Morgunblaðið - 30.04.1992, Blaðsíða 6

6 B
MORGUNBLAÐIÐ VIÐSKIPTI/ATVINNELÍF PIMMTUDAGUR 30. APRÍL 1992
Fjarskipti
Samkeppni í símaþjónustu
á eftir að aukast hratt
- segir Ólafur Tómasson póst- og símamálastjóri en hann
bendir á að tækninýjungar og aukið frjálsræði í símaþjónustu muni í vaxandi
mæli hafa áhrif á samkeppnisstöðu og rekstrarumhverfi Pósts og síma
BÚAST má við að starfsemi Pósts og síma eigi eftir að taka mikl-
um breytingum á næstu árum eftir því sem frjálsræði og sam-
keppni eykst á fjarskiptasviðinu. Sérstök nefnd sem samgönguráð-
herra skipaði til að gera stjórnsýsluúttekt á Pósti og síma hefur
látið í ljós það álit að breyta eigi stofnuninni í sjálfstætt hlutafélag
í eigu ríkisins. Þá eru settar fram hugmyndir um að aðskilja eigi
símaþáttinn frá póstþættinum. Hagnaður Pósts og síma á sl. ári
varð alls um 373 milljónir króna og heildartekjur alls tæpir 7,2
milljarðar. Markmið fjárlaga í rekstri stofnunarinnar náðust og
raunar urðu tekjur hærri og gjöld lægri en gert hafði verið ráð
fyrir. Auknar byrðar hafa hins vegar verið lagðar á Póst og síma
af hálfu ríkisins og er stofnunin krafin um 940 milljónir á þessu ári
í arðgreiðslur samanborið við 500 milljónir árið áður. Þetta hefur
m.a haft í för með sér að ekki hefur reynst unnt að framkvæma
þá stefnu að Iækka gjaldskrá vegna utanlandssímtala. Ólafur Tóm-
asson, póst- og símamálastjóri, situr hér fyrir svörum um einkavæð-
ingu stofnunarinnar, gjaldskrármál, nýjungar o.fl. Hann var fyrst
spurður um þessar auknu greiðslur til ríkisins.
„Allt fram til ársins 1988 greiddi
Póstur og sími ekki arð til ríks-
ins,“ segir Ólafur. „Það ár var
greiddur arður að fjárhæð 250
milljónir og síðan var hann hækk-
aður í 500 rnilljónir árið 1990.
Árið 1991 greiddum við 550 millj-
ónir í ríkissjóð. Fyrir árið 1992 er
áætlað skv. fjárlögum að stofnunin
greiði 940 milljónir þannig að þetta
hefur stöðugt aukist. Við höfum
ekki séð beinar forsendur fyrir
þessum greiðslum á sama hátt og
önnur fyrirtæki greiða arð eða
skatta. Það var sagt fyrir tveimur
árum að viðmiðunin væri 5% af
eigin fé stofnunarinnar og miðað
við það hefðum við greitt um 500
milljónir. Með 940 milljónum eru
greiðslur komnar út úr þessu sam-
hengi þannig að forsendur eru allt
aðrar. Hjá Reykjavíkurborg er
miðað við 2-3% arðgreiðslur hjá
fyrirtækjum borgarinnar. Ég vil
hins vegar taka fram að mér finnst
eðlilegt að ríkisfyrirtæki greiði arð
til ríkisins."
Einkavæðing á að styrkja
stofnunina
Nefnd sem samgönguráðherra
skipaði til að gera stjórnsýsluút-
tekt á Pósti og síma skilaði fyrir
skömmu vinnuskýrslu sinni til ráð-
herra. Nefndin er skipuð tveimur
fulltrúum Pósts og síma, þ. á m.
Póst- og símamálastjóra, og tveim-
ur fulltrúum ráðuneytisins ásamt
Lárusi Jónssyni, formanni. „Við
höfum skilað vinnuskýrslu til ráð-
herra fyrir hann til að byggja á
við áframhaldandi ákvarðanir,“
segir Ólafur. „Nefndin telur að
Póstur og sími sé eitt af þeim fyrir-
tækjum sem lendir skyndilega í
alþjóðlegri samkeppni og það þurfi
að skapa stofnuninni ákveðnari og
betri aðstöðu að taka ákvarðanir.
Það er ekki hægt að keppa við
erlend símafyrirtæki með því að
þurfa að bíða eftir ákvörðunum
Alþingis við afgreiðslu fjárlaga
sem gerist einu sinni á ári. Hins
vegar þarf að skilgreina nokkuð
betur hvað felst í einkavæðingu
Pósts og síma. Hér er ekki átt við
að brjóta stofnunina niður í smá-
parta og selja til Péturs og Páls
heldur yrði þetta gert til að styrkja
stofnunina vegna væntanlegrar
samkeppni sem kæmi erlendis frá.
