Morgunblaðið - 23.01.1992, Page 25
24
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 23. JANÚAR 1992
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 23. JANUAR 1992
25
-4-
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 110 kr. eintakið.
Einkavæðing í
Reykjavík
Islendingum hefur miðað hæg-
ar en mörgum öðrum vest-
rænum þjóðum í þróun atvinnulífs
og þjóðarbúskapar frá höftum og
miðstýringu, sem settu svip sinn
á ár heimsstyijaldarinnar síðari,
1939—1945. Stór skref voru að
vísu stigin til aukins fijálsræðis í
atvinnulífinu á viðreisnarárunum,
1959—1971. Hins vegar hefur
miðað hægar í þessari þróun en
við mátti búast á 8. og 9. áratugn-
um, enda sátu hér að völdum
meira en helft þessa tímabils ríkis-
stjórnir sem höfðu Alþýðubanda-
lag og Framsóknarflokk samtímis
innan sinna vébanda.
Staða einkaframtaks í atvinnu-
lífinu hefur samt sem áður breytzt
mjög mikið til hins betra frá því
sem var fyrstu eftirstríðsárin. Sem
dæmi má nefna að fyrir ijórum
til fimm áratugum voru bæjarút-
gerðir mikils ráðandi í íslenzkum
sjávarútvegi. Engin slík er starf-
rækt í dag, þótt að vísu hafi brydd-
að á tilhneigingu til þátttöku bæj-
arfélaga í __ útgerðarstarfsemi á
nýjan leik. Á sama hátt er eðlilegt
að ýmis konar atvinnustarfsemi,
sem ríkið og sveitarfélögin hafa
annast færist í hendur einstakl-
inga og/eða samtaka þeirra, m.a.
opinna hlutafélaga, sem sækja eig-
infé sitt á almennan hlutabréfa-
markað.
Þróun í þessa átt er í samræmi
við þau markaðssjónarmið sem
setja æ ríkari svip á þau ríki heims
sem bezt hafa búið að þegnum
sínum, ekki aðeins í efnahagslegu
og stjórnarfarslegu tilliti, heldur
jafnframt í félags- og menningar-
málum. Samkeppnisríkin hafa um
áratuga skeið skilað mun meiri
verðmætum á hvern vinnandi þegn
en hagkerfi sósíalismans. Þau hafa
þann veg tryggt, betur en ella,
kostnaðarlega undirstöðu velferð-
arþátta samfélagsins.
Reyndar vex þeirri skoðun hvar-
vetna fylgi að hið opinbera, ríki
og sveitarfélög, eigi ekki að standa
í atvinnu- eða áhætturekstri, með
skattgreiðendur sem ábyrgðarað-
ila, á framleiðslu- eða þjónustu-
sviðum sem einstaklingar (eða fyr-
irtæki þeirra) hafa bolmagn og
vilja tíl að sinna. Ríki og sveitarfé-
lög hafa ærin verkefni á sinni
könnu þótt þau gangi með grund-
uðum og skipulögðum hætti út úr
áhætturekstri sem betur er kom-
inn hjá einkageiranum; hafa
reyndar meiri burði til að sinna
meginverkefnum sínum eftir en
áður.
Það er því ástæða til fagna þeim
orðum Markúsar Arnar Antons-
sonar, borgarstjóra, að Reykjavík-
urborg hafi frá síðstliðnu hausti
unnið að undirbúningi mjög um-
fangsmikillar einkavæðingar í
starfsemi sinni.
Annar vegar er um að ræða
útboð á ýmis konar þjónustu, eins
og sorphirðu, rekstri almennings-
vagna (strætisvagna), kaup á
sumarblómum og tijám o.m.fl.
Ætlunin er að hefja tilraunir með
slík útboð þegar á þessu ári og
marka síðan stefnuna í ljósi þess
lærdóms, sem reynslan gefur. Út-
boð framkvæmda hjá Reykjavík-
urborg hafa gefið góða raun; hafa
tryggt skattgreiðendum meiri
framkvæmdir fyrir sama eða
minna fjármagn. Það er meira en
tímabært að feta sömu slóð með
þá þjónustuþætti, sem henta til
útboða.
