Morgunblaðið - 05.06.1992, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 5. JÚNÍ 1992
23
UMHVERFISRÁÐSTEFNAN f RÍÓ
Leiða gróðurhúsaáhrif
til góðs eða glötunar?
SÁTTMÁLINN um verndun andrúmsloftsins, sem nú er rætt um
á umhverfisráðstefnunni í Ríó, hefur verið gagnrýndur fyrir að
vera máttlaus viljayfirlýsing. Að kröfu Bandaríkjanna var fallið
frá að setja bindandi þak á útblástur koltvísýrings, sem talinn
er helsti valdurinn að hinum svokölluðu gróðurhúsaáhrifum. Vís-
indamenn eru þó ekki sammála um hve mikið veðurfar muni hlýna
af manna völdum og þeir eru til sem segja að það kunni að verða
mjög lítið og þá jafnvel til góðs, því það auki matvælaframleiðslu.
Gróðurhúsakenningin byggir á
þeirri einföldu staðreynd að mann-
kynið dælir vaxandi magni af kol-
tvísýringi út i andrúmsloftið með
brennslu kola og olíu. Koltvísýring-
ur hleypir sólargeislum til jarðar,
en stöðvar hitageislun til baka út
í geiminn, svo með aukinni mengun
ætti lofthjúpur jarðar að hitna.
Tölvur með dómsdagsspár
Islendingum finnst kannski erf-
itt að sjá hvers vegna slíkt er talið
vandamál, en ekki guðs blessun,
en tiltölulega litlar hitabreytingar
geta valdið gífurlegri röskun á
gróðurfari og lífríki jarðar, sem
leiddu til hungursneyðar, flótta-
mannastraums og upplausnar.
Sjávarborð kann að hækka með
bráðnun jökla um tugi sentimetra
og jafnvel fáeina metra, og tíðni
ofviðra og fellibylja gæti aukist.
Tölvulíkön víða um heim hafa
spáð hitaaukningu um 1,5-5 gráð-
ur á Celsíus næstu hundrað árin.
Sérfræðinganefnd Sameinuðu
Þjóðanna um loftslagsbreytingar,
sem í áttu sæti 300 veðurfræðing-
ar, spáði árið 1990 að það yrði 1
gráðu á Celsíus hlýrra árið 2025
en í dag, en jafnvel svo lítil hita-
aukning gæti leitt til óæskilegrar
hækkunar á sjávarborði.
asti á jörðinni síðan mælingar hóf-
ust um 1880 og ýmsir hafa orðið
til þess að segja að það sé gróður-
húsaáhrifunum að þakka eða
kenna. Aðrir telja að þetta sé auð-
veldlega hægt að skýra á náttúru-
legan hátt, líkt og fyrri veðurfars-
sveiflur. Það var ekki mengun af
mannavöldum að þakka að íslensk-
ir landnámsmenn gátu ræktað
korn og ekki samdráttur í orkuf-
rekum iðnaði sem olli „litlu ísöld-
inni“ um 1500, sem eyddi byggð
norrænna manna á Grænlandi.
Hitaaukningin eftir 1980 var að-
eins um 1/6 úr gráðu á Celsíus
og virðist vera hætt í bili vegna
kælandi áhrifa ösku úr
Pinatubo-eldfjallinu á
Fiiippseyjum, sem dregur úr
sólarljósi til jarðar.
Tölvulíkönin eru ófullkomin, því
meira að segja öflugustu reikni-
heilar verða að vinna með mjög
einfaldaða mynd af hitabúskap
lofts og lagar. Þá hefur sumum
forsendum verið breytt í ljósi nýrra
athugana og í einu tilviki breytti
tölvulíkan hjá bresku veðurstof-
unni spá sinni um væntanleg gróð-
urhúsaáhrif úr 5 gráðum í 1,5
gráður eftir að tölvan var mötuð
á nýrri og nákvæmari upplýsing-
um.
Hlýjasti áratugur frá
upphafi mælinga
Síðastliðinn áratugur er sá hlýj-
Er mengunarskattur
besta lausnin?
Á fyrstu valdaárum George
Bush Bandaríkjaforseta reiknuðu
aðstoðarmenn hans út að aðgerðir
til að koma í veg fyrir gróðurhúsa-
áhrif kynnu að kosta allt frá 6.000
milljörðum ÍSK upp í 36-falda þá
upphæð. Þar sem vísindamenn
geta ekki spáð með neinni vissu
um væntanlegar veðurfarsbreyt-
ingar eða afleiðingar þeirra vaknar
sú spurning hvort verið væri að
kasta stjamfræðilegum upphæð-
um á glæ með slíkum aðgerðum.
Tölur ráðgjafa Bush þykja nú
mjög ýktar, því þar var reiknaður
kostnaður við mengunarvarnir og
þróun nýrra orkugjafa, en betri
orkunýting og sparnaður af orku-
kaupum ekki dreginn frá. Margir
hagfræðingar telja að hægt væri
að draga töluvert úr útblæstri kol-
tvísýrings í iðnríkjunum með betri
orkunýtingu og hagræðingu. Svo-
kallaður falinn kostnaður vegna
mengunar og jafnvel herkostnaðar
við að verja oh'ulindir í Persaflóa
kemur ekki fram í verðinu.
Hugmyndir um svokallaðan
mengunarskatt á olíu og kol hafa
notið vaxandi fylgis og hafa leiðar-
ar í blöðum eins og The New York
Times og The Economist bent á
hann sem hagkvæmustu leiðina til
að bæta nýtingu orkugjafa og
draga úr hugsanlegum gróður-
húsaáhrifum í leiðinni. Slíkur
skattur hefur verið settur á í Hol-
landi og Norðurlöndunum utan ís-
lands og Evrópubandalagið hefur
uppi svipaðar hugmyndir. Tals-
menn skattsins segja hann hag-
kvæmari lausn én lögbundin þök
á koltvísýringsútblæstri, sem yrði
framfylgt með tilheyrandi skrif-
ræðisbákni.
ÞANNIG EYKUR MANNKYNIÐ
GROÐURHUSAÁHRIFIN
GROÐURHUSAAHRIF
NÁTTÚRUNNAR
Koltvísýringur og
aðrar lofttegundir
halda lífvæn-
legum hita á
jörðinni eins og
gler í gróðurhúsi
Stuttbylgju-
geislun frá
sólinni er
endurkastað
sem lang-
bylgjugeislun
frá jörðinni
Sum geislun
endurkastast
til jarðar
Loftmólikúl drekka í sig
langbylgjugeislunina
Koltvísýringur í and-
rúmsloftinu eykst
með brennslu á
kolum, olíu og gasi
Klórsambönd í úða-
brúsum og ísskápum
geta leitt til hitaaukningar
jafnt og ósoneyðingar
Búpeningur og hrís-
grjónarækt eykur
magn metans í
lofthjúpnum
Til að stöðva aukningu koltvísýrings
í andrúmsloftinu þyrfti að minnka
útblástur um 60%
REUTER
ÁHRIF MANNSINS
magn koltvísýrings
stöðvar í auknum mæli útgeislun
frá jörð, og hitinn hækkar
^0RGUN4^
ISLANDSMEISTARAMOT
LAUGARDAGINN 6. JÚNÍ1992
KL. 14,00
SÆTAFERÐIR FRA B.S.I. KL 12.30
MIÐAVERÐ KR. 800,00
FRÍTT FYRIR 12 ÁRA OG YNGRI
í FYLGD MEÐ FULLORÐNUM
AUKAHLUTIR • VARAHIUTIR • SERPANTANIR
ÞAR SEM ALLT FÆST í jEPPANN