Morgunblaðið - 24.10.1991, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. OKTÓBER 1991
Sólveig Pétursdóttir um fund N-Atlantshafsþings:
Gæti stefnt samstöðu í
hættu að dreifa kröftum
FUNDI Norður-Atlantshafsþingsins, sem þingmenn frá aðiidarþjóð-
um Atlantshafsbandalagsins (NATO) sitja, lauk í Madrid á þriðju-
dag, en það hófst þann 18. október. Að sögn Sólveigar Pétursdótt-
ur, þingmanns Sjálfstæðisflokksins, sem var einn þeirra þingmanna
sem sat þingið fyrir íslands hönd, var meginviðfangsefni þingsins,
að þessu sinni, staða NATO eftir þær breytingar sem hafa átt sér
stað i Sovétríkjunum. Miklar umræður hefðu einnig orðið um stöðu
bandaiagsins vegna annarra þátta, ekki síst sameiningar Þýska-
lands.
Sólveig sagði ljóst að Frakkar
og Þjóðverjar hefðu komið vel
undirbúnir til fundarins og með til-
lögur sem hnigu til sömu áttar.
„Efnislega voru þær á þann veg
að stefnt skyldi að því að NATO
samanstæði af tveimur stoðum,
annars vegar Evrópuþjóðirnar og
hins vegar Bandaríkin og Kanada.
Þar að auki vildu Þjóðveijar og
Frakkar, ásamt fleiri Evrópuþjóð-
um efla stöðu Ráðstefnunnar um
öryggi og samvinnu í Evrópu
(RÖSE) og Vestur-Evrópusam-
bandsins (VES), væntanlega í þeim
tilgangi að auka vægi sitt innan
bandalagsins,” sagði Sólveig.
Hún sagði Manfred Wörner,
framkvæmdastjóra bandalagsins,
hafa flutt mjög áhrifamikla ræðu
þar sem hann lagðist gegn áform-
um Þjóðveija og Frakka um sam-
einingu þeirra herafla og tvískipt-
ingu innan bandalagsins. Hann
hefði einnig ítrekað nauðsyn þess
að ásjóna bandalagsins yrði ein og
söm. Á þeim viðsjárverðu tímum,
sem nú væru, væri höfuðnausðyn
að NATO-þjóðimar kæmu fram
sem ein heild.
Sólveig sagði það hafa verið nið-
urstöðu fundarins að engar breyt-
ingar skyldu gerðar á stöðu NATO
sem vamarbandalagi vestrænna
þjóða. íslenska sendinefndin hefði
tekið undir þetta en sjónarmið ís-
lendinga vom kynnt af hálfu Sól-
veigar í ræðu sem hún flutti á
þinginu.
I ræðu sinni sagði hún m.a. að
samstarf NATO-ríkjanna hefði ver-
ið mjög árangursríkt og NATO
verið mjög öflugt friðarbandalag.
Innri styrkur bandalagsins hefði
verið kveikjan að breytingunum í
Austur-Evrópu. Nú þegar menn
þyrftu að horfast í augu við breytta
tíma teldu Islendingar að það gæti
haft mjög alvarlegar. afleiðingar í
för með sér ef menn myndu dreifa
kröftum sínum og gæti það stefnt
samstöðu aðildarríkjanna í hættu.
Sólveig Pétursdóttir
Menn mættu ekki gleyma því að
NATO væri byggt á bandalagi sem
næði til þjóða beggja vegna
Atlantshafsins.
Hún vitnaði loks í spænska rit-
höfundinn Miguel de Cervantes
sem í einu rita sinna sagði að máls-
háttur væri ekkert nema stutt setn-
ing byggð á langri reynslu. „NATO
er mjög stutt orð en á bak við það
liggur hafsjór reynslu sem ekki er
hægt að draga í efa,” sagði þing-
maðurinn í lok ræðu sinnar.
