Morgunblaðið - 18.01.1992, Side 24

24
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. JANÚAR 1992

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Hver er stefna ASI?
Miðstjórn Alþýðusambands ís-
lands hefur skrifað forsæt-
isráðherra bréf. Þar ítrekar mið-
stjórnin fyrri mótmæli gegn því,
sem nefnt er „árásir ríkisstjórnar-
innar á lífskjör launafólks“. Jafn-
framt setur Alþýðusambandið
fram kröfu um, að ríkisstjórnin
breyti ákvörðunum um hækkun
þjónustugjalda, gjaldskrárhækk-
anir, skerðingu bamabóta og sjó-
mannaafsláttar en þessar ráðstaf-
anir telur miðstjóm ASÍ að hafi í
för með sér 2% skerðingu á ráð-
stöfunartekjum launþega að með-
altali.
í samtali við Morgunblaðið í
gær sagði Ásmundur Stefánsson,
forseti ASÍ, m.a. í tilefni af þessu
bréfi: „Við emm þarna að árétta
efni, sem við höfum ítrekað komið
á framfæri við ráðherra og þing-
nefndir án teljanlegs árangurs ...
Við töldum ástæðu til að árétta
það sérstaklega núna að það, sem
þama gerist mun kalla á viðbrögð
okkar í tengslum við kjarasamn-
inga ... Ég ítrekaði það við forsæt-
isráðherra, að það hvemig ríkis-
valdið bregst við í þessu efni, get-
ur ráðið úrslitum um það, hvort
samningar takast eða ekki og þá
hvort þeir takast með friði eða
hvort þar verða átök.“
Bréf miðstjórnar ASI og um-
mæli forseta Alþýðusambandsins
gefa tilefni til að spyija hver stefna
ASÍ í efnahagsmálum og kjara-
málum er. Hvað er ríkisstjórnin
að reyna að gera? Það er í raun-
inni mjög einfalt. Ríkissjóður hefur
ámm saman verið rekinn með
miklum halla. Þessi halli hefur
verið jafnaður með lántökum og
nú síðustu árin í vaxandi mæli hér
innanlands. Þessar miklu lántökur
hafa leitt til mikilla vaxtahækk-
ana. Hinir háu raunvextir eru að
sliga atvinnulífíð í landinu, draga
úr því allan þrótt og stuðla þar
með a<3 atvinnuleysi meðal laun-
þega. í síðasta mánuði vom 3.000
Islendingar atvinnulausir. Jafn-
framt era þessir háu raunvextir
að sliga velflestar fjölskyldur, sem
hafa staðið _ í einhveijum fram-
kvæmdum. Á það ekki sízt við um
ungt fólk.
Ríkisstjórnin hefur ráðist á
þennan mikla hallarekstur ríkis-
sjóðs. Markmiðið með því að draga
úr honum er að draga úr lánsljár-
þörf ríkisins og stuðlað þar með
að lækkun raunvaxta. Það fer
ekkert á milli mála, að það er
ekki hægt að örva atvinnulífið til
nýrra átaka með áhrifaríkari hætti
en þeim að ná fram lækkun raun-
vaxta. Það er líka alveg ljóst, að
lækkun raunvaxta er margfalt
meiri kjarabót fyrir stóra hópa
launþega, ekki sízt ungt fólk, en
óraunsæjar kauphækkanir, sem
era étnar upp þegar í stað í auk-
inni verðbólgu. Þar að auki er
verðbólgan komin í slíkt lágmark,
að kraftaverk má teljast. Þessi
lága verðbólga þýðir stórminnk-
andi útgjöld fyrir heimili og at-
vinnufyrirtæki í formi margfalt
lægri verðbóta á lán en tíðkazt
hefur.