Hins vegar verður kannað hvort
og hvern veg megi breyta fyrir-
tækjum/stofnunum borgarinnar,
sem annast ýmis konar rekstur, í
hlutafélög. Borgarstjóri nefndi
sem dæmi Pípugerð Reykjavíkur,
Malbikunarstöð Reykjavíkur og
Strætisvagna Reykjavíkur. Orð-
rétt sagði borgarstjóri:
„Umræður hafa verið um það
frá sl. hausti innan meirihluta
borgarstjómar að til greina komi
að huga að breytingum á rekstrar-
formi orkufyrirtækja. Menn eru
þá fyrst og fremst með það í huga
að Rafmagnsveita Reykjavíkur
verði gerð að hlutafélagi, annað
hvort algjörlega í eigu borgarinn-
ar, eða með það að markmiði að
selja hluta á almennum markaði.“
Borgarstjóri vitnaði til stefnu-
skrár landsfundar Sjálfstæðis-
flokksins, en þar er tekið fram að
breyta beri rekstri orkuveitufyrir-
tækja og sameina rafmagnsveitur
og hitaveitur í eitt fyrirtæki. „Það
er ein hlið sem við hljótum að
kanna hér í Reykjavík með Raf-
magnsveituna annars vegar og
Hitaveituna hins vegar, ekki sízt
þar sem stefnt er að því að Hita-
veitan fari að framleiða rafmagn
á Nesjavöllum í framtíðinni", sagði
Markús Örn Antonsson.
Ástæða er til að fagna þessum
stefnumarkandi orðum borgar-
stjórans. Það fer vel á því að
Reykjavík gangi á undan öðrum
sveitarfélögum í umtalsverðri
einkavæðingu. Hið eina sem vekur
undrun er að meirihluti Sjálfstæð-
ismanna í borgarstjórn Reykjavík-
ur skuli ekki hafa tekið til höndum
á þessu sviði fyrr. Umræður um
einkavæðingu og framkvæmd
hennar hafa staðið yfir í a.m.k.
áratug í nágrannalöndum okkar.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur haft
meirihlutaaðstöðu í Reykjavík sl.
átta ár eftir fjögurra ára vinstri
stjórn þar áður. Á þessu tímabili
var Bæjarútgerð Reykjavíkur
einkavædd og það var mikið
framfaraskref. En gjaman hefði
mátt halda áfram á braut einka-
væðingar hjá borginni þá þegar.
Stjórnmálamenn spurðir um ákvörðun hluthafafundar Sameinaðra verktaka hf:
Friðrik Sophusson:
Kannað hvort
skjóta eigi
úrskurði rík-
isskatta-
nefndar til
dómstóla
Fjármálaráðherra ætlar að kanna
hvort ástæða sé til að skjóta þeim
úrskurði ríkisskattanefndar til
dómstóla, að ekki sé hægt að
skattleggja sem arðgreiðslur út-
gáfu Sameinaðra verktaka á
jöfnunarhlutabréfum umfram þau
mörk sem ríkisskattstjóri hafði
áður úrskurðað að væru skatt-
fijáls.
Friðrik Sophus-
son fjármálaráð-
herra sagði við
Morgunblaðið, að
þegar Sameinuðum
verktökum hafi á
sínum tíma verið
heimiluð útgáfa
jöfnunarhlutabréfa
hafi verið ákveðið
að miða mætti við
endurmat á eignum í árslok 1978
og verðbreytingar síðan. Það hafi
síðan gerst fyrir nokkru, að útgáfa
Sameinaðra verktaka á jöfnunar-
hlutabréfum fór umfram þau mörk,
sem embætti ríkisskattstjóra taldi
að gætu verið skattlaus, og þessi
umframhlutabréf hafi því veríð
skattlögð eins og um arð væri að
ræða.
