Morgunblaðið - 27.06.1992, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. JÚNÍ 1992
Er EES að verða úrelt vegna
þess hve EB seiðir dýrkendur sína?
eftir Aðalstein
Sigurðsson
Á undanfömum vikum og mán-
uðum hafa formælendur EES
samninganna rómað þá í ræðu og
riti svo mér og fleirum hefir ofboð-
ið fagurgalinn og rakalitlar eða
jafnvel rakalausar fullyrðingar um
þá sælu, sem við íslendingar mynd-
um verða aðnjótandi, ef af þeim
samningum yrði. Lítið hefir hins
vegar farið fyrir málefnalegum
umræðum af þeirra hendi um þá
ókosti, sem samningunum myndu
fylgja, svo lesendur geti gert sér
grein fyrir því, um hvað er í raun
og veru verið að tala.
Nú virðast málin hins vegar
hafa tekið nýja stefnu og mönnum
nægir ekki minna en innganga í
EB.
Þar sem ég hefi áður í blaða-
greinum vikið að ótta mínum við
afleiðingar EES samninga ætla ég
ekki að þessu sinni að gera þeim
nein skil, en get þó ekki látið hjá
líða að minnast á tvær af þrem
greinum eftir Þröst Ólafsson í Tím-
anum fyrir nokkru þar sem helst
leit út fýrir, að verið væri að höfða
til þeirra, sem lítið vita um málið,
og því vonast til að þeir tryðu fag-
urgalanum.
Ýmsir mæla nú með því, að við
göngum í EB og jafnvel það talið
þarft til þess að halda fullveldinu.
Talað er um, að nauðsyn sé að
vega og meta kosti þess og galla
að ganga í EB. Um það er að sjálf-
sögðu ekkert nema gott að segja,
en eigi að auðvelda okkur alm-
úganum að taka þátt í því, þarf
að tala málefnalegar um hlutina
en hingað til hefír verið gert af
sameiningarpostulunum.
Þó að ég vogi mér nú að koma
fram á ritvöllinn, er mér ljóst, að
ég er ekki fær um að rökræða
nema lítið brot af því, sem vert
væri. Ég mun því einkum ræða
grein eftir stjómmálafræðinginn
Gunnar Helga Kristinsson: Rökin
fyrir aðild íslands að Evrópuband-
alaginu, en hún birtist í Morgun-
blaðinu 31. mars sl.
Hann byijar á því að vitna í
grein eftir utanríkisráðherra Dana,
sem mér skilst að hafí verið að
skilgreina hugtakið fullveldi á nýj-
an hátt, þar sem það „er ekki leng-
ur einhvers konar vöm gegn því
sem útlent er, heldur sú að geta
haft áhrif á þær aðstæður erlend-
is, sem ráða miklu um aðstæður í
okkar eigin landi“. Ég hefí alltaf
skilið orðið fullveldi svo og geri
það enn þann dag í dag, að það
gefí þeim, sem það hafa, rétt til
að taka ákvarðanir um eigin mál
bæði heima fyrir og um hvað sam-
ið er erlendis, en ekki aðeins að
hafa „áhrif“, og þau sennilega
mjög takmörkuð, á það, sem út-
lendingar vilja ákveða.
Mér virðist auðskilið, að Danir
eigi í erfiðleikum með að halda
sínum hlut innan EB vegna smæð-
ar sinnar. Skil ég því vel að Uffe
Ellemann-Jensen sé umhugað urrr
að fá hin Norðurlöndin inn í band-
Aðalsteinn Sigurðsson
„Það getur hver sem
er hugsað sér, hve auð-
velt það myndi reynast
að fá allar þjóðir EB til
að samþykkja að ís-
lendingar sætu einir að
fiskimiðum sínum, ef
þeir gengju í EB, þegar
tekið er tillit til alls, sem
á undan er gengið.“
alagið, sem nú stefnir á að verða
sambandsríki ef Maastricht sam-
komulagið verður samþykkt. Er
því málflutningur hans skiljanleg-
ur. Hans von mun vera að ná betri
samstöðu með Norðurlöndunum en
hinum ríkjunum 11, sem Danmök
er nú í sambandi við. Þetta leiðir
hugann að því, hvaða áhrif við
myndum hafa á gang mála í EB,
ef við værum í því bandalagi. Mig
minnir að þar séu þegar á fjórða
hundrað milljónir manna, en við
erum aðeins um einn fjórði úr millj-
ón. Það er því hætt við að „áhrif“
okkar yrðu lítil.
