Morgunblaðið - 11.07.1992, Blaðsíða 14
14
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. JÚLÍ 1992
Hollustuvemd ríkis-
ins og Ríó ráðstefnan
eftir Svein
Aðalsteinsson
Við lok heimsráðstefnu Samein-
uðu þjóðanna í Ríó de Janeiro um
umhverfi og þróun er nauðsynlegt
hverri þjóð að líta á eigin stöðu í
umhverfísmálum.
íslendingar sem sendu myndar-
lega sendinefnd til Ríó verða að
sjálfsögðu að líta sér nær og hætta
að líta á það sem afsakanlega stöðu
að sakir fámennis þjóðarinnar og
stærðar íslands sé verjandi að
standa mun lakar að sorpförgun
og skolpfrárennslismálum en þær
þjóðir, sem næstar okkur búa.
Þáttur umhverfisráðherra
Eiður Guðnason umhverfísráð-
herra áréttaði reyndar í útvarpsvið-
tali 27. maí sl. að lausnir á sorpförg-
un væru kunnar, þannig að þetta
væri ekki vandamál í sjálfu sér.
Einungis yrði að ákveða aðgerðir
og setja þessi mál ofar á verkefna-
listann.
í sjónvarpsviðtali við Eið 30. maí
sl., þar sem fjallað var um sorpförg-
un, ítrekaði hann að sorpförgun
væri verkefni en ekki vandamál.
Einfaldlega þyrfti að skipa þessum
málum ofar á verkefnalistann. í
grein sem Eiður skrifaði í Morgun-
blaðið 3. júní sl. kynnti hann áhersl-
ur íslendinga á væntanlegri um-
hverfísráðstefnu í Ríó, m.a. verndun
hafs og andrúmslofts. Sagði hann
íslendinga hafa lagt mikla áherslu
á vemdun andrúmsloftsins á undir:
búningsfundum ráðstefnunnar. í
því sambandi benti hann réttilega
á að mikið af loftborinni mengun
endar í hafínu.
Niðurlag greinar umhverfisráð-
herra var þannig: „Árangur heims-
ráðstefnunnar veltur því ekki síður
á þeim árangri sem næst á fundun-
um í Ríó en árangur undirbúnings-
fundanna. Það verður síðan í hönd-
um ríkja heims að fylgja niðurstöð-
um ráðstefnunnar eftir og sjá um
framkvæmd þeirra samþykkta sem
þar verða gerðar. Þótt miklu skipti
hvað samkomulag verður um á
þessum mikla þjóðafundi, þá skiptir
öllu meira máli hvað gerast mun í
kjölfar hans.
Fyrsta umhverfísráðstefna Sam-
einuðu þjóðanna í Stokkhólmi 1972
markaði tímamót. Þá breiddist út
almenn umræða um umhverfísmál
í veröldinni og augu manna tóku
að opnast fyrir því sem var að ger-
ast. í kjölfar Ríó-ráðstefnunnar
tveimur áratugum síðar þurfa ekki
aðeins að koma orð og umræða
heldur líka athafnir og þrotlaust
starf til að bæta þau umhverfís-
spjöll sem maðurinn í krafti sinnar
brigðulu greindar hefur unnið á
jörðinni."
Ánægjulegt er að sjá og heyra
hversu afdráttarlaust umhverfís-
ráðherra tjáir sig. Eins og hann
leggur réttilega áherslu á eru það
gerðirnar í kjölfar orðanna, sem
meginmáli skipta.