Það verður síðari tíma ákvörðun
Alþingis hvort að selja eigi hlutafé
í væntanlegu ríkisfyrirtæki eða
ekki. Mín hugmynd er sú að Pósti
og síma verði breytt í hlutafélags-
form sem ríkið ætti alfarið í fyrst
áfanga.
Nefndin gerir sér ljóst að rann-
saka þarf vel þær skyldur sem
stofnunin og ríkið hefur gagnvart
starfsmönnum áður en lengra er
haldið. Hún vill að hagur þeirra
sé tryggður ef einhverjar breyting-
ar verða gerðar. Ríkisstarfsmenn
hafa sérstakan lífeyrissjóð og það
má ekki gleyma starfsöryggí
starfsmanna. Ég tel að ef af þess-
ari breytingu verður, verðí starfs-
mönnum betur borgið á eftir en
áður.“
Rætt um að skipta Pósti og
síma í tvær einingar
Nefndin hefur samkvæmt upp-
lýsingum Morgunblaðsins reifað
þá hugmynd að skipta Pósti og
síma upp, þ.e. í póstfyrirtæki ann-
arsvegar og símafyrirtæki hins
vegar. Ólafur Tómasson var spurð-
ur álits á þessari hugmynd.
„Við höfum nú þegar, án tillits
til einkavæðingar, skipulagt yfir-
stjórn Pósts og síma í þá veru að
póstþjónusta og símaþjónusta eiga
að vera fjárhagslega aðskildar.
Þessar þjónustugreinar eiga að
mestu eða öllu leyti að standa
undir sér sjálfar. Það er einhver
peningalegur flutningur þama á
milli en það er stefnt að því láta
þær standa alfarið undir sér sjálf-
ar. Við sjáum ýmsa kosti við það
að reka póstinn og símann undir
einni stjórn vegna sameiginlegs
bókhalds, starfsmannahalds o.fl.
Ef óskað verður eftir því í framtíð-
inni er hægt að aðskilja þessar
einingar. Sumstaðar eru þessar
greinar skildar alfarið í sundur en
í öðrum tilfellum eru þær reknar
af einu eignarhaldsfélagi."
Póstur og sími hefur hlotið veru-
lega gagnrýni fyrir að annast eftir-
lit með innflutningi fyrirtækja sem
flytja inn notendabúnað, t.d. sím-
tæki. Um margra ára skeið hefur
verið bent á að þannig sé stofnun-
inni sköpuð óeðlileg samkeppnisað-
staða í sölu á búnaði. En nú hillir
undir breytingar í þessum efnum.
í reglugerð sem gefin var út í maí
1991 var kveðið á um að aðskilja
ætti eftirlitsþátt Pósts og síma með
samkeppnisaðiltim í innflutningi
frá annari starfsemi. Eftirlitið hef-
ur nú að miklu leyti verið flutt frá
stofnuninni í nýja deild. Deildin er
að flytja úr húsakynnum Pósts og
síma þessa dagana og hefur
Guðmundur Ólafsson verið ráðinn
forstöðumaður Hún mun heyra
undir stjórn sem samanstendur af
tveimur fulltrúum Pósts og síma,
tveimur fulltrúum samgönguráðu-
neytisins og tveimur fulltrúum frá
samtökum iðnaðar og verslunar.
Innan skamms verður deildin
sennilega færð alfarið frá stofnun-
inni og verður sérstök deild í sam-
gönguráðuneytinu eða sérstök
stofnun. Þetta vekur hins vegar
upp þá spurningu hvort fyrirhugað
sé að Póstur og sími dragi sig út
úr innflutningi og sölu á notenda-
búnaði.
„Nei, við ætlum að græða á
honum eins og aðrir og erum ekk-
ert að draga okkur í hlé,“ segir
Ólafur. „Eðlilega minnkar þáttur
Pósts og síma í heildarsölu í land-
inu eftir því sem nýir aðilar koma
inn á markaðinn. Það er ekkert
athugavert við þessa starfsemi en
henni er ekkert blandað saman við
aðra starfsemi stofnunarinnar.
Hún verður að standa undir sér
sjálf sem árangurseining.“
Stefnt að því að gjaldskrá
endurspegli tilkostnað
Fyrirtæki greiða sömu símgjöld
og einstaklingar þannig að enginn
magnafsláttur er veittur stórum
viðskiptavinum Pósts og síma.
Ólafur var spurður hvort ekki væri
eðiilegt að stórnotendur greiddu
lægri gjöld fyrir t.d. umframskref.
„Það sýnist eðlilegt að gefinn
verði magnafsláttur af símanotkun
eins og í ýmsum öðrum viðskiptum.