Einn hluthafi fór með þessa álagn-
ingu fyrir ríkisskattanefnd sem próf-
mál og niðurstaða nefndarinnar var
að fallast á kröfu hluthafans og þar
með hafna úrskurði ríkisskattstjóra.
Friðrik sagði, að í framhaldi af þessu
hafi Sameinaðir verktakar í apríl
1989 gefíð út jöfnunarhlutabréf og
fært hlutafé sitt þannig upp en
ákveðið jafnframt að greiða hluthöf-
um út nokkurn hluta þess. Slíkt
væri í sjálfu sér ekki umdeilt heldur
það hvað skattfrelsi jöfnunarhluta-
bréfa næði langt.
„Menn mega ekki gleyma því að
íslenskir aðalverktakar hafa þegar
greitt skatt af þessum ágóða sem
þarna er um að ræða. Og í raun er
aðeins verið að færa ákveðna eign
úr einum stað í annan. Það er hins
vegar álitamál hvort það sé eðlilegt,
og ég hef beðið ráðuneytið og önnur
skattyfirvöld að skoða þetta mál og
undirbúa ráðstafanir ef þörf er. Þar
kemur til greina að Ieita álits dóm-
stóla á niðurstöðu ríkiskattanefnd-
ar,“ sagði Friðrik Sophusson.
Sameinaðir verktakar eiga hlut í
íslenskum aðalverktökum sem hafa
haft einkarétt á framkvæmdum fyrir
varnarliðið á Keflavíkurflugvelli í
áratugi. Þegar fjármálaráðherra var
spurður hvort hann teldi að í því ljósi
ættu sérstakar reglur að gilda um
þetta fyrirtæki varðandi ráðstöfun
ágóða, svaraði hann að afar erfitt
væri að setja sérreglur um þetta
fyrirtæki og starfsemi þess eftirá.
„Hitt er svo annað mál, að þegar
horft er fram í tímann þá er það
augljóst að besta aðferðin er að gera
Sameinaða verktaka að almennings-
hlutafélagi og að íslenskir aðalverk-
takar starfi eins og hvert annað verk-
takafyrirtæki. Starfsemi þess verði
ekki bundin við Keflavíkurflugvöll
og önnur fyrirtæki fái á sama hátt
að starfa þar,“ sagði Friðrik.
Kristín Einarsdóttir:
Otrúlegt
að þetta
skuli vera
heimilt
KRISTÍN Einarsdóttir þingmaður
Kvennalistans segir óeðlilegt að
hægt sé að komast upp með að
hækka hlutafé fyrirtækja, færa
það síðan niður aftur og greiða
út til hluthafa til þess að losna
við skatta af ágóða. Og hún segir
einnig óðelilegt að Sameinaðir
verktakar hafi ákveðið að gera
slíka hluti.
„Það er nauðsyn-
legt er að setja
reglur um þessar
arðgreiðslur. Og
það er hreint ótrú-
legt að fyrirtækinu
skuli vera heimilt
samkvæmt lögum
að gera þessa hluti
án þess að greiða
eðlilega skatta til
ríkissjóðs," sagði Kristín Einarsdótt-
ir.
Hún sagði að sér fyndist einnig
merkilegt, að ríkisstjórninni virtist
þykja auðvelt að setja lög á öryrkja
og gamalt fólk á sama tíma og það
virtist vera flókið að setja reglur um
skatta á fjármagnstekjur og það sem
þama ætti sér stað.
Jón Baldvin
Hannibalsson:
Akvörðunin
lögleg en
siðlaus
Jón Baldvin Ilannibalsson utanrík-
isráðherra segir löglega en sið-
lausa þá ákvörðun hlutahafafund-
ar Sameinaðra verktaka að hækka
hlutafé félagsins um 900 milljónir
króna og færa það svo aftur niður
og greiða til hluthafa til að kom-
ast hjá skatti. Hann segir þetta
staðfesta nauðsyn þess að ríkis-
stjórnin hraði sem mest undirbún-
ingi frumvarps um skatUagningu
fjármagnstekna.
