Morgunblaðið - 08.02.1992, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. FEBRÚAR 1992

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 6911'11. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Afleiðing emokunar
Landsmenn, og þá sérstaklega
bifreiðaeigendur, hrukku í
kút vegna upplýsinga, sem
Vinnuveitendasambandið kom á
framfæri nýlega, um rekstraraf-
komu Bifreiðaskoðunar íslands
hf. Hagnaður fyrirtækisins sýnir
berlega, hvað getur gerzt í skjóli
einokunar og ekki sízt þegar um
ríkishelgaða einokun er að ræða.
Starfsemi Bifreiðaskoðunar brýt-
ur gegn tilgangi einkavæðingar
og lögmálum markaðarins um
samkeppni, framboð og eftir-
spurn.
Bifreiðaeftirlit ríkisins var lagt
niður í árslok 1988 í þeim til-
gangi að hagræða í ríkisrekstrin-
um og spara fé. í staðinn var
stofnað _ hlutafélagið Bifreiða-
skoðun íslands hf. og á ríkið
helming hlutafjár, tryggingarfé-
lög fjórðung, aðilar í Bílgreina-
sambandinu tæpan fjónlung 0g
Félag bifvélavirkja og Félag ís-
lenzkra bifreiðaeigenda eiga lít-
inn hlut. Þessu nýja hlutafélagi
var ekki ætlað að starfa á fijáls-
um markaði, því það hefur einka-
leyfi til að skoða og skrásetja
bifreiðar til ársins 2000 sam-
kvæmt sérstökum samningi við
ríkisvaldið.
Afleiðingin af þessu einkaleyfi
er, að gjaldtaka Bifreiðaskoðunar
er óheyrileg. Eigið fé jókst um
139% að raungildi fyrstu starfs-
árin, 1989 og 1990, oghagnaður-
inn þessi tvö ár var 160 milljónir
króna á núgildandi verðlagi. Arð-
semin af eigin fé á síðasta ári
var 41%. Könnun Vinnuveitenda-
sambandsins leiddi í ljós, að
álagning á númeraplötum var
210% á síðasta ári og fyrirtækið
hafði um 100 milljónir króna í
tekjur af skráningum vegna eig-
endaskipta, en þæn fara fram
með einföldum og skjótum hætti
í tölvum. Skýringar forráða-
manna fyrirtækisins á þessari
óeðlilegu verðlagningu eru ekki
sannfærandi.
Ekki fer milli mála, að hlutur
bifreiðaejgenda er algerlega fyrir
borð borinn í rekstri fyrirtækisins
og þeir verða að sætta sig við
óheyrilega gjaldtöku. Bifreiða-
eigendur eiga engra annarra
kosta völ. Þeim er skylt að láta
skoða bifreiðar sínar og skrá og
fyrirtækið er meira að segja í
þeirri einstöku aðstöðu að geta
krafizt afskipta lögreglu af við-
skiptavinum, ef þeir fara ekki að
settum reglum.
Félag íslenzkra bifreiðaeig-
enda á fulltrúa í stjórn fyrirtækis-
ins, en það var ekki félagið sem
kom upplýsingum á framfæri um
þann kostnað sem á bifreiðaeig-
endur er lagður. Þær komu fram
vegna þess, að aðilar vinnumark-
aðarins leita leiða til að draga
úr útgjöldum almennings í
tengslum við nýja kjarasamninga
og þar með úr verðbólgu. Útgjöld
vísitöluíjölskyldunnar vegna bif-
reiðar eru mjög mikil, eða 17%
af heildarútgjöldunum, og því er
til mikils að vinna, ef lækka má
þau útgjöld. Þetta starf verka-
lýðshreyfingar og vinnuveitenda
er mjög mikilvægt fyrir þjóðar-
hag og það skýtur skökku við,
ef verðlagning á þjónustu Bif-
reiðaskoðunar í skjóli ríkisins
leiðir til hækkunar framfærslu-
vísitölunnar og þar með kostnað-
ar sem atvinnufyrirtækin, og þá
ekki sízt ríkið sjálft, verða að
standa undir.
Við blasir að fela bifreiðaverk-
stæðum á frjálsum markaði að
annast bifreiðaskoðunina og láta
samkeppni þar með ráða verð-
lagningu á þjónustunni. Fjölmörg
bifreiðaverkstæði eru það vel
búin tækjum og sérhæfðu starfsl-
iði, að þau geta vel tekið verk-
efnið að sér. Þeim rökum er beitt
gegn þessari hugmynd, að ekki
sé eðlilegt að sami aðili annist
bifreiðaskoðun og nauðsynlegar
viðgerðir sem hún leiðir í ljós.
Út af fyrir sig er það rétt, en
þann vanda má leysa með lög-
gildingu verkstæða og eftirliti
með skoðuninni á vegum ein-
hverra stofnana dómsmálaráðu-
neytisins, t.d. Umferðarráðs.
Málefni Bifreiðaskoðunar ís-
lands hf. heyra undir Þorstein
Pálsson, dómsmálaráðherra.
