Morgunblaðið - 10.10.1991, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. OKTÓBER 1991
Minning:
Jens Kr. Gestsson
frá Keldudal
Jens var bróðir móður minnar.
Það segir enga sögu. Ég hefi löng-
un til þess að segja frá því, hver
maður Jens í raun og veru var, án
þess sem varðar mig og hann per-
sónulega, þótt þau kynni væru all
náin og áhrifarík, báðum til nokk-
urs þroska.
Uppruni Jens er allur úr Dala-
sýslu. Ég komst í skjótri svipan
yfír Dalamannabókina, sem mér er
um þessar mundir kærust bóka, en
fæ ekki náð eignarhaldi á henni
ennþá. Þar segir frá því að amma
hans var Halldóra Jónsdóttir frá
Breiðabólsstað á Skarðsströnd. Til
þess að færa það inn á þjóðkunnugt
fólk um þessar mundir má nefna
að Þórður, bróðir hennar, var afi
Friðjóns Þórðarsonar, sýslumanns
Dalamanna og fyrrv. alþingis-
manns. Eiginmaður Halldóru frá
Breiðabólsstað var Jón Þorgeirsson
frá Stóra-Dal. Þeirra börn voru í
einhverri röð: Jens og Halldór vest-
urfarar, sem ég veit ekki frekari
deili á eða niðjum þeirra. En önnur
börn þeirra voru: Skarphéðinn,
Gestur og Katrín. Þetta fólk á mikla
sögu, þótt ekki sé nema vegna barn-
eigna, eins og hlaut að verða þar
sem guð var látinn ráða, eftir getu
og hæfileikum hvers og eins á þeirri
tíð. Það var líka fleira sem ein-
kenndi þetta fólk. Annars vegar
hagleikur þess og hins vegar grand-
varleiki þess, án þess að láta troða
sig fótum, og síðan sem aukageta
sönghneigð í ljúfu og nokkuð radd-
vísu formi. Músík er gegnumgang-
andi í einhveiju formi hjá þessu
fólki. Jens Gestsson var þar engin
undantekning.
Hin hliðin. Móðir Jens, sem nú
er til grafar borinn, var Ingibjörg
Einarsdóttir. Þar voru meiri erfið-
leikar á tengslum við samfélagið í
uppvexti hennar heldur en Gests,
vegna þess að faðir hennar, Einar
Olafsson drukknar við framfæri sitt
undir Jökli, þegar hún er bara
kornabarn, eða á þriðja ári. Ég
veit alltof lítið um ættir hennar og
þarafleiðandi ekkert um uppruna
hennar, nema að Guðríður hét móð-
i_r hennar frá Vindási í Kjós. Einar
Ólafsson, faðir Ingibjargar og
Guðríður móðir hennar, búa á Hval-
fjarðarströnd þar sem Ingibjörg er
fædd, þegar framfærið bregst. Þau
eiga samt sveit - á Skarðsströnd,
vafalaust vegna þess að þau hafa
um skamman tíma búið á Hvalfjarð-
arströndinni, eins og það er orðað.
Framhaldið á dapri sögu er það,
að fyrirvinnan „fórst” undir Jökli,
ekkjur urðu fleiri með börn á armi
og „sveitin” blasti við, eins og þá
tíðkaðist. Örlög Ingibjárgar, móður
Jens, urðu þau, að hún kom í hlut
hreppstjórans á Skarðsströnd, sem
var Hallur Hallsson á Hríshóli. Þar
kemur þó mest við sögu Jófríður
dóttir Halls. Vist Ingibjargar virðist
vera þar betri heldur en vist niður-
setninga gerðist almennt á þeim
tíma, því að hún lætur sitt fyrsta
bam heita Jófríði. Sú Jófríður varð
þó ekki eldri heldur en tveggja ára.
Hún iét aftur heita Jófríði. Sú varð
reyndar 39 ára. Það var móðir mín.
Dapri sögu um uppruna Jens og
hans systkina er ekki lokið. Ástin
grípur unglinginn er gömul saga
og ný. Ekki veit ég hvernig þau
kynntust Gestur og Ingibjörg. En
ást þeirra hvort á öðru varð ekki
umflúin eins og hún gerist í þeirri
saklausu einlægni og trúfesti sem
dauðinn einn fær aðskilið. Ég horfði
upp á það þegar meira en 50 ár
voru liðin af hjúskap þeirra. Það
er aðeins innlegg í söguna.
