Morgunblaðið - 16.02.1992, Side 7

listir sínar. Götumarkaðir eru annar
vettvangur, þar sem maður gleymir
sér alveg.
Bombay er skoðunarverð borg
með fagrar byggingar frá yfirráða-
tíma Breta, musteri og lystigarða.
Og hallarhótelin Oberoi og Taj
Mahal geyma þjóðsögur og ævin-
týri í innri skreytingum og arkitekt-
úr. Frá Indlandshliðinu — geysifag-
urri byggingu á hafnarbakka (reist
í tilefni af landgöngu Georgs V.
Bretakonungs 1911) — er siglt til
eyju handan hafnar.
Á Fílaeyju ríkir „tímaleysi hand-
anna“< Verkamenn burðast með
þunga steina. Erfiða með handverk-
færi. Og fiskimenn ýta breiðkinn-
ungum úr vör, eins og fyrr á öldum.
Dvergvaxnir eyjaskeggjar lifa á
þjónustu við ferðamenn sem koma
til að skoða hellaristur, myndlist frá
7. öld. Og ég strýk hendi yfir ótrú-
lega fagrar höggmyndir af hindú-
gyðjunni Shiva. Umhverfís mig
hoppa apar og dvergvaxnir eyja-
skeggjar (sérstakur kynstofn) með
minjagripi.
Eg spyr of mikið. Horfi of mikið
í kringum mig. „Fáðu þér meira
vín,“ segir gestgjafinn. „Lokaðu
glugganum,“ segir leiðsögumaður-
inn. Báðir vilja að ég horfi framhjá
eymdinni. En hvernig er hægt að
gleyma stúlkubarni með handleggs-
stubb, drenghnokka með eitt auga,
sem teygja betlandi hendur upp í
bílglugga? Limlest inn í betlara-
stéttina af „fagfólki!"
Já, einu sinni voru íbúar hér í
jafnvægi við fagra náttúru. Nú spyr
maður sjálfan sig: Eiga jarðarbúar
eftir að sjá fleiri slíkar milljónaborg-
ir? Hvernig mun jörðin okkar líta
út eftir nokkra áratugi, ef mann-
kyninu heldur áfram að fjölga? Guð
hjálpi okkur þá.
MORGUNBLAÐIÐ MAI\INLtF88fRAUMAft FEBRÚAR -1992
^ & 7
VÍ SINDI/Er samhverfubrot líkamans
600 milljón áragamalt slys?
Þegar vinstri varð
öðruvísi en hægri
SAMHVERFA er vel þekkt fyrirbæri í náttúrunni. Við höfum öll
fundið krossfiska og ígulker í fjörunni og dáðst að reglulegum og
síendurteknum mynstrum sen við sjáum í byggingu þessara dýra.
En samhverfan lætur ekki staðar numið á meðal þessara einföldu
dýra heldur gætir hennar meira og minna á meðal allra lífvera
náttúrunnar og er tvíhliða samhverfa mannslíkamans líklega nær-
tækasta dæmið. Sú samhverfa, sem er ekki alger, er þó einungis
næfurþunn þar sem staða og lögun innri líffæra og starfsemi heila
Er hugsanlegt að þessir for-
sögulegu atburðir marki þróunar-
fræðilega upphaf þeirra ferla sem
leiddu til innri ósamhverfu manns-
líkamans? Jefferies telur að svo
sé og bendir á að Cothurnocystis
og áðumefndir forverar þeirra séu
þróunarfræðilega nátengdir
hryggdýrum. Hryggdýr hafi hægri
hlið sem samsvari framhluta Cot-
hurnocystis og vinstri hlið sem
samsvari bakhluta þess.
Ýmsir fósturfræðingar telja að
tilgáta Jefferies geti leitt til betri
skilnings á erfðafræði þeirra ferla
sem stýra mismunandi þróun
vinstri og hægri helminga manns-
líkamans. Þeir telja að sú þekking
sem þegar er fyrir hendi á erfða-
fræði skordýra og annarra frum-
stæðra dýra og hvernig gen þeirra
stýra þróun á fram- og bakhluta
dýranna geti nýst til betri skiln-
helminganna tveggja eru gjörólík.
Dick Jefferies, við Natural
History Museum í London,
hefur nýlega stungið upp á því að
tvíhliða samhverfubrot mannslíka-
mans, þ.e.a.s. frávik frá algjörri
tvíhliða sam-
hverfu, reki upp-
haf sitt til lífver-
unnar „Cot-
hurnocystis
elizae“ sem lifði
fyrir rúmum 500
milljón árum á
jörðinni. Hann
telur að fyrir 600
milljónum ára hafi tvíhliða sam-
hverfir forverar þessara vera lifað
kyrrstöðulífi á hafsbotni. Þeir hafi,
af ástæðum sem ekki eru þekktar,
„dottið" á hægri hliðina sem við
það breyttist í neðri hlið. Við það
sneri vinstri hliðin upp á við og
varð að baki dýrsins.
eftir Sverri
Ólafsson
Hlutföll og samhverfur manns-
líkamans — Stöðugt áhugaefni lista-
manna allra tíma. Teikning geftir
Albrecht Duerer.
ings á „hægiú og vinstri" þróun
mannsins. Slíkt gæti stuðlað að
betri skilningi vísindamanna á
nokkrum meðfæddum hjartagöll-
um sem sumir telja að orsakist
af því að fóstrið geri ekki eðlilegan
greinarmun á hægri og vinstri.
