Morgunblaðið - 26.10.1991, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 26. OKTÓBER 1991
11
ROKOKOI
AUGA OG EYRA
_________Leiklist_____________
Súsanna Svavarsdóttir
Borgarlcikhúsið, LJÓN f SÍÐ-
BUXUM. Höfundur: Björn Th.
Björnsson. Leiksljóri: Asdís
Skúladóttir. Leikmynd og bún-
ingar: Hlín Gunnarsdóttir.
Tónlist: Þorkell Sigurbjörns-
son. Lýsing: Lárus Björnsson
Tíminn er 18. öld og staðurinn
Kaupmannahöfn. Anna Soffía
Margrét Tómasína von Numsen
fær fanga úr Stokkhúsinu til að
hafa sem þræl í garðinum hjá
sér. Þrællinn er íslenskur, Guð-
mundur Pantaleonsson, ungur
maður sem hefur verið dæmdur
fyrir það að fara upp í hjá eldri
konu — sem er sögð hafa átt
barn með föður hans, áður en
Guðmundur fæddist. Guðmundur
vissi ekkert um málið, enginn
trúði honum og hann var dæmdur
fyrir blóðskömm.
Margrét Tómasína er blóðheit
kona um fimmtugt, en herforing-
inn, eiginmaður hennar, hefur
ekki verið til stórræða, utan styrj-
alda. Það er ljóst. Hún heillast
gersamlega af ungum kroppi Guð-
mundar og þegar herforinginn
deyr byrjar hún að garfa í því að
fá náðun fyrir hann. Hún tekur
Guðmund inn í hús sitt, alla leið
inn í svefnherbergi, móður sinni
til ama, almannarómi til skemmt-
unar, kónginum til vandræða —
því það er hann sem á að náða
Guðmund.
En Margrét Tómasína, sem
hefur átt allt; auð, völd og virð-
ingu, er ekki bara að svala líkam-
legum þörfum sínum. Undir öllu
hennar pijáli er kona sem hefur
aldrei átt neitt. Það er að segja,
hún hefur aldrei átt ástina. Og
nú skelfur hjarta hennar til þessa
unga manns. Hún gerir að sárum
hans, fæðir hann og klæðir, eign-
ar sér hann.
Guðmundur er að vísu fangi
hennar, verður að vera hjá henni
og hlýða henni, en vistin hjá
Margréti Tómasínu er líklega un-
aðslegri en þennan unga mann
gat grunað í sínum villtustu órum,
þegar hann var dæmdur. Enda
er hann dágóðan tíma að ná áttum
í atburðarásinni. Hann lærir að
virða og meta ást hennar og í
lokin er ljóst að hún er gagn-
kvæm.
Ljón í síðbuxum er einföld og
falleg ástarsaga ‘um fólk sem sam-
félagið getur ekki leyft að unn-
ast. Það samþykkir ekki ást, bara
hræsni. Siðalögmálin leyfa ekki
stéttamun og aldursmun, nema
bak við læstar dyr. Danski aðall-
inn, þetta gerspillta hyski, er
sjálfu sér svo firrt að það sér
ekkert annað en ógeðfellt kyn-
svall í sambandi Margrétar Tóm-
asínu og Guðmundar. Það er það
eina sem það þekkir. Astin er
ekki í orðaforða þeirra.
En þrátt fyrir harmsögu Mar-
grétar Tómasínu og Guðmundar
er Ljón í síðbuxum langt frá því
að vera grátstykki, því textinn er
fyndinn, kóngurinn og aðallinn
hlægilegir og á meðan von Margr-
étar Tómasínu lifir eru hvatir
hennar og þrá til Guðmundar
skopleg.
