Morgunblaðið - 29.03.1992, Blaðsíða 8

Q 'Y £(>(M SJIAM ,<!S HUDA'JtlVIKUH GI(t/ UHÍ’FOÍIOI/;
g - (3----- MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29. MARZ 1992
Doktor Leslie Harris segir frá hruni þorsk-
stofnsins, mistökum við stofnstærðarmat,
rányrkju EB og tregðu stjórnmálamanna
til að fara að tillögum fiskifræðinga
Morgunblaðið/HG
Táknræn mynd fyrir stöðuna, allir bundir við bryggju.
Þorskveiðikvóti og þorskveiðar á norðursióð
við austurströnd Kanada 1980-1991
Heildarþorskkvóti
Afli Kanadamanna
r Afli EB-þjóða
300
Þús. tonn
250
1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992
eftir Hjört Gíslason
ÍBÚAR Nýfundnalands standa
nú frammi fyrir þeirri vá, að
hafa gengið svo nærri helzta
þorskstofni sínum, norðurslóðar-
þroskinum, að óvíst hvort hann
nái sér á strik á ný. Mistök voru
gerð, þegar þeir hófu stjórn fisk-
veiða í kjölfar útfærslu landhelg-
innar í 200 mílur. Þorskstofninn
var metinn of stór og of miklar
veiðar leyfðar. Stjórnvöld fóru
ekki að ráðleggingum og viðvör-
unum fiskifræðinga, þegar mis-
tökin komu í ljós og gáfu áfram
út umtalsverða kvóta. Kvótinn
var loks skorinn niður nú í vetur
og þorskveiðar úthafsflotans
bannaðar. En enginn er einn í
heiminum. Meðan sjómenn á
Nýfundnalandi ganga aðgerðar-
lausir heima fyrir liggja tugir
skipa frá Evrópubandalaginu
rétt utan 200 mílna markanna
og taka tugi þúsunda af þorski
á landgrunni Kanada, þorski sem
heimamenn reyna að vernda og
byggja upp með gífurlegum
fórnum enda er framtíð þeirra í
húfi. Doktor Leslie Harris er
einn þeirra vísindamanna, sem
hafa kannað stöðu norðurslóðar-
þorsksins. Morgunblaðið ræddi
við hann á Nýfundnalandi á dög-
unum og var Harris ómyrkur í
máli.
ér virðist að
þorsk-
stofninn
hafi aldrei
staðið verr
og það
veldur mér
sérstökum
áhyggjum hvað hrygningarstofninn
er orðinn smár,“ segir Harris. „Al-
gjör auðn ríkir nú innan lögsögu
okkar norðanverðri, út af Labrador,
svæði 2J, en fyrir 20 árum var
stærsti hluti stofnsins þar. Á næsta
svæði þar fyrir sunnan, 3K, er auðn-
in ekki algjör. Árgangurinn frá
1987 og hugsanlega 1986 er þar í
afar litlum mæli, en nánast ekkert
annað, enda hefur ekki komið góður
árgangur síðan 1987. Vöxtur hjá
þeim árgang er í ofan á lag afar
hægur, kannski vegna sjávarkulda,
kannski af öðrum orsökum. Það,
sem eftir er af þorskinum, virðist
vera inni á svæði 3L, og leyfar
hrygningarstofnsins á nefinu utan
200 mílnanna, inni á 3M, þar sem
erlend skip geta komizt að honum.
Ástandið er því vægast sagt afar
slakt.“
Hvers vegna er það svo slakt.
Var staðan ekki talin góð fyrir
nokkrum árum.
STOFNSTÆRÐIN RANGT
METIN
,4ú, staðan var talin mjög góð,
en raunin reyndist önnur. Ég held
að stofnstærðin hafi ætíð verið
metin of mikil. Líklega hefur svo
verið gert allt frá árinu 1977, þeg-
ar við hófum rannsóknir og stjórnun
á þessum veiðum. Þá var meira af
fiski i sjónum en talið var og í fram-
haldi þess, var vöxtur stofnsins
ranglega metinn. Því var sá vöxtur,
sem við töldum okkur sjá, alls ekki
raunverulegur, heldur var einfald-
lega um slæma útreikninga að
ræða. Nú virðist mér því að við
súpa seyðið af ofveiði úr slökum
árgöngum og lækkandi sjávarhita.