Útgjöld til heilbrigðis- og trygg-
ingamála nemaum 40% af útgjöld-
um ríkissjóðs. Útgjöld til mennta-
mála nemaum 15% af útgjöldum
ríkissjóðs. Útgjöld til landbúnaðar-
mála nema um 10% af útgjöldum
ríkissjóðs. Þetta eru grófar tölur
en myndin er nokkurn veginn
þessi. Það er gersamlega útilokað
að ná fram nokkrum niðurskurði,
á ríkisútgjöldum og þar með minni
lánsfjárþörf ríkissjóðs nema ráðast
á þessa útgjaldaliði. Það hefur rík-
isstjórnin gert með því annars
vegar að reyna að stöðva sóun í
lyfjaviðskiptum, sem áreiðanlega
hefur verið mikil, og hins vegar
að draga úr öðrum útgjöldum eins
og kostur er með því m.a. að
brydda upp á tekjutengingu elli-
og örorkulífeyris, skólagjöldum við
vissar aðstæður o.s.fi-v. Allar hafa
þessar ráðstafanir verið mjög
umdeildar.
Álþýðusambandið krefst breyt-
inga á þessari stefnu. Gott og
vel. Hver er þá stefna Alþýðusam-
bandsins? Er Alþýðusambandið
sammála því, að nauðsynlegt sé
að draga úr ríkisútgjöldum til þess
að ná framangreindum markmið-
um? Ef ASÍ er sammála því en
telur að skera eigi niður útgjöld
með öðrum hætti er sjálfsagt að
hlusta á slíkar hugmyndir, en
hveijar era þær? Er Alþýðusam-
bandið sammála því, að raunvext-
ir verði ekki lækkaðir með öðrum
hætti en að framan greinir? Ef
ASÍ er ósammála því væri fróðlegt
að fá þær tillögur fram í dagsljós-
ið, en hingað til hefur ekki borið
á því, að forseti ASÍ, sem hefur
frá upphafi átt sæti í bankaráði
íslandsbanka, hafi haft uppi aðrar
tillögur um vaxtamál en almennt
hafa verið á ferðinni í bankakerf-
inu. Guðmundur J. Guðmundsson
tók að vísu peninga Dagsbrúnar
út úr bankanum til þess að mót-
mæla vaxtastefnu hans, en það
hefur forseti ASÍ ekki gert.
Eina málefnalega athugasemd
miðstjórnar Alþýðusambandsins
er sú, að ríkisstjórnin hafí ekki
lagt skatt á ijármagnstekjur. Þeim
athugasemdum verður ríkisstjórn-
in að svara en þær ráða engum
úrslitum um það, sem að framan
greinir að öðru leyti en því, að
skattur á fjármagnstekjur kann
að auðvelda verkalýðshreyfing-
unni að sætta sig við þá þætti í
stefnu ríkisstjórnarinnar, sem hún
er nú að mótmæla. Raunar kemur
fram hjá fjármálaráðherra í Morg-
unblaðinu í dag að stefnt sé að
skattlagningu fjármagnstekna frá
næstu áramótum.
Þrátt fyrir allt eru umræður um
efnahags-, kjara- og atvinnumál
málefnalegri en tíðkaðist um langt
skeið. Þess vegna kemst miðstjórn
Alþýðusambandsins ekki upp með
það eitt að mótmæla öilum helztu
aðgerðum ríkisstjórnarinnar, sem
augljóslega stefnir að ákveðnu
markmiði, án þess að upplýsa með
hvaða hætti hún vildi standa öðru
vísi að málum. Komi þær hug-
myndir fram er hægt að taka
málefnalega afstöðu til þess, hvort
í þeim felst valkostur, sem ástæða
sé til að huga að.
LAN VEGNA SALTSILDARKAUPA RUSSA
Utanríkisviðskiptabanki Rússlands:
Vill öruggar tryggingar
stjórnar og innflytjanda
SlMBRÉF það sem barst frá Moskvu síðastliðið miðvikudags-
kvöld, og vitnað var til í baksíðufrétt Morgunblaðsins í gær var
frá sendiráði Islands í Moskvu en ekki frá Utanríkisviðskipta-
banka Rússlands, eins og stóð í fréttinni. Er beðist velvirðingar
á þeirri missögn. Jafnframt er rétt að árétta að það er Utanríki-
sviðskiptabanki Rússlands sem hefur ekki beðið um lánveitingar
héðan vegna síldarviðskipta, en misskilja mátti fyrirsögn ofan-
greindrar fréttar, þar sem sagði að Rússar hefðu ekki óskað eft-
ir láni. Símbréf sendiráðsins er birt hér á eftir:
Afstaða Rosvneshtorgbank til
bankaviðræðna
„Sendiráðsritari hefur undan-
farna daga lagt á það mikla áherslu
í samtölum við V.I. Poutilin aðstoð-
arbankastjóra Rosvneshtorgbank
og V. Shalasnikov yfirmann er-
lendra bankasamskipta að fá skýr
svör varðandi viðræður um greiðs-
lusamning við íslenska banka. Eins
og getið var í ofangreindu skeyti
fengust þær upplýsingar sl. föstu-
dag að ríkisstjórn Rússlands hefði
afgreitt málið af sinni hálfu og
bankinn fengi það í hendur allra
næstu daga. Samkvæmt upplýsing-
um Shalasnikov rétt fyrir starfslok
í dag (15. janúar - innskot blm.)
