Morgunblaðið - 27.10.1991, Blaðsíða 23

fortíðar & nútíðar
Guðný Gerður Gunnarsdóttir forstöðumaður Minjasafnsins á Akureyri telur mikilvægt að söfn
viði að sér hversdagslegum hlutum, ekki síður en dýrgripum, slíkt geri okkur betur grein fyr-
ir tengslum okkar við fortíðina.
eftir Urði Gunnarsdóttur/Mynd: Rúnar Þór Björnsson
KONAN í safninu gætir þess að sýna viðfangsefnum sínum þá auðmýkt
sem þeim ber. Hún vanmetur ekki gildi hverdagslegra minja, sem í bland
við einstæða listmuni, gefa okkur hugmynd um líf forfeðranna. Guðný
Gerður Gunnarsdóttir forstöðumaður Minjasafnsins á Akureyri segir
fortíðina skipta máli. Sagan og söfnin sem liana geyma séu ekki ein-
göngu til brúks á tyllidögum heldur hafi gildi fyrir fólk dagsdaglega.
injasafnið
stendur í
Innbænum,
elsta hluta
Akureyrar.
Húsið stend-
ur upp í brekkunni sem gnæfir yfir
þessum bæjarhluta, umvafið trjám.
Inni er svalt og þögult þennan
morguninn, og tölvugjálfur berst
af efri hæðinni. Vinnudagur
Guðnýjar er löngu hafinn. Hún er
menntaður þjóðháttafræðingur og
hefur gegnt starfi forstöðumanns
safnsins í tæp þrjú ár. „Þekking
um fortíðina auðveldar okkur að
setja nútímann og sjálf okkur í sam-
hengi,“ segir hún. „Þá er ekki síður
mikilvægt að viða að sér hversdags-
legum hlutum, þeir öðlast gildi sitt
með tímanum, þó ekki séu þeir
„dýrgripir" í venjulegum skilningi
þess órðs. Það gefur þeim gildi að
fólk hafi notað þá við dagleg störf
sín.“
Guðný lagði stund á þjóðhátta-
fræði við háskólann í Lundi í
Svíþjóð, með_ fornleifafræði sem
aukagrein. „Ég fór út í nám án
þess að vita í raun um hvað það
snerist. Það kom í ljós að námið
var áhugavert og dvölin í Lundi,
sem er fallegur gamall bær, hvatti
mig til að halda áfram. Þegar heim
var komið fékk ég vinnu á Árbæjar-
safni. Það var á vissan hátt eins
og að fara í nýtt nám, að læra um
eigin þjóð og það sem séríslenskt
er. Seinna lá leiðin í framhaldsnám
í Kanada þar sem ég lagði stund á
mannfræði. Þar var ég í tvö ár
áður en ég sneri heim, um það leyti
var staða við Minjasafnið á Akur-
eyri auglýst, ég sótti um hana og
fékk, svo ég flutti norður.
Guðný segir að það fyrsta sem
hún hafi tekið eftir er hún fiuttist
til Akureyrar hafi verið hversu auð-
velt væri að búa þar, sér í lagi í
samanburði við milljónaborgina
Toronto. Vegalengdir, umferð og
mengun væru minni og lífið ekki
eins þrúgandi og í stórborg. „Sökum
smæðar Akureyrar fór ég fljótlega
að kannast við andlitin og sam-
skipti hér eru miklu mun persónu-
legri en í stórum borgum. Þegar
ég flutti hingað var ég oft spurð
að því hvort Akureyringarnir væru
ekki lokaðir og erfitt að kynnast
þeim. Þeir hafa jú það orð á sér.
Ég hef ekki rekið mig á Akur-
eyringar séu eitthvað frábrugðnir
öðrum hvað þetta varðar; bærinn
er orðinn stór og hér er margt að-
fluttra.
Ég tók aftur á móti eftir því
hversu margir klúbbar og félög eru
hér og það virðist vera mikið atriði
að fólk sé í einhvetjum slíkum. Hér
eru mörg gömul félög, sum hafði
ég reyndar aldrei heyrt um fyrr.
Þegar ég flutti hingað var mér fljót-
lega boðið í Zonta-klúbbinn, sem
er alþjóðlegur félagsskapur kvenna
og valið inn í eftir starfsstéttum.
Klúbburinn hér á Akureyri rekur
Nonna- hús og mér fannst það
áhugavert auk þess sem ég sá þarna
góða leið til að kynnast fólki. Önn-
ur féiög hef ég ekki gengið í.“
Minjasafnið er með stærri söfn-
um utan Reykjavíkur og er byggða-
safn fyrir Akureyri og Eyjafjörð.
