Morgunblaðið - 20.10.1991, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20. OKTÓBER 1991
a H2
JHovgtmfybifrife
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Arvakur h.f., Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Hvers vegna dregst
byggðin saman?
Davíð Oddsson, formaður
Sjálfstæðisflokksins, varp-
aði fram þeirri spurningu í ræðu
á flokksráðsfundi Sjálfstæðis-
flokksins í fyrradag, hvers
vegna byggð dregst saman t.d.
á Vestfjörðum, þrátt fyrir gott
atvinnuástand og háar tekjur.
Um þetta sagði Davíð Oddsson
m.a.: „Svo langt sem skýrslur
sýna kemur fram, að atvinnu-
ástand hefur verið betra þar en
annars staðar á landinu. Og
nýjustu tölur Þjóðhagsstofnunar
sýna, að meðaltekjur þar eru
hvað hæstar. Það er ekki nóg
með, að atvinnuleysi sé ekkert
á Vestfjörðum, heldur eru þar
fleiri hundruð erlendra manna í
vinnu ... Þrátt fyrir þessa stöðu
hefur byggð dregizt víða saman
á Vestfjörðum og íbúum ekki
íjölgað. Óhjákvæmilegt er að
fara nákvæmlega ofan í þessa
þætti og skoða hvað er að ge-
rast. Skoða hvort það geti verið
að víða um landið sé launum
manna og þjónustu á vissum
stöðum haldið niðri vegna þess,
að fyrirtækin eru óhagkvæm og
byggðin of smá.”
Þetta eru athyglisverðar hug-
leiðingar og eiga fullan rétt á
sér. Spyija má hins vegar, hvort
svarið sé ekki einfaldlega: ein-
angrun. Samgöngur á Vest-
fjörðum eru afar erfiðar megin-
hluta ársins, bæði innan byggð-
arlagsins og við aðra landshluta.
Flug er stopult frá hausti og
fram eftir öllum vetri. Það getur
komið fyrir, að einstakar byggð-
.ir Vestfjarða séu einangraðar
vikum saman og að þaðan eða
þangað sé ekki hægt að komast
nema sjóleiðina og stundum
varla þá leið heldur. í hvaða
átt, sem farið er, þarf að fara
yfir fjallvegi. Að vetri til eru
þessar ferðir erfiðar og stundum
hættulegar
Þessum erfiðu samgöngum
fylgir mikil einangrun. Fólk get-
ur hvorki tekið þátt í félags- og
menningarstarfi milli byggða
eða notið fjölbreyttara menning-
arlífs á höfuðborgarsvæðinu
jafnvel vikum saman, að ekki
sé talað um þann kostnað, sem
því er samfara. í sumum tilvik-
um getur skólaganga orðið erf-
ið. Þessar aðstæður eru erfiðari
á Vestfjörðum en í nokkurri
annarri byggð á Islandi.
Er þetta ekki helzta skýringin
á því, að þrátt fyrir næga at-
vinnu og tiltölulega háar tekjur
unir fólk hag sínum ekki betur
en svo á Vestfjörðum, að alla
vega er ekki um fjölgun að
ræða? Það er ekki að ástæðu-
lausu, að Vestfirðingar leggja
svq ríka áherzlu á samgöngu-
bætur. í þeim efnum hefur mik-
ið áunnizt á aldarfjórðungi. Það
var rhikil samgöngubót, þegar
Djúpvegurinn var fullgerður.
Það eru ekki nema u.þ.b. tveir
áratugir síðan byggðirnar við
Djúp voru sumar hveijar ekki í
vegasambandi við ísaijörð og
sums staðar voru alls engir veg-
ir!
Eins og að er vikið í Reykja-
víkurbréfi Morgunblaðsins í dag
er hægt að líta á samgöngubæt-
ur á Vestfjörðum sem fjárfest-
ingu þjóðarinnar í sjávarútvegi
og fiskvinnslu. Vestfirðir eru svo
mikilvæg verstöð og liggja svo
vel við fiskimiðum, að verulegu
máli skiptir, að þar haldist blóm-
leg byggð og eflist fremur en
að hún dragist saman. Sam-
göngubætur eru það, sem máli
skiptir fyrir Vestfirði og sam-
göngubætur munu stuðla að
því, að aðrar atvinnugreinar
blómstri. Vestfirðir eru ónumið
land fyrir ferðamenn en ferða-
starfsemi á áreiðanlega eftir að
stóraukast þar á næstu árum
og áratugum.
