Morgunblaðið - 05.06.1992, Blaðsíða 25

24
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 5. JÚNÍ 1992
T

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Hvemig á að bregð-
ast við?
>
Ifréttatilkynningu, sem Þjóð-
hagsstofnun sendi frá sér í
fyrradag þar sem lagt er mat á
hugsanleg efnahagsleg áhrif
40% niðurskurðar á þorskveið-
um segir, að landsframleiðsla
gæti minnkað um 4-5% af þess-
um sökum. Það er auðvitað mik-
ið áfall. Á árinu 1967 minnkaði
þjóðarframleiðsla um 2% frá
árinu áður og næsta ár á eftir
minnkaði hún um 6% til viðbótar
eða samtals um 8 prósentustig
á tveimur árum. Á árunum 1967
og 1968 minnkaði gjaldeyris-
verðmæti sjávarafurðafram-
leiðslu um hvorki meira né
minna en 45%. Þótt erfitt kunni
að vera að bera saman þessi tvö
tímabil sýna þessar tölur þó, að
við íslendingar höfum áður orð-
ið fyrir áþekku og jafnvel stærra
efnahagslegu áfalli en við stönd-
um nú frammi fyrir. Þess skal
þó getið, að mikið góðæri ríkti
í nokkur ár fram til 1967 en
áfallið nú kemur í kjölfar fjög-
urra erfiðra ára. Á móti kemur
hitt, að á þeim aldarfjórðungi,
sem liðinn er frá kreppunni
1967-1969, hefur þjóðin aukið
við eignir sínar, þannig að á
meiru er að byggja nú en þá.
Fyrstu viðbrögð talsmanna
útgerðar og vinnuveitenda hafa
verið þau m.a., að'til þess geti
komið að lækka þurfi laun.
Spytja má, hvort þama sé ekki
byijað á öfugum enda. Ef niður-
staðan verður sú, að sjávarút-
vegurinn og þar með þjóðin í
heild standi frammi fyrir mikilli
skerðingu á þorskveiðum er eðli-
legt, að fyrstu viðbrögð verði
þau að spyija, hvað útgerð og
fiskvinnsla geti gert til þess að
laga rekstur sinn að minni
þorskafla. Þar kémur margt til
greina: fækkun skipa, sem
stunda veiðar, fækkun fisk-
vinnslustöðva í rekstri, markviss
og aukin sókn í aðra fiskstofna
m.a. fiskstofna, sem við höfum
lítið eða ekkert sinnt fr.am til
þessa. Það er nauðsynlegt, að
talsmenn útgerðar og vinnuveit-
enda svari fyrst þessum spurn-
ingum áður 'en þeir hefja um-
ræður um að lækka laun. Það
er hins vegar sama hvað á geng-
ur í sjávarútvegi, það reynist
undarlega erfitt að fá talsmenn
þeirrar atvinnugreinar til þess
að horfa fyrst í eigin barm áður
en þeir heQa.umræður um það,
hvernig hægt sé að dreifa áfall-
inu á þjóðfélagsþegnana al-
mennt. Auðvitað kemur 40%
skerðing {xirskveiða niður á
þjóðinni allri en það skiptir máli,
hvernig þeim byrðum er dreift
og það liggur ekki endilega beint
við að þeir fyrstu, sem eigi að
taka þær á sig, séu launþegar,
sem svo hart hefur verið gengið
að síðustu árin, sem raun ber
vitni.
Kreppan 1967-1969 var þjóð-
inni mjög erfíð en það tók ótrú-
lega skamman tíma að komast
út úr henni. Úr því að við gátum
ráðið við þann vanda, sem þá
steðjaði að, getum við einnig
tekizt á við erfiðleikana nú. Það
er bæði sanngjarnt og eðlilegt,
að þeir, sem hafa mest bolmagn
til þess að taka á sig áföll af
þessu tagi, axli þyngstu byrð-
amar. Það er líka eðlilegt og
sanngjarnt, að þeim sem minnst
mega sín verði hlíft við afleið-
ingum slíkra áfalla eftir því, sem
mögulegt er. Þessi grundvallar-
hugsun mótaði þær aðgerðir,
sem gripið var til vegna krepp-
unnar fyrir aldarfjórðungi. Það
sama á ekkert síður við nú og
raunar enn frekar vegna þess,
að lægstlaunaða fólkið hefur
orðið að þrengja mjög að sér
síðustu fjögur árin.