Sorphirðumál dreifbýlisins
Hinn 8. maí sl. reit undirritaður
grein í Morgunblaðið undir yfír-
skriftinni: „Hvað er að gerast í sorp-
hirðumálum dreifbýlisins?" Ég tel
mig þar hafa sett fram málefnalega
gagnrýni á aðgerðarleysi við að
bregðast við fyrirliggjandi vanda-
málum. í því sambandi vék ég að
því að til stæði að setja upp í Vest-
mannaeyjum sorpbrennslustöð án
fullkomins hreinsibúnaðar, sem
gerð væri krafa um meðal Evrópu-
þjóða, þegar nýjar sorpbrennslu-
stöðvar væru byggðar. Jafnframt
vakti ég athygli á að á sama tíma
og íslendingar bjuggu sig undir að
hitta fulltrúa annarra þjóða á „Um-
hverfísþingi þjóðanna" í Ríó árlegt
opinbert fjárframlag til úrbóta á
hrikalegum sorp- og skolpvanda-
málum á íslandi, skorið niður úr
125 millj. króna í 5 millj. króna!
Viðbrögð „kommisarans"
Hver urðu síðan viðbrögð opin-
berra aðila við þessari gagnrýni?
Hinn 26. maí sl. birtist í Morgun-
blaðinu grein eftir Hermann Svein-
bjömsson, formann stjómar Holl-
ustuvemdar ríkisins, sem bar yfír-
skriftina „Sorphirða og hollustu-
vernd — Gagnrýni svarað". í grein
þessari er fyrrnefndri grein minni
„svarað" á ^einstaklega málefna-
legan hátt“. Áður en ég held lengra
vil ég upplýsa lesendur um, að ekk-
ert veit ég hallærislegra og leiðin-
legra en ritdeilur manna um hin
margvíslegustu efni, þar sem
kveikja ritdeilunnar hverfur þegar
eftir fyrstu greinarskrif. Menn
skrifa þar á eftir langhunda til að
gera andstæðinginn tortryggilegan,
en þeir sem leggja á sig að lesa
viðkomandi skrif em oftar en ekki
engu nær um kjarna málsins. Þann-
ig er þungamiðjan í „svargrein"
Hermanns að gera undirritaðan tor-
tryggilegan, sem sérstakan „um-
boðsmann erlends fýrirtækis“. Les-
endum til glöggvunar og reyndar
kom það fram í fyrri grein var haft
samband við hartnær 100 framleið-
endur sorpbrennslustöðva. Ástæða
þess að hinn ítalski framleiðandi
varð fyrir valinu var sú að bæði var
hann sá eini, sem treysti sér til að
bjóða fullbúna sorpbrennslustöð,
uppsetta og tilbúna til notkunar,
ásamt þjálfun starfsliðs fyrir fyrir-
fram fastákveðið verð. Einnig gat
hann bent á samskonar stöðvar,
sem em í notkun víða í Evrópu, þar
Sveinn Aðalsteinsson
„Það hefur því miður
allt of lengi viðgengist
í umræðum um hin
margvíslegustu mál,
bæði tæknileg og efna-
hagsleg, á Islandi að
menn í lykilstöðum
hafa blákalt haldið því
fram að sérstaða Is-
lands sé svo mikil að
jafnvel eðlisfræðileg
grundvallarlögmál eigi
ekki við hér á sama
hátt og annars staðar á
jörðinni."
sem ítmstu kröfur era gerðar um
gæði, þar með talið fullkominn
hreinsibúnað. Það er því út í hött
hjá Hermanni að gera þetta tilboð
tortryggilegt á þeirri forsendu, að
verið sé að ganga einhverra sér-
stakra erinda erlendra framleið-
enda, sem stríði gegn „velmegun
þjóðarinnar", eins og hann í grein
sinni kemst svo sérkennilega að
orði. Að sjálfsögðu er það kaupand-
ans að velja, hvers konar búnaður
fýlgir hverri stöð og þess vegna
útúrsnúningur eða einber vanþekk-
ing að telja að þeim, sem bjóði
búnað sem sniðinn sé að kröfum
sem gilda í öðmm löndum, gangi
eitthvað vafasamt til.
