Morgunblaðið - 24.11.1991, Blaðsíða 18

Landbúnaðarverkfræðingur og hjúkrunarkona pakka pulsum.
- segja Pólverjarnir sem rætt var við í kjötvinnslu SS ó Hvolsvelli fyrir skömmu
eftir Guðrúnu Guðlougsdóttur
„SS-merkió getur ekki farið framhjá þér,” hafði Leifur Þórsson
verksmiðjustjóri sagt við mig áður en ég lagði af stað austur
að Hvolsvelli til að hitta aó máli nokkra Pólverja sem þar starfa
í matvælaframleiðslu hjá Sláturfélagi Suðurlands. Mikió rétt,
SS-merkió fer heldur ekki framhjá mér. Þegar ég sé það tilsýnd-
ar á stóru hvítu húsi, vinstra megin við aðalgötuna, veróur mér
hugsað til Pólverja. Sú var tíóin að SS-merki stormsveita Hitlers
var ekki vel séð í Póllandi, svo vægt sé til orða tekió. Mála
sannast er að alþýða manna óttaðist og hataói SS-merkió meira
en nokkuó annað. Þjóðverjar drápu enda mikinn fjölda Pólverja
og lögðu Varsjá, höfuðborg Póllands, nánast í rúst á árum seinni
heimsstyrjaldarinnar. Með dæmafárri þrautseigju endurbyggðu
Pólverjar upp sín gömlu hús, stein fyrir stein, eftir gömlum teikn-
ingum og veittu þannig uppreisn látnum löndum og helsæróri
þjóðarvitund. Enn á ný hafa miklar umbyltingar orðið í Pól-
landij hið sósíalska þjóóskipulag er að víkja fyrir lýðræðisumbót-
um. Ymsir erfióleikar fylgja þeim miklu breytingum, m.a. vöru-
verðshækkanir, án þess aó laun vaxi að sama skapi. Vegna
þessa leita Pólverjar eftir betur borgaðri vinnu í öðrum löndum.
Fólkið sem ég er á leiðinni að hitta var ekki einu sinni fætt þeg-
ar styrjaldarógnirnar dundu yfir hió marghrjáða Pólland. SS
merkið hefur nú öðlast afar jákvæða merkingu fyrir það.
Leifur Þórsson verksmiðjustjóri
er upptekinn og biður mig að bíða.
Frammi í forstofunni þar sem ég
stend er mikill §öldi af skóm _af
ýmsum stærðum og gerðum. Ég
stytti mér stundir við að virða fyrir
mér skóhrúguna og reyna að geta
mér til hvaða skór bíði þess þolin-
móðir að pólskir eigendur þeirra
stingi ofan í þá þreyttum fótum og
þrammi á þeim út í verbúðirnar í
Króktúni, þar sem þeir búa. Athug-
anir mínar eru vita árangurslausar,
það er engin leið að sjá á skóm hvort
íslenskir eða pólskir fætur hafi geng-
ið þá til. Við þessa athugun styrkist
hins vegar sú sannfæring mín að
ekkert það sé til sem beri persónu-
leika og líkamsgerð eiganda síns
eins glöggt vitni og einmitt skór. í
miðjum þessum hugsunum kemur
Leifur Þórsson fram og býður mér
að ganga inn á skrifstofu sína. Hann
dregur þar íram nokkur blöð með
nöfnum og upplýsingum um Pólveij-
ana 24 sem nú um stundir eru með-
al þeirra u.þ.b. 130 starfsmanna sem
vinna hjá SS á Hvolsvelli. „Hópurinn
kom í síðustu viku ágústmánaðar,
við komumst í samband við þetta
fólk í gegnum menn í fiskiðnaðinum,
sem hafa haft Pólverja í vinnu
undanfarin 2 ár,” segir Leifur. „Sá
yngsti í hópnum hjá okkur er 23 ára
en sá elsti er 42 ára.” Orðum sínum
tíl áherslu les hann fyrir mig upp-
hátt nöfn fólksins á listanum og
starfsheiti þess. Þar kennir margra
grasa, ef svo má segja. Að beiðni
minni fer hann að sækja fyrir mig
þrjár pólskar konur. Ein þeirra er
landbúnaðarverkfræðingur, önnur er
hjúkrunarkona og sú þriðja er
verslunarskólagenginn ritari.
Skömmu síðar kemur í gættina lítil
skolhærð kona með hátt nef og stór
og viðkvæmnisleg augu. „Þetta er
ábyggilega músíkölsk hjúkrunar-
kona sem hefur séð of mikið,” hugsa
ég, og minnist tregafullrar tónlistar
pólska tónskáldsins Chopin. En
þarna reynist ég vera á villigötum.
