Morgunblaðið - 23.01.1992, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 23. JANÚAR 1992
Sorphreinsunin, pípugerðin,
borgarstjórinn og Verslunarráðið
eftir GuðmundJ.
Guðmundsson
Stundum deila menn um þjón-
ustu Reykjavíkurborgar á hinum
ýmsu sviðum. Eitt held ég þó að
menn hafi ekki deilt ýkja mikið
um sfðustu 15-20 árin og það er
að sorphreinsun í borginni er til
stakrar fyrirmyndar. Maður rekur
fljótt í það augun í borgum erlend-
is hvað Reykjavík stendur þeim
framar á þessu sviði.
Nýlega tilkynnti borgarstjórinn
í Reykjavík á fundi í Verslunarráð-
inu (!) að til stæði að einkavæða
og bjóða út sorphreinsun Reykja-
víkurborgar, til dæmis í Breið-
holti, og selja jafnframt Pípugerð
Reykjavíkur.
Nú hefur Reykjavíkurborg í ald-
arfjórðung boðið út fjölmörg verk-
efni. Frá hendi Verkamannafé-
lagsins Dagsbrúnar hafa ekki ver-
ið gerðar athugasemdir þar um.
Bæði hefur borgin byggst hratt
og í sumum tilfellum hafa verktak-
ar verið betur tækjum búnir en
borgin sjálf til að sinna ákveðnum
verkþáttum. Ég hygg að enginn
þessara verktaka beri Dagsbrún
það á brýn að félagið hafi verið
erfítt í samstarfi eða reynt að
spilla fyrir þeim í starfi.
Bónus
Árið 1970 gekkst núverandi
borgarverkfræðingur, Þórður Þor-
bjamarson, íyrir því að tekið var
upp kaupauka- eða bónuskerfí í
sorphreinsun borgarinnar. Skipað-
ir vom þrír menn frá borginni og
þrír frá starfsmönnum til að und-
irbúa kaupaukakerfíð og skipu-
leggja það. Þórður Þorbjarnarson
leiddi það verk sjálfur. Rök hans
vora þau að erfitt væri að fá menn
í þessi störf á þeim launum sem
þá voru greidd fyrir sorphreinsun
og að hægt myndi vera að reka
fyrirtækið á mun hagkvæmari
hátt en gert hafði verið fram til
þjónustu. Eg þekki fjölda fólks
sem dáist að vinnubrögðum sorp-
hreinsunarmannanna og lofar
góða þjónustu þeirra.
Pípugerðin býður betur
Á þessum fræga fundi Verslun-
arráðsins, sem ég vék að í upp-
hafí, boðaði borgarstjórinn einnig
að Pípugerð Reykjavíkur yrði seld
eða starfsemi hennar breytt.
Til fjölda ára var þessi pípugerð
í óhæfum húsakynnum og starfs-
fólkið bjó við erfíða og slæma
vinnuaðstöðu. Fyrir fjórum árum
var veruleg bót gerð þama á með
endurbættum húsakosti, vélakosti
að hluta, ásamt því að afkasta-
hvetjandi kaupaukakerfi var kom-
ið á hjá starfsmönnum. Þar vinna
nú ij'órtán manns.
Nú í dag standa mál þannig að
steypt rör og pípur eru stærsti
hluti framleiðslu fyrirtækisins. Ef
fyrirtæki í borginni býður borgar-
sjóði betri kjör en Pípugerð
Reykjavíkur, þá er því tilboði
hikstalaust tekið. Borgarfyrirtæk-
ið býður einfaldlega yfirleitt mun
lægra verð og er með betri vöru.
Undantekningin er þó sú, að því
best ég veit, að gangstéttarhellur
sem borgin notar era að stórum
hluta keyptar frá einkafyrirtækj-
um. Hleðslu- og kantsteina fram-
leiða ýmsir aðilar auk Pípugerðar
Reykjavíkur enda er eftirspurnin
þar í mun meiri en það fyrirtæki
eitt gæti annað, sem sést m.a. á
því að meginþorri verktaka á höf-
uðborgarsvæðinu kaupir sín rör
og pípur þar.
Það er enginn að tala um að
borgin sé að einskorða sín við-
skipti við Pípugerð Reykjavíkur —
þessa. Samningar tókust um bón-
usgreiðslur.
Þá vora íbúar Reykjavíkur rösk-
lega 81 þúsund. Starfsmenn í
sorphreinsuninni vora 106. Sorp-
hreinsunarbílar vora 18. Sorp-
tunnur, sem þá voru gamlar olíu-
tunnur, vora 29 þúsund og hreins-
að var hálfsmánaðarlega.