Hann hefur látið málefni hennar
nokkuð til sín taka og eitt fyrsta
embættisverk hans var að óska
eftir lækkun á þjónustugjöldun-
um. Þau voru þá lækkuð um 5%.
Ráðherrann hefur skrifað fyrir-
tækinu bréf með ósk um endur-
skoðun á stofnsamningnum, sem
leiði til afnáms einokunarinnar
1. janúar 1994. Hlutafé ríkisins
er á sölulista, en það kemur ekki
til greina að selja það á meðan
einokunin er við lýði. Nýleg dæmi
um ríkisverndað einkaleyfi á
verktakastarfsemi fyrir vamarl-
iðið eru víti til varnaðar.
Frumkvæði dómsmálaráðherra
er lofsvert. En er það nægjan-
legt, ef fyrirtækið hefur áfram
yfirburðastöðu í skjóli uppbygg-
ingar sem hefur verið kostuð með
óheyrilegri gjaldtöku? Er ekki
eðlílegra að brjóta fyrirtækið upp
og selja einkaaðilum eignir þess
vítt og breitt um landið, hús-
næði, skoðunarbíla, vélar og
tæki? Er þörf á því að bíða í tvö
ár eftir því að einokuninni verði
aflétt? Hvað sem því líður er
brýnt, að ríkisstjórnin beiti sér
fyrir því, að þjónustugjöld Bif-
reiðaskoðunar íslands verði
lækkuð þegar í stað. Það er ekki
til of mikils ætlast á meðan unn-
ið er að gerð nýrrar þjóðarsáttar
á vinnumarkaði og þjóðin býr við
samdrátt í efnahagslífinu.
VEXTIR A GREIÐSLUSKIPTINGU KORTAREIK
145 ár frá fyrstu setningu Reykjavíkurskóla:
Morgunblaðið/Sverrir
Dagur Eggertsson, inspector scholae, til vinstri og Þórmundur Jóna-
tansson, skólanefndarfulltrúi, standa við stjörnukíkinn sem keyptur
var árið 1900.
kalla mætti þetta hefðarviku þar sem
nemendur skólans hafa verið að riija
upp gamalar hefðir skólans. „Til-
gangurinn með viku Reykjavíkur-
skóla er að vekja nemendur til um-
hugsunar og kynna þeim sögu skól-
ans. Einnig viljum við opna augu
fólks fyrir skólanum, sem er elsti
og virðulegasti skóla landsins, og
gefa þeim kost á að kynnast aðeins
sögu hans og því sem hér fer fram,“
segir Þórmundur.
Hann segir að með þessari viku
sé hæfileikaríkum nemendum gefið
tækifæri á að koma sér aðeins áfram
innan skólans. „Það eru mjög marg-
ir innan skólans virkir í tenglsum
við vikuna og það má segja að þetta
SKÓLAFÉLAG Menntaskólans í
Reykjavík hefur þessa viku geng-
ist fyrir svokallaðri viku Reykja-
víkurskóla undir yfirskriftinni
Reykjavíkurskóli í 145 ár. Sýning
á merkum munum skólans hefur
verið sett upp, í tilefni þess að í
haust voru liðin 145 ár frá fyrstu
setningu Lærða skólans, í Casa
Nova, sem staðsett er aftan við
gamla skólahúsið. Nú um helgina
er sýningin opin almenningi, sem
og önnur húsakynni skólans.
Vika Reykjavíkurskóla hófst síð-
astliðinn sunnudag með athöfn og
leiklistardagskrá þar sem brot úr
sögu skólans voru sýnd, á sal Mennt-
askólans. Á mánudag hófu nemend-
ur skólavikuna með samsöng á
göngum skólans og luku vikunni
sömuleiðis í gær með svipuðum
hætti.
Ýmisleg skemmtun hefur verið í
boði í vikunni. Þar má nefna tónlist-
ardagskrá, bókmenntadagskrá og
fiðluball í lessal bókhlöðu skólans,
íþöku. Þá var hinn árlegi gangaslag-
ur háður á miðvikudag, en þá er
reynt að koma í veg fyrir að umsjón-
armaður bjölluhringinga komist til
að sinna því starfí sínu.
Þórmundur Jónatansson, skóla-
nefndarfulltrúi, sem tekið hefur þátt
í undirbúningi vikunnar, segir að
Nokkrir munir skólans sem á sýnii
Sögusýning í
Menntaskólan-
um í Reykjavík
Vextír af umframeyðslu eiga að
- segir Baldvin Tryggvason sparisjóðsstjóri SPRON
„ÉG TEL að vextir af svona neyslu-
lánum eigi að vera háir. Menn fara
af ásettu ráði fram úr greiðslugetu
með úttektum á kortin og við viljum
ekki stuðla að slíku með lágum
vöxtum,“ sagði Baldvin Tryggva-
son, sparisjóðsstjóri Sparisjóðs
Reykjavíkur og nágrennis þegar
leitað var skýringa hans á vöxtum
á lánum vegna greiðsluskiptingar
„ÞAÐ ER álit Neytendasamtak-
anna að hér sé um okurvexti að
ræða, hvort sem um er að ræða
greiðshiskiptingu eða önnur neysl-
ulán. Á þessum lánum eru gífur-
lega háir og með öllu óeðlilegir
vextir,“ sagði Sólrún Halldórsdótt-
ir hagfræðingur Neytendasamtak-
anna-þegar leitað var álits hennar
á vöxtum af greiðsluskiptingu
greiðslukortareikninga.
