Morgunblaðið - 29.10.1991, Blaðsíða 29
28
MORGUN.BLAÐIÐ ÞRIÐJU.DAGUR.29. OKTÓBER 1991
MORGUNBUAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 29..0KT0BER 1991
29
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Skerðingu hætt
Deilur hafa staðið um nokk-
urt skeið á milli ríkis-
valdsins og þjóðkirkjunnar
vegna skerðingar á sóknar- og
kirkjugarðsgjöldum. Gjöld
þessi eru innheimt við stað-
greiðslu skatta fyrir þjóðkirkj-
una og eiga að renna til safnað-
anna. Ríkisstjórn Steingríms
Hermannssonar ákvað að
skerða þessar lögbundnu tekj-
ur þjóðkirkjunnar við fjárlaga-
gerð fyrir árið 1990. Því var
þá heitið, að skerðingin yrði
aðeins í eitt ár, en sama sagan
endurtók sig við fjárlagagerð-
ina fyrir 1991, þó með þeirri
breytingu, að kirkjugarðs-
gjaldið var skert um 20% í stað
15% áður en hætt við 5% skerð-
ingu á sóknargjöldum. Þessi
sama skerðing bitnaði einnig á
greiðslum til annara trúfélaga
og á Háskólasjóði. Þjóðkirkjan
mótmælti þessum aðförum
harðlega og þáverandi stjórn-
arandstaða tók undir mótmæl-
in, enda er það fráleitt, að inn-
heimtumenn geti með sjálf-
dæmi skert þá upphæð, sem
þeir hafa til innheimtu.
Morgunblaðið tók undir
mótmælin vegna skerðingar-
innar á sínum tíma, sem
þrengdi að fjárhag safnað-
anna, auk þess sem það er
óþolandi með öllu fyrir skatt-
greiðendur, að ríkið taki í ríkis-
sjóð peninga sem greiddir eru
til ákveðinna og afmarkaðra
verkefna samkvæmt lögum.
Nægir þar að nefna upptöku
ríkisins á sérstökum eignar-
skattsauka, sem lagður var á
til að kosta byggingu Þjóðar-
bókhlöðunnar, sem enn stend-
ur ófullgerð. Það sama gerðist
raunar um sérstakt gjald í
Framkvæmdasjóð aldraðra,
sem fellt var inn í staðgreiðsl-
una, en ríkið skilaði ekki nema
að hluta til sjóðsins. Þetta gjald
var síðan að fullu fellt inn í
tekjuskattinn án þess að ein
einasta króna rynni í Fram-
kvæmdasjóð aldraðra. Vegna
fjárskorts sjóðsins lagði ríkis-
stjórn Steingríms Hermanns-
sonar sérstakan nefskatt á og
hófst innheimta hans sumarið
1990. Ekki tók þá betra við,
því ríkissjóður gerði upptækan
ríflega þriðjung þess fjár, sem
þessi nefskattur skilaði.
í ljósi þessa er ekki óeðli-
legt, að þjóðkirkjan hafi óttast
að skerðingin á gjöldum henn-
ar yrðu varanleg, ekki sízt þar
sem núverandi ríkisstjórn mun
halda skerðingunni áfram á
næsta ári. Biskupinn yfir ís-
landi gagnrýndi núverandi
valdhafa sérstaklega á- kirkju-
þingi fyrir að aðhafazt annað
í þessu máli en þeir létu í veðri
vaka í stjórnarandstöðu.
Þorsteinn Pálsson, kirkju-
málaráðherra, tók af skarið í
ræðu sinni á kirkjuþingi sl.
föstudag. Þar lýsti hann því
yfir, að skerðingunni á tekjum
kirkjunnar verði hætt frá og
með ijárlagaárinu 1993. Þor-
steinn sagði m.a.:
„En við íjárlagagerð næsta
árs verður þessi tekjustofn
óskertur eins og ég skýrði bisk-
upi fyrir nokkru frá að í undir-
búningi væri. Kirkjunnar menn
vita, að það er ekki alltaf
hlaupið að því að kveða niður
drauga, sem vaktir hafa verið
upp, en það verður eigi að síð-
ur, að því er þennan varðar,
gert við næstu fjárlagagerð,
sem verður sú fyrsta sem þessi
ríkisstjóm vinnur að með full-
um undirbúningstíma.”
