Morgunblaðið - 24.10.1991, Síða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. OKTOBER 1991
Samningur um Evrópska efnahagssvæðið ræddur á Alþingi:
Tækifæri til nýrrar vöruþró-
unar og markaðssóknar
- segir Þorsteinn Pálsson sjávarútvegsráðherra
Jón Baldvin Hannibalsson utanríkisráðherra gaf Alþingi skýrslu
um samninga um Evrópskt efnahagssvæði (EES). Skýrt er frá
efni skýrslunnar á miðopnu blaðsins. í umræðunum kom m.a.
fram hjá Steingrími Hermannssyni formanni Framsóknarflokks-
ins að hann teldi bæði kosti og ókosti við samninginn og að hann
vildi fá nokkur atriði fullskýrð áður en hann væri reiðubúinn til
að taka afstöðu.
Steingrímur Hermannsson
(F-Rn) benti á að hér væri um við-
amikinn samning að ræða og vart
tækifæri til að ræða öll efnisatriði.
En framsóknarmenn hefðu tekið
ákvörðun um að skoða öll atriði
mjög vandlega og ekki með neina
glýju í augum. Samningurinn hefði
stóra kosti en líka stóra ókosti.
Þátttaka í ESS hefði hættur í för
með sér en það gætu líka verið
hættur í því að standa utan við.
Ræðumaður minntist fyrirvara
þeirra sem settir voru fram árið
1989. Fullt tollfrelsi fyrir sjávaraf-
urðir hefði ekki fengist en á þessu
sviði hefði þó mjög mikið 'náðst;
96% tollfrelsi væri meira en hann
hefði þorað að vona fyrir nokkrum
dögum. Steingrími sýndist mörg
vafaatriði vera um hvernig öðrum
fyrirvörum hefði reitt af. Honum
virtist að ákvæðin um bann við fjár-
festingum erlendra aðila í sjávarút-
vegi myndu halda en á hinn bóginn
var hann uggandi um takmarkanir
á ijárfestingum erlendra aðila í
bönkum eftir 1996. Honum sýndist
þetta sérstaklega varhugavert með
tilliti til áforma um að selja ríkis-
banka og lagði áherslu á nauðsyn
þess að hafa öflugan íslenskan
banka. Steingrímur vildi athuga
vandiega hvernig íslensk lög héldu
um ijárfestingu í orkulindum. Hon-
um hefði verið tjáð að þau gerðu
það svo fremi sem nýting auðlind-
anna væri einkaréttur ríkisins en
hvað yrði ef áform ríkisstjórnarinn,-
ar um sölu orkufyrirtækja yrði
hrundið í framkvæmd. Hvað snerti
takmarkanir og skorður við því að
útlendingar keyptu hér upp land,
þá taldi Steingrímur nauðsynlegt
að sjá þær svonefndu „girðingar”
sem talað væri um að setja í ís-
lensk lög áður en hann gæti tekið
afstöðu til samningsins.
Ræðumaður taldi að það yrði að
fá það skýrar fram hvernig sér-
ákvæðið um mögulega stöðvun á
fijálsum innflutningi fólks myndi
að. Fyrir sjávarútveginn þýddi
samningurinn miklar breytingar,
þeir tollar sem nú féllu niður hefðu
veikt og skekkt samkeppnisaðstöðu
okkar en nú myndum við njóta um
95-96% tolifrelsis. Sjávarútvegs-
ráðherra tíundaði nokkuð þær teg-
undir sem yrðu tollfijálsar annað
hvort str'ax eða í áföngum. Saming-
urinn gæfi okkur tækifæri til nýrr-
ar vöruþróunnar og markaðssókn-
ar.
Ráðherra lagði einnig áherslu á
það í sinni ræðu að núgildandi lögg-
jöf sem bannaði fjárfestingu út-
lendinga í veiðum og vinnslu stæði
óhögguð. Menn hefðu haft á orði
að unnt væri að fara í kringum
löggjöfina með felufyrirtækjum og
leppum en Þorsteinn benti á að það
yrði ekki auðvelda né erfiðara he!d-
ur en væri nú þegar. Auk þess
væri ólíklegt að erlendir aðilar
hættu fé sínu í fyrirtæki í sjávarút-
vegi, vitandi að ef uppvíst yrði,
yrðu fyrirtækin svipt veiðiheimild-
um og hlutabréfin í fyrirtækinu
yrðu verðlaus. Ræðumaður lagði
ennfremur áherslu á að þegar talað
væri um gagnkvæmar veiðheimildir
væri talað um slétt skipti; séð yrði
fyrir því útlend skip gengu — eða
sigldu — um auðlindina eftir samn-
ingum og reglum sem íslendingar
settu.
