Morgunblaðið - 16.10.1991, Side 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 16. OKTÓBER 1991
Einkavæðing Húsnæðisstofn-
unar - nýskipan húsnæðislána?
Síðari grein
eftir Sverri
Arngrímsson
í fyrri hluta greinar minnar var
nokkuð fjallað um hugsanlega
einkavæðingu Húsnæðisstofnunar,
og nýtt fyrirkomulag við fjármögn-
un húsnæðislána. Mun ég nú lýsa
helstu leiðum sem færar eru taldar
í þeim löndum þar sem sá háttur
er hafður á, og er þá einkum átt
við starfsemi byggingarsparisjóða.
Lán tekið
Þar sem þessi félög eru við lýði
er einkum um að ræða tvennskonar
lán: Lán sem eru endurgreidd eftir
fastri áætlun og lán sem eru tengd
ákveðinni tryggingu.
Föst endurgreiðsla: Eftir umsam-
inni áætlun greiðir lántakandi til
baka jafnar mánaðarlegar greiðslur
(svo fremi að ekki komi til vaxta-
breytingar). Hækki vextir er þó
heimilt að lengja lánstímann, þó á
þann hátt að afborgun helst óbreytt
í krónutölu. Breytingin felst í því
að nú fer stærra hlutfail afborgun-
arinnar til greiðslu vaxta (sem hafa
hækkað) en höfuðstóls, og þar með
lengist endurgreiðslutíminn. Al-
gengur lánstími er 20-25 ár. A
fýrstu árunum er stærsti hluti
greiðslunnar vextir en eftir því sem
árin líða verður þáttur höfuðstólsins
meira áberandi.
Tryggð lán: Þessi lán endurgreið-
ast ekki með jöfnum greiðslum
heldur greiðast eingöngu vextir af
NEFND, sem sett var á laggirnar
af menntamálaráðherra, til að
endurskoða námslánakerfið, hef-
ur skilað áliti sínu, og er skýrsla
nefndarinnar nú m.a. til umsagn-
ar hjá fulltrúum nemenda og
Lánasjóði íslenskra náms-
mannna. Tillögur nefndarinnar
eru m.a. þær að námslánin skuli
ekki skert, en að stytta beri
greiðslutíma lánanna.
Að sögn Guðmundar Magnússon-
ar prófessors, sem sæti átti í nefnd-
inni, hefur námslánakerfið vaxið
mun hraðar á síðustu árum en unnt
var að sjá fyrir. Ástæða þess sé
aðallega mikil fjölgun nemenda og
að einnig hafí ýmsir sérskólar feng-
ið aðgang að kerfinu.
„Markmið nefndarinnar eru frelsi
til náms en ekki skerðing náms-
lána. Tillögur okkar eru m.a. að
stytta greiðslutímann úr 40 árum
niður í þrefaldann námstíma,
þ.e.a.s. að eftir þriggja ára nám
hefur námsmaður níu ár til að borga
lánin. Einnig er tillaga um að
greiðslur hefjist einu ári eftir að
námi lýkur í stað þriggja ára nú,”
sagði Guðmundur.
Til að styrkja lánasjóðinn hefur
■ DR. ROBERT Mayes heldur
fimmtudaginn 17. október kl. 10.
f.h. erindi í fundarsal Rannsóknar-
stofnunar Iandbúnaðarins á Keldna-
holti. Erindið verður á ensku. Dr.
Robert W. Mayes starfar við Mac-
aulay Land Use Researeh Institute
í Skotlandi. Hann er þekktur víða
um heim vegna rannsókna sinna á
aðferðafræði við næringarfræði- og
beitartilraunir, sérstaklega að því er
varðar mælingar á magni og hlutföll-
um plöntutegunda í því fóðri sem
beitardýr velja. Hann hefur fengist
við fleiri þætti rannsókna, svo sem
á flutningi geislavirkra efna frá jarð-
vegi í beitardýr. Allt áhugafólk er
velkomið á fyrirlesturinn.
höfuðstólnum. Samtímis skuldbind-
ur lántakandi sig til að greiða ið-
gjald af líftryggingu eða lífeyris-
sjóði sem er skv. sérstökum samn-
ingi laus til ráðstöfunar í lok láns-
tímans. Þessir samningar eru gerð-
ir við einhver þau félög á fijálsum
markaði sem veita slíka þjónustu.
