Morgunblaðið - 16.02.1992, Qupperneq 11

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR-16. FEBRÚAR-1&92
C> 11 r
þær séu með fyli. Gef þeim hey að
vild og fylgist náið með framförum
þeirra, vil helst að þau leiki sér all-
an veturinn og séu í örum vexti.
Þessi folöld taka vori og sumri vel,
eru vel undir það búin,“ segir Leifur.
Því hefur verið haldið fram að
best sé að taka folöld undan fylfull-
um hryssum fljótlega upp úr ára-
mótum en Leifur beitir þarna öðrum
aðferðum. Hann rökstyður það með
því að þannig fái þau næga hreyf-
ingu og þá þroskist fætur jafnt við
búkinn og telur að það sé nokkuð
mikið atriði. „Hryssurnar venja fol-
öldin undan sér þegar kemur fram
á, ég tek þau frá þeim áður en þær
kasta en þá eru þær búnar að venja
undan sér.“
Leifi er tamt að tala um hross
enda hefur hrossaræktin skipað
stóran sess í lífsstarfi hans og fjöl-
skyldunnar. í hrossaræktinni hefur
hann náð góðum árangri eins og
öðru. Hross frá Keldudal hafa stað-
ið framarlega á mótum undanfarin
ár og er þess skemmst að minnast
er hryssan Hrund fékk heiðursverð-
laun fyrir afkvæmi á landsmóti hest-
amanna á Vindheimamelum í fyrra.
Áður hafði móðir hennar Nös frá
Stokkhólma náð sama sessi á
fjórðungsmóti 1987 á Melgerðismel-
um í Eyjafirði.
„Ég hef haft áhuga á hrossum frá
því ég man eftir mér. Fyrsti hestur-
inn sem ég tók virkilega eftir og
er mér minnisstæður var Nökkvi
260 frá Hólmi, Björn Björnsson frá
Sauðárkróki var með hann e_n hann
fóðraði nú allra manna best. Ég kom
þarna í mars og var hesturinn þá
alveg úrgenginn og stríðalinn, þetta
var óvanalegt og mér því mjög
minnisstætt. Þegar ég var strákur
var ég vor og haust hjá mági mín-
um, Pétri á Hjaltastöðum, og þá
snerist nú lífið um kappreiðar og
maður gekk með þessa bakteríu um
árabil, tók þátt í kappreiðum af lífi
og sál og hefur enn gaman af þeim.“
Happdrættisvinningurinn Nös
Segja má að í dag snúist ræktun-
in í Keldudal um hross undan og
út af Nös sem áður var getið en
það var nánast tilviljun að sú hryssa
komst í eigu Leifs á sínum tíma.
„Ég fór í Stafnsrétt af tilviljun
meðan hún var og hét, þegar stóð
var rekið í afrétt og réttað á undan
fénu. Þá átti Halldór gullsmiður í
Stokkhólma mikið stóð og sá ég
þarna í hópnum tvö brúntvístjörnótt
merfolöld en ég hef alltaf verið veik-
ur fyrir þeim lit. Falaði ég annað
þeirra og var það auðsótt mál. Eft-
irá segir Pétur á Hjaltastöðum að
ég hefði falað skakkt folald. Var
ekkert mál að fá því breytt og þar
var þá komin Nös. Þetta var algjör
tilviljun eða eigum við að segja
happdrættisvinningur," segir Leifur
og hann bætir við, „þegar ég kem
heim segi ég konunni frá þessu en
tek fram að þarna hafi verið gleð-
skapur og ég viti ekki hversu mikil
alvara fylgi máli og hugleiddi það
ekki frekar. í desemberbyrjun þegar
orðið var jarðlaust hringir Pétur á
Hjaltastöðum í mig og segir að ég
þyrfti að taka hryssuna en hún
væri á Svaðastöðum. Ég brá við
skjótt og sótti hana daginn eftir.
Fór labbandi yfir í Svaðastaði í snjó
og ófærð og stökk á hana úti á
túni og teymdi heim. Þarna kom
strax í ljós hversu geðgóð og auð-
veld hún var viðureignar. Einhverra
hluta vegna setti ég markið strax
hátt með þessa hryssu á folaldsvetr:
inum og fylgdi því eftir alla tíð. í
dag snýst ræktunin hjá okkur um
Nös, það er langmest beðið um hross
út af henni þegar menn koma og
kaupa hér,“ segir Leifur upptekinn
af minningunni.