Eyjólfur Konráð Jónsson
(S-Rv) vildi láta það koma fram
að samstarf utanríkisráðherra við
utanríkismálanefnd hefði verið með
ágætum. Eyjólfur Konráð benti á
að enn myndi líða nokkur stund
áður en endanlegur texti samning-
ins yrði tilbúinn. Hann yrði að þýða
á allar þjóðtungur og yrði að skoð-
ast í hveiju landi. Skoða yrði samn-
inginn vandlega áður en nokkuð
yrði undirritað eða samþykkt. Við
gætum jafnvel talist sæl eða van-
sæl — eftir atvikum — ef unnt yrði
að ganga frá málinu um mitt næsta
ár. En ræðumanni sýnist þó ljóst
að frumkrafa okkar hefði verið
samþykkt, við fengjum að lifa í
friði í okkar heimsálfu og nýta þær
auðlindir sem við ættum.
Ólafur Ragnar Grímsson
(Ab-Rv) tók undir orð Eyjólfs Konr-
áðs um að gefa þyrfti sér góðan
tíma til athugunar og skoðunar.
Ólafur Ragnar sagði Steingrím
Hermannsson hafa gert ágæta
grein fyrir mörgum atriðum sem
orkuðu tvímælis og undir þær efa-
semdir gæti hann tekið.
Ræðumaður sagði m.a. að al-
þýðubandalagsmenn hefðu sam-
þykkt í tíð fyrri ríkisstjórnar að
ganga til þessara viðræðna tjl að
athuga hvort íslendingar hefðum
nokkurn ávinning af EES en þeir
hefðu aldrei skuldbundið sig til að
styðja endanlega útkomu. Hana
yrði að skoða vandlega. Hann benti
á að Efnahagsbandalagið fengi
jafnan eitthvað fyrir sinn snúð í
samningum og taldi hann möguleg-
an ávinning bandalagsins umtals-
verðan. Frelsi til fjárfestinga á
fleiri sviðum en menn hefðu jafnvel
leitt hugann að, gæti til dæmis
AUMMSI
erlendur framleiðandi á ölkeldu-
og ferskvatni byggt hér átöppunar-
verksmiðju og ónýtt lofsvert fram-
tak Davíðs Schevings Thorssteins-
sonar á þessu sviði.
Ólafur Ragnar taldi að vegið
hefði verið ómaklega og ósmekk-
lega að Steingrími J. Sigfússyni,
fyrrum landbúnaðarráðherra, fyrir
að vanrækja lagasmíð til að tryggja
yfirráð íslendinga yfir landinu.
Landið væri ekki síður mikilvæg
auðlind en fiskur í sjó. Þess vegna
hefðu alþýðubandalagsmenn viljað
hafa sérstakan fyrirvara um þetta
atriði og viljað halda því til streitu.
Ræðumaður benti á að talsmenn
launþega vildu kanna vandlega
hvernig hinum sameiginlega vinnu-
markaði yrði háttað. Ölafur Ragnar
gagnrýndi utanríkisráðherra fyrir
að leggja málið fram eins og það
væri „klappað og klárt og það
væri harla gott”. Þetta væri stærsti
samningur sem við hefðum gert
um áratugi og samningurinn og
áhrif hans væru margþætt. Hann
itrekaði óskir aþýðubandalags-
manna um að þetta mál yrði borið
undir þjóðaratkvæði.
Kynningarstarf
Kristín Einarsdóttir (SK-Rv)
taldi að utanríkisráðherra greindi
einungis frá kostum samningins en
ekki löstum; „einhliða áróður”.