Yfirlýsing kirkjumálaráð-
herra um lausn þessa deilu-
máls er fagnaðarefni og enn-
fremur yfirlýsing hans um, að
í nánustu framtíð muni hefjast
viðræður um jarðeignir þjóð-
kirkjunnar, sem er gamalt
deilumál ríkis og kirkju.
Það er augljóst, að þjóðkirkj-
an og söfnuðir hennar verða
að hafa traustan fjárhag til að
geta sinnt skyldum sínum. Á
þessu ári skilar ríkið 509 krón-
um mánaðarlega fyrir hvern
einstakling til þjóðkirkjunnar
og sömu upphæð til annara
trúfélaga, eða Háskólasjóðs
fyrir þá sem eru utan trúfé-
laga. Þessi upphæð er miðuð
við þá 20% skerðingu á kirkju-
garðsgjöldum sem gildir í ár,
en þau nema um 127 krónum
á mann. Gjöldin renna beint
til 'safnaðanna, en í flestum
tilfellum fara safnaðarstjornir
með umsjón kirkjugarða. í höf-
uðborginni eru Kirkjugarðar
Reykjavíkur þó sérstök stofn-
un. Fjárhagur safnaðanna eru
mjög mismunandi eftir fjölda
sóknarbarna. Þar sem fjárhag-
ur leyfir eru kirkjugarðssjóð-
irnir sums staðar notaðir til
að greiða niður útfararkostnað
og er það vel, því það er ekki
tilgangurinn með álagningu
sóknar- og kirkjugarðsgjalda
að kirkjan safni í sjóði.
Umræður á aðalfundi SAL um hlutabréfaviðskipti:
Hlutabréfakaup lífeyrissjóða
eiga eftir að aukast í framtíðinni
KAUP lífeyrissjóða á hlutabréfum eiga óhjákvæmilega eftir að aukast
í framtíðinni, en hlutabréfaeign lífeyrissjóða hérlendis er mjög Iítil
samanborið við hlutabréfaeign lífeyrissjóða erlendis eða innan við
2% af heildareignum. Þá er mjög æskilegt að Verðbréfaþing ísiands
eflist og nauðsynlegt er að lífeyrissjóðirnir móti reglur um hvernig
standa eigi að hlutabréfakaupum til að halda áhættu í lágmarki og
með hvaða hætti lífeyrissjóðirnir hafi áhrif á rekstur félaganna vegna
hlutabréfaeignar sinnar. Þetta var meðal þess sem kom fram í erind-
um Gunnars J. Friðrikssonar, formanns Sambands almennra lífeyris-
sjóða, og Ilrafns Magnússonar, framkvæmdastjóra sambandsins, á
aðalfundi SAL í gær, þar sem sérstaklega var fjallað um framtíðina
í þessum efnum.
Gunnar sagði að íslensk hlutafé-
lög myndu þurfa að auka hlutafé
sitt á næstu árum til að standast
aukna og harðnandi alþjóðlega sam-
keppni. Einstaklingar hér réðu ekki
við þetta en fyrirtækin myndu þurfa
að finna markað fyrir hlutabréfin
hér eða erlendis. Eðlilega beindist
athyglin að lífeyrissjóðunum því
þeir væru stærsta uppspretta fjár-
magns í þjóðfélaginu. Ábyrgð
stjórna lífeyrissjóðanna væri mikil
að ávaxta það fé sem þeim væri
trúað fyrir, eins vel og nokkur kost-
ur væri. Það yrði að taka mið af
öryggi og þægindum ávöxtunar og
minna öryggi og meiri óþægindi
ættu að skila sér í hærri ávöxtun.
Það væri flókið og erfitt fyrir ein-
staka sjóði að svara spurningum um
arðsvon og áhættu varðandi einstök
fyrirtæki. Augljóslega yrði að
grandskoða ársreikninga þeirra, auk
þess að hafa hliðsjón af framtíðar-
möguleikum, stjórn og öðru sem
hefði áhrif á hag fyrirtækisins. Ann-
ar möguleiki væri að kaupa hlut í
hlutabréfasjóðum, þar sem áhættan
dreifðist milli margra fyrirtækja. Þá
væri hægt að leita álits verðbréf-
amiðlara en gallinn væri sá að þeir
væru ekki óháðir, þar sem þeir væru
bæði í því hlutverki að veita ráðlegg-
ingar og annast hlutaabréfasjóði.