Verði niðurstaða sjávarút-
vegsráðherra svo mikil skerðing
á þorskveiðum, sem um hefur
verið rætt, er augljóst, að ríkis-
stjórnin sjálf þarf að grípa til
margvíslegra aðgerða í opinber-
um fjármálum. Núverandi ríkis-
stjórn er reynslunni ríkari eftir
margvíslegar sviptingar sl.
haust og upp úr áramótum
vegna niðurskurðar í trygginga-
kerfinu, heilbrigðiskerfinu og
menntakerfínu. Þann lærdóm
má draga af þeim erfiðleikum,
sem ríkisstjórnin hefur lent í
vegna þess niðurskurðar, að það
skiptir ekki bara máli hvað er
gert, heldur hvernig það er gert
og hvernig það er kyimt fyrir
öllum almenningi. Ríkisstjórnin
hefur á margan hátt geit rétta
hluti en staðið ranglega að fram-
kvæmd þeirra. Á öðrum sviðum,
hefur verið gengið alltof langt.
Við verðum að takast á við
þessi áföll annars vegar með
aukinni hagræðingu í sjávarút-
vegi og í opinberum rekstri,
jafnt ríkis sem sveitarfélaga og
hins vegar með því að leita að
nýjum vaxtarbroddum í atvinnu-
lífínu. Þá er að finna í vannýtt-
um fisktegundum, í aukinni
vinnslu sjávarafurða hér heima
fyrir, í ferðamannaþjónuStu og
margvíslegum iðnaði. Við meg-
um ekki láta svartsýni ná tökum
á okkur heldur takast á við þann
vanda sem við blasir af kjarki,
útsjónarsemi og bjartsýni um
að betri tíð sé í vændum.
TILLAGA UM 40% SKERÐINGU A ÞORSKAFLA
iðum 1976-1991 og skipastóllinn
500
þús. tonn
89 ‘90 '91
Meðalstærð skipa
(í brúttólestum)
1976
Ovissa tefur hlutafjárútboð
sj ávarútvegsfyrirtækj a
HLUTAFJÁRÚTBOÐI hjá Þormóði Ramma hf. sem átti að hefjast nú í
júní er frestað þangað til þeirri óvissu, sem ríkt hefur í tengslum við
skerðingu þorskaflans, hefur verið eytt. Á þessu ári er gert ráð fyrir
aukningu á hlutafé hjá a.m.k. fjórum stórum sjávarútvegsfyrirtækjum.
Auk Þormóðs Ramma hf. eru það útgerðarfélagið Sjóli hf., Grandi hf.
og Útgerðarfélag Akureyringa hf.
Hlutafjárútboð Útgerðarfélagsins
Sjóla hf. sem greint var frá í Morgun-
blaðinu í gær og átti að hefjast þann
9. júní nk. mun aðeins frestast.
„Skertur þorskkvóti hefur ekki jafn
mikil áhrif á Útgerðarfélagið Sjóla
hf. og mörg önnur sjávarútvegsfyrir-
tæki ef litið er á hlutfallslega skipt-
ingu veiðikvóta fyrirtækjanna. Út-
gerðarfélagið Sjóli hefur bætt afla-
heimildir sínar með utankvótaveiðum
t.d. á úthafskarfa. Sala hlutabréfanna
hefst samt sem áður ekki fyrr en það
skýrist betur hvaða ákvarðnir stjórn-
völd taka og hvaða áhrif þær hafa á
starfsemi Útgerðarfélagsins Sjóla hf.
og önnur sjávarútvegsfyrirtæki hér á
landi,“ segir Edda Helgason fram-
kvæmdastjóri hjá Handsal hf. sem sér
um hlutaijárútboð Útgerðafélagsins
Sjóla hf.
Ef þorskkvóti Þormóðs Ramma
verður skertur verulega mun það hafa
mikil áhrif á rekstur fyrirtækisins. „Á
meðan óvissuástand ríkir um kvótaút-
hlutun Þormóðs Ramma mun ekki
verða farið af stað með hlutafjárútboð
hjá fyrirtækinu. Ég geri ekki ráð fyr-
ir að mikil viðskipti verði með hluta-
bréf sjávarútvegsfyrirtækja við
Ríkisstjórn:
Ekki rætt um aukaframlag
til djúpslóðarrannsókna
Fjáraiálaráðherra segir að ekkert samráð hafi verið milli ráðherra
ríkisstjórnarinnar um hvort Hafrannsóknastofnun fái framlag úr ríkis-
sjóði til að hefja rannsóknir á djúpslóð á þessu ári.