Næstu misserin eftir gerð
bónussamninganna stóð sam-
starfsnefnd starfsmanna og borg-
arinnar fyrir veigamiklum skipu-
lagsbreytingum í sorphreinsun-
inni. Margar tillögur um breytt
fyrirkomulag bárust frá starfs-
mönnunum sjálfum. Allar götur
síðan hefur þessi samstarfsnefnd
unnið reglulega. Tekið hefur verið
tillit til nýrra tækja, t.d. stærri og
fullkomnari bíla; þess að nú eru
sorpílátin plasttunnur á hjólum;
stóraukins sorpmagns og svo
framvegis. Öll þessi vinnubrögð
samstarfsnefndarinnar hafa verið
til stakrar fyrirmyndar.
Áður en bónussamningurinn var
gerður fóru fram tímamælingar
og þær fara reyndar enn fram af
og til. Vikulega, ársfjórðungslega
og árlega er farið yfir skipulag
sorphreinsunarinnar til að kanna
hvort nokkuð hafí farið úrskeiðis
og hvar þurfí helst úrbóta við.
Ný borg
í dag era sorpbílarnir í Reykja-
vík tólf. Starfsmenn í sorphreins-
uninni eru 73. íbúar í Reykjavík
era nú alveg um 100 þúsund og
sorptunnur um 46 þúsund. Þá eru
ótaldir allir þeir stóra gámar sem
einstök stórfyrirtæki og stofnanir
hafa á sínum vegum og eru hirtir
af einkafyrirtækjum.
Þetta segir þó ekki nema hluta
sögunnar því um 1970 var
Grandahverfíð ekki til,_ ekki efri
hverfí Breiðholts, ekki Ásahverfið
(áður Selás), ekki Grafarvogur eða
Ártúnshverfíð og ekki Leitahverfið
í hinum nýja miðbæ. Fossvogs-
hverfíð var ekki til nema að hluta.
Gatnakerfíð var þá um 250 kíló-
metrar á lengd en er nú talið vera
um 330 kílómetrar. En það sem
merkilega er: eftir að kaupauka-
kerfið komst á var smám saman
farið að hreinsa borgina vikulega
í stað hálfsmánaðarlega áður. Við
það hefur verið staðið allar götur
síðan — utan einu sinni, að mig
minnir. Það mun hafa verið á sér-
lega snjóþungum vetri — 1976 eða
þar um bil — að svo mikill tími fór
í að moka niður að tunnunum að
ekki tókst að hreinsa eina vikuna.
35% meiri hraði
Sorphreinsun er mjög erfið
vinna. Áætlað er að starfsmenn
gangi að jafnaði 25-30 kílómetra
á dag. Það þýðir ekkert fýrir menn,
sem komnir eru yfír fímmtugt, að
byija á þessu starfí. Fáir menn
geta stundað þessa vinnu komnir
yfir sextugt. Sem dæmi um vinnu-
hraðann má nefna að í einni mæl-
ingunni kom í ljós að menn unnu
almennt á 35% meiri hraða en
eðlilegt þykir að setja sem viðmið-
unarmark.
Á þessu hafa báðir aðilar grætt,
þó Reykjavíkurborg enn meira en
verkamennirnir. Kaup hefur
hækkað (bónus) og sorphreinsun
í höfuðborginni hefur orðið ódýr-
ari þrátt fyrir að íbúum hafí fjölg-
að um nærri 20 þúsund og borgin
sé nú á miklu stærra svæði en hún
var 1970. Eins er það einstakt að
samstarfsnefnd á vinnumarkaði
skuli hafa starfað í 21 ár og ævin-
lega tekist að leysa ágreiningsefni
sín með innbyrðis samkomulagi.
Síðast var fækkað um sjö
starfsmenn seint á árinu 1991 og
þá jafnframt fækkað um einn bíl.
Ég dreg mjög í efa að í nokkru
borgarfýrirtæki sé jafn vel unnið
og samstarf jafn gott og í „ösk-
unni“, eins og Sorphreinsun
Reykjavíkurborgar heitir í daglegu
máli.
Nú má vera að borgarstjórinn
í Reykjavík verði fyrir einhveijum
þrýstingi frá Verslunarráðinu um
að einkavæða sorphreinsunina í
Guðmundur J. Guðmundsson
„Ekki kann ég að leið-
beina borgarstjóra al-
mennt um rekstur
borgarinnar en eitt vil
ég segja honum í fullri
vinsemd: Það er rétt að
ræða um breytingar við
sína eigin starfsmenn
áður en hlaupið er á
fund í Verslunarráði
íslands. Það eru
mannasiðir á íslandi.
