Morgunblaðið - 16.10.1991, Page 17

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 16. OKTOBER 1991
17
Beverly Torok- Storb prófessor:
Mögulegt að lækna fleira en
hvítblæði með mergflutningi
Vísindamenn tala náttúrlega sitt eigið tungumál sem allur almenn-
ingur hefur ekki tök á að skilja og mér finnst stundum að við ætt-
um að taka meiri tíma í að koma okkur í betra samband við almenn-
ing til að hann fái meiri áhuga á því sem við erum að gera, því
oftast byggja vísindastörf á fjárframlagi almennings, sagði banda-
ríski prófessorinn Beverly Torok-Storb í samtali við blaðamann
Morgunblaðsins. Hún var stödd hér nýlega í tengslum við málþing
um háskóla og háskólamenntun í Bandaríkjunum og flutti fyrirlest-
ur um rannsóknir i líffræði og læknisfræði þar sem hún greindi
einkum frá rannsóknum sinum á beinmerg. Hún er rannsóknapró-
fessor i læknisfræði við University of Washington og stundar jafn-
framt rannsóknir við Fred Hutchinson krabbameinsrannsóknastöð-
ina í Seattle í Washington-fylki og er í fremstu röð í rannsóknum
á æxlum og meðferð þeirra. Hlaut leiðtogi rannsóknarhópsins sem
hún starfar með, E. Donnel Thomas, nýlega Nóbelsverðlaun fyrir
ígræðslu beinmergs. En hvað er helst nýtt að gerast á því sviði?
-Við erum smám saman að ná
betri tökum á lækningum með
mergflutningi en fram til þessa
hefur honum einkum verið beitt
þegar hvítblæði er annars vegar,
segir dr. Beverly Torok-Storb. -Eg
hef að undanförnu kannað hvemig
við getum nýtt okkur þessa þekk-
ingu þegar bijóstakrabbamein er
annars vegar. Varðandi hvítblæði
hefur mergflutningi aðallega verið
beitt við þá sjúklinga sem eru langt
leiddir og jafnvel dauðvona þannig
að segja má að mergflutningnr sé
síðasta úrræðið. Nú getum við hins
vegar beitt þessari aðferð í meira
mæli.
Ekki aðeins ættingjar
-Við mergflutning hefur orðið
að nota merg úr ættingja sjúklings
en nú er útlit fyrir að við getum
stækkað þennan hóp, að mun fleiri
komi til greina sem merggjafar
heldur en ættingjar og það eykur
auðvitað líkur á því að geta beitt
þessari aðferð. Það líður ekki á
löngu þar til við getum farið að
skrá þá sem eru reiðubúnir að gefa
merg hvort sem það er í Bandaríkj-
unum, Norðurlöndunum eða öðrum
Evrópulöndum. Þegar sjúklingur
þarf á merggjöf að haldá er hægt
að leita í tölvuskrám að þeim sem
líklegastur er til að geta hjálpað.
Þá er hægt að senda merginn til
viðkomandi sjúklings því hann
geymist á ís í allt að 24 klukkutíma.
Notkun beinmergs við lækningu
á bijóstakrabbameini byggist á svo-
lítið annarri aðferð. -Sú aðferð er
ennþá tilraunastigi svo henni er
ekki beitt nema allt annað hafi
verið reynt og sjúklingur sé dauð-
vona. Ef bijóstakrabbamein er ekki
útbreitt er hægt að fjarlægja bein-
merg sjúklingsins og geyma hann
meðan lækning fer fram. Það bygg-
ist á því að sé mergurinn tekinn
er hægt að setja sjúkling í geisla-
meðferð eða efnameðferð og gefa
honum miklu hærri skammta. Slík
meðferð tekur kannski nokkra daga
og á meðan er kannað hvort nokk-
ur frumuskemmd sé komin fram í
mergnum og ef ekki fær sjúklingur-
inn hann á ný. Sterkri geislameð-
ferð er ekki hægt að beita nema
mergurinn sé fjarlægður. Þetta er
mjög erfið meðferð og sjúklingar
verða enn veikari meðan á heniii
stendur en sem eina úrræðið er
réttlætanlegt að reyna. En ég und-
irstrika að þetta er mjög nýleg leið
en ef árangur verður greinilegur
og góður verður kannski hægt að
grípa inní með henni fyrr en hægt
er núna.
Yfir fjórar milljónir dollara
En hvemig gengur að prófa að-
ferð sem þessa?