Þingmaðurinn óttaðist að þetta
væri forsmekkurinn að því hvernig
utanríkisráðherra hyggðist standa
að kynningu á þessum samningi
og nefndi hún borgarafund sem
ráðherrann hafði boðað til um
kvöldið og auglýst í morgunblaði.
Hún taldi að á EES væru ýmsar
dökkar hliðar og í samningnum
fælist verulegt fullveldisafsal og
hún vildi ekki trúa því að þingmenn
eða þjóð samþykktu þennan samn-
ing ef þeir læsu með gagnrýnum
augum. Ingibjörg Sólrún Gísla-
dóttir (SK-Rv) tók undir gagnrýni
Kristínar og lét þess getið að ráð-
herra hefði ekki boðið neinum að
Frumvarp til fjárlaga 1992:
Nítján ræður á tíu tímum
virka; hvað þyrfti atvinnuleysi að
verða mikið til að teljast meirihátt-
ar, og hver yrðu réttindi þess fólks
sem hingað flyttist og hveijar yrðu
okkar skyldur?
Sóknarfæri
Þorsteinn Pálsson sjávarút-
vegsráðherra sagði að þessi samn-
ingur tryggði okkar stöðu og það
á okkar eigin forsendum og þjóðar-
hagsmunum hefði ekki verið fórn-
Stuttar þingfréttir
Spurt um þróun iðnaðar
Allir níu þingmenn Alþýðubanda-
lagsins hafa farið fram á skýrslu
frá iðnaðarráðherra um „þróun
íslensks iðnaðar, án stóriðju, fram-
tíðarhorfur og stefnu ríkisstjómar-
innar.” Þess er óskað að skýrslan
verði tekin til umræðu er hún liggi
fyrir. í gi-einargerð með beiðninni
segir m.a. að á undaförnum árum
hafi orðið verulegur samdráttur í
íslenskum iðnaði og markaðshlut-
deild hans farið minkandi. Þessu til
staðfestingar eru nokkar töflur um
þróun iðnaðarins prentaðar með
skýrslubeiðninni.
Síðastliðinn mánudag samþykkti
Alþingi með 48 samhljóða atkvæð-
.unj að fara fram á þessa skýrslu.
í GÆR var frumvarpi til fjárlaga fyrir árið 1992 vísað til fjárlaganefnd-
ar að aflokinni fyrstu uniræðu. Frunivarpið hefur reynst unideilt og
umtalað; frumvarpið var dagskrá síðastliðinn þriðjudag en umræður
um máli tóku u.þ.b. tíu klukkustundir og var þeim lokið kl. 2.48 í fyrri-
nótt.
Umræðan hófst með framsögu-
ræðu fjármálaráðherra Friðriks Sop-
hussonar um hálftvöleýtið. Á eftir
fjármálaráðherra töluðu talsmenn
þingflokka Framsóknarflokks og Al-
þýðubandalags, Guðmundur Bjarna-
son (F-Ne), Guðrún Helgadóttir
(Ab-Rv) og síðar Jóna Valgerður
Kristjánsdóttir (SK-VO fyrir þing-
flokk Samtaka um kvennalista.
Jóna Valgerður Kristjánsdóttir
(SK-Vf) efaðist um að allar forsend-
ur frumvarpsins stæðust. Þjóðartekj-
ur sem færu minnkandi vegna afla-
samdráttar væru einnig háðar því
hvernig verðlag þróaðist á erlendum
mörkuðum. í tekjuhlið frumyarpsins
væri gert ráð fyrir því að áætlanir
um byggingu álvers yrðu að veru-
leika. Það væri þó engan veginn víst.
Þá yrði mikil aukning á sértekjum
ríkissjóðs, skólagjöldum og þjónustu-
gjöldum ýmiss konar. Það væri held-
ur engan veginn víst að þingmeiri-
hluti reyndist fyrir þeim ákvörðunum
ríkisstjórnarinnar. Yfirlýsingar
sumra þingmanna úr hópi stjórnarl-
iða bentu til þess að þeir samþykktu
þær ekki. Taldi Jóna Valgerður skilj-
anlegt að menn hikuðu við að leggja
byrðarnar á skólafólk, sjúklinga og
barnafólk. En ræðumaður saknaði
sparnaðar í rekstri ráðuneyta. Trú-
verðugleiki stjórnvalda til að minnka
umsvif ríkisins væri ekki mikill þegar
litið væri til þess hvernig rekstur
ráðuneyta færi sífellt úr böndunum.