„Það er hugsanlegt að stofnunin
sjálf geti breytt verkefnalista sínum
og farið í þessar rannsóknir í ár en
frestað öðrum fyrirhuguðum rann-
sóknum á móti til næsta árs. Eins er
hugsanlegt að veiðileyfishafar sjái sér
fært að fjármagna þessar rannsókn-
ir,“ sagði Friðrik Sophusson við Morg-
unblaðið.
Hafrannsóknastofnun gerir ráð fyr-
ir að sérstakar rannsóknir á djúpslóð,
til að kanna möguleika á veiði á
ónýttum fískitegundum sem þar
halda sig, kosti um 30 milljónir
króna og var fyrirhugað að hefja
þær á næsta ári. í ljósi tillagna um
verulegan samdrátt þorskveiða á
næsta ári hefur sjávarútvegsráð-
herra lagt áherslu á að undirbún-
ingi þessara rannsókna verði flýtt
svo mögulegt verði að hefja þær í
haust fáist til þess fjármagn.
óbreytt ástand og því hlýtur verð
þeirra bréfa sem koma á markað að
vera lægri en hingað til,“ segir Svan-
björn Thoroddsen deildarstjóri hjá
Verðbréfamarkaði íslandsbanka.
Útgerðarfélag Akureyringa hf.
fékk heimild upp á 50 milljón króna
hlutafjáraukingu. Að sögn Vilhelms
Þorsteinssonar framkvæmdastjóra
skapar það ástand sem nú ríkir meiri
óvissu í kring um hlutafjárútboðið en
ekki hefur verið tekin ákvörðun um
hvenær það muni hefjast.
Davíð Bjömsson hjá Landsbréfum
segir ómögulegt að spá um hversu
mikil lækkun yrði á hlutabréfamark-
aði með skerðingu þorskkvóta. „Minni
þorskafli hefur ekki einungis áhrif á
gengi bréfa í sjávarútvegsfyrirtækjum
heldur gæti það einnig haft áhrif á
hlutabréf í ölíum öðrum fyrirtækjum.
T.d. er hugsanlegt að flutningar
minnki svo og verslun með olíu. Ef
fyrírtæki í sjávarútvegi verða gjald-
þrota gæti það einnig haft áhrif á
gengi hlutabréf banka o.s.frv. Menn
voru famir að vona að einhver upp-
sveifla yrði nú á hlutabréfamarkaði
en mikil skerðing á þorrskkvótanum
getur komið í veg fyrir að svo verði,“
segir Davíð.
Á aðalfundi Granda hf þann 30
apríl síðastliðinn var stjórn fyrirtækis-
ins veitt heimild til að auka hlutafé
félagsins um allt að 120 milljónir
króna. Ákvarðanir um sölugengi nýrra
hlutabréfa og tímasetningu útboðsins
hafa hins vegar ekki verið teknar eft-
ir aðalfundinn, og Jón Rúnar Kris-
tjónsson fjármálastjóri Granda sagðist
í smtali við Morgunblaðið búast við
að engar ákvarðanir þar að lútandi
yrðu teknar meðan þessi mál væru
að skýrast.
Stærrí hryffningarstofn á meiri
möguleika við slæm sldlyrði
- er álit fiskifræðinga Hafrannsóknastofnunar
NÝLIÐUN þorskstofnsins stendur ekki í beinu sambandi við stærð hrygn-
ingarstofns þorsks, heldur skipta umhverfisskilyrði mjög miklu máli um
það hversu vel tekst til með nýliðun. Stór hrygningarstofn hefur þó
meiri möguleika í slæmum umhverfisaðstæðum en lítill. Þetta er mat
fiskifræðinga á Hafrannsóknastofnun, en í Morgunblaðinu í gær kom
fram að lítið samhengi er á milli nýliðunar og stærðar hrygningarstofns
þorsksins og stundum verður nýliðunin mest þegar stofninn er einna
minnstur.
„Nýliðun er áreiðanlega meira háð
almennu umhverfi en stærð hrygning-
arstofnsins," sagði Gunnar Stefáns-
son, fiskifræðingur hjá Hafrannsókn-
astofnun, í samtali við Morgunblaðið.