-Það gengur illa að fá trygginga-
félögin til að greiða slíka meðferð
sem enn er á tilraunastigi og það
gerir málið auðvitað erfitt. Trygg-
ingafélög greiða ekki aðra lækn-
ingu en þá serh er viðurkennd og
vitað er að dugir í flestum tilfellum.
Hér þurfum við hins vegar á íjár-
magni að halda frá hinu opinbera
og hefur stofnun okkar fengið milli
4 og 5 milljónir dala á ári (um 270
milljónir ísl. króna) síðustu árin.
Auk þess sem Beverly Torok-
Storb flutti opinn fyrirlestur í
tengslum við málþingið um háskóla
í Bandaríkjunum heimsótti hún
rannsóknadeildir Landspítalans og
Krabbameinsfélagsins og ræddi við
sérfræðinga. Hún segir greinilegt
að hér sé hæft og vel menntað fólk
og að undirbúningur og meðferð
sjúklinga vegna mergflutnings sé
til fyrirmyndar. Ekki sé kannski
við því að búast að sjálfur flutning-
urinn fari fram hér nema að um
sé að ræða að minnsta kosti 20
sjúklinga á ári. Þá sagði hún að
sér virtust menn vel heima á fleiri
sviðum en þeirra eigin, flestir virt-
ust hafa fleiri en eitt starf og hér
væri greinilega engum mannlegum
kröftum kastað á glæ.
-Ég bauð ráðamönnum þessara
stofnana að senda fólk til okkar í
framhaldsnám því við höfum mögu-
leika á að kosta mann í eina rann-
sóknastöðu við stofnun okkar. Við
höfum þjálfað fólk frá fjölmörgum
löndum, Evrópu, Brasilíu, Thailandi
en ekki frá Islandi.
Beverly Torok-Storb er sem fyrr
Dr. Beverly Torok-Storb próf-
essor hefur stundað rannsóknir
á beinmerg og kannar nú
hvernig hægt er að nota hann
við lækningu brjóstakrabba-
meins.
segir rannsóknaprófessor í læknis-
fræði í Seattle í Bandaríkjunum.
Eftir próf í líffræði og kennslufræð-
um lauk hún meistaraprófí í geisl-
unarlíffræði og erfðafræði og
stundaði síðan nám í meinafærði
og blóðfræði og hlaut bandarísku
rannsóknaverðlaunin í blóðfræði.
Hún hefur skrifað á sjöunda tug
greina um fag sitt. Þrátt fyrir mik-
il afköst í vísindastörfum hefur hún
einnig önnur áhugamál:
Verð að klifra á íslandi
-Eg hef stundað fjallaklifur og
ég sé eftir þessa daga hér á Islandi
að ég verð að koma hingað aftur
í frí til að skoða landið og kannski
klifra eitthvað. Ég komst dálítið
út úr borginni og sá strax nokkra
staði sem gætu verið áhugaverðir
í því skyni!
Annars eru vísindastörf áhuga-
verð og þau ná út yfir öll landa-
mæri. A tímum kalda stríðsins áttu
vísindamenn austurs og vestur
ágæt samskipti. Það er ekki fyrr
en pólitíkin fer að stjórna vísindun-
um að vandræði koma upp. Stofnun
okkar í Bandaríkjunum er í sam-
skiptum við fólk frá öllum heims-
homum og við förum víða til fyrir-
lestrahalds.
Þú nefndir í upphafi samband
vísindamanna og almennings - er
erfitt að auka það?
-Það er erfitt og sjálfsagt er
vísindalegt ólæsi ef svo má til orða
taka fyrir hendi í flestum löndum.
Ég veit ekki um ástandið hériendis
en mér fannst merkilegt að heyra
af niðurstöðum könnunar í Banda-
ríkjunum sem náði til 30 þúsund
manna. Um 30% þeirra hélt að sól-
in snerist um jörðu, um 30% að-
spurðra kváðust ekki vita það en
40% sögðu jörðina snúast um sólu.
Abyrgð okkar vísindamanna er að
upplýsa og fræða og eflaust þurfum
við að taka meiri tíma til að ná til
almennings.
Breytilegnr ferill
En aftur að rannsóknum á bein-
merg og við biðjum Beverly Torok-
Storb að bera örlítið saman flutning
á merg og líffæraflutning:
-Líffæraflutningur er tæknilega
flóknari en flutningur á beinmerg,
en hins vegar má kannski segja að
meðferð eftir sjálfan líffæra-
flutninginn sé auðveldari, þ.e. hún
gengur út á að draga úr hættu á
því að líkaminn hafni þessu nýja
líffæri.