Þetta er sérkennilega samsett
verk; fyndin harmsaga með per-
sónum sem eru fastar í einni hlið-
inni af sjálfum sér, umhverfis
tvær manneskjur sem lenda í þeim
hremmingum að að verða ást-
fangnar. Það sem er líka sérkenni-
legt við Ljón í síðbuxum er að það
er ekki fullt af myrkri, armæðu
og drullu, eins og íslenskum verk-
um um miðaldir hættir til að vera,
heldur er það bjart, skrautlegt og
fyndið. Og fyndnin liggur í valdi
höfundarins á tungumálinu. Það
er hreinn unaður að hlusta á text-
ann. Hann er eins og vel skrifuð
tónlist, fuliur af krúsindúllum og
flúri, heil rokokóveröld út af fyrir
sig, en rennur svo ljúft að tilgerð
persónanna verður eðlileg. Leik-
mynd og búningar mæta textan-
um á þessum nótum. Búningarnir
eru eins mikil gersemi fyrir augað
og textinn er fyrir eyrað, kjólarn-
ir svo fallegir að maður gæti
næstum hugsað sér að vera firrt
kerling á annarri öld. Leikmyndin
er einföld, en kallar á langar og
hægar skiptingar; hún rís og hníg-
ur, en á þann hátt að áhorfandinn
fylgist með skiptingum af for-
vitni. Þá tónlistin líka stóran þátt.
Hún.er létt og falleg, en með sama
þunga undirtóninum alla sýning-
una.
Margrét Helga Jóhannsdóttir
leikur Margréti Tómasínu, konuna
sem í upphafí leiksins er svo lík-
amlega vannærð að hún er orðin
að girndarhliðinni á sjálfri sér.
Þegar hún finnur manninn sem
hentar henni lægir öldurnar,
hömlurnar hrynja og hún verður
geislandi kynþokkafull kona.
Margrét Helga leikur þessa
ákveðnu konu mjög vel. Hún er
sterk í kómikinni og hispursleys-
inu lengi vel og í alvörunni í lok-
in. Þó verð ég að segja að ég
saknaði erótíkur í sambandi Mar-
grétar Tómasínu og Guðmundar.
Þetta magnaða líkamlega aðdrátt-
arafl var of fyndið og er það
óþarfa brotalöm í annars ágætu
verki. Að vísu er það ekkert eins-
dæmi í íslensku leikhúsi að gera
kynlíf hlægilegt, ef það er með á
annað borð. Það er sá þáttur sem
hin unga íslenska leikhúshefð á
eftir að yfírstíga.
Helgi Björnsson leikur Guð-
mund Pantaleónsson, sjálft ljónið
í síðbuxunum, mállausan mann í
framandi landi. Hann kemur sam-
anhnipraður og lúsugur úr Stokk-
húsinu, með ljónsmakkann klepr-
aðan og vanhirtan. Smám saman
réttir hann þó úr sér og verður
stóri og föngulegi maðurinn sem
Margrét Tómasína sá undir drull-
unni. Guðmundur verður meira
eins kjölturakki hennar, en kyn-
þokkafullur karlmaður og Helgi
leikur hann á þann hátt. Hann
treður sér ekki fram sem kyntröll
og það setur áhorfandann í sömu
stellingarnar og almannaróminn.
Maður spyr: Hvað sér hún við
hann? Það er að segja, þar til í
lokin, þegar Guðmundur er náðað-
ur til að skilja við Margréti Tóm-
asínu. Hún hefur gefið honum
reisn og sjálfsvirðingu, skilað hon-
um manndóminum sem hafði ver-
ið dæmdur af honum og það er
karlmaður af holdi og blóði sem
fer á vit örlaga sinna. Það var
fanginn sem var kjölturakki. Þetta
þögla hlutverk er að sumu leyti
vel unnið hjá Helga. Líkamleg
tjáning er ágæt, þrátt fyrir þá
annmarka sem að framan greinir,
en mikið skortir á svipbrigði.
Helgi er svo svipbrigðalaus að
mann grunar ekki að Guðmundur
hugsi sitt i þögninni. Hann virkar
því fremur á mann sem hálfgerð-
ur kjáni, en maður sem hefur
mátt þola harkaleg örlög.