Sameinaðir verk
takar eiga hlut í
íslenskum aðal-
verktökum sem
hafa haft einkarétt
á framkvæmdum
fyrir Varnarliðið.
Þegar Jón Baldvin
Hannibalsson utan-
ríkisráðherra var
spurður hvort hann teldi eðlilegt að
eigendur fyrirtækisins ráðstöfuðu
með þessum hætti ágóða sem þannig
hefði myndast, svaraði hann það rétt,
að gróði fyrirtækisins hefði myndast
í skjóli einokunar sem ríkisvaldið
veitti.
„Það er einmitt út frá þeirri megin-
staðreynd, að ég beitti mér á sínum
tíma fyrir því að ríkið næði meiri-
hlutaeign í Aðalverktökum með það
í huga að þróa það síðan yfir í al-
menningshlutafélag. Hluthafar í
Sameinuðum verktökum hafa leikið
þennan leik áður, og ég ligg ekkert
á þeirri skoðun minni, að hafi hin
fleygu orð Vilmundar [Gylfasonar],
„löglegt en siðlaust“, nokkurn tíma
átt við, þá sé það nú.
Þetta varðar hins vegar skattalög
og þau heyra undir fjármálaráðherra
þótt þessi félagsskapur sé að minni-
hluta meðeigandi ríkisins í Aðalverk-
tökum þá ber utanríkisráðherra enga
ábyrgð á þessum akvörðunum þeirra
né hefur hann aðstöðu til að fá þeim
breytt. En þetta staðfestir enn nauð-
syn þess, að ríkisstjórnin hraði sem
mest má verða undirbúningi að nýj-
um lögum um skattlagningu fjár-
magns- og eignatekna. Sem betur
fer hefur tekist um það samstaða
og sú ákvörðun verið innsigluð í
stjórnarsáttmála og Hvítbók, og
frumvarpið mun væntanlega koma
fram á þessu þingi,“ sagði Jón Bald-
vin.
Þegar utanríkisráðherra var
spurður hvort hann teldi koma til
greina að setja ætti sérstök lög um
ráðstöfun hagnaðar þessa fyrirtækis
í ljósi einkaréttar þess, sagðist hann
hafa skoðað það, bæði sem fjármála-
ráðherra og utanríkisráðherra.
„Niðurstaða lögfróðra mánna var
ævinlega sú hin sama: Að mismunun
sem fólst í öllum gerðum slíks laga-
frumvarps hefði ekki staðist ákvæði
stjórnarskrár,“ sagði Jón Baldvin
Hannibalsson.
*
Olafur Ragnar
Grímsson:
Dreg í efa
að þetta sé
lögform-
lega rétt
„MÉR finnst þetta fullkomlega
óeðlilegt. Ég dreg í efa að það
sé lögformlega rétt. Það er alla-
vega siðlaust," sagði Ólafur
Ragnar Grímsson þegar leitað
var álits hans á greiðslum Sam-
einaðra verktaka til hluthafanna.
„Ég hef ekki trú á
því að lagabókstaf-
urinn sé þannig að
menn geti á einum
og sama fundinum
fírað upp og fírað
svo aftur niður
verðgildi hlutabréf-
anna til þess að
geta tekið út 900
milljónir skattfijálst," sagði Ólafur
Ragnar. „Fyrir okkur sem höfum
hér á Alþingi staðið í baráttu gegn
því að lagðar séu á sjúlinga, ör-
yrkja, ellilífeyrisþega og barnaljöl-
skyldur þær byrðar sem stjórnar-
frumvörpin fela í sér, er sérkenni-
legt að sama dag og greidd eru atk-
æði um „bandorminn" komi tilkynn-
ing um að tiltölulega lítill hópur
manna hafi tekið út 900 milljónir
skattfijálst, út á aðstöðu sem hið
opinbera hefur skaffað þeim. Þetta
er hærri upphæð en það sem ríkis-
stjórnin er að beijast við að taka
með skerðingunni í grunnskólunum
og hjá ellilífeyrisþegum og öryrkj-
um.
