Morgunblaðið - 05.04.1992, Blaðsíða 4

4 FRETTIR/YFIRLIT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 5. APRIL 1992
ERLENT
INNLENT
Slitnaði
uppúr
samninga-
viðræðum
Á fundi samninganefndar Al-
þýðusambandsins síðastliðið laug-
ardagskvöld kynnti Ásmundur
Stefánsson, forseti Alþýðusam-
bands íslands, hugmyndir að kja-
rasamningi, sem endurspegla mat
hans á því sem hann taldi unnt
að fá vinnuveitendur til að sam-
þykkja. Vinnuveitendur sam-
þykktu hugmyndirnar ekki og
óeining var um þær innan Alþýðu-
sambandsins, einkum innan
Verkamannasambandsins, og
slitnaði upp úr viðræðunum að-
faranótt sunnudags.
Dæmi um að útgerðarmenn
afskrifi fastan kvóta við
úreldingu skipa
I málflutningi í tveimur málum
um skattameðferð fiskveiðikvóta,
sem ríkisskattanefnd hefur fengið
til úrskurðar, kom fram að dæmi
eru um að útgerðarmenn afskrifi
fastan kvóta skipa að fullu við
úreldingu þeirra. Ríkisskattstjóri
hefur haft þá meginreglu að lang-
tímakvóta beri að afskrifa á sama
hátt og skip eða um 8% á ári.
Endurskoðunardeild ríkisskatt-
stjóra hefur unnið að samræmingu
mála sem skattstjórar hafa tekið
upp vegna kvótamála.
Úrbætur í loðdýrarækt
Nefnd, sem Halldór Blöndal,
landbúnaðarráðherra, skipaði
síðastliðið haust leggur til að Rík-
isábyrgðarsjóður aflétti veðtrygg-
ingum vegna tæplega 300 milljóna
króna skuldbreytingalána loðdýra-
bænda og að ríkissjóður taki jafn-
framt að sér að greiða vexti og
afborganir af lánunum. Einnig er
lagt til að stofnlánadeild landbún-
ERLENT
Arásir á
sendiráð
í Líbýu
ÖRYGGISRÁÐ Sameinuðu þjóð-
anna samþykkti á þriðjudag að
beita Líbýustjórn refsiaðgerðum
vegna þess, að hún hefur ekki
framselt tvo leyniþjónustumenn,
sem sakaðir eru um að hafa grand-
að Pan Am-þotu yfir Lockerbie í
Skotlandi 1988. Ber öllum ríkjum
að ijúfa flugsamgöngur við Líbýu,
hætta vopnasölu þangað og sjá
ttl, að Líbýustjórn fækki verulega
í starfsliði sendiráða sinna á er-
lendri grund. í Líbýu var brugðist
við samþykktinni með því að efna
til mótmæla fyrir framan sendiráð
þeirra ríkja, sem hana studdu, og
var venesúelíska sendiráðið gjö-
reyðilagt. Er haft eftir erlendum
sendimönnum í Líbýu, að aðgerð-
irnar hafi augljóslega verið skipul-
agðar af stjórnvöldum. Á skyndi-
fundi öryggisráðsins á fimmtudag
voru árásirnar á sendiráðin for-
dæmdar og þess krafist, að Líbýu-
stjórn stöðvaði þær.
Aðstoð við Rússland
GEORGE Bush, forseti Bandaríkj-
anna, tilkynnti í vikunni, að Banda-
ríkjastjórn styddi áætlun um al-
þjóðlega aðstoð, sem nemur 24
milljörðum dollara, við Rússland.
Er aðstoð við Úkraínu og önnur
samveldisríki einnig fyrirhuguð en
engar tölur hafa verið nefndar um
hana. Sagði Bush, að nauðsynlegt
aðarins afskrifi a.m.k. jafn háa
upphæð og að leitað verði eftir að
lánardrottnar gefi eftir lán með
samsvarandi hætti.
Aðild að EB ekki á dagskrá
ríkisstjórnarinnar
Davíð Oddsson forsætisráðherra
sagði við umræður á Alþingi í vik-
unni að enginn vafi léki á því að
aðild að Evrópubandalaginu væri
ekki á dagskrá ríkisstjórnarinnar.