Þau máttu ekki eigast. Niður-
setningur í stúlkuformi var ekki
eftirsóttur kvenkostur á þeirri tíð,
fyrir þá sem ekki voru niðursetning-
ar. Ég tel að skapgerð Ingibjargar
hafi þarna ráðið úrslitum, að hún
hafi sagt við elskhuga sinn: „Ann-
aðhvort ferð þú með mig héðan, eða
þú lætur mig ekki sjá þig.” Þetta
er auðvitað mín hugdetta. En fram-
haldið varð það að þau tölta norður
um fjöll og nema ekki staðar fyrr
en á ísafirði. Mér er ekki kunnugt
um að þau hafi haft aðra farar-
skjóta en fætur sína. Mér er heldur
ekki kunnugt um kveðjur við ætt-
ingjana. Ég tel að þær hafi verið
fáar. Ég tel að þau hafi stolist eða
strokið. Ungdómurinn er óumflýj-
anlega mikill örlagavaldur. Hún var
16 ára en hann tvítugur.
Við hjölum ljúft við fortíðina, en
vitum þó naumst um hennar tilfinn-
ingar. Gestur og Ingibjörg flytja sig
um set til Dýrafjarðar með tveggja
ára stúlkubarn. Jófríður hét hún.
Mér er sagt að hún hafi látist af
vosbúð í því ferðalagi. Þau nema
land í Haukadal en eiga þar fáa
tíð. Keldudalur varð þeirra athvarf
meðan örlögin spunnu sinn vef þeim
til handa í gleði og sorg.
Þessum msétu hjónum varð 12
barna auðið. Einhvern veginn lærð-
ist það að finna til gleði við hverja
fæðingu í allsleysinu. Það er auðvit-
að ekki rétt hjá mér að þeim hafi
lærst það, vegna þess að á þeim
tíma var það innbyggt, meðfætt,
að nýtt líf væri gleðigjafi og forsjá,
ef vel tækist til, þrátt fyrir ferli
dauðans sem alltaf fer á stjá þegar
nýtt líf verður til.
Jens var yngsta barnið þeirra.
Það vildi svo til að það kom í hlut
móður minnar, Jófríðar, að annast
mikið þennan dreng í frumbernsku
vegna þess hvar hún var staðsett í
systkinahópnum.
Árin liðu. Það kom í hlut Jens
að sjá því heimili farborða þar sem
móðir mín og synir hennar tveir
hlutu athvarf þegar dauðinn taldi
sig eiga brýnt erindi við Össur,
mann hennar og föður okkar
Bjarna, sem vorum á 4. og 6. ári.
Ég þakka hvorki Jens né öðrum
ættingjum mínum uppeldi mitt,
vegna þess að ég bað ekki um það.
Hitt er annað mál að þess utan á
Jens kapítula í mínu lífi sem er
engan veginn öðrum ætlaður.
Ég vil segja frá því að Jens bar
fögur einkenni ættar sinnar og upp-
runa, sem ég tel mig hafa misst
af. Þar nefni ég fyrst hve samvisku-
samur hann var í starfi og öllum
athöfnum. Hve trúverðugur hann
var öllu því sem honum var falið
að Ieysa úr. Ég fæ ekki tjáð ár-
vekni hans og hollustu í fjölbreytt-
um störfum hans til sjós og lands,
mig skortir orð til þess.
Jens var fæddur að Skálará í
Keldudal sem liggur í Dýrafirði
vestanverðum. Þar var friðsælt og
blítt þegar sólin skein í heiði, en
ofstopafullt og úfið þegar ve'ður
geisuðu eins og gerist í íslenskum
dölum við úthafið. Þar var harð-
býlt. Fólk ýmist fluttist þaðan, hafi
það af illri nauðsyn numið þar stað-
ar, veslaðist upp og dó eða.urðu
næstum ofurmenni í seiglu og
hreysti, sem sjálfur dauðinn virtist
eiga í vandræðum með að lokum.
Ef til vill öðlaðist Jens enga afger-
andi hreysti en seiglan í honum var
næstum ómælanleg. Það er ekki á
allra færi að rísa upp frá dauðum
áttatíu ára gamall eins og Jens
gerði í alvörunni, þegar vel búinn
trukkur með gálausum stjórnanda
ók honum um tær á vel merktri
gagnbraut og knúði hann til niður-
falls með þeim óþyrmilega hætti
að hauskúpan rofnaði og bein tóku
að brotna hér og hvar auk þess sem
holdið marðist og sinar bnastu. Lík-
lega gerði enginn ráð fyrir öðru en
að hann heyrði landslaginu til upp
frá því vegna þess að seiglan mæld-
ist ekki í vestfirskri þijósku.