„Sérstaða íslands“
Það hefur því miður allt of lengi
viðgengist í umræðum um hin
margvíslegustu mál, bæði tæknileg
og efnahagsleg, á íslandi að menn
í lykilstöðum hafa blákalt haldið
því fram að sérstaða íslands sé svo
mikil að jafnvel eðlisfræðileg
grundvallarlögmál eigi ekki við hér
á sama hátt og annars staðar á
jörðinni. Þannig heldur Hermann
því fram í títtnefndri grein að: „Nú-
tímalegar sorpbrennslur eru að
þessu leyti á nokkurs konar til-
raunastigi á íslandi. Útlosunarmörk
verða ákveðin, þegar mælingar hafi
staðfest virkni hreinsibúnaðar og
með hliðsjón af þynningu og dreif-
ingu. Hollustuvemd álítur það ekki
ábyrga stefnu að festa útlosunar-
mörk um of á þessu stigi, þegar
hreyfíng er loks að komast á þessi
mál“. — Þannig telur pólitískur for-
maður stjómar Hollustuverndar
ríkisins, þrátt fýrir mjög takmark-
aða fjárhagslega getu lítilla bæjar-
félaga til að leysa úr ófremdar-
ástandi í þessum efnum og eftir að
hafa lýst yfír að ekki standi til að
ríkið taki neinn þátt í þeim kostn-
aði, að brýnt sé að sérkanna málið
á hveijum og einum stað og veija
væntanlega verulegum ljármunum
til slíkra rannsókna og komast
þannig hjá því að flytja inn „erlend-
ar lausnir".
Var einhver að tala um að standa
í því sí og æ að finna upp hjólið?
Ég minntist reyndar á það í fyrri
grein minni, að hugsanlega væri
það ein þungamiðjan í sjálfskapaðri
ógæfu Islendinga að bisa ítrekað
við að finna upp hjólið í stað þess
að flytja „óþjóðlegar lausnir inn“.
Hinum pólitíska „kommissar" Holl-
ustuverndar ríkisins fannst þessi
samlíking illa eiga við hér. Augijóst
var hinsvegar á þeim orðum, sem
hann viðhafði, að hann skildi alls
ekki við hvað var átt í þessu sam-
hengi. Það vill reyndar svo neyðar-
lega til, að það sem við var átt, var
sú einangmnarstefna og pólitíska
forsjárhyggja, sem var þungamiðj-
Nýr stigalisti FIDE:
Fjórir yfir 2.700 stignm
SKAK
Heimslistínn:
Margeir Pétursson
NÝJASTI skákstigalisti FIDE
hefur verið birtur og gildir
hann frá 1. júlí. Ólympíuskák-
mótið i Manila er ekki tekið
með í reikninginn þar sem list-
inn nær aðeins til móta sem er
lokið fyrir 1. júní. Það sem
mesta athygli vekur er risa-
stökk Lettans Aleksei Shirov,
sem hélt upp á tvítugsafmæli
sitt nú í byijun júlí. Hann varð
sjöundi skákmaðurinn til að ná
2.700 skákstigum, á eftir þeim
Fischer, Karpov, Tal, Ka-
sparov, ívantsjúk og Gelfand.
Þess má geta að Kortsnoj náði
hæst 2.695 stigum og Spassky
2.690. Shirov er eini skákmaður-
inn í sögunni sem náð hefur 2.700
stigum fyrir tvítugt. Þegar Ka-
sparov hélt upp á tvítugsafmæli
sitt 1983 hafði hann 2.690 stig.
Það verður þó að taka stigabólg-
una með í reikninginn þegar tölur
em bomar saman. Hækkun
Shirovs er aðallega komin til af
því að hann náði frábæmm ár-
angri á fyrsta borði fyrir Ham-
borg í þýsku Bundesligunni, gerði
aðeins eitt jafntefli í tíu skákum.
Þeir Short og Timman sem einir
eru eftir í áskorendakeppninni
verða að gera sér sjöunda og
níunda sætið að góðu. Áður en
stigin komu til sögunnar hefðu
þeir vafalaust verið álitnir standa
næst heimsmeistaranum.