Ræðumaður gagnrýndi flesta
þætti frumvarpsins og fann löst á
flestu en taldi þó vel gert við einn
málaflokk í frumvarpinu, sem væru
málefni fatlaðra. Ráð væri fyrir því
gert að störfum fjölgaði og fjárveit-
ingar til rekstrar allra stofnana fatl-
aðra hækkuðu um 190 milljðnir
króna. Þetta væri fyrirsjáanlega
málaflokkur sem færi vaxandi á
næstu árum enda væri verið að gera
stóra hluti í uppbyggingu þeirra
mála um allt land. En á heildina lit-
ið var dómur Jónu Valgerðar um
frumvarpið neikvæður. Einkenni
þess væru aukin skattheimta, niður-
skurður og skuldasöfnun. Það boðaði
vaxtahækkanir og versnandi afkomu
atvinnuveganna. Þessi ríkisstjórn
væri haldin fijálshyggjuofstæki, sem
hún vonaði að kæmi stjórninni sjálfri
í koll sem allra fyrst.
Fjórir ósamþykkir
Guiinlaugur Stefánsson (A-Al)
sagði í sinni ræðu að menn hefðu
oft haft stór orð-við fýrstu umræðu
en benti á að verið væri að ræða um
frumvarp til laga en ekki endanleg
fjárlög og reynslan sýndi að fjárlaga-
frumvarpið tæki nokkrum breyting-
um í meðförum íjárlaganefndarinn-
ar. Hann dró enga dul á að þing-
menn væru ósáttir við ýmislegt í
frunivarpinu, fjórir þingmenn Al-
þýðuflokksins t.a.m. styddu ekki
áform um skólagjöld. Gunnlaugur
fjallaði einnig í ræðu sinni um nauð-
syn þjóðarsáttar, ekki bara á sviði
kjaramála heldur einnig á sviði
ríkisfjármála og byggðamála. Þjóð-
arsátt um að treysta búsetu og jafna
lífskjör. Lára Margrét Ragnars-
dóttir (S-Rv) tók undir orð fjármála-
ráðherra um endurskoðun á starfs-
mannamálum ríkisins, auka þyrfti
svéigjanleika á því sviði. Ræðutnaður
sagði sjálfvirka útgjaldaaukningu á
sviði heilbrigðismála vera þekkt víðar
en hér á landi. Hún taldi að hófleg
þjónustugjöld gætu gagnast til að
spoma gegn þessari þróun en lagði
áherslu á að framkvæmdin yrði ekki
með þeim hætti að kæmi sjúklingum
á kné. Þuríður Pálsdóttir (S-Rv)
gagnrýndi fyrrum fjármálaráðherra
fyrir umdeilda eignaskatta, sérstak-
lega svonefndan ekknaskatt, og
spurði fjármálaráðherra hvort ekki
væri áfonnað að taka upp aðrar og
réttlátari reglur. Jóhannes Geir Sig-
urgeirsson (F-Ne) fann stefnu ríkis-
stjórnarinnar í efnahags- og ríkis-
fjáimálum ýmislegt til foráttu. Ilann
mæta á borgarafundinn til að skýra
andstæð sjónamið.
Þegar hér var komið sögu kvaddi
Olafur Þ. Þórðarson (F- Vf) sér
hljóðs um þingsköp. Hann gerði
að umtalsefni að talað væri um að
þessari umræðu lyki um kvöldmat-
arleytið. Formaður þingflokks
framsóknarmanna kannaðist við að
það hefði verið nefnt en ekki fast-
mælum bundið. Ólafur taldi sér
fijálst að tala svo lengi sem þurfa
þætti um þetta mikilvæga mál.
Salome Þorkelsdóttir frestaði fundi
og varði sú frestun rúman stundar-
fjórðung. Þegar fundi var fram-
haldið kom til nokkurra orðaskipta
milli Ólafs Ragnars Grímssonar
(Ab-Rv) og Jóns Baldvins
Hannibalssonar varðandi þá aug-
lýsingu í útvarpinu um fyrirhugað-
an borgarafund sem þingmenn
Kvennalistans hefðu gert að um-
talsefni. Ólafur Ragnar taldi erfitt
að ræða Evrópskt efnahagssvæði
undir útvarpstilkynningu um að
svæðið væri „orðið að veruleika”.