Hann sagði að ekki væri ástæða
fyrir íslendinga að leggja inn að-
ildarumsókn nú til að sjá hvernig
tekið yrði á sérkröfum og að það
væri ekki gert vegna þess eins að
önnur EFTA-ríki og Norðurlönd
væru á leið í aðildarsamninga.
Frekari niðurskurði á
Landspítala frestáð
Á fundi í stjórn Ríkisspítalanna
í vikunni bar Árni Gunnarsson,
formaður stjórnarinnar, fundar-
mönnum þau boð frá heilbrigðis-
ráðherra að fresta ætti frekari
niðurskurði á starfsemi spítalans.
Forráðamenn Landspítala hafa
þegar gert ráðstafanir sem skila
300 milljóna króna sparnaði, en
þá átti eftir að taka ákvörðun um
100 milljóna króna niðurskurð til
viðbótar og hefur- heilbrigðsráð-
herra óskað eftir því að aðgerðum
vegna þessa yrði frestað um a.m.k.
viku.
Breýtingar á ríkisbönkum í
hlutafélög til umræðu
í frumvarpi Jóns Sigurðssonar
viðskiptaráðherra um stofnun
hlutafélaga um rekstur Lands-
banka og Búnaðarbanka er gert
ráð fyrir að við sölu hlutabréfa sé
skylt að gæta þess að hlutafjáreign
dreifist sem mest og að ríkissjóði
sé óheimilt að selja einum aðila
meira en sem svarar tíl 'h% eignar
í hvoru félaginu. Viðskiptaráð-
herra segist vilja flytja málið sem
stjórnarfrumvarp enda sé meiri-
hluti fyrir því í stjómarflokkunum.
Jóhanna Sigurðardóttir félags-
málaráðherra segist vilja bíða til
haustsins með frumvarpið og að
fyrst þurfi að setja lög sem banni
einokun og hringamyndanir og ■
koma þannig í veg fyrir að vald í
bönkum geti safnast á fáar hendur.
væri heimsfriðarins vegna að koma
í veg fyrir efnahagslegt hrun í
Rússlandi og tiyggja framgang
lýðræðislegra umbóta. Var yfirlýs-
ingu Bush fagnað víða um lönd
og ekki síst í Rússlandi.
Beregovoy í stað Cressons
EDITH Cresson
sagði af ,sér emb-
ætti sem forsæt-
isráðherra
FYakklands á
fimmtudag. og
skömmu síðar
var tilkynnt, að
eftirmaður henn-
ar yrði Pierre
Beregovoy fjármálaráðherra.
Hafði verið búist við, að Francois
Mitterrand forseti stokkaði stjórn-
ina upp eftir mikinn ósigur sósíal-
ista í héraðsráðakosningunum síð-
ustu tvær helgar. Beregovoy nýtur
mikils trausts í fjármála- og at-
vinnulífmu en vandinn, sem við er
að glíma, er ærinn, mikið atvinnu-
leysi og samdráttur í efnahagslíf-
inu. Segir Beregovoy, að baráttan
gegn atvinnuleysinu verði for-
gangsverkefni stjórnar sinnar og
hann hefur fækkað í ráðherraliðinu
og yngt það upp.
Mjótt á mununum í Bretlandi
KANNANIR á fylgi bresku stjórn-
málaflokkanna birtast nær dag-
lega og sýna, að styrkur stóru
flokkanna, íhaldsflokks og Verka-
mannaflokks, er svipáður þótt sá
síðarnefndi hafi yfirleitt vinning-
inn. Eru vaxandi líkur á, að hvor-
ugur þeirra fái hreinan meirihluta
í kosningunum 9. apríl og þá virð-
ist samsteypustjórn vera eina
lausnin. Hefur slík stjórn ekki set-
ið í Bretlandi síðan á dögum fyrr
heimsstyrjaldar.
Frakkland:
Cresson verður ekki einni
kennt um vanda sósíalista
Edith Cresson kemur af fundi Francois Mitterrand Frakklandsfor-
seta en þar var ákveðið að hún segði af sér sem forsætisráð-
herra Frakklands.