Auðvitað eru aðstæður mis-
munandi eftir landshlutum og í
einstökum byggðum. Vel má
vera, að nauðsynlegt sé í sumum
tilvikum að auðvelda fólki að
komast á brott, eins og Davíð
Oddsson nefndi á flokksráðs-
fundi Sjálfstæðisflokksins, en
annars staðar getur beinlínis
verið dýrara fyrir þjóðfélagið að
standa að slíkri lausn en að
bæta samgöngur í því skyni að
gera fólki kleift að halda áfram
óbreyttri búsetu og halda eign-
um sínum. Það er t.d. einfalt
reikningsdæmi, að það verður
ekki kostnaðarmeira fyrir þjóð-
arheildina að gera jarðgöng til
Suðureyrar við Súgandaijörð en
að auðvelda öllum Súgfirðingum
að flytja á brott.
Það er hins vegar gagnlegt
að horfa á byggðamálin frá nýju
sjónarhorni, eins og formaður
Sjálfstæðisflokksins er að gera.
Umræður um málefni lands-
byggðarinnar hafa alltof lengi
verið í þröngum og fordómafull-
um farvegi á báða bóga. Kjarni
málsins er sá, að íslendingar
verða aldrei sáttir við sjálfa sig
nema landið allt verði byggt.
Bratislava.
I
Tími
endurreisnarinnar
er hafinn.
HELGI
spjall
fuglamál,
við sem lifum
í riddarasögum
líðandi stundar.
Sis-mi-ja.
III
Stillansana
hefur dagað uppi
utaná húðsjúkum
skellóttum
húsum
blómin visnuð
í götukerunum
en fólkið
með endurbyggingar-
svip
í marghertum
andlitum
útbrunninna ára.
II
Börnin
tala saman
og það kliðar
í tijánum
við ána.
Þeir
sem áður skildu
eftir
gaddavírinn
og minnismerkin
og varðturnana
festu upp
friðardúfnaskilti
í blárri umgjörð
á ljósastaurana
í Bratislava,
þeir
sem stjómuðu
innrásinni
og fögnuðu
Rauða hernum,
þeir eru nú allra manna
kátastir
og kunna sér ekki
læti
því pólitísk
andlitslyfting
er í tízku.
Sis-mi-ja, kvaka
börnin
og nú
loksins, loksins
skiljum við
Ó, þið
sem þurfið
alltaf og endilega
að vera í tízku(!)
IV
Tómar búðir
einsog kenningin
einsog pyngjan.
Samt stendur
húsið
þar sem Mozart lék.
V
Fólkið
situr við fljótið
hvílir augun,
óhlekkjaðir
hverfa fuglar
til ha.fs.
VI
Stendur svarthærður
maður
við fljótið
og kastar hringlaga
neti
í skolpgrátt
vatnið,
De-de,
segir lítil stúlka
í hvítum kjól.
Netið er fisklaust.
Og stúlkan leiðir móður sína
gegnum sístækkandi möskva
annars nets.
M.
(meira næsta sunnudag.)
MORGUNBLAÐIÐ .SUnSudAGUR: 20' OKTÖBER 1991 ,
Ibók sinni, sem út kom fyrir þrem-
ur árum minnist Bryndís
Schram þeirra tíma, er hún var
einn helzti listdansari Þjóðleik-
hússins m.a. með þessum orð-
um: „Það var veturinn 1958 og
eitt af siðustu verkefnum
Bidsteds, áður en hann kvaddi
landið, sem fastráðinn ballettmeistari. Við
dönsuðum við tónlist Tsjækovskís og Sin-
fóníuhljómsveit íslands lék undir. Mér
verður oft hugsað til þess núna, hvað við
áttum gott, miðað við íslenzka dansflokk-
inn, sem verður að notast við tónlist af
segulbandi. Samt stóðum við þeim langt
að baki og komumst ekki með tærnar þar
sem Islenzki dansflokkurinn hefur hælana,
tæknilega séð.