Athuganir á tvíburum, sem eru
samgrónir á hliðunum, leiða í ljós
að hægri tvíburinn þjáist oft af
hjartakvillum. í stað þess að hafa
hjarta sem hefur mismunandi
hægri og vinstri hluta hefur hægri
tvíburinn oft hjarta sem hefur tví-
hliða samhverfu og er hvor helm-
ingur hjartans líkur hægri hluta
heilbrigðs hjarta. Nokkrir þró-
unarfræðingar trúa því að á
frumskeiði fóstursins taki
vinstri hliðin við stjórnun á
mismunandi þróun vinstri og
hægri hluta líkamans. Ef til
vill er til efni sem „flæðir“
frá vinstri til hægri og
stýrir þróunarmismun
hliðanna. Röskun
flæðisins á leiðinni
leitt til truflunar á
hægri helmingsins.
Vaxtarflæðið sem stýrir
mismunandi þróun á vinstri og
hægri hluta mannslíkamans gæti
samsvarað flæði senm vitað er
að stýrir mismunandi þróun á
fram- og bakhluta skordýra. Ef
það er rétt gætu skordýr og
menn búið yfir svipuðum genum,
sem stýra broti á tvíhliða sam-
hverfu, en uppruni þeirra gæti
legið hjá sameiginlegum forver-
um sem lifðu fyrir u.þ.b. 600
milljón árum.
Það er sannarlega ekki
augljóst að stökkbreytingar sem
áttu sér stað í kyrrstæðum sjávar-
botnsdýrum fyrir 600 milljón árum
skuli hugsanlega varpa nýju ljósi
á nokkra nútíma sjúkdóma. Slíkur
skilningur er hins vegar mjög ein-
kennandi fyrir þá þróum sem setur
sterkan svip á nútíma vísindi þ.e.
sameiginleg skýring á fyrirbærum
sem virðast algjörlega óskyld við
fyrstu sýn. Niðurstöðumar, ef
réttar, minna okkur einnig enn
einu sinni á að við emm ekki
einingis arfberar foreldra okkar
og nánustu forfeðra okkar af ætt-
kvíslinni Homo sapiens, heldur alls
þess lífs sem þrifist hefur á jörð-
inni frá upphafi.
LÖGFRÆÐI///vab segja lögin um hagsmuni og tengsl í
opinberum störfum?
Hæfi stjómsýsluhafa
FORMENNSKA Leifs Magnússonar, framkvæmdasljóra flug-
rekstrarsviðs Flugleiða hf., í Flugráði hefur margoft verið
gagnrýnd. Fundið hefur verið að því að einn af stjórnendum
Flugleiða hf., stærsta flugfélagsins í landinu, gegni formennsku
í ráðinu og bent er á að hann geti tæpast talist hæfur til þess
vegna náinna tengsla sinna við Flugleiðir hf.
eftir Davíð Þór
Björgvinsson
Það er grundvallarregla í
stjórnsýslurétti að þeir aðil-
ar sem fara með opinbert vald
þurfi að vera til þess hæfir.
Hæfisskilyrðum þessum er skipt
í tvennt, al-
menn hæfis-
skilyrði (stund-
um nefnd
starfsgengis-
skilyrði) og sér-
stök hæfisskil-
yrði. Fræði-
menn skipta
ennfremur hin-
um almennu hæfísskilyrðum í
tvennt, jákvæð og neikvæð
hæfisskilyrði. Með hinum já-
kvæðum skilyrðum er átt við
þau, sem maður þarf að uppfylla
til þess að geta fengið opinbert
starf og haldið því. Engar al-
mennar reglur em til í íslenskum
lögum um það hver þau séu og
eru þau raunar mismunandi eftir
því hvaða starf er um að ræða.
I því efni verður að hafa hliðsjón
af almennum reglum og.þá eink-
um starfsmannalögunum nr.
38/1954. Samkvæmt þeim lög-
um eru sett ýmis almenn skilyrði
fyrir því að maður geti fengið
skipun, setningu eða ráðningu í
stöðu í þjónustu ríkis. Þau varða
aldur viðkomandi, lögræði, nauð-
synlegt andlegt og líkamlegt
heilbrigði, ríkisborgararétt, al-
menna menntun (og sérmenntun
ef því er að skipta) o.fl. í lögum
um stjórn flugmála nr. 119/1950
er ekki að finna nein almenn
hæfisskilyrði sem menn verða
að uppfylla til þess að unnt sé
að skipa þá eða kjósa í Flugráð
og verður því að hafa hliðsjón
af þeim atriðum sem nefnd voru.