þá hefur bankinn ekki fengið um-
rædd gögn í hendur.
Shalasnikov sagði að bankinn
hefði tekið opinbera afstöðu til
þessa máls og hún væri eftirfar-
andi:
Rosvneshtorgbank sæi ekki
neina ástæðu til að taka upp sér-
stakar viðræður við íslenska banka
um greiðslusamning vegna þessa
viðskiptasamnings. Bankinn væri í
hefðbundnu bankasambandi við
Landsbanka íslands og það væri
ekkert í gögnum ríkisstjórnar Rúss-
lands sem gerði ráð fyrir sérstökum
bankaviðræðum. Rosvneshtorg-
bank liti svo á að viðskiptasamning-
urinn fjalli um venjubundin við-
skipti þar sem gert væri ráð fyrir
greiðslum í reiðufé og þannig við-
skiptum hafi bankinn að sjálfsögðu
ekkert á móti.
Bankinn væri ekki reiðubúinn
að taka á sig neinar skyldur í
tengslum við þessi viðskipti nema
fyrst lægju fyrir öruggar trygging-
ar af ríkisstjórnarinnar eða Ros-
hvneshtorg (rússneska inn-
flutningsfyrirtækið - innskot blm.).
Þessir aðilar hafi ekki rætt við
bankann um tryggingar og því sjái
hann sér ekki fært að hafa milli-
göngu um þessi viðskipti. Rosvnes-
htorgbank taki ekki gildar trygg-
ingar rússnesku ríkisstjórnarinnar
byggðar á pappírsloforðum (Paper
Guarantee). annað og meira verði
að koma til.
Bankinn telji að fyrst beri að
ræða hvaða trygginga hægt sé að
afla, síðan muni bankinn ákveða
hvaða þjónustu hægt er að veita.
Shalasnikov var spurður hvert yrði
svar bankans ef Seðlabanki íslands
óskaði eftir viðræðum um ghreiðs-
lusamning. Hann svaraði því til að
að það svar yrði, með hliðsjón af
því sem sagt hefði verið, neikvætt.
Hann lagði á það áherslu að Rosv-
neshtorgbank tæki ekki orðalaust
við skipunum ofanfrá. Hér vanti
fyrst og fremst umræður um það
hvaða tryggingar væru fyrir hendi.
Sendiráðið hefur ítrekað reynt
að ná sambandi við V. Mangaseev
forstjóra Roshvneshtorg og fékk
þau skilaboð eftir skrifstofutíma
hér í dag að hann muni hafa sam-
band við sendiráðið í fyrramálið.
Þá verður vonandi hægt að fá botn
í þessi bankamál og eins hvað Ros-
hvnestorg hyggst fyrir.“
Jón Sigurðsson viði
Síldai
aðge
RÍKISSTJÓRNIN samþykkti á fund
Sigurðssonar viðskiptaráðherra um s
ingslána við ríkisábyrgðasjóð, sérstal
arsöluviðskiptum milli Islands og ri
herra telur að þetta ætti að nægja
með því að síldarsöltun hefjist nú.
í frétt frá viðskiptaráðuneytinu
segir að Tryggingadeildin sem sett
var á fót með lögum frá árinu 1970
hafi ekki verið starfrækt um árabil.
Deildin veiti útflutningslánatrygging-
ar gegn þóknun og gert sé ráð fyrir
að tryggingatakar axli eðlilega við-
skiptaáhættu.