Nös hefur gefið af sér mörg af-
rekshross og má þar nefna auk
Hrundar, sem áður var getið, gæð-
ingana Seif, er varð m.a. efstur á
fjórðungsmótinu á Melgerðismelum
1987 í A-flokki gæðinga, og Glanna
Ómar en báðir eru þessir hestar
miklir vekringar. Einnig má nefna
hryssurnar Djörfung og Drótt, og
stóðhestinn Amor sem öll hafa hlot-
ið fyrstu verðlaun. Síðast en ekki
síst kappreiðavekringinn Leist frá
Keldudal sem er tvöfaldur íslands-
methafi í skeiði og hefur verið nær
ósigrandi síðustu árin.
saga hækilinn að hluta frá en selja
hann svo með lærinu. Hækillinn
nýtist engum, hundar líta ekki einu
sinni við honum. Dreifingaraðilar
segjast ekki vera samkeppnisfærir
nema selja hækilinn með af því þetta
vegur svolítið í vigt. Þetta er
náttúrulega ekkert nema að plata
sjálfan sig. Það átti að kenna neyt-
endum á hið góða kjöt, það er nauð-
synlegt að hafa fítuna með þvi ann-
ars verður kjötið þurrt og ólystugt,"
segir Leifur og greinilegt að hann
hefur mjög ákveðnar skoðanir á
þessum málum. í.framhaldi af þessu
berst talið að fallþunganum á Keldu-
dalslömbunum en hæst hefur hann
komist í 21 kíló en Leifur tekur fram
að það sé frá þeim tíma þegar nýr-
mörinn var vigtaður með. „Þyngsta
lambið reyndist vera 39,6 kíló sem
er að því er ég best veit landsmet.
Þetta sýnir hvað þetta grófbyggða
fé gat vaxið mikið. Lambið þurfti
að þyngjast um pund á sólarhring
allt vaxtarskeiðið. Þessi mikla
vaxtargeta er enn fyrir hendi í fjár-
kosturinn glöggt vitni, dráttarvél-
arnar teljast sjö, allt frá litlum og
liprum heimilisvélum, sem svo eru
kallaðar, upp í stórar fjórhjóladrifs-
vélar. Þá er þar líka traktorsgrafa
sem hefur margsinnis borgað sig
upp að sögn Leifs. Heyskapurinn
er fjölbreyttur í Keldudal. Þar er
hey verkað á þrennan hátt, þurrhey
er bæði hirt vélbundið og laust auk
þess sem stórum hluta heyfengsins
er rúllað og pakkað. Til staðar er
heybindivél fyrir þurrheysbagga,
rúllubindivél og sjálfhleðsluvagn til
hirðingar á lausu heyi auk pökkun-
arvélar fyrir rúllurnar. Yfir véla-
kostinn var byggð 300 fermetra
skemma og segir Leifur að slík
bygging sé góð fjárfesting öfugt við
það sem margir bændur halda.
Vélageymslan er að hluta á tveimur
hæðum og eru léttari hejrvinnutæk-
in geymd á efri hæðinni.
Kýmar fá rúlluhey að morgni og
þurrhey að kveldi. Féð er fóðrað á
þurrheyi en hrossin á rúlluheyi og
segir Leifur það mikið hagræði við
Morgunblaðið/Valdimar Kristinsson
til orða þegar hann kom hér og taktu
nú vel eftir. Bændur athugið að
ungviðið stendur aldrei í stað, sama
hvort það er trippi, lamb eða kálf-
ur. Því er annaðhvort að fara aftur
eða í framför. Það skuluð þið vita.
Það þarf að fóðra það þannig að
það sé alltaf í framför." Ég hef
haft þetta að leiðarljósi því mér
fannst þetta þá virkilegur sannleik-
ur og er enn í dag. Það sem menn
passa sig ekki á í dag eru þessir
dauðu tímar eins og haustin þegar
folaldsmerar eru hafðar í starar-
mýri þar sem allt gras er löngu
fallið, jafnvel í október eða nóvem-
ber þó að snjór sé ekkert farinn að
setjast á jörð. Menn verða að vera
opnir fyrir öllu svona og gæta þess
að folöldin séu alltaf í framför. Ég
tek sem dæmi rauða folann sem ég
sýndi þér áðan, ég tek hann af svona
mýri og hann er óþekkjanlegur núna
eftir hálfan mánuð í betri högum.