Lafrantzen, lafkæ, þjón Margr-
étar Tómasínu, leikur Árni Pétur
Guðjónsson. Lafrantzen er
heimskt og „yfirdressað” dusil-
menni og Árni Pétur hefur næma
tilfinningu fyrir tilgerð persón-
unnar í málfari og látbragði og
var mjög skemmtilegur í hlutverk-
inu. Stofustúlkuna Sine leikur
Þórey Sigþórsdóttir og er hlut-
verkið frumraun hennar á leik-
sviði, eftir að hún útskrifaðist úr
Leiklistarskóla íslands síðastliðið
vor. Sine er stofustúlkan sem
maður sér í öllum gamanleikjum
og býður ekki upp á neina nýja
útfærslu. Þórey lék hana ágæt-
lega. Guðmundur Ólafsson lék
Vilhelm, fyrrum elskhuga Margr-
étar Tómasínu og skrifara hjá
herforingjanum, eiginmanni
hennar. Leikur hans var örlítið
yfirdrifinn á köflum, of mikill
æsingur í textameðferð og radd-
beiting helst til há. Þetta var þeim
mun meira áberandi að öðrum
persónum virtist ósköp eðlilegt að
vera þær sem þær voru.
Konunginn, Friðrik fimmta, lék
Sigurður Karlsson. Frábærlega, í
einu orði sagt. Siðleysi konungs-
ins og ofbeldisnautn eru svo yfir-
gengileg, að hann fær ekki dulist.
Hvatir hans eru úthverfar í hveij-
um drætti andlitsins og hreyfing-
um. Þrátt fyrir fyndinn texta og
hégóma konungsins er ljóst að
hann er skepna.
Annar senuþjófur í sýningunni
er Guðrún Ásmundsdóttir í hlut-
verki Soffie, illkvittinnar kjaft-
atífu meðal hástéttarpakksins.
Guðrún fer á kostum í þessu ör-
Iitla hlutverki og nýtir sér bráð-
skemmtilegan textann til hins ít-
rasta. Vinkonur hennar, eða
þannig, þær Regine og Matthilde,
leika Ragnheiður Tryggvadóttir
og Saga Jónsdóttir. Regine vill
alveg örugglega vera vinkona frú
Soffie eiturtungu og skrifar undir
allt sem hún segir, Matthilde er
aftur á móti í andstöðg og vill
ekkert af illkvittni hennar vita.
Leikur þeirra beggja var mjög
góður og senan með þeim þremur
var eitthvert skemmtilegasta atr-
iðið í sýningunni. Steindór Hjör-
leifsson var einnig mjög góður í
hlutverki skrifarans, skapaði per-
sónu sem hafði það hlutverk að
þóknast þeim sem meira mega
sín. Fyrirlitning hans var augljós
og þarmeð skortur hans á sjálfs-
virðingu fyrir að láta hafa sig út
í þetta, sem ævistarf. Jakob Þór
Einarsson leikur Guðmund ísfold,
hinn íslendinginn í sýningunni,
námsmann sem ber hag landa
sinna fyrir brjósti. Þetta er fremur
flatt hlutverk, Guðmundur þessi
Einarsson, virðist eini eðlilegi og
raunverulegi maðurinn í sýning-
•unni, en Jakob Þór gæðir hann
ágætu lifí.
Önnur hlutverk eru mjög smá;
þjónar, hermenn og fangar og
voru öll smekklega unnin. Leik-
stjórnin er með ágætum. Ásdís
hefur gott næmi fyrir samræmi
og framvindu, nýtir skiptingar
yfírleitt vel og klippir ekki á áhorf-
andann. Það hefði verið auðvelt
að missa þennan gamanleik út í
farsa, en hjá því tekst henni að
sneiða og þótt sumar persónurnar
séu farsakenndar er þeim haldið
við gamanleikinn. Útkoman er
skemmtileg sýning.

•C/t/Sjífíj,

NY PLATA

Nú er Rúnar Þór kominn meö
nýja plötu yfir hæöina og er
ferskari en nokkru sinni. Hann
hefur fyrir löngu skipaö sér í hóp
fremstu lagahöfunda okkar og meö
þessari plötu bætir hann mörgum
frábærum lögum í safniö. Enn eitt
skrefiö upp á við hjá Rúnari Þór.
Þessa plötu veröur þú aö eignast.