Oftast dugar tryggingarupphæðin
þá fyrir höfuðstól lánsins og skilur
jafnframt eftir dágóðan afgang sem
er eign lántakanda.
Lán þessarar tegundar verður að
greiða upp á tilsettum degi og yfir-
leitt er ekki heimilt að lengja Iánin
þó að vextir hækki. Greiða þarf
annarsvegar byggingasparisjóðn-
um vaxtagreiðslur en tryggingafé-
lagi iðgjald vegna líftryggingar.
Endurgreiðsla lána
Vextir lána eru breytilegir. Vext-
ir breytast þó ekki jafn ört og vext-
ir banka, en fylgja þó meginlínum
markaðsvaxta, svo byggingarspari-
sjóðurinn geti haldið áfram að
greiða fjárfestum markaðsvexti, og
varðveita fjárfestingu þeirra.
Lántakendur njóta yfirleitt
skattaívilnana vegna vaxta-
greiðslna en þetta er þó háð ákv.
hámarki heildar veðláns vegna eigin
húsnæðis og ýmissa annarra skatt-
areglna. Þeir sem eru innan mark-
anna fá afslátt jafnóðum og greiða
því byggingasparisjóðnum aðeins
nettóvaxtagreiðslur.
Þó að lán séu upphaflega veitt
til 20-25 ára er hægt að endur-
greiða þau nánast hvenær sem er
og í Bretlandi eru þau yfirleitt end-
urgreidd á 6 árum. Þetta er vegna
nefndin komið með þá tillögu að
lánin beri að greiða með vöxtum,
sem væru helmingur af ríkisbréf-
avöxtum, en á námstíma væru þau
alveg vaxtalaus. Auk þess yrðu
veittir fleiri styrkir til þeirra sem
stunda framhaldsnám s.s. masters-
og doktorsnám.
„Með þessu yrðu lánin ekki skert,
heldur væri enn verið að veita
námsmönnum stuðning með hag-
stæðum námslánum,” sagði Guð-
mundur.
eftir Sigrúnu Ingu
Sigurgeirsdóttur
Laugardagurinn 19. október hef-
ur verið valinn af JC-hreyfíngunni
á íslandi sem JC-dagurinn. Þann
dag eða í tengslum við þann dag
vinna JC-félagar á íslandi ýmis
verkefni undir einu megin þema
sem er „Heimur án landamæra”.
Þema þetta hefur verið valið af
alþjóðahreyfmgu JC (JC-Intematio-
nal) sem megin þema næstu fimm
ára. I alþjóðahreyfíngunni, sem
starfar í yfír eitt hundrað þjóðlönd-
um, eru um 450.000 félagar. Þeir
munu á þessum árum saméinast
hver í sínu landi í að vinna að verk-
efnum úti í þjóðfélaginu undirþessu
þema. Þemað var valið með tilliti
til þess að við lifum á tíma þar sem
múrar og hindranir milli Ianda eru
að hverfa og ör þróun í samgöngu-
og samskiptatækni veldur því að
heimurinn verður sífellt minni.
Undir þessu þema hefur JC-Int-
ernational valið þijú kjörorð en þau
eru Framtíð bama, Umhverfismál
og Efnahagsleg þróun. Allt eru
þess að þegar húseign skiptir um
eigendur greiðir lántakandi upp lán-
ið á gömlu eigninni með öðru láni
á nýju eigninni. Þá kjósa margir
að greiða lánið upp við arf eða slíkt.
Greiðsluerfiðleikar
Hækki vextir skyndilega geta
lántakendur lent í erfiðleikum með
að standa í skilum. Þeir sem hafa
tekið hefðbundin lán eiga mögu-
leika á því að lengja lán sín og
halda þannig greiðslubyrði
óbreyttri. Hærri vextir auka þannig
hluta vaxta í afborgunargreiðslum
en hlutur höfuðstóls lækkar um leið
og lánstími lengist.
Sérstök tilfelli
í sérstökum tilvikum er heimilt
að greiða eingöngu vaxtaþáttinn.