Að fjórtán dögum liðnum fór
minn maður að opna skjáina. Bein-
in sem sundur höfðu gengið löðuð-
ust hvort að öðru eins og elskendur
sem hafði sinnast og tóku við sínu
hlutverki. Verst gekk með sinarnar.
Sú sem átti að draga upp handlegg-
inn, svo að hægt væri að klóra sér
bak við eyrað hægra megin, hún
neitaði. Fingur hægri handar nutu
heldur ekki sömu leikni, sömu kjara
og áður. Sálin varð enn þá við-
kvæmari en fyrr. Eljan sem þessu
fólki var í blóð borin að vestan hélt
velli. Jens hélt áfram við hugðar-
efni sín á níræðisaldrinum að smíða.
Að föndra við áraskipin sín fullbúin
seglum til gjafar á góðri stund eða
til sölu fyrir efnisútvegun. Næmt
og fagurt handbragð einkenndi
þetta föndur hans.
Furðulegt að ég skuli dvelja við
ævilok manns, sem ég ætlaði að
t
Elskulegur eiginmaður minn, faðir, tengdafaðir, afi og Iangafi,
ÞÓRARINN G. SIGURJÓNSSON,
verður jarðsunginn frá Áskirkju föstudaginn 11. október kl. 13.30.
Guðleif Árnadóttir
Kristín Þórarinsdóttir, Kjartan Brynjólfsson,
Sigurjón Á.Þórarinsson, Bryndfs Sigurjónsdóttir,
Björg Þórarinsdóttír, Kristín Sigurjónsdóttir,
Guðlaugur Þ. Þórarinsson, Jónína Pálsdóttir,
Guðleif Þ. Stefánsdóttir, Kristján I. Kristjánsson,
Ólafur Guðmundsson, Þórarinn G. Guðmundsson,
Guðmundur T. Guðmundsson, Valgerður Bragadóttir,
og barnabarnabörn.
t
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð
vegna andláts föður míns,
INGÓLFS BJARNASONAR.
Ingibjörg Ingólfsdóttir.
t
Innilegar þakkir fœrum við öllum þeim er auðsýndu okkur samúð
og vinarhug við andlát og útför móður okkar, tengdamóður og
ömmu,
HÓLMFRÍÐAR VALGERÐAR JÓNSDÓTTUR,
Dvergasteini,
Djúpavogi.
Jón Halldór Gunnarsson,
Kristrún Björg Gunnarsdóttir, Sigvaldi Júlíus Þórðarson,
Gunnar Sigvaldason,
Fríða Margrét Sigvaldadóttir.
egja frá án þess að geta í stórum
dráttum um það að hann átti, eins
og við hin, óráðið æviskeið á
bernskustund.
Mér er það í minni og glata því
seint þegar ég á sjöunda ári, horfði
upp á þegar Jens kveður foreldra
sína og -systkini sautján ára gam-
all, ferðbúinn „suður á vertíð”. Ég
einn spígspora í kringum hann með
öfund í hjarta og bros á vör yfir
því að hann skuli geta þetta en
ekki ég. Allir aðrir eru með tár á
hvarmi og gráta. Ég skildi það ekki.
Að fara á vertíð merkti það sama
í mínum huga og að verða ríkur.
Ekkert annað.
Foreldrarnir og systkini hans
vissu betur en ég á þessari kveðju-
stund. Ekki færri heldur en þrír
synir og bræður „fóru á vertíð”
áður. Þeir komu ekki aftur. Þeir
hétu Einar, Andrés og Skarphéðinn.
Ég sagði við Gíslínu systur hans
með mínu orðalagi, af hveiju eruð
þið að grenja þó Jens fari suður?
„Ó elsku Skarphéðinn minn, ég er
svo hrædd um að hann komi aldrei
aftur. Ef hann ekki drukknar eða
deyr þá fer hann eitthvað annað.”
Hún grét meira. Hún unni mikið
þessum bróður sínum. Það unnu
allir þessum hógværa, viðfelldna
dreng. En hann kom aftur og allir
í dalnum brostu við honum. Allur
dalurinn hýrgaðist. Ég lifði ljúfu
lífi við ær og kýr án þess að skynja
það að aðrir bjuggu við sársauka-
_____________________________37 '
fullar minningar um drengina sem
ekki komu aftur.
