Morgunblaðið - 23.10.1991, Blaðsíða 1

56 SIÐUR B
STOFNAÐ 1913
241. tbl. 79. árg.
MIÐVIKUDAGUR 23. OKTOBER 1991
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Ukraínumenn ætla
að stofna eigin her
Moskvu. Reuter.
ÞING Ukraínu, næst auðugasta lýðveldis Sovétríkjanna, samþykkti
í gær lög, sem gera Ukraínumönnum kleift að stofna eigin her.
Þar með tók það nýtt skref í átt til fulls sjálfstæðis lýðveldisins,
en nokkrum klukkustundum áður hafði Míkhaíl Gorbatsjov, for-
seti Sovétrikjanna, og leiðtogar annarra sovétlýðvelda sagt að
þeir gætu ekki hugsað sér Sovétríkin án Úkraínu.
„Framvindu_ sögunnar verður
ekki breytt. Úkraínumenn munu
stofna eigin her,” sagði Konstantín
Morozov, vamarmálaráðherra lýð-
veldisins, í ræðu á þinginu. Úkra-
ínsk stjórnvöld tilkynntu skömmu
eftir að þingið lýsti yfir sjálfstæði
lýðveldisins í kjölfar valdaránstil-
raunar sovéskra harðlínukommún-
ista í ágúst að þau hygðust stofna
her. í lögunum, sem samþykkt
voru í gær, er gert ráð fyrir
420.000 manna her og 30.000
manna þjóðvarðliði.
„Við skulum vera alveg hrein-
skilnir. Það er ekki hægt að hugsa
sér Sovétríkin án Úkraínu,” sagði
Míkhaíl Gorbatsjov. Hann og leið-
togar átta sovétlýðvelda hafa skor-
að á Úkraínumenn að vera áfram
hluti af Sovétsambandinu. Úkraína
er stærra en Frakkland, með 52
milljónir íbúa, og þar fer fram
fjórðungur sovésku efnahagsstarf-
seminnar.
Reuter
Fagnaðar-
fundurmeð
fjölskyldunni
Jesse Turner, bandaríski gíslinn,
sem mannræningjar í Líbanon
slepptu í fyrradag, kom í gær til
bandarískrar flugstöðvar í Þýska-
landi og veifar hér til fólks, sem
tók þar á móti honum. Til móts
við hann komu kona hans og fjög-
urra ára gömul dóttir en hana
hefur Turner ekki séð fyrr. Fædd-
ist hún nokkru eftir að honum var
rænt í Beirut í janúar 1987. Turn-
er leit vel út við komuna en vildi
litlu svara spurningum um vistina
hjá mannræningjunum eða hvort
hann hefði hitt aðra gíslá. Turn-
er, sem er 44 ára að aldri, er
kvæntur líbanskri konu en hann
kenndi áður stærðfræði og tölvu-
vísindi við Beirútháskóla. Var
honum og þremur öðrum starfs-
bræðrum hans rænt á háskólalóð-
inni en nú hafa þrírþeirra verið
látnir lausir. Sá fjórði, Alann Ste-
en, er enn í höndum mannræn-
ingjanna, Heilags stríðs fyrir
frelsun Palestínu.
Reuter
Kvikmynd um
valdaránið
í Moskvu
Hafnar eru tökur á kvikmynd
um fjölskyldu í Moskvu, sem
klofnaði í afstöðu tii valda-
ránstilraunar sovéskra harð-
línukommúnista í ágúst. Þessi
mynd var tekin við rússneska
þinghúsið af sovéska leikaran-
um Alexander Skorohod, sem
fer með hlutverk Borís Jeltsíns,
forseta Rússlands, í kvikmynd-
Viðbrögð við niðurstöðu samningaviðræðna EB og EFTA í Lúxemborg:
Ovíst hvort norska þing-
ið staðfestir samninginn
Svisslendingar telja EES skref
í átt til samruna við EB
Ósló. Frá Jan Gunnar Furuly, fréttaritara Morgunbiaðsins. Lúxemborg, Stokkbólmi.
„VIÐ erum-nú á fullri ferð inn
í EB,” sagði Carl Bildt, forsætis-
ráðherra Svíþjóðar, er ljóst var
að samningurinn um Evrópska
efnahagssvæðið (EES) var í höfn.
Svíþjóð og annað ríki í Fríversl-
unarbandalagi Evrópu (EFTA),
Austurríki, hafa þegar sótt um
aðild að Evrópubandalaginu. Ut-
anríkisráðherra Sviss, Rene
Felber, sagði í gær að líta mætti
á EES-samninginn sem skref í
átt til „samruna við bandalagið”
og nýjar skoðanakannanir þar í
Norskir sjómenn ósáttir
við samninginn um EES
Ósló. Frá Jan Gunnar Furuly, fréttaritara Morgunblaðsins.
NORSKIR sjómenn eru óánægðir með samninginn um Evrópska
efnahagssvæðið og þeim finnst sem þeir sérstaklega hafi orðið
að gjalda hans dýru verði. Una þeir illa auknum þorskkvóta fiski-
skipa frá Evrópubandalaginu í norskri landhelgi en prisa sig þó
sæla með, að EB fær ekki að fjárfesta í norskum sjávarútvegi.