Jón Sigurðsson viðskiptaráðherra
sagði í samtali við Morgunblaðið í gær
að hægt væri að ábyrgjast að há-
marki 2,8 milljónir dollara, eða á milli
150 og 160 milljónir króna. „Ég geri
ráð fyrir því að það mætti allt nýta
í þessu skyni, en þá um leið hef ég
falið Seðlabankanum að ræða það við
viðskiptabankana að þeir gangi þá frá
við viðskiptabankana afurðalánafyrir-
komulagi á þessum grundvelli," sagði
viðskiptaráðherra. „Auðvitað verður
að ganga þannig frá þeim, að afurðal-
án verði ekki alveg upp í topp, ekki
fremur í þessu tilfelli en öðrum. Það
kemur auðvitað ekki til greina að allt
andvirði síldarinnar verði íjármagnað
með íslenskum lánum.“
Útvegun lánsfjár vegna síldarkaupa;
Er ekki hlutverk bank-
ans að hafa frumkvæðið
- segir Stefán S. Stefánsson sendiráðsritari í Moskvu
teldi að þessir breyttu tímar með
nýjum vinnubrögðum og nýjum
hugunarhætti gerðu það að verkum
að þær stofnanir sem koma að
hugsanlegum síldarsölusamningum
hefðu ekki undirbúið lántöku vegna
síldarviðskiptanna sem skyldi:
„Eins og þetta blasir við mér hér
í Moskvu, þá er það ekki í raun og
veru Utanríkisviðskiptabanki Rúss-
lands sem tekur lánið, heldur starf-
ar hann eins og hver annar við-
skiptabanki. Það er ekki bankans
að hafa frumkvæði um útvegun
láns eða ekki, heldur á það að vera
fyrir framkvæði innflytjandans og
þeirra stjórnvalda, sem stóðu að
þessum viðskiptasamningi," sagði
Stefán. Hann sagði að þótt bankinn
væri neikvæður í þessum efnum,
þá réði það engum úrslitum, „held-
ur ræður það úrslitum hvernig
málið verður byggt upp í hendur
bankans. Ég hef reynt að benda á
að þeir hér í Moskvu hefðu átt að
reyna að byggja málið betur upp í
hendurnar á Utanríkisviðskipta-
bankanum," sagði Stefán L. Stef-
ánsson, sendiráðsritari í Moskvu.
STEFÁN L. Stefánsson sendiráðsritari íslands í Moskvu hefur fyrir
hönd sendiráðsins í Moskvu átt í viðræðum við fulltrúa Utanríkisvið-
skiptabanka Rússlands um bankaviðskipti við ísland vegna síldarsö-
lusamninga. Stefán telur að síldarinnflytjendur í Rússlandi og ríkis-
stjórn Rússlands hafi ekki undirbúið málið nógu vel í hendur Rosv-
neshtorg-bank. Samt sem áður telur Stefán jafngóða möguleika á
þessum síldarviðskiptum nú og í desemberbyijun, þegar viðskipta-
samningur landanna fyrir þetta ár var undirritaður.
„Möguleikarnir á síldarviðskipt-
um era að mínu mati jafngóðir nú
og þeir voru þegar viðskiptasamn-
ingurinn var gerður í Reykjavík í
desemberbyijun," sagði Stefán í
samtali við Morgunblaðið í gær.
Hann sagði að það hefði ekki farið
fram hjá mönnum að umbylting
hefði orðið í stjórnkerfinu og stofn-
unum í Moskvu. Ný ráðuneyti og
nýir bankar hefðu risið úr rústum
þeirra stofnana sem fyrir voru.
„Rússar sjálfir átta sig kannski
ekki alveg á breyttri stöðu, því þess-
ar breytingar snerta bæði þeirra
starf og þeirra daglega líf. Þetta
hefur í för með sér að menn verða
þar af leiðandi að tileinka sér ný
vinnubrögð, nýjan hugsunarhátt og
vinna málin á annan hátt en áður,“
sagði Stefán.
Stefán sagði að stofnanir í
Moskvu, þingið og ráðuneyti væru
að feta sig áfram í nýju kerfi og
væru hvert um sig að reyna að
sýna fram á sitt sjálfstæði.
Stefán var spurður hvort hann