Ég held að Markús Örn
Antonsson kunni þá siði
og því bið ég hann al-
varlega að athuga sinn
gang.“
borginni. Hitt er annað mál að
hann verður örugglega ekki fyrir
þrýstingi frá íbúum Reykjavíkur-
borgar því þeir fagna sínum sorp-
hreinsunarmönnum sem koma
reglulega og veita fyrsta flokks
en staðreyndin er sú að fyrirtækið
hefur tryggt lágt verð á þessum
vörategundum og er samt rekið
með hagnaði. Er nema eðlilegt að
Verslunarráðið vilji losna við slík-
an aðila af markaðinum?
„Ég er ekki í Verslunarráðinu"
Þegar starfsmenn sorp-
hreinsunar og pípugerðar heyrðu
af þessari miklu ræðu borgarstjóra
í Verslunarráðinu spurðu þeir yfir-
menn sína hvort þeir hefðu heyrt
rétt, hvort virkilega ætti að fara
að leggja þessi fyrirtæki niður.
Svörin vora flest á einn veg. Ég
veit það ekki, ég er ekki í Verslun-
arráðinu.
Nú vil ég upplýsa Markús Örn
Antonsson borgarstjóra um að
samskipti Dagsbrúnar og Reykja-
víkurborgar hafa um árabil verið
mjög góð — raunar svo góð að til
fyrirmyndar má teljast. Hefur þá
einu gilt hver hefur verið borgar-
stjóri en þó er ástæða til að taka
fram að forveri Markúsar var ekki
sístur í þeim efnum. Vonandi verð-
ur framhald á þessu góða sam-
starfi.
Og nú vil ég spyija borgar-
stjóra: Hvers vegna tiltekur hann
sérstaklega að til standi að bjóða
út sorphreinsun í Breiðholtshverf-
um? Þar er íbúðabyggð í borginni
hvað þéttust og þar af leiðandi
sorpmagnið hvað mest — en við
útreikning kaupauka sorphreins-
unarmanna er tekið tillit til sorp-
magns. Hvers vegna ekki að bjóða
út sorphreinsun í gamla bænum,
frá Skúlagötu að Bergþóragötu,
frá Rauðarárstíg að Klapparstíg?
Það svæði er öllu verra yfirferðar
og víða verri aðstaða til sorp-
hreinsunar.
Það hljómar því undarlega þeg-
ar sumir verktakar segjast geta
hreinsað þéttustu byggðimar á
lægra verði en borgin gerir í dag.
Ástæðan er sú að þeir taka meðal-
tal borgarinnar í heild og yfírfæra
að á þéttustu byggðina án þess
að taka tillit til erfiðari svæða.
Og ég spyr líka: Hvers vegna á
að leggja niður Pípugerð Reykja-
víkur fyrst hún selur ódýrastu
vörana en skilar samt hagnaði?
Er kannski réttað verið sé að losna
við óheppilegan samkeppnisaðila í
þágu Verslunarráðsins?
Mannasiðir
Enn spyr ég borgarstjóra, sem
ég þekki persónulega af góðri
umgengni: Hvernig stendur á að
þessi áform eru fyrst tilkynnt í
Verslunarráðinu — áður en nokkur
af stjómendum eða starfsmönnum
umræddra fyrirtækja fá af þeim
að heyra, og ekki einu sinni 21
árs gömul samstarfsnefnd?
Þurfa sorphreinsunarmenn,
pípugerðarmenn og samstarfs-
nefndarmenn að sækja fundi í
Verslunarráðinu á næstunni til að
heyra um framtíð sína, stöðu og
hagi? Hvað um þá menn sem bún-
ir eru að vinna í 30 ár í sorphreins-
un, og eru þar af leiðandi orðnir
mjög einhæfír til vinnu?
Ég er alls ekki að fullyrða að í
starfsemi Reykjavíkurborgar séu
ekki einhveijir þættir sem ástæða
væri til að einkavæða og bjóða
út. En þessi tvö fyrirtæki, sem
borgarstjórinn talaði um fyrir
Verslunarráðinu, eru vafalaust
einhver óheppilegustu dæmi ssem
hægt væri að nefna. Þetta mál
hefur nefnilega ekkert verið skoð-
að eða athugað — nema kannski
hjá Verslunarráðinu.
Ekki kann ég að leiðbeina borg-
arstjóra almennt um rekstur borg-
arinnar en eitt vil ég segja honum
í fullri vinsemd: Það er rétt að
ræða um breytingar við sína eigin
starfsmenn áður en hlaupið er á
fund í Verslunarráði íslands. Það
eru mannasiðir á íslandi. Ég held
að Markús Örn Antonsson kunni
þá siði og því bið ég hann alvar-
lega að athuga sinn gang.
Höfundur er formaður
Verkamannafélagsins
Dagsbrúnar.