Slíkt er heimilt t.d. við atvinnu- eða
heilsumissi en þá verður trygginga-
stofnun eða félagsmála- og/eða
heilbrigðisráðuneyti að taka að sér
greiðslu höfuðstólshlutans tíma-
bundið. Ef greiðandi er undir 60
ára aldri er heimilt að greiða aðeins
hálfa vexti fyrstu 16 vikurnar. Þess-
ar reglur eiga við Bretland, en svip-
aðar reglur gætu að sjálfsögðu gilt
hérlendis.
Tegnndir innlánsreikninga
í þessari upptalningu þarf ekkert
að koma á óvart. Flestir íslenskir
bankar bjóða upp á svipaða þjón-
ustu.
Hlutareikningar: Inn á þessa
reikninga er hægt að leggja hvenær
sem er á afgreiðslutíma félagsins.
Hægt er að taka út af þeim án
fyrirvara. Þessum reikningum svip-
ar til sparisjóðsbókar.
Hlutareikningar með hávöxtum:
Hærri vextir eru greiddir á þessar
innistæður en þó verður að leggja
inn ákv. lágmarksupphæð. Hægt
er að taka út af honum hvenær sem
,er án þess að vextir lækki svo fremi
að lágmarksupphæð haldist
óbreytt. Vextir fara stighækkandi
með hærri innistæðu, upp að
ákveðnu hámarki.
Skammtímareikningar: Háir
vextir eru á þessum reikningi en
fyrirvari á úttekt er 60-90 dagar,
að öðrum kosti verður að greiða
sérstakt úttektargjald.
Tímabundnir reikningar: Hærri
vextir en upphæðin er bundin til
lengri tíma í senn t.d. 2-3 ár. Vext-
ir eru breytilegir en þó alltaf ákv.
hlutfall fyrir ofan almenna innláns-
vexti. Yfirleitt er ekki hægt að taka
þetta mál sem eru í brennidepli nú
og eru í raun grundvöllur þess að
lífið á jörðinni megi þróast áfram.
Unnið mun verða að þessum málum
í öllum þeim löndum, sem JC-hreyf-
ingin starfar í.
Hér á landi munu JC-félagar
vinna mörg og mismunandi verk-
efni í tengslum við JC-daginn. Má
þar nefna skiltaverkefni um meng-
urnarmá; teiknimyndasamkeppni
meðal barna undir kjörorðinu Fram-
tíð barna; borgarfund um EB-mál;
kennslu á slökkvitæki í grunnskól-
anum í Hveragerði þar sem bömin
verða jafnframt frædd um hættur
á heimilum; fræðslufund með er-
lendum skiptinemum búsettum í
Mosfellsbæ; tónleika o.fl., o.fl.
Tilgangur allra þessara verkefna
er að vekja umræðu í samfélaginu
og vekja athygli á því að við erum
að fara að upplifa tímabil sem kalla
mætti „heim án landamæra”.
JC er félagsskapur ungs fólks á
aldrinum átján ára til fertugs. Þetta
er hreyfíng ungs fólks í athafnalíf-
inu, hreyfíng sem veitir tækifæri
til sjálfsþroska, þátttöku í alþjóða-
starfi og þátttöku í byggðamálum.
Sverrir Amgrímsson
„Reynsla annarra þjóða
hefur sýnt að til þess
að uppfylla hlutverk
sitt, sem fjármögnunar-
aðili húsnæðis, geta
byggingarsparisjóðirn-
ir ekki treyst eingöngu
á innlán fjárfesta sinna
heldur sækja þau á fjár-
magnsmarkaðinn og
taka lán hjá fjármála-
stofnunum.”
út af reikningi nema um dauðsfall
reikningseiganda sé að ræða. Að
öðrum kosti lækka vextirnir.
' Sparnaðarreikningar: Hærri
vextir eru greíddir á þessa reikn-
inga með samkomulagi um reglu-
legan spamað.
Húsnæðissparnaðarreikningur:
Gerður er samningur um reglulegan
spamað í a.m.k. 5 ár. I samningnum
er kveðið á um skattaafslátt.