„Þrátt fyrir það eru miklu fleiri léleg-
ir árgangar, sem hafa komið úr litlum
hrygningarstofni en stórum. Góðir
árgangar virðast geta komið úr nán-
ast hvaða hrygningarstofni sem er og
það er þá háð umhverfisaðstæðum."
Gunnar sagði að þetta þýddi tvennt:
Annars vegar gætu menn verið heppn-
ir og kippir komið í nýliðunina við góð
skilyrði. Hins vegar væru einnig tals-
verðar líkur á að fá áfram lélega ár-
ganga, væri hrygningarstofninn ekki
látinn vaxa, sérstaklega ef hann væri
látinn minnka frekar. Undanfarin ár
hefði hrygningarstofninn verið lítill
og menn óttuðust að það hefði slæm
áhrif á nýliðunina, enda bentu rann-
sóknir til þess.
„Við höfum dæmi frá Vestur-Græn-
landi, þar sem fór saman mikil veiði
og mikill kuldi og nýliðun brást alger-
lega. Veiðin hélt áfram og hrygningar-
stofninn var enn minnkaður. Síðan
komu þrjátíu ár, þegar var hlýtt og
kalt á víxl og það kom aldrei góður
árgangur," sagði Gunnar.
Hann sagði að hin almenna líffræði-
kenning um viðgang þorskstofnsins
væri sú að stærri hrygningarstofn
ætti betra með að aðlaga sig umhverf-
isaðstæðum. „Hrygningin nær þá yfír
stærra svæði og spannar lengri tíma.
Þá eru meiri líkur á að einhver hluti
stofnsins passi við umhverfið. Ef
hrygningarstofninn er lítill og hrygnir
á skömmum tíma er hann veikari fyr-
ir ef ástandið er slæmt. Ef umhverfis-
ástand er gott, eru menn hins vegar
í fínum málum," sagði Gunnar.
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 5. JÚNÍ 1992
25
Tyrkneska forræðismálið:
Sophiu dæmdur áfram-
haldandi umgengnisréttur
Undirréttur í Istanbúl dæmdi Sophiu Hansen áframhaldandi
umgengnisrétt yfir dætrum sínum í Tyrklandi í gærmorgun. Sop-
hia fær að hitta systumar fyrsta og þriðja laugardaginn í hverj-
um mánuði fram í september þegar málið verður endanlega af-
greitt úr undirrétti. Þaðan fer málið fyrir hæstarétt í Ankara.
Hasip Kaplan, tyrkneskur lögfræðingur Sophiu, segir að ef við-
hlítandi úrskurður fáist ekki þar verði málið látið fara fyrir
mannréttindadómstólinn í Strassbourg. Sophia segist ánægð með
niðurstöður dómsins en samkvæmt honum mun hún 'hitta dætur
sínar næstkomandi laugardag.
Sophia kom til réttarhaldanna
í fylgd lögfræðinga sinna, tveggja
systkina og eiginkonu bróður síns.
Hún segir að dómarinn í réttinum
hafi verið óvenju jákvæður. „Hann
þaggaði t.a.m. alveg niður í bróð-
ur pabba stelpanna þegar hann
ætlaði að fara að tala um hvemig
manneskja ég væri og hversu
bróðir hans hefði átt erfítt á ís-
landi og sagði að hann hefði ekki
áhuga á að vita það. Hann hefði
aftur á móti áhuga á að vita
hvernig börnunum liði og hver
væri vilji þeirra,“ sagði Sophia í
samtali við Morgunblaðið en faðir
telpnanna leiddi fram tvö önnur
vitni, kennara og barn en lögum
samkvæmt mátti það ekki bera
vitni í réttinum.
Tyrkneskur blaðamaður kom
til réttarhaldanna að beiðni lög-
fræðings Sophiu en hann fékk
aðeins að taka myndir í réttinum
og var síðan vísað frá. Hann átti
hins vegar fund með Sophiu og
lögfræðing hennar eftir að úr-
skurður dómarans lá fyrir og þau
settu hann inn í málið. Sophia
segir að frásögnin munu birtast
fjótlega í dagblaði sem hann ynni
fyrir. Von er á blaðamanninum
og lögfræðing Sophiu hingað til
lands í júlí og munu þeir kynna
sér allar aðstæður Sophiu og stað-
hætti hér á landi.