AFSÖGN Edith Cresson, for-
sætisráðherra Frakklands, á
fimmtudag kom fæstum á
óvart. Cresson, sem var fyrsta
konan til að gegna forsætisráð-
herraembætti í Frakklandi,
tókst á rúmlega tíu mánaða
valdaferli sínum að verða óvin-
sælasti forsætisráðherra
Frakklands í sögu fimmta lýð-
veldisins til viðbótar því að vera
sá sem sat skemmstan tíma í
embætti. Itrekað sögðust ein-
ungis tæplega 20% Frakka bera
traust til hennar í skoðana-
könnunum og þegar Sósíalista-
flokkurinn fékk 18,3% atkvæða
í kosningum í síðasta mánuði
var talið óhjákvæmilegt að hún
yrði látin víkja. Minna liafði
fylgi flokksins í kosningum
ekki verið siðan í lok sjöunda
áratugarins.
Skipan Edith Cresson í emb-
ætti kom verulega á óvart á sínum
tíma enda ferill hennar langt frá
því að vera sléttur og felldur. Að
sögn Francois Mitterrands forseta
átti hún að hleypa „nýju lífi“ í
stjórnina. Hið gagnstæða reyndist
þó verða raunin. Fyrstu dagana
voru Frakkar mjög upp með sér
yfir því að hafa loks konu sem
forsætisráðherra en þegar Cres-
son fór að láta til sín taka þyngd-
ist á þeim brúnin.
Madame 19%
Fyrsta ræða hennar sem for-
sætisráðherra í þinginu var al-
mennt kölluð „le flop“ í frönskum
fjölmiðlum og ekki tók betra við.
Það varð að þjóðartómstundaga-
mani að tala iila um forsætisráð-
herrann og mistök hennar og
undir lokinn var hún almennt köll-
uð „Madame nítján prósent" með
tilvísun í vinsældakannanir.
Hún móðgaði
Breta með því
að segja breska
karlmenn upp til
hópa vera
homma, Japana
með því að líkja
þeim við maura og ærði franska
fjármálamenn er hún sagði að sér
væri „andskotans sama“ um
hlutabréfamarkaðinn. Þá olli hún
miklu uppnámi í Frakklandi með
því að leggja til að ólöglegir inn-
flytjendur yrðu fluttir úr landi
með leiguflugvélum. Embættis-
menn kvörtuðu yfir að hún fylgd-
ist ekki með og læsi ekki skýrslur
og framkoma helsta ráðgjafa
hennar, Abel Famoux, vakti al-
menna furðu. Þó Farnoux hafi
ekki gegnt neinu formlegu emb-
ætti gaf hann út yfirlýsingar í
allar áttir líkt og hann væri að-
stoðarforsætisráðherra.
Það sem kannski helst varð
Cresson að falli var að hana virt-
ist skorta pólitíska næmni. Gott
dæmi um það var þegar hún fór
í jarðarför innflytjenda sem látist
hafði í óeirðum en ekki jarðarför
fransks iögreglumanns sem einn-
ig féll.
Sjálf kennir Cresson því um
hvernig fór að hún hafi ekíri feng-
ið það svigrúm sem hún þurfti til
að stjórna. Flokkurinn hafi ekki
stutt nægilega við bakið á henni
og hún hafi ekki fengið að reka
ráðherra sem hún vildi losna við.
Einnig hafi hin stranga fjármála-
stjórnJ’ierre Beregovoy, ráðherra
efnahagsmála, takmarkað mjög
athafnamöguleika ríkisstjórnar-
innar.
Vissulega væri það líka of mik-
il einföldun að kenna Edith Cres-
son alfarið um óvinsældir sósíal-
ista. Þær voru þegar til staðar,
þó ekki í sama mæli, er hún tók
"við embættinu. Meðal helstu
ástæðna óvinsældanna er líka hið
mikla atvinnuleysi, en um þijár
milljónir Frakkar eru nú án at-
vinnu, og svo þreyta í garð Mit-
terrand, sem verið hefur forseti
síðan 1981. Ekki má heldur
gleyma óteljandi hneykslismálum
tengdum fjárreiðum Sósíalista-
flokksins sem grafið hafa ræki-
lega undan trausti hans.
Töfralausnir ekki til
forsætisráðherra
Pierre Beregovoy,
bíða flókin úr-
lausnarefni.