Flutningur beinmergs er tækni-
lega einfaldur. Mergurinn er dreg-
inn með nál úr mjöðm gefandans
og síðan gefinn sjúklingnum í æð.
Vandamálið er hins vegar að fá
merginn til að vaxa eðlilega í sjúkl-
ingnum og þekkingarleitin í dag
gengur út á að finna hvernig sá
ferill er. Þessi ferill er breytilegur
hjá hverjum og einum sjúklingi og
þegar við höfum öðlast meiri vitn-
eskju um það má búast við að ef
til vill hægt sé að nota mergflutn-
ing til lækninga á fleiri sviðum.
jt
Islandsklukkan í nýrrí
útgáfu í Danmörku
Danska bókaforlagið Cicero
hefur sent á markað nýja útgáfu
af verki Halldórs Laxness, Is-
landsklukkunni, en bókin hefur
verið ófáanleg í Danmörku um
árabil. Islandsklukkan er fyrsta
bók Halldórs Laxness sem for-
lagið Cicero gefur út en fram á
siðustu ár hafa bækur skáldsins
verið gefnar út í Danmörku hjá
Gyldendal-forlaginu. Bókin hef-
ur fengið lofsamlega umfjöllun í
dönskum blöðum.
Vaka-Helgafell, sem annast sölu
útgáfuréttar verka Laxness erlend-
is, hefur nú gert samning um út-
gáfu verka hans hjá Cicero en auk
útgáfu íslandsklukkunnar hefur
verið samið um útgáfu á skáldverk-
inu Vefararum mikla frá Kasmír
og sögunni Ungfrúnni góðu og hús-
inu. Stefnt er að því að smám sam-
an verði til á dönskum bókamark-
aði safn verka Halldórs Laxness í
nýjum búningi frá Cicero-forlaginu.
Nýja útgáfan af Islandsklukk-
unni er þriðja útgáfa verksins á
dönsku en þýðinguna gerði Jakob
Benediktsson. Um er að ræða alla
þijá hluta skáldverksins í einni bpk
sem er um 350 síður að stærð. ís-
landsklukkan var fyrst gefin út á
dönsku í þrennu lagi árin 1946,
1947 og 1948 en alls hafa 23 bæk-
ur Halldórs Laxness verið gefnar
út í Danmörku í 48 útgáfum.
Dómar um íslandsklukkuna í
dönskum blöðum hafa verið mjög
lofsamlegir og er ljóst að bókin er
nú metin sem sjálfstætt bók-
menntaverk. Gagnrýnendur láta
augljóslega ekki neikvæða umfjöll-
[slandsklukkan í útgáfu Cicero-
forlagsins.
un um Dani í bókinni hafa áhrif á
afstöðu sína eins og bar á þegar
hún var gefin út í fyrsta sinn í
Danmörku skömmu eftir að íslend-
ingar slitu sig úr tengslum við
danska ríkið og stofnuðu Iýðveldi.
rGORE-TEX
SUPERPROOF
ÍZ 13
gönguskór ^ f
Vatnsheldir Léttir ; Þægilegir \ r v , -*v
> ■i úthJf~T X Glæsibæ, sími 812922
co
S
TH 4500
Helluborð
„Moon“ keramik yfirborð,
snertirofar, svartur rammi
eða stálrammi, fjórar
hellur, þaraftværhalógen
og ein stækkanleg,
hitaljós, tímastilling á
hellum.
---------> l.i.j.vr-'-t-.-—.
(0
TH 2010
Helluborð
Keramik yfirborð, svartur
eða hvítur rammi, fjórar
hellur, þar af tvær halógen
og ein stækkanleg,
sjálfvirkur hitastillir og
hitaljós.
Q TH490
I8*® Helluborð
(/)
m
„Moon“ kermik yfirborð,
stálrammi, fjórar hellur,
þar af tvær halógen,
sjálfvirkur hitastillir og
hitaljós.

AJ-LLI,.
TH 483 B
Helluborð
Keramik yfirborð, svartur
eða hvítur rammi, fjórar
hellur, þar af tvær
halógen, sjálfvirkur
hitastillir og hitaljós.
Funahöfða 19
sími 685680
nn; -i >:-.£(r if L'
I
ARGUS/Sl;