Sophia segir að tyrkneskur lög-
fræðingur hennar hafi staðið sig
mjög vel í réttinum og hann hefði
sagt að ef hann hefði fengið mál-
ið 10 mánuðum fyrr hefði hann
búið svo um hnútana að hægt
hefði verið að afgreiða málið end-
anlega frá undirrétti nú. Áður
voru tveir tyrkneskir lögfræðing-
ar, hjón, með mál Sophiu en hún
segir að þeir hafi ekki undirbúið
það nægilega vel og neitað að
afhenda dómaranum í málinu öll
gögn, sennilega að ótta við föður
dætra sinna.
Faðir telpnanna hafði farið
fram á að fara með systumar út
á land í sumarfrí en því var hafn-
að í réttinum. Honum var gert
skilt að afhenta Sophiu telpurnar
á tilskyldum tíma tvo laugardaga
í mánuði og angra hana ekki þess
á milli en ef hann brýtur gegn
því má láta handtaka hann.
Til stendur að gefa út 17 laga
geisladisk til styrktar baráttu
Sophiu Hansen og var eitt lag-
anna frumflutt í útvarpsþætti Sig-
urðar Péturs Harðarssonar, Land-
ið og miðin, í gærkvöldi. Söfnun-
arreikningur Sophiu Hansen er
nr. 16005 í Grensásútibúi Lands-
bankans.
Sophia með dætram sínum, Rúnu og Dagbjörtu, í Tyrklandi.
Dagbjört verður 11 ára 15. júní en Rúna 10 ára 3. október.
Morgunblaðið/Bjöm Blöndal
„Diamond Lil“ kemur inn til lendingar á þrem hreyflum á Keflavíkur-
flugvelli á miðvikudagskvöldið. Siökkviliðið á Keflavíkurflugvelli var
I viðbragðsstöðu en lendingin gekk að óskum.
50 ára sprengjuflugvél á Keflavíkurvelli:
Flaug á þrem hreyfl-
um frá Grænlandi
Keflavík.
„FERÐIN til íslands gekk vel að því undanskildu að við urðum fyrir
vélarbilun og urðum að drepa á einum af fjórum hreyflum vélarinnar
yfir Grænlandi. Við flugum í um 11 þúsund feta hæð en ég hefði ekki
vi(jað missa annan hreyfil því aðstæður voru ekki sem bestar, kalt og
nokkur ísing,“ sagði David Hughes, ofursti og flugstjóri „Diamond Lil“,
liðlega 50 ára gamallar sprengjuflugvélar af gerðinni B-24 Liberator sem
millilenti á Keflavíkurflugvelli á miðvikudagskvöldið á leið sinni til Bret-
lands. Við skoðun á hreyflinum kom í ljós alvarleg vélarbilun og verður
að fá nýjan hreyfil frá Bandaríkjunum.
Að sögn Friðþórs Eydals, upplýs-
ingafulltrúa varnarliðsins, var vélin á
leið til Bretlands frá Bandaríkjunum
til þátttöku í sex vikna sýningarferða-
lagi sem væri einn af liðum í hátíðar-
höldum í tilefni af 50 ára afmæli
bandaríska flughersins í Bretlandi.
Vélin er í eigu Confederate Air Force
sem á og rekur nokkurn fjölda gam-
alla herflugvéla af ýmsum gerðum
fyrir flugsýningaratriði í Bandaríkjun-
um og var hún að koma frá Fort
Worth í Texas. Hún hafði viðkomu í
Minneapolis og Iqaluit í Kanada á leið-
inni til Islands. Héðan er svo ætlunin
að fljúga vélinni til Kinloss í Skot-
landi þegar búið verður að skipta um
hreyfíl. „Diamond Lil“ er af gerðinni
B-24A/LB-30 og var hún smíðuð í
verksmiðju Consolidated Aircraft Co.
í San Diego í Kalifomíu fyrir breska
flugherinn. Við prófun varð vélin fyr-
ir óhappi í lendingu og var send til
verksmiðjunnar aftur til viðgerðar.
Hún fór því aldrei til Bretlands en var
breytt í flutningavéi og var mest not-
uð sem slík í stríðinu.