Hluti af þessari umræddu sýningu voru
stuttir eindansar og gerðust í brúðubúð.
Einn af dönsurunum var Helgi Tómasson,
sem þá var að stíga sín fyrstu spor á leik-
sviðinu. Fínlegur drengur og greinilega
öllum kostum búinn, sem góður dansari.
Enda fór það ekki fram hjá Bidsted. Hann
tók Helga með sér til Kaupmannahafnar
og lagði grunninn að glæstri framtíð
hans.”
Við höfum nýlega verið minnt á, hve
glæst sú framtíð hefur orðið. Þegar Helgi
Tómasson lauk dansferli sínum í New
York fyrir nokkrum árum lýsti Anna Kiss-
elgoff, ballettgagnrýnandi New York Tim-
es, þeirri skoðun sinni, að Helgi hefði ver-
ið einn af fimm fremstu karldönsurum í
heimi. Þessi dómur var þeim mun athyglis-
verðari, þar sem Anna Kisselgoff hefur
skrifað ballettgagnrýni í New York Times
um langt árabil, fylgzt reglulega með ferli
Helga Tómassonar og fjallað um hann og
hefur líklega meiri yfirsýn yfir danslist en
flestir aðrir, sem um hana íjalla.
Eftir að Helgi Tómasson hóf nýjan fer-
il, sem stjórnandi ballettflokksins í San
Fransisco, hefur Anna Kisselgoff haldið
áfram að skrifa um störf hans. Þegar San
Fransisco-ballettinn hélt í fyrsta sinn sýn-
ingar í New York fyrir skömmu enduiltók
þessi merki gagnrýnandi þá skoðun sína,
að hann hefði verið einn af fremstu ballett-
dönsurum í heimi á sinni tíð og komst
jafnframt að þeirri niðurstöðu, að hann
hefði unnið það einstaka afrek á nokkrum
árum að gera San Fransisco-balletinn að
einum þriggja beztu ballettflokka í Banda-
ríkjunum. Hún var ekki ein um þessa skoð-
un, aðrir gagnrýnendur New York-borgar
tóku í sama streng. Það fer ekki á milli
mála, að nokkrum árum eftir að glæstum
dansferli lauk hefur Helgi Tómasson skip-
að sér í röð fremstu Iistdansstjóra.
Þessi mikli listamaður hefur alltaf sýnt
ættjörð sinni ræktarsemi. Hann hefur
haldið tengslum við ísland og við og við
á síðustu þremur áratugum höfum við átt
þess kost að sjá hann dansa hér. Það var
stórkostleg upplifun að sjá Helga Tómas-
son dansa á sviði Þjóðleikhússins fyrir
nokkrum árum, þegar hann stóð á hátindi
frægðar sinnar, sem listdansari. Og ekki
er langt síðan hann kom hingað með hóp
dansara úr San Fransisco-flokknum. Slíka
ræktarsemi kunnum við vel að meta.
Enginn íslenzkur listamaður, sem fram
hefur komið á sviði Þjóðleikhússins, hefur
náð slíkum árangri, sem Helgi Tómasson.
Er nú ekki kominn tími til, að sú stofnun,
sem fóstraði hann í æsku og þar sem hann
tók sín fyrstu dansspor sýni listferii hans
verðskuldaða virðingu? Vel væri við hæfi,
að í einhveijum salarkynnum Þjóðleikhúss-
ins yrði til frambúðar brugðið upp mynd
af ferli Helga Tómassonar frá æskudögum
í leikhúsinu sjálfu, í Kaupmannahöfn og í
Bandaríkjunum, bæði í New York og San
Fransisco, með ljósmyndum, tilvitnunum í
umfjöllun um list hans og sýningu á mynd-
böndum, en sjálfsagt er til töluvert mynd-
efni, sem tekið hefur verið upp á sýningum
hans. Slíkt framtak gæti orðið vísir að
safni um feril Helga Tómassonar, sem
sjálfsagt er að koma upp, þegar fram líða
stundir.