1. Kasparov, Rússl. 1.7.92 2.795 1.7.91 2.780
2. ívantsjúk, Úkraínu 2.720 2.720
3. Karpov, Rússl. 2.715 2.725
4. Shirov, Lettlandi 2.710 2.655
5. Anand, Indlandi 2.695 2.670
6. Gelfand, Sovétr. 2.685 2.665
7. Short, Englandi 2.680 2.685
8. Bareev, Rússlandi 2.670 2.635
9. Timman, Hollandi 2.665 2.620
10. Salov, Rússlandi 2.655 2.655
11. Kamsky, Bandaríkj. 2.655 2.655
12. Jusupov, Rússlandi 2.640 2.655
13. Polugajevskí, Rúss 2.640 2.630
14. Júdasín, Rússlandi 2.635 2.580
15. Khalifman, Rússl. 2.635 2.625
16. Ehlvest, Eistlandi 2.635 2.615
17. Hansen, Danmörku 2.635 2.620
18. Epishin, Rússlandi 2.630 2.620
19. HuBner, Þýskalandi 2.630 2.615
20. Gurevich, Belgíu 2.625 2.635
21. Piket, Hollandi 2.625 2.615
22. Lobron, Þýskal. 2.625 2.575
23. Christiansen, Band 2.625 2.595
24. Kramnik, Rússlandi 2.625 2.590
25. P. Nikolic, Bosníu 2.625 2.635
26. I. Sokolov, Bosníu 2.625 2.630
27. Dautov, Rússlandi 2.620 2.610
28. Agdestein, Noregi 2.620 2.590
29. Azmaparasvili, Geo 2.620 2.610
30. Vaganjan, Armeníu 2.615 2.590
31. Yermolinsky, Band. 2.615 2.595
Aftur eru aðeins tveir íslenskir
skákmenn á listanum yfir 100
stigahæstu skákmenn heims, en
þeir hafa mest verið fjórir. Jóhann
Hjartarson er í 51. sæti með 2.595
og undirritaður í 87. með 2.565.
Alls hafa nú hvorki meira né
minna en 46 skákmenn 2.600 stig
eða meira, en þeir vom 43 á síð-
asta iista.
íslendingar á listanum
Reiknaðar skákir frá síðasta
lista eru í sviga fyrir aftan nýju
stigin:
1. Jóhann Hjartarson 2.595 (21) 2.580
2. Margeir Pétursson 2.565 (52) 2.555
3. Jón L. Ámason 2.525 (28) 2.515
4. Helgi ólafsson 2.495 (19) 2.525
5. Karl Þorsteins 2.480 (11) 2.485
6. Héðinn Steingrímss. 2.455 ( 0) 2.455
7. Hannes H. Stefánss. 2.445 (76) 2.455
8. Þröstur Þórhallsson 2.445 (44) 2.445
9. Björgvin Jónsson 2.400 (11) 2.400
10. Helgi Áss Grétars. 2.350 (26) 2.350
Alls em 43 íslendingar á listan-
um og hefur fjölgað um einn frá
því 1. janúar. Það er Björn Freyr
Björnsson, sem kemst inn vegna
árangurs síns á alþjóðlega mótinu
í Hafnarfirði í mars. Björn komst
í 26. sætið með 2.270 stig. Sem
fyrr tefla skákmenn okkar of lít-
ið, aðeins 13 hafa teflt kappskák-
ir reiknaðar til stiga á fyrra helm-
ingi ársins.
Skákstig Hannesar Hlífars em
nú í sviðsljósinu. í Manila náði
hann síðasta áfanga sínum að
stórmeistaratitli og þarf nú að
komast upp í 2.500 stig til þess
að teljast fullgildur stórmeistari.
Eftir frábæran árangur hans á
mótunum í Reykjavík og Hafnar-
fírði í mars héídu margir að hann
myndi ná þessum stigum í júlí.
