Morgunblaðið - 10.07.1992, Blaðsíða 14

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 10. JÚLÍ 1992
14
Um Bifreiðaskoð-
un Islands hf.
eftir Björn
Friðfinnsson
Miklar umræður hafa farið fram
um Bifreiðaskoðun íslands hf.
Hefur fyrirtækið verið talið dæmi
um óæskilega einokun í þjóðfélag-
inu, sem notuð hafí verið til þess
að arðræna bíleigendur og hækka
framfærslukostnað heimilana.
Þar sem margt hefur verið mis-
sagt í þessari umræðu tel ég mig
knúinn til þess að upplýsa almenn-
ing um nokkur grundvallaratriði
varðandi fyrirtækið.
Þegar Jón Sigurðsson tók við
embætti dómsmálaráðherra
sumarið 1987 voru málefni Bif-
reiðaeftirlits ríkisins eitt helsta
vandamál á borði hans. Hávær
gagnrýni var á þjónustu eftirlits-
ins, eftirlit þess með ökutækjum
þótti ekki viðunandi, kostnaður
hár og starfsandi með eindæmum
slæmur.
Því varð það ein af fyrstu
ákvörðunum ráðherrans að skipa
nefnd til þess að fara ofan í sau-
mana á þessu vandamáli. Nefndin
skilaði áliti eftir nokkurra mánaða
starf þar sem lagt var til að Bif-
reiðaeftirlitið yrði lagt niður og
að verkefni þess yrðu falin nýju
fyrirtæki, sem sett yrði á stofn í
hlutafélagsformi með aðild ríkis
og hagsmunaaðila.
Nefndin gerði einnig tillögur um
einföldun á fyrirkomulagi bifreiða-
skráningar og einkennisnúmera
bifreiða, en megináhersla í tillög-
um nefndarinnar var lögð á bætta
starfsaðstöðu fyrir bifreiðaskoðun
í landinu, þannig að hún gæti full-
nægt ströngustu kröfum t.d. varð-
andi prófanir á hemlabúnaði og
útblæstri bifreiða.
Nefndin ræddi ítarlega um
hvort fela skyldi bifreiðaverkstæð-
um skoðun ökutækja, en niður-
staðan var að gera það ekki og
var hún byggð á því að tryggja
EKKI hefur verið hægt að fljúga
á íslandsmótinu í svifflugi á
Hellu frá því síðastliðinn sunnu-
dag vegna veðurs. Eggert
■ SNIGLABANDIÐ hefur verið
á þeytingi um landið allt í sumar
og nú um helgina ætla þeir félagar
að skemmta á Tveimur vinum
föstudags- og laugardagskvöld.
Hljómsveitina skipa Skúli Gauta-
son sem syngur og leikur á gítar
og ásláttarhljóðfæri ýmiss konar,
Björgvin Ploder sem syngur og
leikur á trumbur, Einar Rúnarsson
sem leikur á orgel og hljóðgervla,
Þorgils Björgvinsson sem leikur á
gítara og Friðþjófur Sigurðsson
sem leikur á bassa. Hljóðmaður
sveitarinnar er Viðar Bragi en
ljósameistari er Gunnar Gunnars-
son. Hljómsveitin verður á ferð um
landið í allt sumar og fram á haust.
yrði hlutleysi og samræmi í skoð-
uninni um land allt jafnframt því
sem tekin yrðu upp algjörlega ný
vinnubrögð í sérbyggðum skoðun-
arstöðvum. Hins vegar yrði bif-
reiðaverkstæðum heimilað að
votta um að bætt hefði verið úr
ágöllum, sem fyndust við aðal-
skoðun ökutækja.
Að fengnu þessu áliti lét ráð-
herra semja frumvarp til laga um
breytingu á umferðarlögum þess
efnis að ráðherra væri heimilt að
stofna til fyrirtækis um bifreiða-
skoðun og fela því skoðun öku-
tækja í landinu.
FYumvarpið var samþykkt á
Alþingi vorið 1988 og í umfjöllun-
inni um frumvarpið var bætt við
þeirri kvöð á fyrirtækið að það
byggði skoðunarstöðvar í öllum
kjördæmum landsins.
Dómsmálaráðuneytið hafði síð-
an forgöngu um stofnun hlutafé-
lagsins Bifreiðaskoðun íslands hf.
og fékk þar til liðs við stofnunina
vátryggingarfélög, félaga í Bíl-
greinasambandinu, stéttarfélög og
Félag ísl. bifreiðaeigenda.