Samtök sjómanna víða í Noregi sig þannig inn á miðin.
hafa mótmælt EES-samningnum
og eru þau einkum óánægð með,
að EB-ríkin skuli hafa fengið
16.300 tonna þorskkvóta við Nor-
eg. Að vísu fá Norðmenn á móti
aukinn kvóta í efnahagslögsögu
EB en það virðist skipta minna
máli. „Við eigum engan fisk af-
lögu fyrir EB,” segja norsku sjó-
mennirnir en lýsa um leið ánægju
með, að EB-ríkin fá ekki að fjár-
festa í sjávarútveginum og kaupa
„Við höfum fengið allt of lítið
fyrir það, sem við létum af hendi,”
segir Einar Hepsö, formaður
Norges Fiskarlag, hagsmunasam-
taka sjávarútvegsins, og hann var
einkum ósáttur við, að ekki skyldi
nást tollalækkun á síld, laxi,
rækju, makríl, mjöli og lýsi. „Það
var gengið til þessara samninga
með það fyrir augum að ná fullu
tollfrelsi fyrir norskar sjávaraf-
urðir en mér sýnist sem sumir
tollanna hafi jafnvel hækkað,”
sagði Hepsö og gaf í skyn, að
samtökin beittu sér fyrir nýjum
mótmælum gegn samningnum.
Oddrunn Pettersen, sjávarút-
vegsráðherra Noregs, er ánægð
með EES-samninginn og hún
leggur áherslu á, að ekki sé um
kvótaafsal að ræða, heldur kvóta-
samstarf við EB. Þegar hún skýrði
frá samningnum á fundi með
frammámönnum í fiskiðnaði hóf
hún mál sitt með þessum orðum:
„Þetta er stór dagur fyrir norskan
sjávarútveg. EES-samningurinn
boðar bjartsýni og uppgang í hin-
um dreifðu byggðum.”
landi sýna meirihlutastuðning
við aðild að EB. Gro Harlém
Brundtland, forsætisráðherra
Noregs, segir niðurstöðuna auka
bjartsýni um framtíð norskra
atvinnuvega en óljóst er hvort
nauðsynlegur meirihluti næst um
samninginn á Stórþinginu.
Ruud Lubbers, forsætisráðherra
Hollands, sem hefur forystu EB á
hendi fram til áramóta, sagði á
mánudag að viðræður gætu hafist
á næsta ári við Austurríkismenn
og Svía, ári fyrr en ætlað var, og
er nú talið koma til greina að þessi
ríki geti gengið í Evrópubandalagið
þegar árið 1995.
Umræður um EB-aðild hafa
einnig verið ofarlega á baugi í Finn-
landi og Noregi að undanförnu.
„Við vonum að niðurstaðan geri
Finnum og Norðmönnum auðveld-
ara að taka af skarið,” sagði Uffe
Ellemann-Jensen, utanríkisráð-
herra Dana, sem eru eina Norður-
landaþjóðin í EB. Formaður stjórn-
arandstöðuflokks finnskra jafnað-
armanna, Pertti Pasio, sagði að
Finnar ættu að sækja um aðild að
EB sem allra fyrst. Esko Aho for-
sætisráðherra sagði nýlega að Finn-
land gæti ef til vill tekið afstöðu
til málsins snemma á næsta ári.
Ráðamenn í mörgum EFTA-
löndum töldu að samningurinn
myndi hleypa nýjum krafti í efna-
hagslíf- landanna. „EES-samning-
urinn ... veldur því að ástæða er
nú til bjartsýni í norskum fram-
leiðslufyrirtækjum og búast má við
auknum fjárfestingum í landinu,”
sagði Gro Harlem Brundtland.
„Tekið er tillit til norskra hagsmuna
í samningnum.”
Brundtland býr sig undir harða
baráttu á Stórþinginu þar sem hún
ætlar að leggja allt að veði fyrir
því, að hinn sögulegi samningur um
EES verði samþykktur. Það eru
þingmenn Kristilega þjóðarflokks-
ins, sem allt veltur á, en segi 12
þeirra nei er samningurinn fallinn
og stjórnarkreppa skollin á.
Vonbrigði norsku samninga-
mannanna í júní snerust í gær upp
í fögnuð en vegna þess að brennt
barn forðast eldinn létu þeir kampa-
vínið kyrrt liggja. Það var hins veg-
ar tekið á móti Eldrid Nordbö við-
skiptaráðherra og Thorvald Stolten-
berg utanríkisráðherra með blóm-
um við komuna til Oslóar og tals-
menn iðnaðarins og flestra greina
atvinnulífsins segjast bjartsýnir á
framvinduna. Aftur á móti er mikil
óánægja meðal bænda og sjó-
manna.
Hægriflokkurinn lýsti í gær yfir
fullum stuðningi við EES-samning-
inn en framfaraflokksmenn ætla
að skoða hann aðeins nánar. Eins
og við var búist eru Sósíalíski
vinstriflokkurinn og Miðflokkurinn
andvígir samningnum en mestur
áhugi er á afstöðu Kristilega þjóðar-
flokksins. 1 gær voru frammámenn
hans þöglir sem gröfin en Káre
Gjönnes, þingflokksformaður kristi-
legra, hefur sagt, að það muni valda
þingmönnum flokksins erfiðleikum
sé þessi samningur lakari þeim, sem
rætt var um í júní.
Sjá fréttir á bls. 16-23, 5 B og
7 B.