Að því kom að Jens giftist mætri
konu úr Haukadal, sem var nokkru
eldri en hann. Hún hét Guðbjörg,
dóttir Ólafs G. Jónssonar úr Mið-
bænum, sem var þrautþjálfaður
skipstjórnarmaður og skútukarl á
sinni tíð. Þar hófu þau búskap,
Guðbjörg og Jens, auk þess sem
hann stundaði sjómennsku eftir því
sem tækifæri gafst á hveijum tíma.
Þeim búnaðist bærilega við kreppu-
tíð og óáran sem fjórða áratugnum
fylgdi, svo að margir nötruðu við
og aðrir flosnuðu frá búum sínum
til sjós og lands. Elja þeirra hjóna
var mikil á þeirri tíð. Þau eignuð-
ust einn son, Ólaf Sigurð, sem sór
sig mjög til ættar í grandvarleik,
göfugmennsku og músík, sem hann
á alla fyrir sjálfan sig og lítið fer
fyrir. Hann hlaut kennaramenntun
og gerðist kennari að ævistarfi.
Guðbjörg veiktist og dó, ekki
gömul kona. Jens hætti búskap og
flutti til Reykjavíkur. Sagan gekk
hratt um þær mundir í lífi hans.
Hann sótti atvinnu á fornar slóðir.
Til Eimskips. Sautján ára gamall
fékk hann skipsrúm hjá þeirri
kempu sem stjórnaði þá hinum
gamla Willemóesi, Pétri Björnssyni.
En svo vildi til að Pétur Björnsson
átti á unglingsárum viðdvöl í
Keldudalnum með foreldrum sínum.
Þá tókst ekki betur til hjá þeim
bræðum Þorvarði og honum að þeir
sulluðust út í Stóra-Sker á stór-
straumsfjöru í náttúruskoðun og
uggðu ekki að því að aðfallið bar
brátt að. Sem betur fór bjargaði
þeim einhver frá þessu unggæði
þeirra, því að annars hefði saga
þeirra orðið stutt og voveifleg, eftir
því sem sagan hermir. Hjá Eimskip
vann hann um margra ára skeið
uns starfsdegi hans lauk.
Jens kvæntist aftur. Það er kona
af breiðfirskum ættum sem lifir
mann sinn. Þeim varð ekki barna
auðið. Hún heitir Aðalheiður Ólafs-
dóttir og dvelur nú á Skjóli hér í
Reykjavík.
Við kveðjum nú þennan mæta
mann og berum hann til grafar með
þakklæti í huga fyrir þær hugljúfu
minningar sem við eigum um hann.
Við biðjum honum velfarnaðar á
lítt kunnum leiðum í þeirri von að
honum takist landtakan bærilega á
þeirri strönd sem hann ber að.
Með kærri kveðju...
Skarphéðinn Össurarson
+
Innilegar þakkir til allra þeirra sem sýndu okkur hlýhug og samúð
við andlát og útför,
KRISTJÁNS GUÐMUNDSSONAR,
Neshaga13,
Reykjavík.
Bergþóra Jóhannsdóttir,
Jóhann Kristjánsson, - Agnethe Kristjánsson,
Nína V. Kristjánsdóttir, Garðar Gíslason,
Kjartan O. Kristjánsson, Júlíanna Harðardóttir,
Sigurður H. Kristjánsson,
Guðmundur K. Kristjánsson,
barnabörn og barnabarnabörn.
Þökkum auðsýndan hlýhug og virðingu við andlát og útför eigin-
manns míns, föður okkar, tengdaföður og afa,
GUÐMUNDAR VILBERGSSONAR,
Unufelli 31,
Reykjavfk.
Sérstakar þakkir til heimahlynningar Krabbameinsfélagsins.
Gróa Þorgilsdóttir,
Garðar Guðmundsson,
Vilberg Guðmundsson,
Jóhann Guðmundsson,
Edda Guðmundsdóttir,
Kristín Guðmundsdóttir,
Ingigerður Guðmundsdóttir
og barnabörn.
Kristín Magnúsdóttir,
María E. Guðmundsdóttir,
Elín O. Kjartansdóttir,
Helgi Kristjánsson,
Ingólfur Örn Árnarsson,
*
1
Lokað
í dag frá kl. 13.00 vegna jarðarfarar BRYNJÓLFS
E. INGÓLFSSONAR, fyrrverandi ráðuneytisstjóra.
Samgönguráðuneytið.