Ég hef í tvö til þijú ár lagt á það
ríka áherslu að hér þyrfti að koma
skattlagning á fjármagns- og eigna-
tekjur í samræmi við það sem er í
nágrannalöndum okkar og að
endurskoiða þyrfti hlutafélagalögin
en því miður hafa verið öfl í þessu
þjóðfélagi sem hafa komið í veg
fyrir að slík breyting hafi verið sam-
þykkt. Maður skilur kannski nú með
þessu dæmi hvaða hagsmunir eru í
húfi. Sameinaðir verktakar eru eitt
af óskabörnum fjölskyldnanna fjórt-
án, yfir 90% af eignaraðildinni er í
höndum aðila sem gengið hafa und-
ir þessu heiti og þeir sem stjórna
fyrirtækinu eru erkifurstar fjöl-
skylduveldisins," sagði Ólafur Ragn-
ar.
Ólafur Ragnar var fjármálaráð-
herra þegar eigendur Sameinaðra
verktaka ákváðu í fyrra skiptið að
lækka hlutafé félagsins og greiða
sér mismuninn. í ljósi ummæla hans
um ákvörðun fyrirtækisins nú var
hann spurður af hveiju hann hefði
ekki beitt sér fyrir breytingum þeg-
ar hann var fjármálaráðherra: „Eg
beitti mér af mikilli hörku fyrir því
að hér yrði tekin upp skattlagning
fjármagnstekna. Menn muna
kannski eftir því að þegar ég hóf
þann málflutning veturinn 1988-89
fékk ég gerningahríð frá Sjálfstæð-
isflokknum og Morgunblaðinu.
Stofnuð voru sérstök samtök spari-
fjáreigenda sem héldu ijöldafundi
mér til höfuðs. Ég lét hins vegar
vinna áfram að málinu. Frumvarp
og aðrar tillögur um það efni voru
fullbúnar haustið 1990. Þáverandi
stjórnarflokkar vildu, þar á meðal
Alþýðuflokkurinn, vildu ekki fara í
þá skattlagningu fyrir kosningar og
núverandi stjórnarflokkar hafa ekki
viljað beita sér fyrir henni.
Gallinn við skattlagningu Ijár-
magns- og eignatekna hér á landi
er að hún er ekki samræmd. Göt
eru löggjöfinni sem gera mönnum
kleift að taka skattfijálsar tekjur
út úr hlutafélögum í gegnum verð-
bréfaeign, meðal annars hlutabréf.
Ég vildi stoppa í þau göt,“ sagði
Ólafur Ragnar.
Steingrímur Hermannsson tals-
maður Framsóknarflokksins í efna-
hagsmálum er erlendis og Halldór
Ásgrímsson varaformaður flokksins
sagðistekki hafa kynnt sér þetta
mál nægilega til þess að geta tjáð
sig um það.
VÍS boðar breytt iðgjöld bifreiðatrygginga:
Iðgjöld reyndra öku-
manna lækka um 19%
í BRÉFI sem viðskiptavinir Vátryggingafélags íslands hf., VÍS, fá í
hendurnar í dag og næstu daga verður kynnt ný iðjaldaskrá af bif-
reiðatryggingum. Iðgjöldin verða breytileg eftir aldri og Ijóna-
reynslu. Að sögn Axels Gíslasonar, forstjóra VIS, taka þessar nýjung-
ar gildi á næstu dögum að fenginni endanlegri staðfestingu Trygg-
ingaeftirlitsins. Axel sagði að lækkun iðgjalda gæti orðið mest um
19% hjá ökumönnum eldri 30 ára, og hækkun iðgjalda 17-24 ára
mest orðið um 20%, en ekki verður innheimt af þessum aldurshópi
sjálfsábyrgð þó hann Iendi í tjóm.
VÍS mun ekki innheimta aukaið-
gjald af tryggingataka 30 ára og
eldri þótt ökumaður yngri en 25 ára
aki bílnum. Valdi hann hins vegar
bótaskyldu tjóni mun félagið inn-
heimta 22.800 kr. sjálfsábyrgð.