Tveir fastir starfsmenn eru við
safnið, auk Guðnýjar er einn starfs-
maður í ljósmyndadeild, og svo
starfsfólk yfir sumarið. Það gefur
því auga leið að starfssvið forstöðu-
konunnar er vítt. Það þarf að bera
muni fram og aftur, stilla upp og
taka niður. Þegar sest er við skrif-
borðið taka við hefðbundin stjórn-
unarstörf, stefnumörkun og endur-
skipulagning. „Okkur sem vinnum
við söfnin finnst oft lítill skilningur
á mikilvægi safnanna og við erum
orðin vön því að vinna við þröngar
aðstæður. En við viljum að það sé
tekið mark á okkur þegar við tölum
um mikilvægi safnanna."
Guðný segir höfuðáhersluna
lagða á að byggja safnið upp sem
aðalsafnið á Akureyri, endurnýja
sýningar og koma safngripum í
góðar geymslur. „Safnið er ekki
eingöngu fyrir útlendinga. Við vilj-
um líka fá Islendinga í safnið, bæði
heimamenn og gesti. En þá verða
söfnin að bjóða upp á eitthvað sem
vekur forvitni, bæði tímabundnar
sérsýningar og líka áhugaverðar
fastasýningar. Safnakennsla er
hluti af því, að fá börn í heimsókn.
Við sýnum þeim munina í ró og
næði, segjum þeim frá uppruna
þeirra og leyfum þeim jafnvel að
prófa, t.d. verkfærin. Við vonum
svo að þau haldi áfram að koma,
verði fastagestir."
Það sem gerir söfnin og söguna,
sem þar er sögð svo mikilvæg er
samhengið, segir Guðný, samhengi
fortíðar og nútíðar. Því eigi söfnin
ekki eingöngu að segja sögu merka
persóna, heldur að gefa hugmynd
um hvernig hafi verið að vera uppi
áður fyrr. „Við reynum að gefa
börnum innsýn í daglegt líf fólks
fyrr á öldum í safnakennslunni og
vissulega hvarflar hugurinn aftur í
tímann þegar gamlir munir eru
handleiknir, þegar gengið er inn
dimm bæjargöng í torfbæ eða heim-
ildir skoðaðar um fjögurra fjöl-
skyldna sambýli i húsi sem nú þyk-
ir í minna lagi fyrir eina fjölskyldu."
Á Akureyri er fjöldi lítilla minn-
ingasafna um skáld og merkis-
menn; þar er Nonnahús, hús Davíðs
frá Fagraskógi og Matthíasar Joch-
umson. „Það hefur mikið gildi fyrir
bæjarsöguna að varðveita svona
hús og innbú þekkta manna, bæði
til að halda á lofti minningu þeirra
en ekki síður vegna þess að þessi
söfn eru dæmi um híbýli og lifnað-
arhætti horfins tíma.“ Áhugi
Guðnýjar á varðveislu húsa á sér
eðlilega skýringu, þá áð hún er for-
maður húsafriðunarnefndar. „Ak-
ureyri og Eyjafjörðurinn eru
draumastaður fyrir hvern þann sem
hefur áhuga á húsum og byggingar-
sögu. í Eyjafirði eru margar falleg-
ar kirkjur, sumar eru með þeim
fallegustu á landinu að mínu mati.
Og gamla bænum á Akureyri má
líkja við safn, stórt safn samfelldrar
byggðar sem á að varðveita. Lax-
dalshús á að vera nokkurs konar
inngangur að elsta bæjarhlutanum
en það er jafnframt elsta húsið hér
á Akureyri."
Guðný er einhleyp og barnlaus
og sú spurning vaknar hvort það
sé skilyrði fyrir því að ná árangri
í starfi og; flytjast út á land ef þess
er krafist? „Það er að minnsta kosti
auðveldara að flytja milli staða og
starfa fyrir einhleypar konur, þar sem
sú ákvörðun snertir fyrst og fremst
þær sjálfar. Konur með fjölskyldu
verða að taka tillit til maka og
barna og oft er það ekki þeirra
frami sem ræður hvar þær búa.“
Hún er langt að komin í gamlan
og gróinn bæ, er hún komin til að
vera? „Um sinn en hér eru enn
mörg verkefni sem ég er byrjuð á
og vil ljúka við en ég verð tæplega
hér að eilífu. Ég er fylgjandi því
að fólk sé ráðið tímabundið, mér
finnst æskilegt að fólk færist á
milli starfa í stað þess að vera
æviráðið. Víst eru fá störf fyrir
fólk með mína menntun á litlum
stað eins og Akureyri en ég hef
ekki stórar áhyggjur af framtíðar-
horfurn."