Gunnar Helgi virðist vera svo
heillaður af skrifum danska utan-
ríkisráðherrans, að mér virðist
hann helst sjá fullveldi í þeirri veru
að vera „vörn gegn því, sem útlent
'er“. Skárri eru það nú öfgarnar!
Auðvitað eigum jvið að hafa sam-
skipti við aðrar þjóðir, en það á
að vera á jafnréttisgrundvelli með
tvíhliða samningum og ekki aðeins
við EB, en það virðast EB-postular
einblína á eins og þar sé allur
heimurinn samankominn, svo fjarri
sem það er raunveruleikanum.
Milliríkjaviðskipti eru okkur líf-
snauðsynleg, og þau verðum við
að stunda með skynsemi og festu.
Minnst er á þróun Evrópubanda-
lagsins og endalok kommúnis-
mans. Það leiðir hugann að því,
hve langra lífdaga má vænta af
EB. Sagan greinir frá allmörgum
bandalögum og ríkjasamböndum
eins og t.d. Sovétríkjunum en þau
hafa ekki reynst eilíf. Ef við
göngum í EB og það síðan sundr-
ast, hvað verður þá um okkur?
Verður ekki eitthvert ríkisbrotið,
sem vill halda í fískimiðin okkar?
Hvar verður fullveldið okkar þá?
Gunnar Helgi óttast að ísland
verði annars flokks ríki utan EB,
en ég óttast að það verði það, ef
svo illa fer, að við göngum í banda-
lagið.
Hann viðurkennir reyndar að
alvarlega þurfi að taka umræðum-
ar um áhrif aðildar að Evrópu-
bandalaginu á landhelgi íslands,
og rökin gegn þeim áhrifum skort-
ir hann ekki, þó þau komi mér ein-
kennilega fyrir sjónir. Varlega fer
hann líka í sakirnar þar sem hann
segir „að rösklega helmingur af
gjaldeyristekjum Islendinga kemur
úr sjávarútvegi," en þar mun vera
um að ræða nálægt V5 hlutum
gjaldeyristeknanna. Hann segir
einnig þar sem hann ræðir um sjáv-
arútvegsstefnu EB: „Rökin gegn
aðild að sjávarútvegsstefnunni
ganga ekki út á að erlend skip
myndu fá^ veiðiheimildir á nytja-
stofnum íslendinga. Það mundu
þau að öllum líkindum ekki gera,
ef miðað er við núgildandi fískveið-
istjórn innan EB.“ Hvaðan hefir
maðurinn þessa röksemdafræslu?
Það hefir margsinnis komið fram
í umræðunum um þessi mál að
fískveiðilögsaga EB-ríkja sé sam-
eiginleg utan 12 sjómílna. Að vísu
hefír líka komið fram, að það væri
e.t.v. mögulegt að fá nokkurra ára
undanþágu frá þeirri reglu fyrst
eftir inngöngu í EB. En það er
skammgóður vermir að pissa í skó
sinn.