Eignarhlutur ríkisins í félaginu
var ákveðinn 50%, en jafnframt
var gert heiðursmannasamkomu-
lag um að ríkið styddi fulltrúa FÍB
í stjórn, þannig að stjórnaráhrif
ríkisins hafa ekki verið í samræmi
við eignarhlut þess.
Nauðsynlegt var talið að veita
fyrirtækinu einkaleyfí á skoðun
ökutækja fyrstu árin til þess að
eignaraðilar og lánastofnanir
fengjust til þess að fjármagna
óhjákvæmilega og lögbundna fjár-
festingu fyrirtækisins. Var því
gerður samningur um 12 ára
einkaleyfí því til handa, en um
leið var ákveðið í samningnum að
ráðherra hefði ákvörðunarvald um
gjaldskrá fyrirtækisins. Var um
leið ákveðið að meginhluta upp-
byggingar fyrirtækisins yrði lokið
á fyrstu fímm starfsárum og yrði
Norðdahl, sem situr í mótstjórn,
segist vonast til þess hægt verði
að hefja keppni að nýju ekki síð-
ar en í dag en mótinu á að ljúka
á sunnudag.
Á mótinu eru 11 keppendur, þar
af fjórir fyrrum íslandsmeistarar í
svifflugi. Gestur mótsins er Klaus
Wederkind, sem er margfaldur
Þýskalandsmeistari í þessari keppn-
isgrein.
Að sögn Eggerts Norðdahls hef-
ur aðeins verið hægt að ljúka einum
hluta mótsins, svokölluðu POST-
flugi. Þar náði Garðar Gíslason
bestum árangri en í öðru og þriðja
sæti urðu Steinþór Skúlason og
Kristján Sveinbjömsson. Eggert
segir að mótinu eigi að ljúka á
sunnudag og aðspurður kvaðst
hann ekki eiga von á að það verði
framlengt, þrátt fyrir þá erfiðleika
sem veður hafí valdið.
þannig unnt a gjörbreyta vinnu-
brögðum við skoðun ökutækja í
landinu á sem skemmstum tíma.
Fyrirtækið hóf síðan störf í árs-
byijun 1989 um leið og Bifreiða-
eftirlit ríkisins var lagt niður. Var
þá þegar búið að skipuleggja starf-
semi fyrirtækisins og hafa allar
áætlanir sem þá voru gerðar stað-
ist fram til þessa dags. Verður
ekki annað séð en að upphaflegu
markmiði um tímasetningu upp-
byggingarinnar verði náð.
Fyrsta gjaldskrá fyriifækisins
var staðfest af Halldóri Ásgríms-
syni dómsmálaráðherra og var hún
miðuð við að fyrirtækið hefði næg-
ar tekjur til reksturs síns og til
þess að leggja í framkvæmdir, en
jafnframt voru tekin lán til þess
að fjármagna framkvæmdir. í
grundvallaratriðum var byggt á
óbreyttri gjaldskrá Bifreiðaeftirlits
ríkisins en nú bættist virðisauka-
skattur ofan á gjöld fyrirtækisins.
Skoðunargjald fyrir stóra bíla var
þó hækkað, enda var um leið fjár-
fest í sérstökum búnaði sem nauð-
synlegur er til þess að hægt sé
að prófa hemla þeirra o.fl. Skoðun
slíkra bifreiða er mun tímafrekari
en skoðun venjulegra fólksbif-
reiða. Einnig voru hækkuð gjöld
fyrir tímafrekar sérskoðanir og
svokallaðar gerðarskoðanir bif-
reiða. í því skyni að lækka útgjöld
bifreiðaeigenda var jafnframt
ákveðið að Bifreiðaskoðunin sæi
framvegis um ljósaskoðun bif-
reiða, sem hafði verið framkvæmd
á bifreiðaverkstæðum og kostað
hafði bifreiðaeigendur nokkra
milljónatugi á ári.
Framleiðsla skrásetningar-
spjalda á bifreiðar var sett upp í
fangelsinu á Litla Hrauni og feng-
ust þar verðmæt atvinnutækifæri
fyrir fanga.