Þá gerði Gunnar að umtalsefni
hvort starfsmenn eða stjórnarmenn
lífeyrissjóða eigi að taka sæti í
stjórnum hlutafélaga í krafti hluta-
bréfaeignar sjóðsins. Rakti hann það
sem tíðkaðist erlendis í þessum efn-
um og kom fram að í fæstum tilvik-
um heimila sjóðir að fulltrúar þeirra
sitji í þessum stjórnum. Sagði hann
það yfirleitt reglu að menn sætu
ekki í stjórnum tveggja peninga-
stofnana samtímis. Það væri í flest-
um tilvikum óæskilegt og auðvelt
að sýna fram á hagsmunaárekstra.
Seta í stjórnum hlutafélaga væri í
mörgum tilfellum vel launuð, auk
metorða og hlunninda, og hætta
væri á að fulltrúi tæki hagsmuni
sína af setu í stjórn hlutafélags fram
yfir hagsmuni lífeyrissjóðsins. Auk
þess væru reglur um innherjavið-
skipti þess eðlis að erfítt væri að
samræma setu í stjórn lífeyrissjóðs
setu í stjórn hlutafélags. Gunnar
sagði að lífeyrissjóðimir ættu frem-
ur að beita áhrifum sínum til að
styðja óháða fulltrúa og aðhaldið
kæmi fram í virku eftirliti.
Hrafn Magnússon gerði í upphafi
erindis síns að umtalsefni þær breyt-
ingar sem hefðu orðið á ávöxtunar-
möguleikum sjóðanna frá því þeir
hófu göngu sína 1970. Áttundi ára-
tugurinn hefði einkennst af óstöðug-
leika og óðaverðbólgu og eignir sjóð-
anna hefðu brunnið upp, þar sem
verðtrygging var nánast alveg
óheimil. Þetta hefði breytst með
upptöku lánskjaravísitölunnar og að
hans mati kæmi ekki til greina að
aflétta henni og lífeyrissjóðirnir
ættu að ávaxta fé sitt með bestu
mögulegu kjörum.
Hann sagði að eignir íslensku líf-
eyrissjóðanna hefðu verið taldar um
133,4 milljarðar króna í árslok 1990.
Þar af ættu lífeyrissjóðirnir um 2,1
milljarð króna í hlutabréfum miðað
við markaðsverð eða um 1,6% af
heildareign. Vöxtur og viðgangur
íslensks hlutabréfamarkaðar myndi
að verulegu leyti ráðast af því hvað
lífeyrissjóðirnir fjárfcstu mikið á
þessum markaði og það væri sér-
staklega mikilvægt að lífeyrissjóð-
irnir byggju við hlutlausa ráðgjöf
varðandi hlutabréfakaup. Fram til
aldamóta gætu komið á markað
hlutabréf að verðmæti 100-150
milljarðar króna til viðbótar við þá
35 milljarða sem nú væru fyrir
hendi. Til samanburðar væru 70%
af eignum lífeyrissjóða í Bretlandi
í hlutabréfum, þar af 19% í hluta-
Sveitarstjórn Skútustaðahrepps:
Hrein fölsnn á niðurstöðum
tj
í umsögn Náttúruvemdarráðs
SVEITARSTJÓRN Skútustaðahrepps telur að í umsögn Náttúru-
verndarráðs um nefndarálit Sérfræðinganefndar um Mývatns-
rannsóknir, sem ráðið afhenti umhverfisráðherra í byrj'un októ-
ber, komi fram hrein fölsun á niðurstöðu nefndarinnar. Telur
sveitarstjórnin að sumum túlkunum og staðhæfingum Náttúru-
verndarráðs sé ekki hægt að finna stað í nefndarálitinu og að
ráðið gefi sér hver áhrif breyttra setflutninga í Mývatni séu og
verða án þess að það sé stutt rannsóknum eða mælingum. Arnþór
Garðarsson, formaður Náttúruverndarráðs, segir að engar falsan-
ir séu í umsögn Náttúruverndarráðs, en þar sé um aðrar áherslur
að ræða en sveitarsljórnin, sem hefði hagsmuni af Kísiliðjunni,
hefði viljað sjá.