Þetta er Teresa Naumowica land-
búnaðarverkfræðingur. Hjúkrunar-
konan Matgorzata Pietrowska, sem
kemur á hæla hennar, er hins vegar
langt því frá angurvær til augn-
anna. Hún kann ensku og kynnir
umsvifalaust fyrir mér þriðju kon-
una, Wiestöwö Pruszynsku, hún er
ritarinn verslunarskólagengni. Að
kynningunum loknum göngum við í
einni halarófu á eftir Leifi verksmið-
justjóra upp á loft, inn í hvítmálaðan
matsalinn þar sem ljósmyndir í
smellirömmum prýða veggina.
Flestir hvorki fátækir né ríkir
Við setjumst allar við borð innst
inn í salnum, bráðum kemur kaffi-
tími og þá er gott að vera afsíðis.
Konurnar þrjár fá sér kaffi og sækja
appelsínudjús fyrir mig, svo ýtir
Matgorzata hárnetinu og húfunni
aftar á höfuðið og horfir á mig
spurnaraugum.
„í Póllandi fékk ég svo illa borgað
að ég ákvað að fara til íslands til
að vinna mér inn peninga- svo ég
geti ferðast, það er eitt það skemmti-
legasta sem ég geri," hefur Matgorz-
ata frásögn sína. í fyrra kveðst hún
hafa farið til Tyrklands til að heim-
sækja vini sem þar búa en á þessu
ári til Vestur-Þýskalands, sem var,
og til Júgóslavíu. „I Júgóslavíu var
ég skömmu áður en bardagar þar
hófust, ég sá í sjónvarpinu hvernig
menn börðust á götunum þar sem
ég var að spóka mig sl. vor.”
Matgorzata er 26 ára gömul og
hefur undanfarin ár unnið á sjúkra-
húsi í Biolystok, þar sem hún er
fædd og uppalin. „Ég vann á deild
þar sem lifrarsjúkdómar eru með-
höndlaðir. Ég er reyndar ekki mjög
hrifin af þeirri vinnu, mig langar til
að verða skurðstofuhjúkrunarkona
og stefni að því að verða það í fram-
tíðinni,” segir hún ákveðin.
Ég spyr hvort vinnan í kjötvinnslu
SS á Hvolsvelli sé áfangi á þeirri
leið, en hún lætur tilraunir mínar til
grárrar gamansemi sem vind um
eyru þjóta. „Mér finnst gaman að
koma á svo íjarlægan stað sem Is-
land og sjá hvernig lífið gengur fyr-
ir sig hér,” segir hún. „Mér finnst
þetta að ýmsu leyti góður staður,
fólkið hér er myndarlegt og kuldinn
er hreint ekki eins mikill og ég hélt.
Mér er þó sagt að veturnir geti orð-
ið kaldir, en það er líka kalt á ve-
turna í Póllandi, frostið getur farið
niður í allt að 30 gráður. Hinn tíminn
ársins er þó miklu heitari en hér.”
Ég spyr um lífskjör manna í Pól-
landi eftir þær miklu þjóðskipulags-
breytingar sem orðið hafa upp á
síðkastið.
„Flestir eru hvorki fátækir né rík-
ir í Póllandi. Þeir sem hafa vinnu
reyna að láta launin duga fyrir líf-
snauðsynjum, það hefur þó orðið æ
erfiðara. Þar tíðkast þó ekki að fólk
eyði kaupinu sínu öllu fyrirfram með
því að versla með krítarkortum, eins
og fólk gerir á íslandi. í Póllandi
er erfitt fyrir alþýðu manna að fá
lán í bönkum og þeir eru fáir sem
eiga þar geymt sparifé.”
Teresa á yndislegan mann
Teresa Naumowica kemur frá
Sokolka. Hún er landbúnaðarverk-
fræðingur að mennt og starfaði sem
slíkur við að ráðleggja fólki í land-
búnaðarstörfum. Hún var fimm ár
í háskóla í Varsjá. Hún sagðist hafa
komið hingað m.a. til þess að kynn-
ast landbúnaðarframleiðslu á Islandi
og vinnubrögðum í sambandi við
hana. „En auðvitað geri ég þetta
ekki síður til þess að afla fjölskyld-
unni peninga,” segir hún og brosir
feimnislega. Hún er gift og móðir
tveggja barna, á 8 ára dóttur og 6
ára son. „Börnin eru hjá föður sín-
um,” segir hún. „Ef ég get ætla ég
að vera hér næsta sumar líka.”
Samningur Pólveijanna er til ma-
íloka á næsta ári. Eg spyr hvort hún
sé ekkert hrædd um að það komi los
á hjónabandið ef hún verði svo lengi
á íslandi. Við þessa spurningu upp-
hefjast miklar samræður á pólsku
milli kvennanna þriggja. Þær hlæja,
yppta öxlum og gefa hver annarri
skilningsríkar augngotur. Þó ég
skilji ekki orðin átta ég mig talsvert
á gangi samræðnanna, í vinkvenna-
hópi eru konur hver annarri líkar,
hvaða mál sem þær tala. Eftir að
hafa rætt þannig málið stutta stund