Islensku fulltrúarnir studdu enn-
fremur tillögu þess efnis að Eystra-
saltsþjóðirnar fengju áheyrnarfull-
trúa á þinginu líkt og nokkar aðrar
Austur-Evrópuþjóðar hafa þegar
fengið. Þá var samþykkt samhljóða
tillaga þess efnis að Sovétmenn
drægju herafla sinn til baka frá
Eystrasaltsríkjunum sem allra
fyrst.
Fyrri umræða um kjaramál á þingi VMSÍ:
Höfuðáhersla á sérstaka
hækkun lægstu launa
ÁHERSLA á að hækka sérstaklega Iaun hinna lægstlaunuðu í þeim
kjarasamningum sem framundan eru kom fram í máli flestra þeirra
sem til máls tóku við fyrri umræðu um kjaramál á 16. þingi Verka-
mannasambands Islands sem nú stendur yfir að hótel Loftleiðum.
Einnig voru til umræðu í gær lagabreytingar, lífeyrismál og starf-
semi VMSI auk fleiri atriða. Þinginu verður framhaldið í dag.
Guðmundur J. Guðmundsson, for-
maður VMSÍ, vara annar frummæ-
landa um kjaramál. í upphafi máls
síns rifjaði hann upp þá tíma er þær
kauphækkanir sem náðst höfðu voru
teknar til baka með gengisfellingum
og meira til. Stöðugt verðlag yrði
að fylgja kjarasamningum annars
væri til lítils barist. Þá yrði verka-
lýðshreyfingin að beijast fyrir fuilri
atvinnu, en hann óttaðist að það
hefði þokast til hliðar í hugum fóiks
hve mikilvæg atvinnan væri. Einnig
væri óhjákvæmilegt að breyta skatt-
alöggjöfinni, hækka skattleysismörk
og koma á fleiri skattþrepum, þó
hann gerði sér grein fyrir að erfitt
væri að ákveða hvar mörkin fyrir
annað þrepið ættu að liggja. Samn-
ingar yrðu að vera tryggðir með ein-
hveiju móti og það yrði að koma í
veg fyrir að það sem semdist um
gengi í prósentuvís upp allan launa-
stigann. Þá yrðu félög að fá að ganga
frá sérkröfum sínum, en stærri mál
ættu að vera á sameiginlegu borði,
svo sem kauptryggingarmál og vaxt-
amál.
Guðmundur sagði að við gerð þjóð-
arsáttarinnar hefði forsvarsmenn
vinnuveitenda lýst því yfir að næðist
þessi árangur sköpuðust skilyrði til
að hækka laun almenns verkafólks.
Það þýddi ekki að koma nú og segja
að allt væri á þrotum og aldrei svart-
ara en nú, en hann teldi að vinnuveit-
endum væri full alvara með að standa
fast gegn launahækkunum og honum
sýndist það blasa við að þingfulltrúar
mættu bú sig undir snarpar og harð-
ar deilur.
Björn Grétar Sveinsson, formaður
Jökuls á Höfn í Homafirði, mælti
fyrir drögum að kjaramálaályktun
sem liggur fyrir þinginu. Frá þeim
hefur sagt í Morgunblaðinu, en í nið-
urlagi þeirra segir að næsti kjara-
samningur verði að vera byggður á
því að allir samningsaðilar taki
ábyrgð á að standa vörð um markm-
ið hans. Telji einhver aðili slíks samn-
ings að annar hafi hlaupið frá
markmiðum hans geti hann krafist
viðræðna um ágreininginn án sam-
ráðs við aðra.
Sigurður T. Sigurðsson, formaður
verkamannafélagsins Hlífar í Hafn-
arfírði, mælti fyrir tillögu félagsins
um kjara- og atvinnumál. Þar er
meðal annars rætt um að ná verði
víðtækri samstöðu í þjóðfélaginu um
gerð næstu kjarasamninga. Kaup-
máttaraukning almennra launa og
lífskjarajöfnun verði markmið þeirra.