Sigurður Rúnar Ragnarsson,
sveitarstjóri Skútustaðahrepps,
sagði í samtali við Morgunblaðið
að deginum ljósara væri að falsan-
ir væru á ferðinni í umsögn
Náttúruverndarráðs. Hann sagði
fölsunina felast í því að ekki væri
hægt að lesa annað út úr umsögn-
inni en að það væri niðurstaða sér-
fræðinganefndarinnar að aukning
á ákomu niturs í vistkerfi Mývatns
væri áhyggjuefni.
Formaður Yeiðifélags Mývatns:
Yfirlýsingin er veiði-
félaginu óviðkomandi
HÉÐINN Sverrisson, formaður Veiðifélags Mývatns, segir að yfir-
lýsing 23 einstaklinga í félaginu, þess efnis að þeir telji ekkert
því til fyrirstöðu að Kísiliðjan starfi áfram í Mývatnssveit, sé
Veiðifélagi Mývatns með öllu óviðkomandi. Hann segir ekki hafa
verið fjallað formlega um skýrslu sérfræðinganefndar um Mý-
vatnsrannsóknir í veiðifélaginu, þar sem staðið hafi á því að fá
nógu mörg eintök af skýrslunni til að kynna félagsmönnum.
„Þarna er um lítinn meirihluta
félagsmanna að ræða sem skrifuðu
undir þessa yfirlýsingu, en þó eru
þeir ekki með meirihluta veiðirétt-
ar. Fæstir þeirra sem skrifuðu
undir hafa svo mikið sem séð
skýrsluna, þannig að þarna er um
svolítið frumhlaup að ræða og er
það félaginu allsendis óviðkom-
andi,” sagði Héðinn.
Hann sagði að stjóm veiðifélags-
ins hefði óskað eftir viðræðum við
ráðherra um þetta mál, en ætlunin
hafi verið að fjalla um það á form-
legan hátt í félaginu áður, og það
yrði gert svo fljótt sem kostur væri.
„Þetta er af og frá og einmitt
um hið gagnstæða að ræða, því
sérfræðinganefndin sá ekki eftir
mjög ítarlegar Umræður ástæðu til
að setja inn í sitt álit að þetta
væri áhyggjuefni. Sérfræðinga-
nefndin skilur eftir einn óvissu-
þátt, sem er áhrif breyttra setflutn-
inga um vatnið sem dælingin veld-
ur, en nefndin tekur skýrt fram
að ekki hafí unnist tími til að rann-
saka afleiðingar þessa þáttar þar
sem þær staðreyndir komu svo
seint fram í rannsóknum nefndar-
innar, og það sé verkefni frekari
rannsókna. Aftur á móti tekur
Náttúruverndarráð þennan óvissu-
þátt og gerir mjög mikið úr honum
og segir hveijar afleiðingamar séu
orðnar og hveijar þær muni verða.
Að mati sveitarstjómarinnar er
þetta ekki stutt rannsóknum eða
mælingum. Þá er umsögn stjórnar
Náttúrurannsóknastöðvarinnar við
Mývatn nokkuð það sama upp á
teningnum, en þeir telja ljóst að
breytingar á setreki valdi verulegri
hnignun á undirstöðu lífsskilyrða í
Mývatni. Þessi fullyrðing er ekki
studd rannsóknum eða mælingum
fremur en hjá Náttúruverndar-
ráði,” sagði hann.
Sigurður sagði að sveitarstjórn
Skútustaðahrepps teldi að sannanir
fyrir því að starfsemi Kísiliðjunnar
væri að spilla lífríkinu í Mývatni
þyrftu að vera mjög sterkar og
skýrar þar sem verið væri að fjalla
um líf og tilveru einstaklinga og
mikla efnahagslega starfsemi. „Við
látum okkur ekki nægja að nefndir
eða ráð giski á eða álykti um hluti
þar sem ekki eru til rannsóknir eða
mælingar til stuðnings,” sagði
hann.
Arnþór Garðarson, formaður
Náttúruverndarráðs, sagði í sam-
tali við Morgunblaðið að hann teldi
ásökun sveitarstjórnarinnar um
fölsun alls ekki standast.
„Þetta eru einfaldlega mál sem
menn vilja hafa á hreinu hvort
þetta er áhyggjuefni eða ekki. Ef
það kemur ekki fram í sér-
fræðinganefndinni, þá stafar það
af því að sú skýrsla sem um er að
ræða kom fram á allra síðustu
dögum nefndarinnar, og menn eru
kannski ekki búnir að melta það.