Samsetning fjármuna
Reynsla annarra þjóða hefur sýnt
að til þess að uppfylla hlutverk sitt,
sem fjármögnunaraðili húsnæðis,
geta byggingarsparisjóðirnir ekki
treyst eingöngu á innlán fjárfesta
sinna heldur sækja þau á fjár-
magnsmarkaðinn og taka lán hjá
fjármálastofnunum. Þannig er fjár-
munum veitt til húsnæðislána en
„Þemað var valið með
tilliti til þess að við lif-
um á tíma þar sem
múrar og hindranir
milli landa eru að
hverfa og ör þróun í
samgöngum og sam-
skiptatækni veldur því
að heimurinn verður
sjfellt minni.” 1
JC er hreyfíng ungs fólks sem hef-
ur metnað fyrir sjálft sig, metnað
til að þroska sig í ræðumennsku,
stjórnunarstörfum og almennt að
koma sjálfu sér áfram í lífinu. Jafn-
framt hafa JC-félagar áhuga á því
sem er að gerast í umhverfinu,
áhuga á því sem er að gerast í
þeirra byggðarlagi og í heiminum
almennt. Víða um land starfa JC-
félagar í góðum tengslum við bæj-
aryfirvöld um ýmis málefni og verk-
efni í bæjarfélaginu.
JC er alþjóðleg hreyfíng og er
það því vel til fallið að JC-félagar
Niðurstaða nefndar:
Námslán eldd skert en
greiðslutími styttur
Heimur án landamæra
um leið er lausafjárstöðu haldið við-
unandi. Þetta er nauðsynlegt til að
mæta skyndilegum úttektum án
þess að skerða möguleika til útlána.
Vaxtaákvarðanir
Æskilegt er að halda hlutföllum
fjármagnssamsetningarinnar nokk-
uð stöðugum. Augljóst er að ekki
er hægt að halda útlánum óskertum
um leið og lausafé dregst saman.
Ef vextir hækka almennt verður
annað hvort að draga úr útlánum
eða hækka vexti útlána til þess að
halda áfram óskertri starfsemi.
Á sama hátt getur verið óæski-
legt að félagið laði að of mikið af
fjárfestum. Á þann hátt eykst
lausafé of hratt og hætta er á að
mikið óbundið áhættuijármagn
safnist saman. Af þessum sökum
getur reynst nauðsynlegt að lækka
vexti, til að draga úr innstreymi
fjármagns.
Umfang útlána er samspil
lausafjárstöðu, áhættuíjármagns
frjálsa markaðarins auk þess
hversu miklu fjármagni félaginu
tekst að laða að sér í formi hefð-
bundinna innlána. Félagið keppir
um fjármagn á hinum fijálsa mark-
aði í samkeppni við aðrar peninga-
stofnanir. Ef almennt vaxtastig
hækkar munu innlán óhjákvæmi-
lega lækka. Til skamms tíma má
mæta þessu með því að rýra lausa-
fjárstöðuna, og bíða þess að vextir
lækki aftur.
Með opnari aðgangi að fjár-
magnsmörkuðum í Evrópu verður
byggingasparisjóðum kleift að taka
að láni áhættufjármagn með hag-
stæðum kjörum.
Sveiflujöfnun
Af fremsta megni verður að forð-
ast sveiflur í vaxtastigi. Þetta staf-
ar af þeirri einföldu ástæðu að vaxt-
alækkanir eru slæmar fyrir fjár-
festa en vaxtahækkanir koma sér
að sama skapi illa fyrir skuldara.
Margir eldri borgarar treysta á
tekjur af vaxtagreiðslum spari-
reikninga sinna, og greiðslur af-
borgana fasteignalána eru oft
meiriháttar útgjaldaliður fjöl-
skyldna. Af þessum sökum forðast
félagið að eltast við sveifiur og
breytingar í vaxtastigi ijármagns-
markaðarins. Reynt er þó að halda
almennt samkeppnishæfu vaxta-
stigi, en forðast tíðar breytingar.
Niðurlag
Ég hef nú í nokkrum orðum lýst
skoðunum mínum á því húsnæðis-
lánakerfi sem við búum við, og
hvað úrbætur ég tel að koma muni
að gagni. Ég geri mér ljóst að hér
er um risavaxið verkefni að ræða
en ekkert er ómögulegt. Viljinn er
allt sem þarf.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Meistara- og verktakasambands
byggingamanna.
Sigrún Inga Sigurgeirsdóttir
um allan heim skuli hafa tekið
höndum saman og ætli sér að vinna
að mörgum verkefnum undir þrem-
ur kjörorðum, sem sameinast í einu
megin þema, „Heimur án landa-
mæra”.
Höfundur er landsforseti
JC-fslands.