Er maðurinn búinn að gleyma
baráttu okkar í landhelgisstríðinu
um yfírráð utan 12 mílna og síðar
utan 50 mílna? Man hann ekki að
við vorum að veija rétt okkar til
fískveiða á eigin Iandgrunni. Og
rétt er að minna hann á, að það
voru togarar og herskip núverandi
EB-ríkja, sem við áttum í höggi
við. Eigum við að gera að engu
þau frækilegu afrek, sem sjómenn
EES opnar fyrir óheft inn-
streymi erlends vinnuafis
eftir Jóhann
Þórðarson
í lok maímánaðar sl. komu
fréttir í fjölmiðlum um það að
Alþýðusamband íslands hefði ver-
ið að ræða EES-samninginn og
áhrif hans á íslenskt þjóðfélag og
þá sérstaklega þann þáttinn er
snertir fijálst innstreymi vinnuafls
inn í landið. Aðalefni ályktunar-
innar mun hafa verið á þá leið að
nauðsynlegt væri að auka eftirlit
með þátttöku útlendinga á vinnu-
markaðinum og þá sérstaklega
með kjörum þess fólks sem kæmi
hingað í atvinnu. Það er mjög
ánægjulegt að verkalýðsforystan
skuli vera farin að huga að þessum
málum og um leið að vekja at-
hygli fólks á því hvað mikil alvara
er hér á ferðum. Með EES-
samningnum er verið að opna allar
dyr fyrir þegna EB-landanna til
að koma hingað í atvinnu og þá
eftir atvikum með erlendum verk-
tökum, sem taka hér að sér verk,
en þeir hafa einnig jafnan rétt og
VINKLAR Á TRÉ
HVERGI LÆGRI VERÐ
ÞÝZKIR GÆÐAVINKLAR
OG KAMBSAUMUR
ÁVALLT FYRIRLIGGJANDI
^ EINKAUMBOÐ
<c§ Þ.Þ0RGRÍMSS0N & C0
Ármúla 29 - Reykjavík - sími 38640
íslendingar til flestrar atvinnu-
starfsemi hér á landi. Ekki er
ósennilegt að slíkir verktakar
kæmu með vinnuafl frá láglauna-
svæðum Evrópu, þannig að horft
yrði fram hjá Islendingum, sem
yrðu þá að hlýta því að missa af
vinnu, sem þeir hafa hingað til
haft forgang að. Að vísu höfum
við haft samning um sameiginleg-
an norrænan vinnumarkað.
Reginmunur er á þeim samningi
og því sem EES-samningurinn
býður upp á í þessu efni, en þar
hafa íslendingar einhliða mögu-
leika á því að stöðva innstreymi
vinnuafls frá Norðurlöndunum.
EES-sinnar benda réttilega á það
að EES-samningurinn færi íslend-
ingum jafnan rétt og EB-aðilum
að vinnumarkaði þeirra. Allir
hljóta þó að sjá að íslenskur laun-
þegi sem bolað hefur verið frá
vinnu vegna útlendinga hleypur
ekki upp í næstu flugvél með það
fyrir augum að leita sér atvinnu
í EB-löndum til að geta framfleytt
sér og sinni fjölskyldu. Hætt er
við að börnin yrðu farin að svengja
þegar pabbinn eða mamman
kæmu heim úr vinnu t.d. frá Mið-
jarðarhafslöndum EB, Portúgal,
Spáni eða Ítalíu, ef þá einhveija
vinnu hefði verið að fá þar enda
vitað að viðvarandi atvinnuleysi
hefur verið og er í EB-löndum.
Ég bendi á að atvinnuleysi í
OECD-ríkjunum árið 1991 var
16% á Spáni, rúm 14% á írlandi,
Ítalía með rúm 11%. í dvergríkjun-
um Sviss og íslandi _var atvinnu-
leysið rétt um 1%. Á sama tíma
var atvinnuleysið í Danmörku tæp
10%, þó eru Danir búnir að njóta
allra kosta EB-aðildar um tvo ára-
tugi. Sú spurning hlýtur að vakna
hvort hin mikla svokallaða ha-
græðing sem okkur er tjáð að sé
í EB-löndunum skili sér út með
atvinnuleysi, og þá um leið rýrnun
á kaupmætti, það kaupir engin
vöru þó ódýr sé, ef hann á enga
peninga.
Múrarasamband íslands er fyrir
löngu búið að koma auga á þá
hættu sem EES-samningurinn
býður upp á og ASÍ er nú að fjalla
um. í því sambandi vil ég benda
á 9. þing þess sem haldið var í
Reykjavík 29. september 1990, en
þar var samþykkt tillaga sem beint
var að íslenskum stjórnvöldum og
brýnt fyrir þeim að þau sýndu
ítrustu aðgát í könnunar- og undir-
búningsviðræðum EFTA og EB
um evrópska efnahagssvæðið.
