppnaða kvótakerfis”. Hann taldi
engan vafa leika á því að mikil
brögð væru að því að afla væri
hent í sjóinn. Það yrði að gefa
mönnum kost á því að koma með
þennan afla refsingarlaust að landi.
Það ætti að athuga þann kost að
útgerðarmenn fengju að landa afla
utan kvóta. Söluandvirði yrði skipt,
útgerðin fengi hluta andvirðisins,
þó þannig að hún hefði ekki hag
af því að stunda sérstaklega veiðar
utan kvóta. Hinn hluturinn gæti
fallið í skaut Hafrannsóknastofnun-
ar eða kannski þyrlukaupasjóðs.
Jóhann taldi eina af afieiðingum
kvótakerfisins vera að nú væru
fleiri fiskar drepnir til að ná inn
hvetju tonni vegna þess að veiði-
álagið hefði flust frá hefðbundnum
bátaveiðum yfir í togveiðar.
Hinar afar slæmu aðstæður sem
sjávarútvegurinn stæði frammi fyr-
ir mögnuðu upp þau vandamál sem
kvótakerfið skapaði. Útgerðarfyrir-
tækjum sem væru skuldug upp fyr-
ir haus væri ætlað að kaupa kvóta
og sameina veiðiheimildir. Sveitar-
félög í landinu stæðu frammi fyrir
því að bera sérstaka ábyrgð á hverri
einustu sölu skips úr byggðarlag-
inu. 'fími bæjarútgerðanna væri að
renna upp. Verðið ryki upp úr öllu
valdi og menn stefndu að því að
selja þjóðarauðinn jafnvel á uppboð-
um og kvótakaup væru færð til
bókar og kvóti talinn sem eign væri.
Ræðumaður taldi að sjávarút-
vegsráðherra yrði að svara fjölda
spurninga sem kæmu í hugann við
þessar erfiðu aðstæður sem nú
væru, s.s. verða gerðar ráðstafanir
til að meta versnandi afkomu sjáv-
arútvegsfyrirtækja? Yrði þeim
áfram skylt að greiða í Verðjöfnun-
arsjóð sjávarútvegsins, þó þau væru
almennt rekin með tapi? Hvaða ráð-
stafanir ætti að gera til að fá meira
af aflanum til vinnslu innanlands?
Ræðumaður spurði einnig eftir
og gagnrýndi um leið hvernig stað-
ið væri að endurskoðun laga um
stjórnun fiskveiða. Skipaðar hefðu
verið tvær nefndir. Önnur þar sem
stjórnarflokkarnir sætu einir og
samhliða henni nefnd hagsmunaað-
ila, en framhjá sjávarútvegsnefnd
væri gengið. Jóhann vildi skýringar
frá sjávarútvegsráðherra. „Hver á
að kútta? Hver á að hausa? Hver á
að fletja? því sjálfur ætlar hann
greinilega að salta.”
Lánasjóðir dugðu ekki
Þorsteinn Pálsson sjávarút-
vegsráðherra taldi brýnt að löggjaf-
arsamkunda þjóðarinnar fjallaði á
málefnalegan hátt um þann at-
vinnuveg sem væri undirstaða verð-
mætasköpunar og velferðar lands-
manna. Hann rakti nokkuð erfiðan
hag og horfur sjávarútvegsins.
Þessi atvinnugrein væri að laga sig
að nýjum aðstæðum. Þær aðgerðir
sem fyrri ríkisstjórn hefði gert
hefðu fyrst og fremst fólgist í því
að fresta vandanum. Ekki hefði
verið nóg að koma á fót lánasjóðum
og þegar ytri aðstæður versnuðu
einnig væri ærinn vandi á höndum.
Samkvæmt úttekt þjóðhags-
stofnunar á stöðu sjávarútvegsins
væri við ríkjandi aðstæður reiknað
með því að sjávarútvegurinn í heild
væri rekinn með 1% hagnaði. Á
hinn bóginn byggi vinnslan við þau
skilyrði að hún væri rekin með 7-8%
tapi. Um 8% hagnaður væri af út-
gerðinni. Þótt 1% væri ófullnægj-
andi væri það þó viðunandi miðað
við þær þrengingar sem framundan
væru. Hér væru atriði sem greinin
sjálf yrði að takast á við í innbyrð-
is samskiptum útgerðar og vinnslu.
Á næsta ári yrðu aðstæður sjáv-
arútvegsins miklu lakari. Athuganir
Þjóðhagsstofnunar bentu til þess
að rekstur sjávarútvegsins í heild
yrði í 5-6% tapi. Áætlað væri að
fískvinnslan yrði rekin með 9-10%
tapi en veiðar með 1-2% hagnaði.
Hvernig ætti að bregðast við þess-
um aðstæðum? Þjóðartekjur okkar
væru að minnka og minna yrði til
skiptanna á næsta ári. Aflasam-
drátturinn þýddi að við töpuðum
7-8 milljörðum af útflutningstekj-
um þjóðarinnar. Aðrir yrðu að gefa
eftir til að skapa rými fyrir þessa
undirstöðugrein. Ráðherra lagði
sérstaka áherslu á að hafa yrði
hemil á útgjöldum ríkissjóðs og
draga yrði úr lánsfjárþörf ríkisins
sem hefði hleypt vöxtum upp. Að
þessu hefði ríkisstjórnin unnið og
það yrði einnig að stuðla að því að
sveitarfélög gerðu slíkt hið sama.
Og ennfremur yrði einkaneyslan í
Iandinu að láta undan síga þegar
þjóðartekjumar drægjust saman.