Þá er heldur ekki úr vegi, að íslenzka
þjóðin sýni í verki, hversu mikils hún met-
ur þennan frábæra en hógværa listamann
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 19. október
með því að sýna nokkra rausn í uppbygg-
ingu íslenzka dansflokksins. Sá flokkur
er sprottinn upp úr því starfi, sem varð
kveikjan að ferli Helga Tómassonar.
Árangur hans sýnir, að jafnvel við svo
fábrotnar aðstæður, sem listdans hefur
búið við hér, er hægt að leggja grunn að
mikilli list. Við íslendingar eigum að sýna
virðingu okkar og þakklæti með því að
hlú að því starfi, sem gæti auðveldað fleiri
ungum íslendingum að fylgja í fótspor
í umræðum um
offjárfestingu í
sjávarútvegi á und-
anfömum áratug-
um og peninga-
streymi í misjafn-
lega arðbærar
framkvæmdir á
landsbyggðinni er oft spurt af hálfu sjávar-
útvegsmanna og landsbyggðarfólks: Hvers
vegna er aldrei fjallað um offjárfestingu
í verzlunar- og atvinnuhúsnæði á höfuð-
borgarsvæðinu? Svarið við spurningunni
er tvíþætt, annars vegar að afkoma þjóðar-
innar byggist í svo ríkum mæli á sjávarút-
vegi, að offjárfesting þar snertir hag hvers
einstaklings meir en þótt hana sé að finna
annars staðar og hins vegar að fjárstreymi
til landsbyggðarinnar sé að verulegu leyti
úr opinberum sjóðum, sem fjármagnaðir
era með skattpeningum og þess vegna
viðkvæmara, hvernig þeim er ráðstafað.
í spurningunni felst hins vegar ákveðin
staðreynd. A nokkru árabili hefur óumdeil-
anlega verið um að ræða verulega offjár-
festingu í verzlunar- og atvinnuhúsnæði á
höfuðborgarsvæðinu. Sú var tíðin, að stein-
steypa var talin gulls ígildi og bezta vörn-
in gegn verðbólgu. Því er ekki lengur til
að dreifa. Á nokkrum undanförnum árum
hefur orðið umframframboð af atvinnu-
húsnæði á höfuðborgarsvæðinu, sem var
óþekkt fyrirbrigði hér áður fyrr. Hvarvetna
má sjá ónotað húsnæði, sem hvorki tekst
að leigja né selja. Söluverð atvinnuhús-
næðis er í sumum tilvikum margfallt lægra
en byggingarverð. Dæmi eru um, að hús-
eigendur hafí lækkað leigu til þess að
halda Ieigutökum í húsnæði. Auðvitað er
gífurlegur kostnaður samfara því að svo
mikið af húsnæði stendur ónotað.
Þetta er hins vegar ekki séríslenzkt fyr-
irbæri. Sums staðar í Bandaríkjunum hef-
ur orðið verðhrun á fasteignamarkaði eftir
mikla uppsveiflu og mikið byggingaræði á
síðasta áratug. Helztu fasteignakóngar
þar í landi hafa riðað á barmi gjaldþrots.
En verðhrunið hefur ekki einungis komið
niður á byggjendum og skráðum eigendum
fasteignanna, heldur og ekki síður á þeim
lánastofnunum, sem hafa íjármagnað
byggingar og fasteignakaup. Ýmsir öflug-
ustu bankar Bandaríkjanna eiga við mikil
vandamál að stríða vegna fasteignalána,
sem veitt voru á uppgangstímum. Eignirn-
ar hafa síðan fallið í verði og standa ekki
lengur undir lánunum. í þeirra hópi er
Citibank, sem fyrir nokkrum árum var
talinn einn öflugasti banki í heimi en á
nú við sívaxandi vandamál að etja, m.a.
vegna fasteignalána, og tilkynnti nú fyrir
nokkrum dögum stórtap á þriðja ársfjórð-
ungi þessa árs og stöðvun á arðgreiðslum.
I fréttum að undanförnu hefur hvað
eftir annað komið fram, að bankar á Norð-
urlöndum eiga við veruleg vandamál að
stríða, raunar svo mjög, að opinberir aðil-
ar hafa orðið að koma þeim til hjálpar.