Þingið hvatti og til að reynt yrði
að ná hagkvæmum viðskipta-
samningi við EB og að stóraukin
áhersla yrði lög á aukna markaðs-
sókn í löndum Norður-Ameríku,
Austur-Asíu og löndum Austur-
Evrópu sem ekki væru að huga
að inngöngu í EB, þar sem slíkt
mundi styrkja okkar samnings-
stöðu. Fleira kom fram á þingi
þessu sem benda mætti á, sem
sýnir að fundarmenn sáu hættuna,
sem fylgir aðild að EES-
samningnum.
Fari svo að EES-samningurinn
verði samþykktur sýnist mér að
þau úrræði sem ASÍ bendir á til
að hafa áhrif á innstreymi vinnu-
afls o.fl. dugi ekki. ASÍ bendir á
að setja þurfí löggjöf sem hamli
gegn því og að verkalýðshreyfing-
in fái aðstöðu til að hafa áhrif á
framkvæmd og þróun EES-samn-
ingsins og einnig þurfi að setja
löggjöf til að stemma stigu við
kaupum útlendinga á fasteignum
á Islandi.
Ljóst er að það er meginregla
Jóhann Þórðarson
„Fari svo að EES-samn-
ingurinn verði sam-
þykktur sýnist mér að
þau úrræði sem ASÍ
bendir á til að hafa
áhrif áinnstreymi
vinnuafls o.fl. dugi
ekki.“
EES-samningsins að hverskonar
mismunun milli þegna aðildarríkja
er alfarið bönnuð að viðlögðum
refsingum. Þannig að lög sem
Alþingi íslendinga kynni að setja
andstæð þessari meginreglu væru
haldlausir pappírar og það sem
meira er, að eftirlitsnefndir EES
gætu látið aðildarríki, félag eða
einstakling greiða háar fésektir
ef beita ætti slíkum lögum.
Ég vil benda á nokkur atriði í
EES-samningnum sem styðja
þessa skoðun mína.
1. tl. 28. gr. samningsins hljóð-
ar svo: „Frelsi launþega til flutn-
inga skal vera tryggt í aðildarrík-
um EB og EFTA.“ Skilgreining á
þessu kemur fram í 2. tl. greinar-
innar þannig: „Umrætt frelsi felur
í sér að afnumin verður öll
mismunun milli launþega í aðildar-
ríkjum EB og EFTA-ríkjum sem
byggð eru á ríkisfangi og lýtur
að ráðningu, launum og öðrum
starfs- og ráðningarkjörum. 4. gr.
hljóðar svo: „Hvers konar mismun-
un á grundvelli ríkisfangs er bönn-
uð á gildis sviði samnings þessa
nema annað leiði af einstökum
ákvæðum hans.“ Ákvæði þetta er
afdráttarlaust og skýrt. Ég vil
benda á ákvæði í bókun 15 og 16,
sem er hluti af EES-samningnum,
en þar kemur fram að Sviss og
Liechtenstein hafa fengið m.a tíma
til að aðlaga sig að hinu óhefta
innstreymi vinnuafls til 1. janúar
1998. Island er ekki þarna inn í
dæminu og fellur því undir megin-
regluna að EB-þegnar eigi hér
jafnan rétt til vinnu á íslandi og
íslendingar og þurfa þeir því ekki
að sækja um atvinnuleyfi hér.
ESS-samningurinn hefur nú
verið lagður fyrir Alþingi til af-
greiðslu. Samningnum verður ekki
breytt í meðförum hér, það verður
annaðhvort að samþykkja hann
eins og hann liggur fyrir eða hafna
honum. Ef hann verður samþykkt-
ur tökum við á okkur alla þá galla
sem á honum eru og þar með til-
heyrandi fullveldisafsal. Einn af
málsvörum EB-sinna sagði að ís-
lendingar væru ekki að afsala sér
sjálfstæði með aðild að ESS eða
ÉB, þeir væru bara að deila því
með öðrum þjóðum. Mér finnst
þetta vera nokkuð einkennileg
skilgreining á hugtakinu sjálf-
stæði. Smáþjóð sem kastar sér í
faðm EB-risans nýtur ekki lengur
sjálfstæðis eftir það. Að lokum,
sú þjóð sem er búin að gleyma
hvaða þýðingu það hefur að ráða
málum sínum sjálf veit ekki hvað
ófrelsi er.
Höfundur er
hæstarréttarlögmaöur.