Iðgjöld ökumanna 25-29 ára
hækka ekki að meðaltali. Ökumenn
í þessum aldurshóp með háan bónus
fá lækkun iðgjalda en þeir með lág-
an bónus fá hækkun. Ekki verður
um mismun á gjaldskrá að ræða
eftir eknum kílómetrum.
Félagið mun veita 15% afslátt af
öllum þáttum svonefndrar F-plús
Ijölskyldutryggingar. Þá verður í
boði 15% afsláttur af öðrum ein-
staklingstryggingum og líftrygg-
ingum fyrir tryggingartaka VIS
sem eru með F-plús trygginguna.
Að auki mun félagið bjóða þeim er
hafa F-pIús tryggingu 10% viðbót-
arafslátt af tryggingunni fyrir einn
bíl og 15% fyrir tvo bíla tiyggða
hjá félaginu. í bréfinu segir að al-
gengur heildarafsláttur tengdur F-
plús tryggingunni verði frá 6-12
þúsund kr. á ári.
VÍS kynnir einnig nýjungar í
húftryggingum. Nýjum bótasviðum
hefur verið bætt inn í svonefnda
Al-kaskó tryggingu og býðst hún á
óbreyttum iðgjöldum. Bónusflokk-
um hefur verið Ijölgað úr tveimum,
20 og 40%, í fjóra, 10%, 20%, 30%
og 40%, sem, að sögn Axels, gerir
það að verkum að góðir ökumenn
falla nú minna í bónus valdi þeir
tjóni.
Einnig eru kynntar tvær nýjar
húftryggingar, Úmferðarkaskó og
Vegakaskó. Umferðarkaskó er sögð
nýjung sem henti vel í þéttbýli og
bætir hún tjón sem verða við
árekstra og áakstra. Bónus er sá
sami og í ábyrgðartryggingu bif-
reiða og getur hæstur orðið 70%
og eigináhætta er 48.800 kr. Ið-
gjald slíkrar tryggingar með fullum
bónusi fyrir lítinn bíl er 8.900 kr. á
ári, 11.532 fyrir meðalbíl og 12.493
fýrir stóran bíl. Vegakaskó er sögð
nýjung sem henti þeim sem aka
aðallega á þjóðvegum landsins. Hún
bætir tjón vegna veltu, bruna, foks,
hruns og hraps. Iðgjaldið er óháð
bónusi og eigináhætta 48.800 kr.
Iðgjald Vegakaskó er 8.688 kr. fyr-
ir lítinn bíl, 11.256 kr. fyrir meðal-
bíl og 12.195 kr. fyrir stóran bíl.
Ráðgert er að iðgjöld af trygging-
um vélhjóla og leigubifreiða hækki
en iðgjöld af tryggingum dráttar-
véla lækki.
AF INNLENDUM
VETTVANGI
AGNES BRAGADÓTTIR
Útgáfajöfnunar-
hlutabréfa er verð-
trygging hlutafjár
í KJÖLFAR þess að hluthafafundur Sameinaðra verktaka ákvað
síðastliðinn miðvikudag að auka hlutafé félagsins um 900 milljón-
ir og færa niður aftur um leið með því að greiða hluthöfum þess-
ar 900 milljónir út, vakna ýmsar spurningar um lagalegar hliðar
þessa máls. Svo og um það hvort hér sé verið að fara einhverjar
krókaleiðir, til þess að komast hjá skattheimtu. Hér á eftir verður
reynt að varpa ljósi á þær hliðar.