Um margra árabil hef ég ekki
tekið folöldin inn á vetrum, heldur
læt þau ganga undir merunum þótt
Hundar og hækillinn
„Á þeim árum þegar menn máttu
framleiða að vild var flokkunin á
kjötinu vitlaus,“ segir Leifur og
hann heldur áfram: „Áður en þessi
fituflokkun kom til fór lambið í
fyrsta flokk ef það hafði næg hold,
hversu feitt sem það var. Að mínu
mati var farið vitlaust í flokkunar-
málin þegar þessu var breytt. Fyrsti
flokkurinn, Á-flokkur eins og hann
heitir víst, er of breiður, það fara
alltof misjöfn lömb í hann. Finnst
mér alltof rýr lömb fara í hann. Það
hefði ekki átt að leggja áherslu á
að selja kjötið í heilum skrokkum,
heldur snyrta það þannig að neyt-
endur fengju það tilbúið til mat-
reiðslu. Fólk á ekki að þurfa að
byija á því að henda hluta af því
sem það hefur verið að kaupa. Svo
finnst mér hámark ósvífninnar að
stoí'ninum okkar.“
í framhaldi af þessu berst talið
að vinnuálaginu á blönduðu búi og
viðurkennir Leifur að það sé mikið
á vorin um sauðburðinn. „Haustin
eru ekki eins erfíð hjá okkur og
víða þar sem eru langar haustgöng-
ur. Hinsvegar tel ég að hagkvæm-
asti sauðfjárbúskapurinn í dag sé
frekar fátt fé með kúabúi þar sem
bændur eiga fjárhúsin skuldlaus.
Túnin eru yfirleitt það stór og að
þau nýtast fénu vel til beitar bæði
vor og haust og lækka fóðurkostn-
aðinn verulega sem gerir þetta hag-
kvæmt,“ segir Leifur af mikilli sann-
færingu.
Þeim sem heimsækja hjónin í
Keldudal og gefst kostur á skoða
sig um blandast ekki hugur um að
þar sé vel rekinn búskapur sem
gefur góðan arð. Um það ber véla-
fóðrun útigangshrossanna að hafa
rúllurnar.
Ungviðið stendur aldrei í stað
Það orð fer af Leifí að hann eigi
sér fáa líka í fóðrun og uppeldi
ungviðis. Á þessu eins og mörgu
öðru hefur Leifur ákveðnar skoðan-
ir sem hann er ófeiminn við að viðra:
„Það er óveijandi með öllu að nú
á tímum tækni og framfara þegar
allir hafa góða möguleika á nægri
fóðuröflun að menn skuli ekki gefa
skepnunum almennilega. Á ég þá
sér í lagi við útigangshross. Þetta
hefur reyndar breyst mikið til batn-
aðar en enn í dag má sjá illa fóðruð
útigangshross hjá mönnum sem
setja nánast á guð og gaddinn að
hausti. Sér í lagi finnst mér áríð-
andi að menn hugi vel að uppeldi
trippanna. Faðir minn sagði eitt
sinn: „Theódór Arnbjörnsson tók svo
Þótt Nös sé komin vel
yfir tvítugt er hún við
hestaheilsu enda vel
um hana hugsað. Þeg-
ar viðtalið var tekið í
nóvember var Leifur
byrjaður að hýsa hana
og folaldið á nóttunni.
Á hestamóti Skagfirð-
inga 1987 unnu
Keldudalshrossin til
margra verðlauna,
Þórarinn og Ogri,
Sigurbjörn Bárðarson
og Kveikur og Jóhann
G. Jóhannsson og
Ofeig en öll eru þau
undan Hrund. Næst
kemur Eiríkur Guð-
mundsson og Drótt,
Rúna Einarsdóttir og
Seifur og Leifur situr
Leist en þessi þrjú síð-
asttöldu eru undan
Nös.
Sigurbjörn Bárðarson er sá knapi
sem hvað best þekkir til Keldudals-
hrossanna en hann hefur sýnt þau
mörg fyrir fjölskylduna síðustu árin.