Á síðasta ári mældist hér meiri sjáv-
arkuldi en nokkru sinni áður og lík-
lega verður þetta ár einnig slæmt,
því veturinn hefur verið afar harð-
ur. Allt árið hefur sterkur vindur
af norðvestan úr Ishafinu ráðið ríkj-
um og við það safnast upp kaldur
sjór inni á landgrunnini. Þessi vind-
ur vinnur á móti straumi hlýrri sjáv-
ar, sem kemur með austan áttum
inn úr Atlantshafinu.
OKKAR EIGIN OFVEIÐI
VEGUR ÞUNGT
Sé einn einstakur þáttur tekinn
út sem orsakavaldur er það okkar
eigin ofveiði, sem staðið hefur lengi.
Norðurslóðarþorskurinn þolir ekki
veiði sem byggist á fiskveiðidán-
arstuðlum, sem notaðir eru úr hlýrri
sjó. Það eru of háir stuðlar, vegna
hægs vaxtar og óvissarar nýliðun-
ar. Við aðstæður hér þarf því hlut-
fallslega stærri hrygningarstofn til
að standa undir veiðinni en í hlýrri
sjó, til dæmis Norðursjónum eða
Barentshafinu.
MIKIL OFFJÁRFESTING
Við vitum auðvitað ekki hve mik-
ið er hægt að ganga á stofninn,
þannig að hann nái sér á ný við
betri aðstæður. Þrýstingur á stofn-
inn er mikill vegna offjárfestingar
í sjávarútveginum. Veiðigetan er
langt umfram veiðiþol stofnsins og
afkastageta í fiskvinnslu miklu
meiri en þörf er á. Þetta hvort
tveggja veldur of miklum þrýstingi
á þorskstofninn og að auki liggur
afar stór floti erlendra skipa á
mörkum landgrunnsins. Þessi floti
tekur aðallega tvo stofna, sem leita
þangað út í fæðuleit eða til hrygn-
ingar, en það eru norðurslóðar
þorskurinn og ýmis flatfiskur.
Þá er ótalin áhrif vaxandi sela-
stofna á fiskinn, en hver þau eru,
er ekki vitað með vissu. Sel hefur
fjölgað mjög ört og hann er nú
kominn á svæði, sem hann hefur
lítið verið á áður og það bendir til
þess að minnkandi fæða sé á hefð-
bundnum svæðum hans svo sem
loða og heimskautaþorskur. Selur-
inn flytur sig bæði lengra út og
sunnar og étur annað hvort þor-
skinn beint eða er skæður keppi-
nautur hans um fæðuna. Við vitum
að vöðuselastofninn telur um 3,5
milljónir, en það sem skiptir meira
máli fyrir þorskstofninn er að
blöðruselnum fjölgar líka hratt og
stofninn telur nú um hálfa milljón.
Hann kafar dýpra og fer lengra út
en landselurinn og étur meira af
bolfiski eins og þorski og jafnvel
grálúðu. Það er margt sem ekki er
vitað um fæðu selanna og viljum
því ekki kenna selnum um of um
ástandið, því þáttur þeirra er
kannski ekki miirill. Áhrifin eru þó
örugglega einhver og gætu líka
verið mikil. Kannski hefur heim-
skautaþorskurinn flutt sig sunnar
einhverra hluta vegna og selurinn
komið á eftir honum.
HÖLDUM OFVEIÐINNI
ÁFRAM
Hvað sem hverju líður og hvaða
skýringar við reynum að finna, er
staðreyndin sú, að þorskstofninn
stendur afar illa og við höldum of-
veiðinni áfram. Það er reyndar bann
við veiðum stærri skipa þar til í
haust, en frá vordögum verður
væntanlega tekið mikið á heima-
slóðinni ogeitthvað kemur af þorski
sem aukaafli á fjarmiðum. í septem-
ber verður síðan farið yfir stöðuna
og nýir kvótar gefnir út, verði eitt-
hvað til skiptanna. Mín skoðun
skoðun er að ekkert verði til að
úthluta.
EB SKAMMTAR SÉR
KVÓTA
NAFO hefur nú gefizt upp á því
að gefa út kvóta utan kanadísku
lögsögunnar, en fiskveiðinefndin
hefur nú í fimm ár í röð bannað
allar þorskveiðar utan 200 mílna
markanna. EB-þjóðirnar hafa ein-
faldlega virt bannið að vettugi og
sett sína eigin kvóta. Síðan hafa
einstakar þjóðir hundsað þessa
„EB-kvóta“ og fiskað langt umfram
j