Ólafur Pétursson frá verkalýðsfé-
laginu Vöku á Siglufírði skýrði frá
samþykkt fískvinnslufólks á norður-
landi vestra í kjaramálum en þar er
meðal annars krafíst 75 þúsund
króna lágmarkslauna, skattrleysis-
mörk verði hækkuð, kaupmáttur
launa nái því sem hann var 1987,
starfandi fískvinnslufólk vinni við
samningagerðina og allt bónuskerfíð
verði endurskoðað og lagt niður í
áföngum án þess að laun skerðist.
Ólafur sagði að atvinnurekendur
pöntuðu skýrslur um horfur í efna-
hagsmálum og gætu fengið þær eins
svartar og þeir vildu um stöðu fyrir-
tækjanna. Þegar hins vegar væri
verið að selja hlutabréf í fyrirtækjun-
um væri nógur gróði af þeim. Hann
sagði að fiskvinnslufólk borgað fyrir
kvótann, það væri hægt að kaupa
kvóta fyrir milljónir en síðan væri
tap á fyrirtækjunum og ekki hægt
að borga hærra kaup.
Bjöm Snæbjömsson, varaformað-
ur Einingar á Akureyri, sagðist telja
að þjóðarsáttasamningamir hefðu
tekist í meginatriðum vei og hefðu
tekist enn betur ef ekki hefði verið
kosningaár í ár. Stöðugleikinn hefði
orðið fólki til góðs. Nú hefði það hins
vegar forgang að hækka lægstu laun
sérstaklega. Misréttið í launamálum
kæmi glögglega í ijós í könnun á
meðilaunum samkvæmt skattafram-
tölum, sem skýrt hefði verið frá ný-
lega. Þar hefði komið fram að meðal-
tal Iauna giftra karla væru 170 þús-
und krónur á mánuði og meðal fjöld-
skyldutekjur væm yfír 200 þúsund.
Lægstu laun samkvæmt taxta VMSÍ
væru 42.395 krónur og mjög margt
fólk væri með tekjur á bilinu 45-50
þúsund krónur á mánuði. Það yrði
því að leggja höfuðáherslu á hækkun
lægstu launa.
Bjöm sagði ennfremur að nauð-
synlegt væri að taka upp sérkjara-
samninga nú, eins og Álþýðusam-
bandið hefði beint til sérsamband-
anna. Þá væri vaxtamunur bankanna
alltof mikill og hann þyrfti að
minnka. Gera þyrfti breytingar á
skattakerfínu. Skattafrádráttur
maka ætti að vera millifæranlegur
að fullu. Jafna ætti lífskjörin í gegn-
um skattakerfíð með því að taka upp
tvö eða fleiri skattþrep og væri ekki
óeðlilegt að annað skattþrepið yrði
við 180 þúsund. Þá ætti að skatt-
leggja fjármagnstekur og afnema
hlutafjárafslátt.
Ingibjörg Sigtryggsdóttir frá verk-
lýðsfélaginu Þór á Selfossi kynnti
kjaramálaályktun félagsins og verk-
alýðsfélags Borgamess. í ályktuninni
kemur meðal annars fram að félögin
sé tilbúin til að standa að nýrri þjóð-
arsátt ef kaupmáttur launa verka-
fólks verður aukinn og sérstakar
kjarabætur koma til þeirra sem lök-
ust hafa kjörin,. stöðugt verðlag á
vöru og þjónustu, lögð verði áhersla
á uppbyggingu atvinnulífs, staðinn
verði vörður um velferðarkerfið, fjár-
magnstekjur verði skattlagðar, raun-
vextir verði lækkaðir, skattleysis-
mörk hækkuð, fleiri skattþrep og
hátekjumenn verði skattlagðir sér-
staklega.