Það er margt af þessum niðurstöð-
um sem eru mjög nýjar, þannig
að fullkomin túlkun kemur ekki
fram fyrr en menn fara að velta
sér upp úr þessu, en mælingarnar
standa fyrir sínu. Ég vísa því al-
gjörlega á bug að þetta sé vísvit-
andi fölsun. Hins vegar er þetta
alltaf svo að þegar þú styttir vísind-
alegan texta og mælingar og reyn-
ir að túlka það yfir í eitthvað sem
skiptir þig máli á annan hátt, þá
ertu alltaf í þessari hættu að þú
ert að túlka og þú fjarlægist upp-
runalegu upplýsingarnar,” sagði
hann.
Varðandi þá fullyrðingu sveitar-
stjórnarinnar að Náttúruverndar-
ráð gæfi sér hver áhrif af breyttum
setflutningum væru og kæmu til
með að verða, sagði Arnþór að
hann teldi svo ekki vera. „Þegar
talað er um 10-15% [af heildarset-
myndun Syðriflóa] þá er það í raun
og veru lág tala. Það eru núver-
andi áhrif. Við sjáum fram á það
að ef farið er suður fyrir Teigasund
inn á svokallaða Strandaboli, sem
er næsta vinnslusvæði ef Kísiliðjan
heldur áfram, þá er komin tvöföld-
un á þessu á mjög stuttum tíma
og það er það sem við höfum
áhyggjur af, og það er það sem
skiptir máli. Það er hins vegar allt-
af hægt að segja að það eigi eftir
að rannsaka meira,” sagði hann
bréfum erlendis, og bandarískar
fjárfestingarstofnanir, einkum líf-
eyrissjóðir, ættu um 40% af hluta-
bréfum í stórum og meðalstórum
félögum. Þá væri árangur Lífeyris-
sjóðs verslunarmanna athyglisverð-
ur en raunávöxtun á hlutabréfaeign
hans frá 1980 til 1991 væri 16,1%.
Hrafn sagði að það væri spurning
hvort lífeyrissjóðirnir ættu að vinna
meira saman til að ná aukinni ávöxt-
un. Raunávöxtun SAL-sjóðanna
hefði verið 7,3% árið 1990. Ef hún
hefði náð 7,8% hefði hún staðið
undir öllum rekstrarkostnaði sjóð-
anna sem sýndi hvað hvert brot úr
prósenti skipti miklu máli og það
gæti verið fljótt að borga sig til
baka að leggja aukna vinnu í að
kanna fjárfestingarmöguleika. Rað-
stöfunarfé SAL-sjóðanna í heild
væri áætlað 25 milljarðar í ár. Þar
af færu 9,6 milljarðar til Húsnæðis-
stofnunar, 7 milljarðar að líkindum
til kaupa á húsbréfum, 3,8 milljarð-
ar í beinar lánveitingar til sjóðfé-
laga, 650 milljónir til félagslegs
húsnæðis og eftir stæðu um 4 millj-
arðar sem færu til ýmislegs, meðal
annars hlutabréfakaupa. Það væri
spurning hvort sjóðirnir ættu ekki
að setja á stofn sérstaka verðbréfa-
deild sem samræmdi kaup á stöðl-
uðum verðbréfum og freistaði þess
þannig að ná fram betri kjörum. Þá
benti hann á að í ársbyijun 1993
falla alveg niður hömlur á fjárfest-
ingum erlendis og þá gætu sjóðirnir
keypt örugg erlend verðbréf. ís-
lenskir og erlendir. verðbréfasalar
væru þegar byijaðir að leita eftir
viðskiptum vegna þessa. Það væri
mikilvægt að lífeyrissjóðirnir stæðu
saman þegar þessar fijálsu fjár-
magnshreyfíngar tækju gildi og
hann vonaði að þeir hefðu frum-
kvæði til að móta framtíðina í þess-
um efnum.
Morgunblaðið/Kristján
Mannfjöldi fylgdist með hátíðardagskránni á Lækjartorgi á laugardag.
