Morgunblaðið - 16.02.1992, Side 14

c
14
.softr «AU3«m .;vr íi'j?AauiiT/,!!'í ai'i/jír/jnpo.Y
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. FEBRUAR 1992
Klippir
þú nar?
Heimsókn að VillinganesiíSkagafirði
eftir Guórúnu Guðlaugsdóttur
„ÉG VIL ekkert láta eftir mér hafa,“ segir konan þyrkingslega og
snýr baki í mig. Hún færir sig á milli borða í eldhúsinu með því að
styðja sig við þau. Útvarpið glymur í kapp við hátt suð frá rafmagns-
ofni sem stendur á gólfinu. Ég er stödd í Villinganesi í Skagafirði,
komin inn í hjarta gamla íbúðarhússins þar, sit á dívani við eldhúsborð-
ið og hef orðað það við húsmóðurina, Guðrúnu Eiríksdóttur, að fá
að spjalla við hana. „Þú mátt samt fá kaffi ef þú vilt,“ heldur Guðrún
áfram og gefur mér hornauga. Hún er orðin aldurhnigin og grátt
hárið ber hún slegið niður á bak. Ég segist fyrst þurfa að fara aðeins
út, stend upp og fer beina leið út að fjósinu þar sem ég sé til manna-
ferða. „Gakktu inn væna mína,“ segir fullorðinn maður við mig. Aðal-
steinn Eiriksson, bóndinn í Villinganesi, stendur í einum básnum og
klappar á bóginn á þriflegri kú. Aðeins tvær kýr eru í fjósinu en
margir auðir básar. „Guðrún systir mín lærbrotnaði í fyrra, þá farg-
aði ég nokkrum kúm, ég gat ekki staðið einn í þeim snúningum sem
þeim fylgdu, nú hef ég bara þessar tvær til heimilisins," segir hann
til skýringar þegar ég horfi á auðu básana. Ég spyr hvort ég megi
eiga við hann stuttspjall. „Ég held nú það,“ svarar hann hressilega
og vindur sér út úr básnum. „Ég þarf bara að járna þennan hest fyrst,“
segir hann og bendir á jarpan klár sem ungur maður heldur í á
hlaðinu.„Maður verður að nota aðstoðina þegar hún gefst,“ segir
Aðalsteinn og brosir til unga mannsins, Siguijóns Valgarðssonar. Eg
fer aftur inn í eldhúsið og fæ kaffi I hvítan fant hjá Guðrúnu meðan
ég bíð eftir að Aðalsteinn bróðir hennar komi inn.
Járnað á hlaðinu.
Guðrún Eiríksdóttir nýklippt.
^^iltu ekki brauð
með kaffinu,“
M spyr Guðrún og
M kemur með brún-
M köku á diski. Ég
^MM mismuna einni
sneið á diskinn
^M minn. Guðrún
horfir rannsakandi á mig og segir
svo formálalaust: „Klippir þú hár,“
„Jaa - ég hef stundum borið það
við,“ svara ég hæversklega og narta
í rúsínu í brúnkökusneiðinni.„Þá næ
ég í skæri, ég á þau bæði smá og
stór,“ segir Guðrún og gerist nú
mildari á svip. Hún sækir skærin
og leggur þau á borðið.
„Ég set mig aldrei úr færi að fá
gesti til að klippa mig,“ segir hún
um leið og hún sest niður og vefur
gráu handklæði um herðar sér.
„Oftast klippir mig maður úr
Reykjavík, en hann hefur ekki kom-
ið hingað í sumar."
“Ef ég á að klippa þig verðurðu
að bleyta á þér hárið,“ segi ég.
„Nei það geri ég ekki, þú verður
að klippa það þurrt,“ svarar hún
ákveðin. „Ég skipti alltaf í vinstri
vanga, og trúirðu því, ég hef aldrei
fengið permanett," segir hún enn-
fremur.
Ég greiði þegjandi úr stríðu, gráu
hári hennar, næli yfirhárin upp og
byrja að klippa undirhárin. „Eg vil
láta klippa það þvert við eyrun,"
segir Guðrún. Allt gengur vel í
fyrstu, en þegar ég er hálfnuð með
að klippa þykkt hárið skreppa skær-
in til í höndunum á mér og skráma
eyrað á „viðskiptavininum". „Æ,
þar fór í verra,“ segir Guðrún og
þurrkar blóðdropa af eyrnasneplin-
um á sér í gráa handklæðið. „Ég
vona að þú erfir þetta ekki við mig,“
segi ég vandræðaleg. „Hreint ekki,
svarar hún um hæl og brosir nú í
fyrsta skipti til mín. „Ef þér tekst
klippingin vel skal ég spjalla við þig
á eftir,“ segir hún svo.
Það fór svo að Guðrúnu líkaði
klippingin, hún leyfði mér meira að
segja að smella af sér mynd þar sem
hún sat nýklippt við eldhúsborðið. í
sama mund mætti Aðalsteinn til
leiks, hafði lokið við að járna hest-
inn og settist með kaffiglasið sitt
við hliðina á mér á dívaninn. „Ég
drakk alltaf kaffí úr pörum áður
fyrr,“ segir hann og handleikur
glasið. „Þá sá ég oft í bollanum
mínum áður en fólk kom. En svo
kom kúfullinn einn morguninn niður
úr loftinu ofan í bollann og mölvaði
hann. Síðan hef ég drukkið úr glasi
og engar gestakomur séð, annars
hefði ég kannski tekið á móti ykkur
á hlaðinu," segir hann og hlær við.“
Það er að marka bollalestur
„Það er áreiðanlegt að það er að
marka bollalestur," segir Guðrún.