Hann verður að
reyna að endur-
heimta eitthvað
af fyrri vinsæld-
um sósíalista
áður en kosið verður eftir rúmt
ár. Meginverkefni nýju stjórnar-
innar verður að sögn forsætisráð-
herrans að vinna gegn atvinnu-
leysi en möguleikarnir til þéss eru
mjög takmarkaðir. Beregovoy er
mjög stoltur yfir því að vera eini
franski fjármálaráðherrann sem
aldrei hefur fellt gengið og komið
á minni verðbólgu en í Þýska-
landi. Það er því ólíklegt að hann
leyfi nýjum fjármálaráðherra að
sýna af sér einhvers konar ævin-
týramennsku. Eitt af því sem
háir hvað mest nýfjárfestingum í
frönsku atvinnulífi er hið háa
vaxtastig en við því geta frönsk
stjórnvöld lítið gert. Vaxtastigið
ræðst af ákvörðunum þýska Bun-
desbankans í Frankfurt og skila-
boðin þaðan eru að vextir verði
ekki lækkaðir í bráð til að halda
þýskri verðbólgu í skefjum.
Það er því ekki nema von að
Beregovoy segist ekki hafa neinar
„töfralausnir". Hann nýtur al-
mennrar virðingar og enginn ef-
ast um hæfileika hans en margir
hafa efasemdir um hvort hann sé
rétti maðurinn til að hleypa því
„nýja lífi“ í stjórnina sem hana
bráðvantar og Edith Cresson tókst
ekki að skapa. Þegar eru farnar
að heyrast raddir. t.d. frá Jean-
Pierre Chevenement, fyrrum
varnarmálaráðherra, og Komm-
únistaflokknum, sem minnihluta-
stjórn sósíalista er háð stuðningi
frá, um að ríkið verði að eyða
meiru. „Það verður ekkert nýtt líf
ef handjárnin verða áfram á,“
sagði Chevenement.
Eina huggun sósíalista þessa
stundina er að hægriflokkarnir
eiga einnig við sín innri vandamál
að stríða. Þrátt fyrir að Bandalag-
ið fyrir Frakkland (UPF), sem er
bandalag flokks nýgaullista
(RPR) og miðjuflokksins UDF,
hafi náð mest fylgi allra flokka í
kosningunum í síðasta mánuði,
töpuðu hægriflokkarnir 7% fylgi
miðað við síðustu kosningar. Þeim
hefur heldur ekki tekist að setja
niður gamla ríginn milli Jacques
Chirac, fyrrum forsætisráðherra,
og Valery Giscard d’Estaing, fyrr-
um forseta, og því óljóst enn hvort
flokkunum tekst að sameinast um
einn frambjóðanda fyrir næstu
forsetakosningar.
Næstu þingkosningar á að
halda í síðasta lagi í júní á næsta
ári, Mitterrand hefur gefið í skyn
að fyrir þann tíma ætli hann að
leggja áherslu á tvö stór mál.
Annars vegar staðfestingu Ma-
astricht-sáttmálans um samein-
ingu Evrópu og hins vegar að
frönsku stjórnarskránni verði
breytt þannig að þingið fái meiri
völd og sjö ára kjörtímabil forset-
ans verði stytt. Ef hann lætur
verða af þessu gæti hann með því
að efna til þjóðaratkvæðagreiðslu
endurnýjað umboð sitt til að
stjórna landinu það sem eftir lifir
kjörtímabilsins og hugsanlega
einnig komið af stað ágreiningi í
röðum hægrimanna. Þá er talið
að líklegt að forsetinn muni einn-
ig gera breytingar á kosninga-
löggjöfinni þannig að tekin verði
upp á ný hlutfallskosning í stað
meirihlutakosningar í tveimur
umferðum. Það yrði til þess að
Þjóðarfylking Le Pens og flokkar
græningja myndu komast inn á
þing og mun erfiðara yrði fyrir
hina hefðbundnu mið- og hægri-
flokka að ná völdum.
Á alþjóðavettvangi hafa margir
áhyggjur af því að ljóst þykir að
jafnt ríkisstjórn sem forseti
I|,rakklands muni áfram sýna
veruleg veikleikamerki á næstu
mánuðum. Þetta er ekki síst alvar-
legt vegna þeirra mikilvægu
ákvarðana sem taka verður á
næstunni, t.d. varðandi stefnuna
gagnvart fyrrum Sovétríkjunum.
Og mun veik frönsk stjórn þora
að taka af skarið í GATT-málinu
og taka ákvarðanir sem kynnu
að verða mjög óvinsælar meðal
mikilvægra þrýstihópa innan-
lands?
Hins nýja
Frakklands,
BAKSVIÐ
eftir Steingrím Sigurgeirsson