,, T ónlistar dagiirinn hefur
sjaldan tekist eins vel og nú”
>
Islensk tónlist vinsæl í útvarpi
ÞAÐ ER óhætt að segja að Ár söngsins hafi byrjað vel s.l. laugardag
er Islenskur tónlistardagur var haldinn hátíðlegur um allt land. Símon
H. Ivarsson er sæti átti í „Tónlistardagsnefnd” segir að skipuleggjendur
dagsins séu ánægðir og hissa með hinar góðu undirtektir en vissulega
hafi þeir notið þess að Ár söngsins var að hefjast.
„Að mínu viti hefur tónlistardagur-
inn sjaldan tekist svo vel til sem nú
og við erum ánægðir með hve góðar
undirtektir dagurinn fékk hjá tónlist-
arfólki,” segir Símon H. ívarsson.
„Það sem kom okkur einna mest á
óvart var hve söngiðkun stendur fólki
nærri og hve margir fundu þörf hjá
sér til að taka virkan þátt í því starfí
og skemmtan sem boðið var upp á
þennan dag.”
Sem fyrr segir var Tónlistardagur-
inn haldinn hátíðlegur um land allt
en hér í Reykjavík hófst hann með
því að lúðrasveitir óku um borgina
og léku fyrir fólk. Klukkan þijú var
síðan skrúðganga frá Hlemmi og nið-
ur á Lækjartorg þar sem hátíðdag-
skrá var flutt. Einnig var opið hús í
mörgum tónlistarskólum þennan dag.
Félag tónskálda og textahöfunda
hefur látið Félagsvísindastofnun gera
könnun um viðhorf til tónlistarflutn-
ings í útvarpi. Könnunin var gerð í
október en niðurstöður hennar voru
kynntar á tónlistardaginn. Fram
kemur að rúmlega 56% aðspurðra
vilja að hlutfall íslenskrar og erlendr-
ar tónlistar sé hið sama en 27% vildu
að íslensk tónlist væri leikin meir en
erlend og aðeins rúm 10% voru á
þeirri skoðun að erlendri tónlist ætti
að gera hærra undir höfði en ís-
lenskri í dagskrá útvarps.
Félag tónskálda og textahöfunda
veitti tvær viðurkenningar á Tónlist-
ardaginn. Svavar Gests fékk viður-
kenningu fyrir framlag sitt til ís-
lenskrar tónlistar og Rás 2 fékk
viðurkenningu fyrir að stuðla að
flutningi íslenskrar tónlistar í út-
varpi. Það var Stefán Jón Hafstein
Stefán Jón Hafstein tekur á móti
viðurkenningunni til Rásar 2 úr
hendi Magnúsar Kjartanssonar
frá Félagi tónskálda og textahöf-
unda.
sem veitti viðurkenningu þessari
móttöku fyrir hönd Rásar 2.
50. Fiskiþing sett í gær:
Endanlegt framsal á afla-
kvótum orðið að þjóðarslysi
- sagði fiskimálastjóri í setningarræðu
FIMMTUGASTA Fiskiþing var sett í gær en þingið stendur til nk.
föstudags. Þorsteinn Gíslason fiskimálastjóri sagði m.a. í setningar-
ræðu að meðan ekki fyndist betri leið við sljórn fiskveiða væri kvóta-
kerfið komið til að vera. „En við verðum að vinna okkur til baka út
úr þeirri blindgötu, sem leikreglur kvótakerfisins hafa leitt okkur í.
Afleiðing þeirrar reglu að leyfa endanlegt framsal gegn gjaldi á áunn-
um og úthlutuðum afnotarétti úr aðalauðlind þjóðarinnar er orðin að
þjóðarslysi.”
þessari sköttun og möguleika til ann-
árra hluta.”
Þórður Friðjónsson, forstjóri Þjóð-
hagsstofnunar, sagði í ræðu á Fiski-
þingi að við þyrftum að draga úr
tilkostnaði veiða og vinnslu og að
þessu verkefni þyrftu menn að ein-
beita sér á næstu mánuðum, því
mikið sé í húfi. „Þetta er hins vegar
ákaflega vandasamt verk og við-
kvæmt en óhjákvæmilegt er að
lausnin felist að hluta í því að óhag-
kvæmustu fyrirtækin, eða deildir
innan fyrirtækja, hætti starfsemi og
aflakvótar þeirra og framleiðsla verði
flutt til fyrirtækja með hagkvæmari
rekstur.