Þegar talað er um neikvæð skil-
yrði er átt við þau skilyrði sem
eiga að tryggja að fyrirfram sé
ekki hætta á að viðkomandi að-
ili sé í slíkum tengslum við þau
úrlausnarefni sem fyrirsjáanlegt
er að verði fyrir hann lögð, að
draga megi í efa hlutlægni hans
við meðferð þeirra. Enda þótt
sýnt sé að maður uppfylli öll al-
menn hæfísskilyrði til að gegna
opinberu starfi, geta þær að-
stæður komið upp að hann megi
ekki taka þátt í úrlausn tiltekins
máls. Með því er átt við að hin
sérstöku hæfísskilyrði séu ekki
uppfyllt. Þau lúta að því að mað-
ur geti átt slíkra hagsmuna að
gæta af úrlausn máls eða sé í
slíkum tengslum við málsaðila
að telja megi hættu á að hann
geti ekki fjaljað um það á hlut-
lægan hátt. í íslenskum rétti er
ekki að finna almennar lagaregl-
ur um sérstakt hæfí og verður
þvi að skoða hvert tilfelli fyrir
sig.
Glöggir lesendur hafa eflaust
komið auga á þau tengsl sem
eru á milli hinna neikvæðu (al-
mennu) hæfisskilyrða og hinna
sérstöku hæfisskilyrða. Þau
koma einkum fram í því að ef
fyrirfram má gera ráð fyrir, að
viðkomandi aðili verði vanhæfur
vegna hinna sérstöku hæfisskil-
yrða í mörgum málum, er talið
að hann uppfylli ekki hin nei-
kvæðu (almennu) hæfísskilyrði.
Þegar þannig háttar telst sá að-
ili almennt vanhæfur til að gegna
viðkomandi starfi.
Snúum okkur nú aftur að Leifi
Magnússyni. Eins og fyrr segir
er Leifur einn af æðstu stjórn-
endum Flugleiða hf. og um leið
formaður Flugráðs. Þegar hlið-
sjón er höfð af stöðu Flugleiða
hf. í íslenskum flugmálum er
ljóst að meirihluti þeirra úrlausn-
arefna sem koma fyrir Flugráð
snerta hagsmuni félagsins með
einum eða öðrum hætti. Auðsýnt
er, að vegna tengsla sinna við
Flugleiðir hf., er Leifur Magnús-
son vanhæfur til að taka þátt í
afgreiðslu slíkra mála. Sant-
kvæmt því verður að telja að
hann uppfylli ekki hin neikvæðu
(almennu) hæfisskilyrði sem svo
eru nefnd og telst því almennt
vanhæfur til að gegna for-
mennsku í ráðinu og jafnvel til
setu í því. Formennska hans í
Flugráði er því, eftir því sem
best verður séð, skýrt og ótvír-
ætt brot á grundvallarreglum
íslensks stjórnsýsluréttar. Furðu
sætir að slíkt skuli hafa viðgeng-
ist jafn lengi og raun ber vitni.
Rétt er að taka það fram, að
það sem hér er sagt, hefur ekk-
ert með persónulega kosti Leifs
Magnússonar að gera að öðru
leyti.

1
I
rirí*
i
gS
%xt
JjrW
i
S?
m
I
I
CV:
gð
n
gg
NYR GISTISTAÐUR
Frá HÓTEL ELDBORG er stutt til margra merkra
áfangastaða á Vesturlandi. Alls kyns dægradvöl er í boði,
eins og hestaferðir um Löngufjörur, bátsferðir um
Breiðafjörð, gönguferðir á Eldborg, silungsveiði í
fjölmörgum fjallavötnum, hellaskoðun í
Gullborgarhrauni, útsýnisferðir um Snæfellsnes og í lok
dagsins er ánægjulegt að slappa af í sundlauginni við
HÓTEL ELDBORG.
• HOTEL
• TJALDSTÆÐI
• SVEFNPOKAPLÁSS
• VEFTINGASALA
• SUNDLAUG
• HESTALEIGA
• SILUNGSVEIÐI
• GÖNGUFERÐIR
s-s
•Vtf
I
m
&
i
g
M
•>.<.
i
I
tg
h
v.<,»
gi
i
i
m
m
tp
8
m
Í
•>.<
u
m
<$*
m
m

HOTEL ELDBORG er nýtt og vel staðsett sumarhótel í
Laugargerðisskóla mitt á milli Borgarness og Stykkishólms. |gj
GISTIAÐSTAÐA FYRIR HÓPA OG EINSTAKLINGA.
GÓÐ AÐSTAÐA FYRIR ÆTTARMÓT.
&
i
m VERIÐ VELKOMINIHOTEL ELDBORG I SUMAR
Ú 7 I f l'J
|
II
I
«8 • Slmi: byyjuu • hax: /1Z33 y-g
fív
Alfabakki 16 • P.O. Box 9180 «129 Reykjavík
Sími: 699300 • Fax: 71233
■xr,J
m
ú
»>.*.
m
Í;
i
SSpJ*