Raunverulegt verðmæti hreinn-
ar eignar, var lykilorðið í rök-
stuðningi Félags vatnsvirkja, er
þeir kærðu til Ríkisskattanefndar
endurákvörðun ríkisskattstjóra á
opinberum gjöldum félagsins í
haust. Líkast til hefur þetta lykil-
orð, sem er bein tilvitnun í níundu
grein laga um tekjuskatt og eign-
askatt einnig ráðið úrslitum í því
að úrskurður Ríkisskattanefndar
var kærandanum í hag. Flestir
virðast þeirrar skoðunar að
ákvörðun hluthafafundar Sam-
einaðra verktaka á mánudaginn
var að hækka hlutafé um 900
milljónir og færa það strax niður
aftur með því að greiða hluthöfun-
um út í hönd þennan tæpa millj-
arð hafi verið fyllilega lögleg, en
að sama skapi virðast jafn margir
telja hana hafa verið siðlausa.
Meginreglan, samkvæmt
níundu grein laga um tekjuskatt
og eignaskatt, er sú að arðgreiðsl-
ui' og önnur afhending verðmæta
úr hlutafélögum til hluthafa er
skattskyld hjá hluthöfunum. Þó
geta hluthafarnir dregið frá þeim
arði sem þeir fá ákveðna fjárhæð,
vegna ákvæðisins um skattfrelsi
arðsins, upp að ákveðnu marki.
Það sem gerir það að verkum að
sú leið sem hluthafafundur Sam-
einaðra verktaka ákvað að fara
sl. mánudag, er fær án þess að
til skattgreiðslna hluthafanna
komi, er heimild til þess að verð-
tryggja hlutaféð með útgáfu jöfn-
unarhlutabréfa. Þau jöfnunar-
hlutabréf sem hluthafar fá í hend-
ur eru þannig ekki skattskyld, að
uppfylltum ákveðnum skilyrðum.
Þau skilyrði sem uppfylla þarf
eru tvö. Annað að það félag sem
úthlutar jöfnunarhlutabréfum,
þarf að eiga eigið fé, sem útgáf-
unni nemur, en hitt að útgáfa
jöfnunarhlutabréfa má ekki fara
fram úr ákveðnu marki. Til við-
miðunar í því sambandi er fram-
reikningur á eigin fé félaga frá
árinu 1979, eftir vísitölu jöfnunar-
hlutabréfa. Því má ekki gefa út
jöfnunarhlutabréf umfram eigið
fé eins og það var í árslok 1978,
þegar það hefur verið framreikn-
að með vísitölu jöfnunarhluta-
bréfa til þess árs sem útgáfan fer
fram á, sem er í tilviki Samein-
aðra verktaka 1992. Hér er því
um einskonar verðtryggingu að
ræða á nafnvirði hlutaíjárins.
Fari útgáfa jöfnunarhlutabréfa
fram úr þessu, þá er það sem
umfram er skattskylt.
Það er einmitt þetta atriði sem
gerði það að verkum að kæra
barst til Ríkisskattanefndar, þar
sem ríkisskattstjóri hafði þann 21.
október 1991 endurákvarðað
opinber gjöld kæranda, sem í
þessu tilviki var Félag vatnsvirkja
hf. sem er 7% eignaraðili að Sam-
einuðum verktökum. (Sjá úrskurð
Ríkisskattanefndar sem birtur er
í heijd á bls. 21-22.)
„Útgáfa bréfanna skal byggð
á raunverulegu verðmæti hreinn-
ar eignar félagsins í lok þess árs
sem næst er á undan útgáfuári,“
segir í 9. grein skattalaganna. Það
er á þessari málsgrein sem
kærandinn, Félag vatnsvirkja hf.
byggði kæru sína, en samkvæmt
upplýsingum mínum þá hefur rík-
isskattstjóri á undanförnum árum
haldið því fram að meta beri
stofnfé í öðrum félögum á nafn-
verði, en Sameinaðir verktakar
hafa sagt að meta megi það upp
miðað við innra virði í Aðalverk-
tökum. Ríkisskattstjóri mun hafa
metið málið á ofangreindan hátt
árið 1982, en þá sagði í svari ríkis-
skattstjóra að ekki mætti meta
stofnfé upp miðað við innra virði.