Fyrirtækið hófst handa við að
koma upp skoðunarstöðvum í sam-
ræmi við þær skyldur sem á því
hvfla. Hafa þegar verið byggðar 6
skoðunarstöðvar, þar á meðal
aðalskoðunarstöð fyrirtækisins í
Reykjavík. Jafnframt var í upp-
hafí keypt færanleg skoðunarstöð
til þess að unnt yrði að veita full-
nægjandi þjónustu á þeim stöðum
þar sem ekki er fyrir hendi sér-
byggð skoðunarstöð í nálægum
þéttbýlisstað. Byggt hefur verið
upp nýtt tölvu- og skráningar-
kerfí, sem auðveldar stórlega alla
upplýsingaleit um ökutæki og
hægt er með því að fínna veika
hlekki í bifreiðaflota landsmanna.
Verið er að koma á sérstakri
gæðastýringu á þjónustu fyrirtæk-
isins og er það með fyrstu fyrir-
tækjum hér á landi sem ræðst í
það verkefni. Öryggi stórra öku-
tækja hefur stórlega aukist og
mikill íjöldi af lélegum ökutækjum
hefur verið tekinn úr notkun þar
eð eigendum þeirra var ljóst að
þau myndu ekki standast skoðun.
Ekki þarf að lýsa því fyrir bíleig-
endum að vinnubrögð við skoðun
ökutækja hafa gjörbreyst. Starfs-
andi er góður hjá fyrirtækinu og
þjónustulund starfsmanna til fyrir-
Björn Friðfinnsson
„Sannleikurinn er
nefnilega sá, þrátt fyrir
fullyrðingar, sem menn
nú herma hver eftir
öðrum að lítt athuguðu
máli, að einkavæðingin
á skoðun ökutækja hef-
ur heppnast ágætlega
eins og að var stefnt.“
myndar. í upphafí var leitað fyrir-
mynda m.a. í Svíþjóð, Þýzkalandi
og í Færeyjum. Nú koma erlendir
fulltrúar til þess að læra af okkur.
Gagnrýnin á fyrirtækið beinist
einkum að góðri fjárhagsafkomu
þess, en menn hafa um leið þagað
vandlega yfír þeirri grundvallar-
breytingu sem orðið hefur á skoð-
un ökutækja. Víst hefur fjárhags-
afkoman verið ágæt og veldur því
m.a. að gjaldskrá fyrirtækisins
hefur ekki verið lækkuð til sam-
ræmis við þá kostnaðarlækkun og
hagræðingu, sem af breytingunni
leiddi. Til dæmis má nefna að hið
nýja númerakerfí og breytt vinnu-
brögð við bifreiðaskráningu hafa
sparað nokkur stöðugildi, jafn-
framt því sem almenningi sparast
bæði kostnaður og snúningur.
Man nú enginn lengur snúning-
ana við það að skipta um skráning-
arnúmer sökum þess að heimilis-
fang eða eignarhald bifreiða flutt-
ist milli lögsagnarumdæma? Eða
man enginn lengur, hvemig staðið
var að skoðun ökutækja á ein-
hveiju bifreiðastæðinu, þar sem
mikilvægan búnað skorti til þess
að geta unnið verkið af nokkru
öryggi? Staðreyndin er sú að það
er einfaldlega ekki hægt að bera
saman skoðun ökutækja fyrir
1989 og skoðun ökutækja í dag.
En svo ég snúi mér að gjald-
skrá fyrirtækisins, þá er þess að
geta að Hagfræðistofnun Háskóla
Islands gerði úttekt á gjaldskrá
fyrirtækisins í ljósi þeirrar gagn-
fyni sem borin hefur verið fram.
Niðurstaða stofnunarinnar er sú,
að gjaldskráin hafí í upphafí verið
í samræmi við gjaldskrá Bifreiða-
eftirlit ríkisins að undanteknum
skoðunum á stórum bílum, sér-
skoðunum og gerðarskoðunum.
Beinn samanburður við vísitölu
framfærslukostnaðar leiði í Ijós að
gjaldskráin hafí í flestum tilvikum
lækkað frá árinu 1989. Á tímabil-
inu 1988-1992 hafí kostnaður við
nýskráningu ökutækja lækkað um
4%, skráningu eigendaskipta um
22% og skoðunargjaldið fyrir
fólksbíla um 29%. Hækkun hafí
hins vegar orðið á skoðunargjaldi
fyrir stórar bifreiðar. Vægi þeirra
gjalda, sem lækkað hafi séu um
94% af heildartekjum fyrirtækj-
anna.