„Það hefur einu sinni verið lesið í
bolla fyrir mig og það er ábyggilegt
að það kom talsvert fram af því.
Það gerði kona Siglufirði þegar ég
var gestkomandi þar.“
Það fylgdi ekki sögunni hveiju
spákona spáði, en hitt hefur tíminn
leitt í ljós að Guðrún hefur alla ævi
sína búið f Villinganesi og aldrei
gifst. „Það eru forlög eins og ann-
að,“ segir Aðalsteinn og brosir.„Ég
giftist ekki heldur og fór þó alltaf á
Sæluvikuna og var þar í þijá daga
ár hvert. En þar og á Ungmenna-
félagsböllunum gerðist aldrei neitt
sem dugði til frambúðar."
„Það hefur enginn tími verið í
neitt þess konar,“ segir Guðrún dá-
lítið snúðug. Árið 1946 tók hún
ásamt Aðalsteini bróður sínum við
búi foreldra þeirra, Eiríks Guðnason-
ar og þriðju konu hans Petrínu Ein-
arsdóttur, að þeim hjónum báðum
látnum.
„Við unnum búinu fram að því,“
segir Aðalsteinn. „Ég á þijá afmæl-
isdaga," bætir hann við og gýtur
auga til mín brosleitur. Eg spyr
hvemig það megi vera. „Jú, sérðu
til, mamma sagði mig fæddan 27.
ágúst, í kirkjubókunum er fæðing-
ardagur minn skráður 13. september
og í Skagfírskum fræðum var svo
bætt um betur og ég talinn fæddur
3. september. Ég hef þó alltaf hald-
ið mig við 27. ágúst, ég hef sannan-
ir fyrir því að það sé rétt, bæði sagði
mamma heitin það alltaf og svo kom
hér kona fyrir tíu árum sem var hér
þegar .ég fæddist og staðfesti það
sem mamma sagði. Ég var svo lán-
samur að losna við frostaveturinn
mikla árið 1918, því ég fæddist ekki
fyrr en ári seinna. Guðrún systir
þurfti að þrauka kuldann því hún
er fædd 2. október 1915. Við vorum
bæði fædd í gamla torfbænum.“
„Var ekki kalt í torfbænum á
veturna,“ spyr ég. „Nei, það var
óskaplega hlýtt og notalegt að búa
í torfbæ," svarar Guðrún. „Baðstof-
an var afar björt og skemmtileg,
timburgólf og veggir þiljaðir. Göngin
voru þó nokkuð löng.“
„Ekki þó svipað því eins löng og
í Glaumbæ," segir Aðalsteinn og
glottir. „Þar kemur maður upp í
Sæmundarhlíðinni sagði Jónas
Kristjánsson læknir þegar hann fór
inn í göngin í Glaumbæ."
Núverandi íbúðarhús í Villinga-
nesi var byggt árið 1929. „Það voru
flutt heim hér 95 tré í húsið. Það
er timburgrind og steyptur kjallari.
Það þurfti þéttings við í þetta,“ seg-
ir Aðalsteinn. „Þegar smiðurinn var
að vinna við þetta tautaði hann allt-
af fyrir munni sér:„Það held ég að
þetta verði handónýtt helvíti", svo
þegar hann var búinn þá kom hann
í dymar og sagði: „Það held ég að
þetta sé langsterkasta grind sem
nokkum tíma hefur verið reist hér
fram frá. Enda stendur þetta hús
vel, því ekki er það snarað. Það
stendur á gmnni gamla hússins."
Slæðingur dýra og manna
Á þeim gmnni stóð líka torfbær
sem varð vettvangur harmsögu á
síðustu öld. Þá bjó í Villinganesi
hreppstjóri nokkur. Fyrir hjónaband
hafði hann eignast fatlaða dóttur
sem hann tók seinna til sín upp-
komna. EKki tókst þó betur til en
svo að hún var talinn hafa horfallið
hjá honum og konu hans. Af þessu
spunnust málaferli sem leiddu til
þess að hin látna stúlka var kmfín
og garnir hennar skolaðar uppúr
bæjarlæknum. Um þessa atburði
hefur Hannes Pétursson skáld skrif-
að.
„Hafíð þið nokkurn tíma orðið vör
við slæðing eftir þessa fötluðu
stúlku,“ spyr ég þau Aðalstein og
Guðrúnu. Þau taka lítt undir tal
mitt um þessa hluti, taka kannski
upp þykkjuna fyrir Villinganes, sem
óforvarindis varð vettvangur alls
þessa ömurleika.
„Við heyrðum aldrei talað um
þetta og höfum aldrei orðið vör við
nokkurn skapaðan hlut, uss nei,“
svarar Guðrún. „Ég hef heldur aldr-
ei verið myrkfælin, þó það hafí bor-
ið við að ég hafi séð það sem ég
hef ekki getað gert mér grein fyrir.
Einu sinni sá ég t.d. framliðna kú.
Ég hafði ekki hugmynd um að hún
væri dauð þegar ég sá hana.“
„Það var svoleiðis að það leit út
fyrir að tvær kýr yrðu ýxna,“ segir
Aðalsteinn. „Ég fór með þær undir
naut, og strákur með mér, fram í
Tunguháls. í réttinni þar stekkur
önnur kýrin upp á hina og dettur
svo niður steindauð. Ég skar kúna
strax og kjötið af henni var lagt inn
í kaupfélagið."
„Um kvöldið lít ég út um
gluggann og sé þá hvar strákurinn
kemur sunnan brekkumar og leiðir
aðra kúna, þá skjöldóttu, hin var
dumbótt," segir Guðrún. „Ég sé að
sú dumbótta kemur á hraðferð á
undan stráknum og dregur tauminn
Aðalsteinn Eiríksson