Sameinaðir verktakar fóru á
sínum tíma fram á álit ríkisskatt-
stjóra um það hver heimild félags-
ins væri til útgáfu jöfnunarhluta-
bréfa, en í kjölfar þess álits kom
upp ágreiningur um það hvernig
meta skyldi „raunverulegt verð-
mæti hreinnar eignar“. Ágrein-
ingurinn snerist um það hvernig
ineta skyldi eignarhlut félagsins
í íslenskum aðalverktökum. Vildi
í'íkisskattstjóri miða eingöngu við
nafnverð upphaflegs stofnljár, án
þess að það væri nokkuð fram-
reiknað og án tillits til þess hvert
væri raunverulegt verðmæti eign-
arinnar á bak við nafnverðið.
Sameinaðir verktakar áttu stofnfé
í lslenskum aðalverktökum miðað
við árslok 1978 170 þúsund krón-
ur, en ljóst er að á bak við 32%
eignarhlut í íslenskum aðalverk-
tökum eru fleiri hundruð milljónir
króna, að ekki sé meira sagt.
Samkvæmt málflutningi kær-
anda, var því farið fram á það
við ríkisskattanefnd að hún úr-
skurðaði að meta bæri raunveru-
legt verðmæti þessarar eignar og
að heimildin til útgáfu jöfnunar-
hlutabréfa miðaðist við það mat.
Ríkisskattanefnd úrskurðaði
svo í málinu á síðasta degi nýlið-
ins árs, þar sem fallist var á skiln-
ing félagsins í þessum efnum.
Það var á þessum úrskurði sem
hluthafafundur Sameinaðra verk-
taka byggði ákvörðun sína síðast-
liðinn mánudag, að gefa út jöfn-
unarhlutabréf upp á 900 milljónir
króna, og greiða þau um leið út
til hluthafa og lækka þar með
hlutaféð aftur um 900 milljónir
króna. Þessar greiðslur til hlut-
hafa eru ekki skattskyldar, ekki
frekar en ef hluthafi hefði selt
hlutabréf sín eftir þessa útgáfu,
á nafnverði. Þarna er því um það
að ræða, að hluthafarnir ákveða
að borga sér út af eigin fé félags-
ins, sem hefur myndast á löngum
tíma, af hagnaði af rekstri ís-
lenskra aðalverktaka.
Nafnverð þess hlutafjár sem
eftir er í Sameinuðum verktökum
er nú 310 milljónir króna. Ef eig-
ið fé félagsins er hærra en það,
og það eigið fé kæmi til útborgun-
ar til hluthafa, þá yrði það sem
hluthafarnir fengju umfram nafn-
verðið skattskylt. Sama máli
gegnir um það ef hluthafarnir
seldu hlutabréf sín á hærra verði
en nafnverði, þá yrði sá hluti and-
virðisins sem væri umfram nafn-
verð, skattskylt sem söluhagnað-
ur.
Ef Ríkisskattanefnd hefði á
hinn bóginn úrskurðað í málinu í
samræmi við álit ríkisskattstjóra,
þá hefði hluthafafundur Samein-
aðra verktaka að líkindum ekki
ákveðið að fara þá leið sem ákveð-
in var, því þá hefði hún þýtt það
að íjórar krónur af hveijum tíu
sem greiddar hefðu verið út, hefði
ratað rakleiðis í ríkiskassann, eða
um 360 milljónir króna.
Ríkisskattstjóri hefur mögu-
leika á því að skjóta þessu máli
til dómstólanna, en ekkert liggur
fyrir um hvort það verður gert.
Raunar er talið fremur ólíklegt
að það verði gert, en embætti rík-
isskattstjóra vildi í gær ekki úti-
loka það. Var greint frá því að
skammt væri um liðið frá því að
úrskurðurinn barst ríkisskatt-
stjóra og hann yrði nú skoðaður
vandlega. Eins og kemur fram í
samtali við Friðrik Sophusson,
fjármálaráðherra, annars staðar í
blaðinu, er ekki útilokað að fjár-
málaráðuneytið höfði mál af þessu
tilefni.