Jón Guðmundsson frá Seyðisfirði
gerði alvarlega stöðu atvinnumála í
þorpinu að umtalsefni og sagði að
það sem yrði helst til að bæta stöðu
fiskvinnslufólks þar væri að minnka
vægi bónuss í laununum. Þá þyrfti
að taka upp ákvæði kauptryggingar-
samninga og tímabært væri að at-
huga slík ákvæði hváð varðaði loðnu
og síld. Varðandi kvótaskerðinguna
sagði hann að athugandi væri hvort
hún ætti ekki eingöngu að koma nið-
ur á'þeim sem ynnu fískinn á'háfi
Kirkjuþing:
• •
Oll embætti verði auglýst
Á KIRKJUÞINGI í gær flutti biskup íslands herra Ólafur Skúlason
skýrslu kirkjuráðs. Einnig voru meðal annars rædd frumvörp til laga
um kirkjuþing og kirkjuráð og um veitingu prestkalla.
í frumvarpi um veitingu presta-
kalla eru helstu breytingar þær að
ávallt yrði skylt að auglýsa laus pres-
taköll, þannig að sama regla gilti að
þessu leyti um embætti sóknarpresta
og önnur opinber embætti. Með hlið-
sjón af þessu yrði heimild til köllunar
breytt. Lagt er til að kjörmenn geti
leitað umsagnar sérstakrar nefndar
um umsækjendur áður en val fer
fram og umsagnir væru ætlaðar kjör-
mönnum til upplýsinga og stuðnings,
en væri ekki bindandi fyrir þá.
Helsta breytingin í frumvarpi um
kirkjuþing og kirkjuráð, er tillaga
um að sérstök kjörstjóm verði í
hveiju kjördæmi, en ekki kjörstjóm
fyrir allt landið, eins og nú er.
Þorsteinn off Friðrik
stóðu ekki við orð sín
- segir biskup íslands
I RÆÐU biskups íslands, herra Ólafs Skúlasonar, við setningu kirlgu-
þings í vikunni lýsti hann vonbrigðum sínum yfir tregðu ríkisvaldsins
að standa við gerða samninga um
garða í sköttum.
„Það urðu mér mikil vonbrigði
þegar Þorsteinn Pálsson kirkjumála-
ráðherra og Friðrik Sophusson fjár-
málaráðherra stóðu ekki við yfírlýs-
ingar sínar í fyrra. Þá á ég við blaða-
grein Þorsteins og þingræðu Frið-
riks. Vonbrigðin em ekki aðeins
vegna þess að kirkjan fái ekki þessa
peninga heldur einnig að fá framan
í sig að það sé rétt sem almannaróm-
ur hefur lengi haldið fram að stjóm-
málamenn hafí þrenns konar afstöðu
til mála. I fyrsta lagi hvemig þeir
tala fyrir kosningar, í öðm lagi
hvemig þeir tala á þingi sem óbreytt-
skil á hlutdeild safnaða og kirkju-
ir þingmenn og í þriðja lagi hvað
gerist þegar þeir verða ráðherrar.”
Biskup kvaðst þekkja einlægan
velvilja Þorsteins og Friðriks til kirkj-
unnar. „Þeir hafa báðir verið sóknar-
böm mín og tekið þátt í kirkjulegu
starfí. Nú bíð ég eftir því að vita
hvort það verður gerð alvara úr því
að skerða þessa tekjustofna kirkj-
unnar, við afgreiðslu hins svokallaða
bandorms og þá jafnvel hvort stuðn-
ingsmenn þessá atferlis í fyrra hafi
séð sig um hönd og mótmæli því í
ár,” segir Ólafur Skúlason.
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Forystu Verkamannasambands íslands og Alþýðusambands Islands
voru afhentir rúmlega fjögur þúsund undirskriftir fiskverkafólks
frá 37 stöðum á landinu á þingi VMSÍ í gær þar sem krafist er sérs-
taks skattaafslátts þeim til handa eins og sjómenn hafa með þeirri
orðsendingu að þetta yrði þeim vegarnesti í þeim samningum sem
framundna eru. Talin frá vinstri Málhildur Sigurbjörnsdóttir, Guð-
mundur J. Guðmundsson og Snær Karlsson.