Umsögn hans um hrossin þaðan er
á þá leið að þau séu einstaklega
geðgóð og auðtamin, feikna gang-
rúm og ganghrein, eðlistöltgeng en
brokkið mætti vera sterkara. Þá
segir Sigurbjörn hrossin vera nokk-
uð bolþung og eins mættu þau vera
reisulegri fram.,
Sjálfur er Leifur ekki viðkvæmur
fyrir gagniýni á hrossin sín öfugt
við marga sem fást við hrossa-
rækt.„Ég er fjöllyndur í hrossarækt-
inni, reyni að nota þá stóðhesta sem
mér líst vel á burt séð hvernig þeir
eru ættaðir. Skyldleikarækt út af
Nasar hrossum hefur ekki komið til
greina nema í mjög litlum mæli
vegna erfðagalla sem eru hringir í
augum. Þótt maður geti fengið góð
hross út úr því þá lýtir þetta hross
og gerir þau erfiðari í sölu. Ég hugsa
mikið um bæði kosti og galla minna
hrossa og reyni að bæta það sem
betur mætti fara.
Áhugi minn á Hrafni lá til' dæmis
í því að mér fannst vanta betri fram-
byggingu og taldi hann geta bætt
þar um. Ég er mjög ánægður með
son hans, Fáfni 897 frá Fagranesi,
undan honum tvær mjög góðar
hryssur en sjálfur er hann einhver
albesti reiðhestur sem komið hefur
upp eins og dómur hans sýnir. Hann
er eðlisgæðingur. Þótt misjafnt hafi
komið undan honum hef ég góða
trú á að hann geti gefið hross í lík-
ingu við sjálfan sig. Það hafa komið
undan honum topp gæðingar og
sjálfur hef ég verið rnjög heppinn
með hann.“ Og þá er komið að Leifi
að gefa lýsingu á hrossum sínum.
„Geðslagið er gott, umggengnis-
góð hross, yfirleitt góð í tamningu,
traust og hrekklaus. Þau eru þannig
gerð að þau eru eins og knapinn
sem á þeim er vill hafa þau, leggja
sig fram ef þau eru beðin þess, sam-
anber Leistur og Seifur. Þá er mik-
il skeiðgeta í hrossunum undan
Nös. Brokkið hefur alltaf verið talið
veika hliðin í þessum hrossum en
töltið er mjúkt, kannski ekki nógu
hrífandi í sumum tilfellum. Við vinn-
um að því að bæta þessa þætti því
í dag þýðir ekkert annað en hross
heilli menn í brautinni með fasi og
framgöngu,“ segir búhöldurinn í
Keldudal.
Hann gæti sett íslandsmet
Leifur er þokkalegalega ánægður
með ástand í ræktunar- og dóms-
málum, segir þó að margt megi
betur fara eins og gengur. „Þorkell
Bjarnason hrossaræktarráðunautur
er minn besti ráðgjafi, hann býr
yfír mikilli reynslu og er glöggur.
Sem dæmi um það get ég nefnt til
gamans að hann kom hér einu sinni
í heimsókn að vori til þegar Leistur
var í tamningu og lagði ég hann á
skeið þegar ég sýndi Þorkeli hann.
Þetta var ekki langur sprettur en
að honum loknum sagði hann sem
svo: „Mikið óskaplega skeiðaði
hann, ég held hann gæti sett ís-
landsmet." Mér hefur alltaf þótt
Þorkell hreinskiptinn, ég hef beðið
hann að segja bæði kosti og galla
hrossanna sem hann hefur alltaf
gert undanbragðalaust. Ég hlusta
vel þegar menn koma og skoða
hrossin hjá okkur og fínnst sjálfsagt
að manni sé sagt til, maður lærir
lang mest af því. Síðan situr
ákvarðanatakan um framhald eða
stefnu eftir hjá ræktandanum. Ég
tel höfuðatriði fyrir ræktunarmann
að geta farið á hestamótin og fylgst
með hvað er að koma upp. Þátttaka
fjölskyldunnar í búskapnum hefur
gert mér kleift að komast á mótin
og fylgjast með og met ég það mik-
ils. Það er ekki nóg að fá upplýs-
ingarnar í gegnum aðra eða
fjölmiðla. Það sem einum finnst
gott finnst mér kannski ekkert sérs-
takt og svo öfugt. Þá legg ég ríka
áherslu á að ríða öllum minum
undaneldishrossum sjálfur til að
fínna hvernig hrossin svara mínum
kröfum. Það er gott og nauðsynlegt
að fá ráðleggingar og skoðanir ann-
arra en maður þarf líka að kynnast
hlutunum sjálfur. Við getum sagt
að ég taki tilsögn,“ segir Leifur og
brosir í kampinn.