Morgunblaðið - 16.10.1991, Side 15

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 16. OKTÓBER 1991
15
Skólagjöld og kennaranám
Tvö álitamál
eftir Hauk Helgason
Að undafömu hafa orðið miklar
umræður um tvo þætti er snerta
skólahald og kennslu. Annað atriðið
er hvort nemendur skuli greiða
nokkurt fé til skólanna. Hitt atriðið
er hvort standa skuli við lengingu
þess kennaranáms er fer fram í
Kennaraháskóla íslands.
Bæði atriðin orka tvímælis. Það
er því nauðsynlegt að öfgalaus
umræða fari fram um þau og dreg-
in séu fram, óhikað, bæði þau atr-
iði er mæla með og þau er mæla á
móti.
Skólagjöld
A síðasta ári kvað umboðsmaður
Alþingis upp þann úrskuð að óheim-
ilt væri samkvæmt gildandi lögum
að krefja nemendur grunnskóla um
greiðslu á efnisgjöldum en þau
höfðu verið innheimt í langan tíma
sérstaklega hjá elstu nemendum.
Skólayfirvöld og kennarasamtök
voru sammála um að hlíta bæri
þessum úrskurði. Tel ég það hafa
verið rétt ef jafnframt vil ég lýsa
þeirri skoðun minni að rétt sé að
heimila með breyttum lögum að
skólar geti lagt nokkur gjöld á þá
sem njóta þeirra gæða sem í skóla-
göngu felast. Vissulega takmörkuð
gjöld, en þó þannig að það muni í
heild nokkru fyrir þá stofnun sem
veitir þjónustuna. Að mínu viti er
margt sem mælir með að slíkt verði
gert.
I fyrsta lagi glíma margir skóiar
við það vandamál að gera nemend-
um sínum ljóst að það kostar mikla
peninga að halda uppi skólastarfi.
Það að hafa skólana hreina, - að
koma með ný borð, stóla, kennslu-
gögn og tæki, - að byggja upp og
halda við, og það að kenna er ekki
ókeypis. - Og ekki síður að það
eitt að nýta þessi verðmæti illa eða
skemma þau er að kasta miklum
verðmætum á glæ.
Hér er um mikilvægt uppeldis-
atriði að ræða. Ef viðkomandi er
beinn þátttakandi í greiðslu kostn-
aðar, þó í litlum mæli sé, eykur það
virðingu hans og skilning á því sem
honum er lagt í hendur.
En fleira kemur til. Nokkuð fijáls
fjárráð skóla geta t.d. ráðið úrslitum
um hvort hægt er að taka upp ný-
breytni sem stuðlar að auknum
gæðum skólastarfsins.
Nú munu margir spyija: Er nokk-
uð sjálfsagðara en að ríki og bær
leggi þetta fé til? Hvað með nem-
endur efnalítilla foreldra, á nú að
seilast niður í þeirra tómu buddu?
Hvað það fyrra varðar þá er alls
ekki verið að hverfa frá því að ríki
og bær beri hita og þunga af upp-
byggingu og rekstri skólanna. En
það er verið að koma því til skila
að skólaganga sé peninga virði.
Jafnframt því sem skólunum er
skapað örlítið ijárhagslegt sjálf-
stæði og þar með möguleikar til
að auka gæði þess starfs sem þar
fer fram.
En á þá að útiloka þá sem koma
frá efnalitlum heimilum frá skóla-
göngu? Það er af og frá! Fjölmarg-
ar leiðir eru til sem tryggja að eng-
inn þurfi að hverfa frá mámi af
þessum sökum. Það er heldur ekki
verið að tala um háar fjárhæðir á
hvert heimili, .en í heild geta þær
skipt skólann verulegu máli og
gegnt uppeldislegu hlutverki.
Þegar horft er til þeirra peninga
sem við sjáum að allur þorri nem-
enda ver til sælgætiskaupa og þeg-
ar litið er yfir hinn mikla bflaflota
nemenda við framhaldsskólana, er
vart hægt að kalla það glæp að
ætlast til að andvirði nokkurra
sjoppuferða renni til skóla viðkom-
andi, skólanum til hagsbóta og
nemandandum til glöggvunar á því
að menntun kostar ekki minni pen-
ing en kók og Prins Póló.
„Þegar horft er til
þeirra peninga sem við
sjáum að allur þorri
nemenda ver til sælgæt-
iskaupa og þegar litið
er yfir hinn mikla bíla-
flota nemenda við
framhaldsskólana, er
vart hægt að kalla það
glæp að ætlast til að
andvirði nokkurra
sjoppuferða renni til
skóla viðkomandi, skó-
lanum til hagsbóta og
nemandandum til
glöggvunar á því að
menntun kostar ekki
minni pening en kók og
Prins Póló.”
prófi. Það samsvarar grunnskóla-
prófi í dag hvað námstíma snertir.
Námið í Kennaraskólanum var fljög-
ur ár, átta mánuðir á ári, eða 32
mánuðir alls. Nú er krafist stúd-
entsprófs til inngöngu í KHI. Fram-
haldsskólinn er nú 9 mánuðir á ári
í stað 8 mánaða áður. Lengingin á
Haukur Helgason
ári úr 8 í 9 mánuði hefur líka átt
sér stað í kennaranáminu sjálfu.
Þegar borin er saman lengd
skólagöngu til kennaraprófs eftir
grunnskóla eða landspróf kemur í
ljós að árið 1951 tók það 32 mán-
uði en 1991 72 mánuði að óbreytt-
um lögum, þ.e.a.s. lenging um 40
mánuði á 40 árum. Auk þessa er í
dag stöðugt endurnám í gangi sem
meginþorri kennara sækir. 1951
gat sá er hóf nám í KI reiknað með
að hefja kennarastörf 20 ára en
samkvæmt núgildandi lögum 24
ára.
Það hlýtur að vera mikilvægt
bæði fyrir þjóðfélagið og einstaling-
ana að hægt verði að tryggja hæfa
kennara til starfa með öðrum hætti
en stöðugri lengingu skólagöngu
áður en starf er hafið.
Eg er einn þeirra er telja að nú
sé mál að linni. Ekki aðeins er varð-
ar kennaranám heldur verði aðfara-
námið, eða almenna námið sem felst
í stúdentsprófi, stytt sem fyrst um
eitt ár og nemendur komist fyrr á
braut sérnáms. Á móti komi að enn
meiri áhersla verði lögð á endur-
menntun og símenntun sem felst í
því að fólk komi reglulega á starfs-
ferli sínum og sækir sér nýjustu
þekkingu á sínu sviði. Þekkingin
breytist stöðugt og óhugsandi að
hægt sé í eitt skipti fyrir öll að
leggja fagmanni til þá þekkingu
sem hann þarf að að halda um langa
framtíð.
Núverandi menntamálaráðherra
hefur tekið ákvörðun um frestun á
lengingu kennaranáms við KHÍ um
eitt ár. Ég tel að hann eigi að taka
öll þessi mál til endurskoðunar.
Stytta beri leiðir að starfsnámi,
starfsnám verði endurskoðað í þeim
tilgangi að gera það markvissara
og hlutverk skólanna í símenntun
viðurkennt með því að taka það á
skipulagðan hátt inn í skólana og
gera þeim kleift að rækja það vel.
Höfundur er skólastjóri við
Öldutúnsskóla, Hafnarfirði.
Lenging kennaranáms í KHÍ UTI ER ALLTAF AÐ SNJOA A ÞAÐ ER DRAUMUR AÐ VERA MEÐ DÁTA A ALLT
Skólaganga einstaklinganna, þ.e.
grunnnám að viðbættu námi til
starfsréttinda (starfsnámi), hefur
stöðugt verið að lengjast. Þar með
hefur starfsævin verið að styttast.
Víða erlendis hentar þetta vel,
sökum atvinnuleysis. Þegar nám til
starfsréttinda er lengt hjá öðrum
þjóðum er það tekið með í reikning-
inn að annars gengi fólkið um at-
vinnulaust og þægi atvinnuleysis-
bætur frá hinu opinbera. Þar sem
næg atvinna er og jafnvel skortur
á fagmenntuðu fólki í sumum stétt-
um, líkt og háttar til hér á landi,
hlýtur það að skipta máli hversu
fljótt menn verða liðtækir í hverri
starfsgrein.
Þeir sem hófu nám í Kennara-
skóla íslands 1951 þurftu að hafa
lokið landsprófí eða sambærilegu
HÓTEL ÍSLAND OG STEINAR HF. KYNNA NÝJA STÓRSÝNINGU Á HÓTEL ÍSLANDI,