Hins vegar hefur það ekki verið
sótt harkalega og pólitískur vilji
hefur ekki verið til þess að gefa
slíkan afslátt. Við erum með af-
slátt af póstburðargjöldum sem
byggist á magni. í heild er'stefnt
að því að gjaldskrá endurspegli
tilkostnað og vissulega kæmi til
greina að gefa afslátt af magni
síðar meir en gjaldskráin er flókið
mál og vandmeðfarið. Við höfum
getað lækkað gjöldin hér innan-
lands niður í helming af því sem
þau voru árið 1984 og búum við
einhveija lægstu gjaldskrá sem um
getur í heiminum. Gjöld fyrir
langlínusamtöl hafa lækkað niður
í 20% af því sem þau voru árið
1984, innanbæjarsamtöl hafa
nokkurn veginn staðið í stað og
fyrir dæmigerðan notanda er
kostnaðurinn aðeins helmingur af
því sem var árið 1984.
Hins vegar var ætlunin að lækka
gjaldskrá fyrir talsamband við út-
Iönd í framhaldi af lækkuninni inn-
anlands sem gekk fyrir í samráði
við stjórnmálamenn. Þegar að því
kom var stofnuninni gert að greiða
arð í ríkissjóð þannig að okkur
hefur ekki verið gert það kleift
ennþá að lækka gjöldin. Ég tel að
veruleg lækkun verði að verða á
gjaldskrá fyrir talsamband við út-
lönd og vona að ekki líði langur
tími þangað til af því verður.
Þetta er ekkert séríslenskt fyrir-
brigði. Frakkar hafa t.d. lækkað
utanlandssímtöl um 20-30%. Svíar
hafa verið að lækka utanlandssam-
töl og hækka verulega samtöl inn-
anlands. Við náðum hins vegar að
lækka samtöl innanlands og greiða
í ríkissjóð án þess að til hækkunar
kæmi á gjaldskrá.“
Ólafur segir að gjaldskráin sé
farin að nálgast mjög að endur-
spegla tilkostnað innanlandssím-
kerfisins. Hann viðurkennir hins
vegar að mikill hagnaður sé af
talsambandi við útlönd og enn-
fremur eigi það við um farsíma-
kerfið. „Eg tel að það verði að
lækka gjöld vegna talsambands við
útlönd og það mun fylgja í kjölfar
samkeppninnar. Það er gróðinn af
talsambandi við útlönd sem gengur
til þess að greiða arðinn í ríkis-
sjóð.“
Ljósleiðaralögn allan
hringinn
Póstur og sími fjárfesti fyrir um
1.200 milljónir á sl. ári sem felst
að mestu í áframhaldandi upp-
byggingu stafræna kerfins. Hins
vegar er hlutfall fjárfestingar af
veltu lægra hér á landi en hjá síma-
félögum í vestrænum ríkjum, skv.
yfirliti sem birtist í Financial Ti-
mes í október á sl. ári. Ólafur
Tómasson telur þó að íslendingar
standi vel miðað við aðrar þjóðir
hvað tækni og nýjungar snertir.
„Um 40% af símnotendum eru
þegar tengdir stafrænum síma-
stöðvum sem gefa nýjar þjónustu-
greinar og eiga eftir að gefa fleiri
innan skarnms," segir hann.
„Langlínunetið erum við að endur-
byggja með ljósleiðurum. Við mun-
um ljúka við ljósleiðaralögn hring-
inn í kringum landið þar með talið
til Isafjarðar í ár og þeir staðir sem
eru inn á þessum svæðum verða
tengdir á þessu og næsta ári. Við
opnuðum nýlega Ijósleiðarasam-
band við Egilsstaði og það er af
allt öðrum gæðaflokki en gamla
„radíókerfið“. Þegar hringurinn
hefur lokast mun skapast meira
öryggi og þá getum við rekið langl-
ínuna í hvora áttina sem er auk
þess sem gamla radíóleiðin verður
notuð til vara. Ljósleiðarinn hefur
gífurlega mikla flutningsgetu og
getur flutt boð (144 Mb/s_, innsk.
blm.) sem samsvarar tvö'þúsund
símarásum eða tveimur sjón-
varpsrásum á hveiju ljósleiðarapari
sem eru þijú talsins. Þá er hægt
að fjórfalda flutningsgetuna með
nýjum endastöðvabúnaði. Auk þess
erum við að að byggja varajarðstöð
fyrir utanlandssamböndin austur í
Höfn í Hornafirði en hún verður
tekin í notkun í haust. Einnig er
verið kanna möguleika á að tengj-
ast sæstreng sem verður lagður
frá Kanada til Danmerkur, Þýska-
lands og Bretlands. Tenging við
hann þýðir gífurlega aukningu á
flutningsgetu gagnvart öllum fjar-
skiptum. Við teljum að góð íjar-
skiptaþjónusta sé ein af forsendum
fyrir öllum viðskiptalegum og
menningarlegum framíörutn."
Ný þjónusta fyrir
Bandaríkjamenn
Póstur og sími hóf nýlega að
bjóða Bandaríkjamönnum sem
staddir eru hér á landi nýja síma-