Mikill ávinningur getur orðið af
svona skipulagsbreytingum. Sem
dæmi má nefna að hætti þau 10%
fyrirtækja, eða deilda, sem versta
afkomu hafa og aflakvótar þeirra
Þorsteinn Gíslason sagðist ekki
ætla að leggja dóm á réttlæti
markmiðsins, né heldur hvort ein-
hveijir telji sig hafa náð því. „En
alla þá ólgu, þær afleiðingar og ós-
ætti, sem blasir við okkur, verður
að kveða niður, sem kemur jafnvel
frá hinum lærðustu mönnum, sem
vegna vanþekkingar skynja bókstaf-
lega ekki hveiju þeir menn fórna og
leggja að veði, sem draga fisk úr sjó
af Islandsmiðum.
Það er eflaust í mörgum tilfellum
þessi vanþekking, sem leitt hefur af
sér hjáróma tal um auðlindasköttun.
En eitt er víst að í Jjöregginu brest-
ur ef það hjálpar ekki hver öðrum
þegar uppákomur verða. Lítum til
dæmis á hvernig umdeildur Hagræð-
ingarsjóður hjálpar loðnuflotanum í
ár eftir veiðibrest. Þess vegna eru
býsna margir ósáttir við að veita
og framleiðsla flytjast til annarra
fyrirtækja í greininni hækkar verg
hlutdeild fjármagns í sjávarútvegi
um 2%. Áhrifín á hreina afkomu
fara eftir því hvort og hvað hag-
kvæmari fyrirtækin þurfa að greiða
fyrir aflakvótana, sem þau fá.”
Þórður sagði að skipulagsbreyt-
ingar af þessu tagi hljóti hins vegar
að hafa áhrif á starfsfólk og byggð-
arlög. „Þess vegna er afar mikilvægt
að þær séu vel undirbúnar. Árangur
skipulagsbreytinganna byggist á að
í reynd hætti á hagkvæmustu fyrir-
tækin rekstri og önnur fyrirtæki
auki framleiðslu að sama skapi og
bæti þannig nýtingu framleiðslu-
tækja- og krafta. I þessu efni er
þýðingarmikið að velta því fyrir sér
hvort þessar breytingar geti gengið
eftir af sjálfu sér við markaðsaðstæð-
ur eða hvort stjórnvöld geti tryggt
hagfelldari árangur með einhveijum
hætti. Þess þarf þó jafnan að gæta
að opinber íhlutun skapi ekki meiri
vanda en hún leysir.
Þjóðhagsstofnun vinnur nú að því
að meta áhrif hugsanlegra skip-
ulagsbreytinga í sjávarútvegi út frá
mismunandi sjónarhornum. í þessu
efni skiptir miklu máli hvernig lána-
stofnanir munu bregðast við. Mest
áhrif verða augljóslega af því að
fækka fyrirtækjum og færa afla og
framleiðslu þeirra, sem hætta starf-
semi, til fyrirtækja með hagkvæmari
rekstur. Þetta getur hins vegar
stangast á við önnur markmið, eink-
um um atvinnu- og byggðaþróun.
Vandinn er að fínna lausnir, sem
tryggja mesta hagræðingu án þess
að tefla markmiðum í atvinnu- og
byggðamálum í meiri tvísýnu en ás-
ættanlegt er þegar til lengri tíma er
litið.”
í dag, þriðjudag, flytja erindi á
Fiskiþingi Grímur Valdimarsson, for-
stjóri Rannsóknastofnunar fiskiðn-
aðarins, og Jakob Jakobsson, for-
stjóri Hafrannsóknastofnunar. Þá
fjallar Jón Ólafsson um starfsemi
Hafrannsóknastofnunar, Eríkur
Tómasson talar um mótun heild-
stæðrar sjávarútvegsstefnu og end-
urskoðun laga um stjórn fiskveiða,
Teitur Stefánsson ræðir um fisk-
markaði og verðlagsþróun, Kristján
Ásgeirsson fjallar um afkomumál
sjávarútvegsins og Þorsteinn Gísla-
son fiskimálastjóri flytur skýrslu.
Á morgun fjallar Guðjón A.
Kristjánsson um nýtingu veiðarfæra
og sókn í fískistofna eftir veiðarfær-
um og Jónas Haraldsson talar um
öryggis- og fræðslumál.