úti eða seldu aflann erlendis.
Jón benti ennfremur á að fólk á
aldrinum 15-25 ára væri skuldbundið
til að spara ákveðinn hluta launa
sinna. Þetta væri að fullu skattlagt
á sama tíma og sérstakir húsnæðis-
spamaðarreikningar í bönkum væru
undanþegnir skatti.
Sigurður Bessason frá Dagsbrún
í Reykjavík gerði samninginn um
Evrópskt efnahagssvæði að umtals-
efni. Hann ætlaði ekki að dæma um
ágæti hans að svo stöddu, en verka-
lýðshreyfmgin mætti ekki láta hjá
líða að fara í saumana á honum til
að vita hvað hann þýddi. Það væri
ekki vitað nú.
Jóhannes Sigursveinsson frá verk-
amannafélaginu Dagsbrún í Reykja-
vík, sagði að verkalýðshreyfingin
yrði bregðast við þeirri breytingu
sem verið væri að framkvæma með
því að taka upp þjónustugjöld. Þá
beindi hann því til húsnæðisnefndar
varðandi félagslega húsnæðiskerfið
hvort ekki væri hægt að útlána lán-
um, sem væru á sérstökum kjörum,
beint til verkamanna og þeir keypt
sér húsnæði. Það myndi minka for-
sjárhyggjuna í húsnæðiskerfinu. Þá
ættu stjómmálaflkokkamir að
standa við yfirlýsingar í skattamál-
um sem gefnar vom fyrir kosningar.
Sér virtist að ef verkalýðshreyfíngin
ætlaði að ná einhveiju fram í þeim
samningum sem í hönd fæm tækist
það ekki nema með hreinum og klár-
um átökum.
Hrafnkell A. Jónsson frá Árvakri
á Eskifírði, gerði bölmóð atvinnurek-
enda og ríkisvalds að umtalsefni, en
því yrði hins vegar ekki á móti
mælt að aflasamdráttur ylli versn-
andi afkomu hjá fiskvinnslunni. Ejóð-
arsáttarsamningamir hefðu reynst
vel. Þeir hefðu framkvæmt verð-
könnun á Eskifírði á yfír 40 nauð-
synjavörum heimila milli 9. apríl
1990 og 8.október 1991. Þeir hefðu
átt bágt með að trúa niðurstöðunum
því verðhækkunin á þessu átján
mánaða tímabili hefði ekki verið
nema 4,5%. Hann vissi hins vegar
að það hefðu orðið meiri hækkanir
á öðmm þáttum eins og til dæmis
opinberri þjónustu. Hann tók undir
að verkalýðshreyfingin yrði að vera
vakandi varðandi Evrópska efna-
hagssvæðið. Enginn passaði rétt
verkafólks ef það gerði það ekki
sjálft.
Snær Karlsson sagði meðal annars
að standa yrði vörð um velferðakerf-
ið sem væri öryggisnet láglauna-
fólks. Verkalýðshreyfingin mætti og
ekki bregðast þeim sem stæðu höll-
um fæti í þjóðfélaginu. Þó í sjálfu
sér ekkert væri heilagt í þessum efn-
um, þá krefðist verkalýðshreyfíngin
þess að fá að hafa áhrinf á það sem
gert yrði. Þá sagði hann að það
væri hægt að kaupa kvóta fyrir millj-
onir en það væri ekki hægt að koma
til móts við kröfur láglaunafólks, það
væri eitthvað galið við það kerfi.
Hann sagði að kaupmáttur myndi
rýma um 2% fram í desember og
minnti á að ef ekki semdist fyrir 1.
desember yrði engin desembemppbót
borguð út.