Ýmsar ástæður liggja hér að baki en í
Noregi a.m.k. er ein þeirra sú, að verðfall
hefur orðið á fasteignamarkaði og eignirn-
ar standa ekki lengur undir þeim lánum,
sem til þeirra voru veitt, með sama hætti
og gerðist í Bandaríkjunum. Svipuð vanda-
mál hafa komið upp víðar á Vesturlöndum.
Offjárfesting í atvinnuhúsnæði á höfuð-
borgarsvæðinu er að mestu fjármögnuð
af byggjendum sjálfum, viðskiptavinum
þeirra og viðskiptabönkum og sjálfsagt að
einhveiju leyti af stofnlánasjóðum í eigu
atvinnuveganna. í fæstum tilvikum er
þessi fjárfesting fjármögnuð með pening-
um úr opinberum sjóðum. Hingað til a.m.k.
hefur ekkert komið fram, sem bendir til
t
Helga Tómassonar.
Offjárfest-
ing á höfuð-
borgar-
svæðinu
Morgunblaðið/KGA
þess, að verðfall á atvinnuhúsnæði eða
erfiðleikar á nýtingu þess hafí valdið lána-
stofnunum alvarlegum erfiðleikum. Að
vísu hafa tveir bankanna orðið eigendur
að hótelum, sem þeir hafa ekki getað selt
aftur, og vafalaust hvílir ónotað og óselt
atvinnuhúsnæði þungt á einhveijum pen-
ingastofnunum en ekki í þeim mæli, sem
orðið hefur í öðrum löndum.
Þegar um opinbera sjóði er að ræða
geta stjórnvöld haft bein áhrif á fjár-
streymi úr þeim en þegar um offjárfest-
ingu er að ræða í atvinnuhúsnæði, sem
fjármagnað er af einkaaðilum, er augljóst,
að hvorki ríkisstjórn né önnur stjórnvöld
geta ráðið nokkru um það. I þeim tilvikum
verður að gera ráð fyrir, að markaðurinn
ráði ferðinni og sjái til þess, að ekki sé
haldið áfram að byggja atvinnuhúsnæði,
sem engin þörf er fyrir. Lítil frétt, sem
enga athygli vakti en birt var eftir fund
forráðamanna Landsbankans fyrr í haust,
er vísbending um, að lánastofnanir hyggi
á einhveijar breytingar á útlánum til bygg-
inga. Þar kom fram, að á vegum bankans
væri unnið að því að setja reglur þess efn-
is, að framvegis yrði veðhæfni fasteigna
byggð á sjálfstæðu mati bankans á sölu-
verði þeirra en ekki brunabótamati eins
og hingað til. Þetta getur auðvitað haft
verulega þýðingu, þegar söluverð fasteigna
er jafnvel ekki nema helmingur af bruna-
bótamati eða rúmlega það.
Vonandi eigum við ekki eftir að komast
í kynni við sams konar vandamál og upp
hafa komið erlendis vegna verðhruns á
fasteignum. En sú ábending sjávarútvegs-
manna og landsbyggðarfólks er óneitan-
lega réttmæt, að ofijárfestmg er víðar í
þessu þjóðfélagþ en í sjávarútvegi og á
landsbyggðinni. Í umræðum á næstu mán-
uðum um færar leiðir út úr kreppunni, sem
að okkur steðjar er nauðsynlegt að hafa
þennan þátt málsins í huga ekki síður en
aðra.
Hafnir og
jarðgöng
Annars getur verið
varasamt að fara
út í of mikinn sam-
anburð á fjárfest-
ingum og hvar sé
of langt gengið í þeim efnum. Þannig fer
ekki á milli mála, að á suðvesturhorni
landsins sjá margir ofsjónum yfir því, að
veija eigi fjórum milljörðum króna í jarð-
göng á Vestfjörðum og jafnvel verið um
það rætt að draga eitthvað úr þeim fram-
kvæmdum. Þessi jarðgöng munu gera ísa-
íjörð, Súðavík, Hnífsdal, Suðureyri og
Flateyri að einu atvinnusvæði. Þau eiga
eftir að stórauka samgang á milli þessara
byggðarlaga og efla sjávarútveg í þeim
öllum með margvíslegum hætti. Hugsan-
Iega eiga þau eftir að efla sérhæfingu í
útgerð og fiskvinnslu á sumum þessara
staða.