Sjávarútvegurinn yrði líka sjálfur
að takast á við þessar aðstæður við
gætum ekki haldið út jafnmörgum
skipum og það yrðu eitthvað færri
fiskvinnslustöðvar sem ynnu þenn-
an afla ef atvinnugreinin ætti að
Þakstál
með stíl
Plannja
stallað efni
svart og tígulsteinsrautt.
ISVOR BYGGINGAREFNI
Srhi 641255
skila þjóðarbúinu hámarksarði. Að
þessu hefði Byggðastofnun fyrir
sitt leyti haft forystu í að leiða
menn saman í þeim tilgangi að veija
einstakar byggðir. Með almennum
ráðstöfunum yrði þessum vanda
mætt, þó að vitaskuld yrði um leið
haft auga með byggðaþróun í land-
inu. f
Margt að athuga
Sjávarútvegsráðherra svaraði
nokkrum spumingum fyrri ræðu-
manns. Verulegur árangur hefði
náðst í því að draga úr útflutningi
á ferskum, óunnum fiski. 17%
minna hefði verið flutt út á fyrstu
8 mánuðum þessa árs. Þetta væri
m.a. árangur af starfi aflamiðlunar
og vegna álagsins á þennan útflutn-
ing sem virkaði sem skerðing á
kvóta, og einnig vegna markaðsað-
stæðna. Sjávarútvegsráðherra ef-
aðist um að við næðum mikið lengra
í því að efla hlut innlendrar vinnslu
með boðum og bönnum. Ræðumað-
ur sagði ástæðu til að skoða gaum-
gæfilega hvort setja ætti allan afla
á innlendan fískmarkað, það hefði
kosti og galla. Ef allur afli færi á
markaði innanlands væri ekki hægt
að beita þeim takmörkunum sem
aflamiðlun gerði í dag og fella yrði
álagið niður. Niðurstaðan gæti jafn-
vel orðið sú að það færi meiri físk-
ur úr landi. Um gæðamálin sagði
ráðherrann að samkvæmt nýlegum
upplýsingum frá Hull í Englandi
flokkaðist 60% af íslenskum físki
sem gæðafískur. Unnið væri að
endurmati á gæðaeftirlitskerfi og
endurskoðun á lögum um Ríkismat
sjávarafurða og stefnt væri að þvl
að leggja fram á þessu þingi frum-
varp um starfsemi Ríkismatsins og
einnig frumvarp um meðferð sjáv-
arafla. Sjávarútvegsráðherra sagði
ekki nýtt af nálinni að menn hentu
fisk í sjóinn og gæti margt um
valdið og ekki þyrfti að kenna einu
kerfi um umfram annað. Miklu
varðaði að koma á skiptum afla-
heimilda. Fyrir nokkrum vikum
hefði sjávarútvegráðuneytið leitað
eftir samvinnu við útgerðarmenn
og sjómenn til að taka á þessum
málum og hefðu allir tekið þessu
vel og myndi fyrsta verkefni sam-
ráðshóps verða að kanna hve mikil
brögð væru að því að fiski væri
hent.
Sjávarútvegsráðherra benti á að
Alþýðubandalagsmenn hefðu átt
aðild því að setja núgildandi lög um
stjórn fiskveiða. Ráðherra sagóv
eðlilegt að stjórnaflokkarnir hefðu
forystu um endurskoðun laga um
fiskveiðistjórnun og þess vegna
hefði verið skipuð sérstök nefnd
þeirra. Jafnframt hefði verið skipuð
nefnd hagsmunaaðila og sjávarút-
vegsnefnd hefði skrifað bréf þar
sem gerð væri grein fyrir því að
ráð væri fyrir því gert að fulltrúar
í endurskoðunarnefndinni færu á
fund sjávarútvegsnefnda eftir því
sem hún óskaði.
Ráðherra boðaði einnig að innan
tíðar yrði skipuð nefnd til að hefja
endurskoðun laga um Verðjöfnun-
arsjóð en það væri ekki ætlunin að
raska því jafnvægi sem þessi sjóður
hefði stuðlað að í efnahagslíflnu
Þingmenn ræddu nokkuð enn um
ískyggilegar horfur sjávarútvegsins
og aðgerðir ríkisstjórnanna núver-
andi og fyrrverandi í málefnum
sjávarútvegsins. Hugmyndir höfðu
verið uppi um að halda kvöldfund
ef ekki tækist að ljúka umræðu síð-
degis en það var ljóst að skarð
væri fyrir skildi I liði framsóknar-
manna þar sem Halldór Ásgrímsson
fyrrum sjávarútvegsráðherra væri.
Páll Pétursson áréttaði óskir um
að þessari umræðu yrði frestað
þangað til Halldór kæmi til lands-
ins. Var við þessu orðið og umræð-
unni frestað um sinn.
Gustavsberg
Veljið aðeins það besta
— veljið heildarlausn
frá Gustavsberg
í baðherbergið
CfJ Gustavsberg
Fæstíhelstu
byggingarvöruverslunum
umlandallt.
LAUSBLAÐA-
MÖPPUR
frá Múlalundi... 3g
. þær duga sem besta bók.
Múlalundur
SÍMI: 62 84 50
Macintosh fyrir byrjendur
Grunnatriði Macintosh, Works - ritvinnsla, gagnasöfnun, teikning,
töflureiknir og stýrikerfi á 15 klst námskeiði fyrir byrjendur.
Tölvu-ogverkfræðiþjónustan
Verkfræðistofa Halldórs Kristjánssonar
Grensásvegi 16 • stofnuð 1. mars 1986 (g)