Útboð á nýjum ríkisverðbréfum hefst í næstu viku:
Vextir gætu hækkað meðan rík-
ið fetar sig inn á þessa nýju braut
segir Friðrik Sophusson fjármálaráðherra
Fjármálaráðherra segir að útboð ríkissjóðs á verðbréfum, sem
hefst í næstu viku, geti leitt til þess að vextir hækki meðan ríkið sé
að feta sig inn á þessa nýju braut. Seðlabankinn hefur ákveðið að
þessi nýju ríkisverðbréf fullnægi lausafjárkvöð innlánsstofnana á sama
hátt og spariskírteini ríkissjóðs og jafnframt hefur verið ákveðið að
lækka viðurlög við yfirdrætti vegna lausafjárkvaðar úr 20% í 12,5%.
Jafnframt hefur verið tekin ákvörðun um að lækka vexti á ríkisvíxl-
um um 0,25% í 9,25% með hliðsjón af lítilli verðbólgu og almennt
lækkandi vöxtum.
Ákveðin hefur verið útgáfa nýrra
ríkisverðbréfa, sem seld verða í út-
boði og munu vextir ákvarðast af
tilboðum í bréfin. Verða þau útgefín
í stöðluðum flokkum sem hægt er
að skrá á verðbréfaþingi og þannig
seljanleg á eftirmarkaði. Fjármála-
ráðherra skuldbindur sig til að taka
tilboðum í bréf fyrir 300 milljónir
króna en áskilur sér rétt til að taka
tilboðum í allt að 500 milljónir króna
bjóðist vextir sem ráðherra sættir
sig við. Verða bréfin seld í 2 millj-
óna, 10 milljóna og 50 milljóna verð-
gildum og er gildistími 6 mánuðir
en stefnt er að því að bjóða síðar
flokka sem verði til árs eða lengur.
Fyrsta útboðið verður verður 12.
þessa mánaðar og það næsta 29.
þessa mánaðar en bréfin verða í
framtíðinni boðin út mánaðarlega og
stærð útboðanna fer eftir fjárþörf
ríkisins. Þess á milli mun Seðlabanki
kaupa og selja bréfin á markaði og
á fréttamannafundi þar sem þessi
nýju ríkisverðbréf voru kynnt, sagði
Sigurgeir Jónsson forstjóri lánasýslu
ríkisins að með þessu móti fengi
Seðlabankinn alveg nýtt stjórnkerfi
til að leiða vaxtaþróun.
Á fréttamannafundinum sagði
Friðrik Sophusson aðspurður, að erf-
itt væri að segja fyrir um áhrif þessa
útboðs á vexti almennt, en því væri
ekki að leyna, að á meðan ríkissjóð-
ur væri að feta sig inn á þessa nýju
braut, gætu vextirnir orðið heldur
hærri í byrjun en þeir ættu að verða
þegar frá liði. En Friðrik sagði að
markaðurinn gæti í raun einn svarað
þessari spurningu og Bjarni Bragi
Jónsson aðstoðarseðlabankastjóri
sagði að ekki hefði verið reynt að
setja upp áætlanir um vaxtaþróun í
kjölfar þessara útboða þar sem til-
gangur þeirra væri einmitt að kanna
viðbrögð markaðarins og forðast að
leiða hann með því að mynda sér
skoðun og segja hver hún sé. Jóhann-
es Nordal seðlabankastjóri sagði þá
skoðun ríkjandi, að nokkuð gott jafn-
vægi væri á innlendum fjármagns-
markaði þessa stundina, og þess
vegna væri ekki ástæða til að ætla
að markaðsvextir þessara bréfa
muni koma á óvart.
Að sögn fjármálaráðherra er með
þessu útboði verið að taka fyrsta
skrefið i þá átt að taka fyrir yfir-
drátt ríkissjóðs í Seðlabanka, sem
sætti hefur gagnrýni á undanfömum
árum. Fjármálaráðherra sagði, að
samkvæmt frumvörpum sem liggi
fyrir, sé gert ráð fyrir að heimild
ríkissjóðs til yfirdráttar í Seðlabanka
hverfi árið 1995 á sama hátt og
gert hefur verið hjá öðrum þjóðum.
Jóhannes Nordal sagði að verið væri
að beina lánsfjáröflun ríkisins meir
inn á innlendan markað en áður.
„Þetta er í raun skref í þróun; við
erum ekki að gera neinar grundvall-
arbreytingar því hér eru fijálsir vext-
ir og þeir ráðast af framboði og eftir-
spurn en svona markaður gefur skýr-
ari vísbendingu og hjálpar stjórn-
völdum þar af leiðandi til að bregð-
ast fyrr við vandamálum," sagði Jó-
hannes.