g gaf að líta á Þjóðminjasafninu
yrir tveimur árum, þegar þar stóð
fir kynning á menningju Inuita.
In Silamiut-leikhúsið er ungt leik-
hús, sem ijallar um merkilegan
hugarheim og menningu, og það
er vonandi að við fáum að fylgjast
áfram með vinnu þeirra og þróun.

ISLENSIJR TONAR
í30 ÁR1950-1980
Tugir laga frá gullöld íslenskrar
dœgurtónlistar fluttur af nokkrum bestu
dœgurlagasöngvurum landsins ásamt
Dœgurlagacombói Jóns Ólafssonar.
Sérstakir gestasöngvarar í október:
ÞuríÖur Siguröardóttir
Ólafur Þórarinsson (Labbi íMánum)
GuÖbergur Auöunsson
Stjórnandi: Björn Emilsson • Handrit: Ómar Valdimarsson <-■ . zmmmr-
• Kóreógrafía: Ástrós Gunnarsdóttir • Hljóömeistari: ívar "ur0ur rétur Horðan
Ragnarsson • Ljósameistari: Kristján Magnússon
• Sviösstjóri: Ágúst Ágústsson • Búningar: Halla Haröar-
dóttir %Kynnir: Útvarpsmaöurinn vinsœli,
Sigurður Pétur Haröarson, stjórnandi þáttarins
„Landið og miðin “
Húsið opnað
kl. 20.00
á föstudags-
kvöldið
ogkl. 19.00
, á laugardags
kvöldlð.
Sýningin hefst
kl. 22
eysson.
tOF
LiLl
FLUGLEIÐIR
VERTU SÆT VIÐ MIG A STRAX Í DAG
BORÐAPANTANIRISIMA 687111
'S T E I N A R
A DISKÓ FRISKÓ A GÖNGUM YFIR BRÚNA