Visareikninga. Fram kom í
Morgunblaðinu í gær að sparisjóð-
irnir taka hæstu vexti af þessum
lánum, 22%, sem er 1% undir drátt-
arvöxtum en 4% umfram yfirdrátt-
arvexti sparisjóðanna.
Baldvin sagði að lán eins og þessi
væru í fiestum löndum þau dýrustu á
markaðnum. Og ættu líka að vera
það. Baldvin sagði að fólk væri að
greiðsluskiptinguna sem mikla þjón-
ustu við korthafana. Nú sýndi sig að
þetta væri mikil gjaldtaka af korthöf-
um. Fólk þyrfti að greiða þjónustuna
dýru verði.
fara framúr greiðslugetu sinni ef það
notaði greiðslukort fyrir hærri upp-
hæð en það réði við að borga á venju-
bundnum gjalddaga. Og yfirleitt væru
það ekki kaup á bráðnauðsynlegastu
hlutum sem því yllu. „Mér finnst því
að fólk eigi að athuga vel hvað það
er að gera áður en haldið er af stað.
Við viljum ekki stuðla að því að fólk
dreifi greiðslum af þessu of mikið.
Vextirnir af þessari umframneyslu
eiga því að vera háir, hvort svo sem
þeir vextir sem nú eru hjá okkur eru
þeir einu réttu eða ekki,“ sagði Bald-
vin.
Hann sagði að neyslan hjá fólki
væri gengin út í öfgar. Margir væru
búnir með laun sín þijá mánuði fram
í tímann. Það væri búið að taka heil
mánaðarlaun út á Visakort, önnur
mánaðarlaun með }rfirdrætti á tékka-
reikningi og væri þar að auki á fyrir-
framgreiddum launum. „Við eigum
ekki að stuðla að því að auka þessa
neyslu með því að vera með of lága
vexti,“ sagði Baldvin.
Aðspurður hvort rétt væri hjá spari-
Vanskil Eurokorthafa:
Dráttarvextir reikn-
Okurvextir teknir af
öllum neyslulánum
- segir Sólrún Halldórsdóttir hag-
fræðingur Neytendasamtakanna
Sólrún sagði að það hefði borgað
sig fyrir fólk að taka bankalán í byij-
un desember og fá staðgreiðsluafslátt
af þeim vörum sem keyptar voru. Það
borgaði sig að vera forsjáll í ijármál-
um. Sólrún sagði að neytendur gætu
sparað sér kostnað með bættu skipu-
lagi á fjármálunum, til dæmis kostnað
vegna vanskila og benti á að Ifta
mætti á greiðsluskiptinguna sem eitt
form vanskila.
„Það kemur okkur á óvart hvað
margir óska eftir að skipta greiðslu á
kortareikningunum nú. Það er ógn-
vænlegt hvað jólin eru orðin mikil
neysluhátíð. Við hvetjum neytendur
til að vera varkára í fjármálum," sagði
hún.
Minnti Sólrún á að í nóvember
hefðu greiðslukortafyrirtækin auglýst
ast frá 18. janúar
ÞEIR Eurokorthafar sem ekki greiddu úttekt síðasta kortatímabils fyrir
þriðjudagskvöld þurfa að greiða dráttarvexti frá 18. janúar til greiðslu-
dags. Visakorthafar greiða dráttarvexti frá eindaga Visareikningsins,
þ.e. frá 5. febrúar.
Samkvæmt upplýsingum sem feng-
ust hjá Kreditkorti hf., útgefanda
Eurocard, er eindagi úttektarreikn-
inga annar dagur hvers mánaðar.
Fólki er síðan gefínn kostur á að gera
upp skuld sína daginn eftir án kostn-
aðar. Eftir það reiknast dráttarvextir
frá lokum umrædds úttektartímabils.
í gær fengust ekki skýringar fram-
kvæmdastjóra Kreditkorts hf. á þess-
um dráttarvaxtaútreikningi.
Eindagi Visareikninga er þriðji virki
dagur hvers mánaðar. Ef fólk ekki
búið að greiða þá, eru reiknaðir drátt-
arvextir frá eindaga til greiðsludags.
Dráttarvextir eru nú 23% samkvæmt
ákvörðun Seðlabanka íslands.
Visa-ísland innheimtir 250 króna
ítrekunargjald eftir þriggja daga van-
skil og annað jafnhátt gjald á 16.
degi. Kreditkort hf. innheimta eitt ít-
rekunargjald, 250 krónur, eftir 1Q
daga vanskil.