Friðrik Sophusson sagði að með
þessum breytingum reyndi mjög á
fjármálaráðuneytið vegna þess að
verið væri að kippa í burtu möguleik-
um sem það hefði haft til að stjóma
vöxtum á ríkisverðbréfum. „Það er
nánast búið að taka af okkur tékk-
heftið og við verðum að fara út á
lánsfjánnarkaðinn eins og áðrir. Og
besta ráðið til að koma í veg fyrir
vandræði er að haga greiðsluáætlun-
um ríkisins í samræmi við tekjur
þess, svo ekki myndist þar bil sem
þarf að brúa. Það er sá agi sem við
þurfum á að halda en höfum ekki
haft,“ sagði Friðrik.
Á blaðamannafundinum lögðu
fjármálaráðherra og seðlabanka-
stjóri mikla áherslu á mikilvægi
frjálsrar vaxtamyndunar hér á landi
og þess að styrkja innlendan fjár-
magnsmarkað íneð þessum hætti, í
ljósi þess að íslendingar væm að
komast í beint samband við erlendan
fjármálamarkað og verið væri að
aflétta hömlum á fjármagnsflutning-
um. „Þetta er liður í þeirri stefnu
stjórnvalda að innleiða hér vestrænar
leikaðferðir í efnahagsmálum vegna
þess að við höfum séð að þær þjóðir
sem nota slíkar leikaðferðir eru þjóð-
irnar í kringum okkur sem við eigum
mest samskipti við, og þær þjóðir
sem bestum lífskjörum hafa náð,“
sagði Friðrik Sophusspn.
Konunglegi breski flugherinn festi
kaup á nokkmm fjölda Liberator-véla
sem hann notaði til kafbátavama.
Vélamar gátu flogið í allt að 15
klukkustundir og náðu bestum árangri
flugvéla í baráttunni við kafbátana. Á
Reykjavikurflugvelli var 120. sveit
breska flughersins með nokkra Liber-
ator-vélar sem stunduðu kafbátahem-
að og náði sveitin bestum árangri flug-
véla í baráttunni við kafbátana og
sökkti hún fleiri kafbátum en nokkur
önnur flugsveit bandamanna í styij-
öldinni á árunum 1942-43. -BB
Útlánsreglur LÍN:
Nám í undir-
búningsdeild-
um lánshæft
Eykur fjárþörf
Lánasjóðsins um
130 milljónir kr.
ÓLAFUR G. Einarsson mennta-
málaráðherra hefur beint þeim til-
mælum til stjórnar Lánasjóðs ís-
lenskra námsmanna að hún fresti- -
framkvæmd ákvæða í nýjum út-
hlutunarreglum sjóðsins sem gera
ráð fyrir að undirbúningsnám í
frumgreinadeildum við Tækniskóla
íslands, Samvinnuháskólanum og
nokkrum framhaldsskólum verði
ekki lengur lánshæft. Er gerð til-
laga um að að námsmenn í þessum
greinum fái áfram lán á næsta út-
hlutunarári eða þar til nýjar út-
hlutunarreglur verða settar fyrir
haustið 1993.
Alls er áætlað að um 300 nemend-
ur stundi nám í þessum greinum og
er talið að fjárþörf sjóðsins muni auk-
ast um 130 milljónir króna verði farið
að tilmælum ráðherra.
Lárus Jónsson, framkvæmdastjóri
LÍN, sagði að gerð hefði verið úttekt
á lánshæfni náms í sérskólum og hvort
um væri að ræða nám til undirbún-
ings undir stúdentspróf eða hliðstætt
því en meginreglan væri sú að slíkt
nám væri ekki lánshæft. Tilgangur
breytinga sem gerðar voru í nýju út-
hlutunarreglunum hefði verið að sam-
ræma stöðu námsmanna í þessum
greinum gagnvart Lánasjóðnum. Lár-
us sagði, að þar sem dráttur hefði
orðið á afgreiðslu nýrra laga um Lána-
sjóðinn, afgreiðslu úthlutunarreglna
og að innritunarfrestur i viðkomandi
skóla væri að renna út, hefði verið
talið rétt að fresta því um eitt ár að
afnema lánsrétt nemenda í viðkom-
andi undirbúningsgreinum.
Lárus sagði að stjórn Lánasjóðsins
kæmi saman næstkomandi miðviku-
dag þar sem fjallað verður um til-
mæli ráðherra og kvaðst hann reikna
með að þau yrðu samþykkt á fundin-
um.