Utanríkisráðherra kvaðst ekki hafa
ráðið orðalagi þar sem hann hefði
orðið að sinna öðru.
Jón Baldvin Hannibalsson ut-
anríkisráðherra taldi sér rétt og
skylt að svara nokkrum fyrirspurn-
um fyrri ræðumanna og athuga-
semdum. Ráðherrann vakti í upp-
hafi sinnar ræðu athygli á því að
getsakir og dylgjur um skort á
upplýsingum og samstarfi við ut-
anríkismálanefnd hefðu verið
kveðnar niður af formanni nefndar-
innar, Eyjólfi Konráði Jónssyni.
Jón Baldvin vísaði því á bug að
í þessum samningum fælist nokk-
urt fullveldisafsal og því væri ekki
ástæða til að efna til þjóðarat-
kvæðagreiðslu um samningana.
Hann sagði efasemdir og ugg
sumra fyrri ræðummanna um að
fyrirvörum og öryggisatriðum væri
ekki til skila haldið ástæðulausan.
Islensk stjómvöld og löggjafarvald
gætu skipað málum eftir því sem
efni og ástæður gæfu tilefni til.
T.a.m. hindraði ekkert í samningn-
um okkur í því að hafa ríkisbanka
eftir 1996. Ráðherra fannst eðlilegt
að auk þess að kynna forráðamönn-
um í atvinnulífi og verkalýðshreyf-
ingu saminginn væri nauðsynlegt
og þarft að kynna hann almenn-
ingi, m.a. á almennum fundum.
Nokkru iyrir kl. 20 frestaði
Salome Þorkelsdóttir þessari um-
ræðu um skýrslu utanríkisráð-
herra. Málið væri í biðstöðu en
ákvörðum um framhald umræð-
unnar yrði tekin síðar.
lýsti m.a. áhyggjum yfir þjónustu-
gjöldum í. framkvæmd þessarar ríkis-
stjórnar.
Um kvöldmatarleytið frestaði
Salome Þorkelsdóttir fundi en þá
voru enn nokkrir þingmenn á mæl-
endaskrá.
Kl. hálf níu var aftur tekið til við
að ræða fjárlagafrumvarpið. Þing-
menn komu víða við í sínum ræðum,
t.d. deildu Svavar Gestsson (Ab-Rv)
og Sighvatur Björgvinsson heil-
brigðis- og tryggingaráðherra hart
um lyfjamál, þjónustugjöldin, mann-
úð og meint mannúðarleysi eða
ómannúðlegan hræðsluáróður.
Nokkrir þingmenn gagnrýndu niður-
skurð til einstakra málaflokka s.s.
til lista- og menningarmála og einnig
var ýmsum spurningum og ábending-
um beint til fjármálaráðherra. T.d.
vakti Kristinn H. Gunnarsson at-
hygli á því að tölum í fjárlagafrum-
varpinu og tölum í samþykktri
vegaáætlun bæri ekki saman; væri
fyrirhugað að endurskoða vegaætl-
un? Friðrik Sophusson fjármálaráð-
herra leitaðist við að svara þeim
spurningum og orðaskeytum sem til
hans var beint. Það kom fram í ræðu
fjármálaráðherrans að hann hygði
að vegaáætlun yrði endurskoðuð.
Hann sagði einnig að eignaskattar
yrðu endurskoðaðir þegar skatt á
eigna- og fjármagnstekjur yrði kom-
ið á. Ráðherra þakkaði ennfremur
Kristínu Ástgeirsdóttur (SK-Rv)
fyrir ábendingu um hvort ekki mætti
selja flugstöðina í Keflavík. Þar yrðu
möguleikar til einkavæðingar skoð-
aðir eins og á öðrum stöðum.
Umræðu lauk kl. 2.48 og hafði
þá samanlagt staðið í um 10 klukku-
stundir, en alls tóku 14 þingmenn
til máls og héldu 19 ræður.