Sé borið saman við þann lið
framfærsluvísitölunnar sem tekur
aðeins til bfla, bensíns og vara-
hluta í bíla hefur lækkunin orðið
meiri en ef miðað er við allan
grunn framfærsluvísitölunnar. Er
niðurstaðan þá sú, að kostnaður
við nýskráningu hafi lækkað um
11%, kostnaður við skráningu eig-
endaskipta um 27% og skoðunar-
gjaldið um 34% á tímabilinu 1988-
1992.
í kjarasamningunum varð
gjaldskrá Bifreiðaskoðunar ís-
lands hf. að meiri háttar máli og
virtust allir aðilar vinnumarkaðar-
ins ná saman gegn sameiginlegri
ógnun. Staðreyndin er hins vegar
sú að af kostnaði við rekstur heim-
ilisbifreiðarinnar, sem vegur 17%
af kostnaði vísitölufjölskyldunnar,
nemur kostnaður við bifreiðaskoð-
un, skráningu og kaup á skrán-
ingamúmerum 1%, eða um 0,17%
í framfærslukostnaði heimilanna.
Eru aðrir liðir vissulega nærtæk-
ari til að skera niður kostnað við
bifreiðarekstur landsmanna.
Hin góða fjárhagsafkoma Bif-
reiðaskoðunar íslands hf. hefur
verið notuð til þess að hraða upp-
byggingu lögbundinna skoðunar-
stöðva eins og áður segir, en eig-
endur hennar hafa ekki notið
hennar í hærri arðgreiðslum. Er
nú svo komið að eigendur hafa
samþykkt að fallast á þá ósk Þor-
steins Pálssonar dómsmálaráð-
herra, að einkaleyfí fyrirtækisins
sé fellt niður löngu áður en það
er útrunnið, enda verður tryggt
að hin gömlu vinnubrögð við skoð-
un ökutækja verði ekki tekin upp
að nýju og að meginreglunni um
hlutlausa skoðun verði fylgt. Fyr-
irtækið hefur sótt um að fá fag-
gildingu til skoðunar ökutækja og
sömu kröfur verða þau fyrirtæki
önnur að uppfylla, sem hyggjast
Ieggja fyrir sig aðalskoðun öku-
tækja. Þannig er hagsmuna bif-
reiðaeigenda og vegfarenda best
gætt.
Fáum kemur líklega í hug, að
gjöld fyrir skoðun ökutækja hefðu
lækkað við óbreytt fyrirkomulag
frá því fyrir 1989. Og fáum dettur
sömuleiðis í hug að miklar
framfarir hefðu orðið í vinnu-
brögðum og búnaði við þær að-
stæður. Og engum hefði dottið í
hug að unnt væri að koma öryggi
ökutækja á það stig sem nú er á
jafn skömmum tíma.
Sannleikurinn er nefnilega sá,
þrátt fyrir fullyrðingar, sem menn
nú herma hver eftir öðrum að lítt
athuguðu máli, að einkavæðingin
á skoðun ökutækja hefur heppnast
ágætlega eins og að var stefnt.
Hún hefur bæði haft í för með
stórbætta skoðun og lækkaðan
kostnað. Valin var leið einkavæð-
ingar á þessu sviði sem féll að
aðstæðum og þeim markmiðum
sem sett voru í upphafí. Ljóst er
að á næstu árum mun kostnaður
lækka enn frekar og virk sam-
keppni komast á á þessu sviði.
Höfundur vann að undirbúningi
að stofnun Bifreiðaskoðunar
íslands og var stjórnarformaður
fyrirtækisins 1988-1989.
íslandsmót í svifflugi:
Veður veldur erfíðleikum
m
HELGARTILBOÐ
SKOGRÆKTARFELAG
REYKJAVÍKUR
Fossvogsbktti 1, fyrir neban Borgarsþítalann,
sími 641770, beinn sími söludeildar 641777.
Þessa helgi bjóðum við blátopp í plastpokum, 3ja ára runna, 40-50 sm. á hæð.
Verð áður kr. 540,-. Nú kr. 240,- Tilboðið gildir í dag og á morgun fyrir
sérmerktar plöntur meðan birgðir endast.
Söludeildin er opin í dag kl. 8-18 og laugardagfrá 9-17. Lokaö sunnudag.