Á hinn bóginn er ljóst, að kostnaður við
jarðgöngin verður greiddur úr opinberum
sjóðum, þ.e. af fé skattborgaranna. Hvers
vegna eiga Reykvíkingar að greiða kostn-
að við jarðgöng á Vestfjörðum kunna ein-
hveijir að spyija.
í samtali, sem viðskiptablað Morgun-
blaðsins átti við Birgi Rafn Jónsson, for-
mann Félags ísl. stórkaupmanna, sl.
fimmtudag kom fram, að tvö skipafélög,
Eimskip og Samskip, hafa í raun einkaaf-
not af hafnarbökkum í Reykjavík, sem
byggðir hafa verið af Reykjavíkurhöfn,
sem er fyrirtæki í eigu borgarbúa allra.
Önnur skipafélög geta ekki nýtt sér þá
hafnarbakka, sem þessi skipafélög hafa
afnot af. Auðvitað greiða þau þóknun fýr-
ir þessi afnot og auðvitað fylgir þeim mik-
il atvinnustarfsemi í höfuðborginni og
miklar tekjur í borgarsjóð. En þama hefur
sveitarfélagið eða fýrirtæki í þess eigu
lagt út í mikla fjárfestingu til þess að
greiða fyrir ákveðinni atvinnustarfsemi.
Sú fjárfesting hefur áreiðanlega skilað sér
með margvíslegum hætti.
Með sama hætti skiptir það þjóðfélagið
allt miklu máli að efla sjávarútveg í land-
inu. Vestfírðir eru ein bezta verstöð lands-
ins. Sá landshluti liggur vel við gjöfulum
fiskimiðum. Það skiptir máli fyrir afkomu
þjóðarinnar, að öflugur sjávarútvegur og
fiskvinnsla sé á Vestfjörðum. Er þá nokk-
uð óeðlilegt, að þjóðfélagið í heild ýti und-
ir eflingu sjávarútvegs í þeim landshluta
með því að leggja í ákveðna fjárfestingu
eins og jarðgangagerð? Er einhver eðlis-
munur á því, að þjóðin fjárfesti í jarð-
göngum á Vestfjörðum til þess að ýta
undir og efla sjávarútveg og fískvinnslu
eða að Reykjavíkurborg fjárfesti í hafnar-
bökkum til þess að ýta undir athafnasemi
skipafélaga í sveitarfélaginu?
Hitt er svo annað mál, að auðvitað er
hægt að ræða um einkavæðingu á hafnar-
bökkum og jarðgöngum eins og hveiju
öðru. Það getur verið hagkvæmt fyrir
Reykjavíkurborg að selja Samskip og Eim-
skip hafnarbakkana, sem þessi skipafélög
liafa hvort sem er einkaafnot af með sama
hætti, og það getur verið hagkvæmt fyrir
ríkið á einhveiju stigi að selja sjávarút-
vegsfyrirtækjum og sveitarfélögum eða
öðrum aðilum jarðgöng á Vestfjörðum.
Einkaaðilar eiga hlut að máli við undirbún-
ing að gerð jarðganga undir Hvalfjörð og
geta auðvitað átt þátt í slíkum fram-
kvæmdum annars staðar.
„Vel væri við
hæfi, að í ein-
hverjum salar-
kynnum Þjóðleik-
hússins yrði til
frambúðar brugð-
ið upp mynd af
ferli Helga
Tómassonar frá
æskudögum í leik-
húsinu sjálfu, í
Kaupmannahöfn
o g í Bandaríkjun-
um, bæði í New
York og San
Fransisco, með
yósmyndum, til-
vitnunum í um-
fjöllun um list
hans og sýningu á
myndböndum, en
sjálfsagt er til
töluvert mynd-
efni, sem tekið
hefur verið upp á
sýningum hans.”