Svo fór þó ekki og er ástæðan sú
að Hannes tefldi geysilega mikið
á síðasta ári og gekk upp og of-
an. Sum þeirra móta komu ekki
til útreiknings fyrr en nú og þess-
ir bakreikningar lækka Hannes
mjög mikið niður. Hann á þó inni
mikla hækkun frá Ólympíumót-
inu, líklega u.þ.b. 25 stig. Þess
má einnig geta að opna mótið á
Saint Martin frá í vor er heldur
ekki inni í nýju stigunum. Jón L.
Árnason á því tvöfalda hækkun
Kóngabani frá Litháen
Einn athyglisverðasti skák-
maðurinn á nýafstöðnu Ólympíu-
móti var hinn 29 ára gamli Edu-
ard Rosentalis frá Litháen, sem
vann bæði ívantsjúk og Timman
með svörtu mönnunum. Rosental-
is er í 57. sæti á nýbirtum stiga-
lista með 2.590 stig. Á undanföm-
um 2-3 ámm hefur hann sigrað
á mörgum opnum mótum í Evr-
ópu. Litháar urðu í 24. sæti á ÓL,
rétt fyrir ofan Eista sem urðu 25.
Báðar þessar sveitir virtist skorta
úthald í lokin. Vinningsskák Ros-
entalis gegn ívantsjúk var sérlega
glæsileg:
Hvítt: Ivantsjúk, Úkraínu
Svart: Rosentalis, Litháen
Rússnesk vörn
I. e4 - e5 2. Rf3 - Rf6 3. d4
- Rxe4 4. Bd3 - d5 5. Rxe5 -
Rd7 6. Rxd7 - Bxd7 7. 0-0 -
Dh4 8. c4 - 0-0-0 9. c5 - g6!?
í þessu hvassasta afbrigði rúss-
nesku varnarinnar er oftast leikið
9. - g5.
10. Rc3 - Bg7 11. Re2
í skákinni Anand-Hubner,
Dortmund í vor fékk hvítur unnið
tafi eftir 11. g3 — Df6 12. Be3
- Bf5? 13. Rb5! - Bh3 14. Rxa7+
- Kb8 15. Rb5 - Bxfl 16. Bxfl,
en rétt var 12. — Rg5! og staðan
er tvísýn.
II. - Hhe8
Endurbót Rosentalis á 11. —
Rf6 í Timman-Hubner, Tilburg
1983.
12. a4 - Rg5 13. Ha3 - h6 14.
Bc2 - Hxe2!
Óvænt og djúp stöðuleg skipta-
munsfórn sem setur Ivantsjúk úr
jafnvægi.
15. Dxe2 — Re6
SJÁ STÖÐUMYND
Hugmynd svarts með fóminni
er að ná peðinu á d4 og þar með
sterkri stöðu á miðborðinu. Eftir
það verður erfitt fyrir hvít að
valda peðið á c5. Það duga engin
smáskammtameðul gegn þessu
og hér átti ívantsjúk að mínu áliti
leika 16. Bxg6!! Hugmyndin er
sú að hvítur vinnur manninn til
baka eftir 16. — fxg6 17. c6 —
Bxc6 (Ekki 17. — bxc6? 18. Da6+
- Kb8 19. Hb3+ og mátar) 18.
Dxe6+ og 16. — Rxd4 má svara
með 17. Dh5! Í hvomgu tilvikinu
fær svartur nægar bætur fyrir
skiptamuninn.
16. Ddl? - Rxd4 17. Bbl - Bg4
18. f3 - Bf5 19. Be3 - Bxbl
20. Bf2 - Df4 21. Dxbl - Rc6
22. Hdl - a5 23. Dd3 - Dc4!
Sterkur leikur sem byggir á því
að eftir 24. Dxc4 — dxc4 25.
Hxd8n— Kxd8 getur hvítur ekki
varið peðið á b2.
24. Hd2 - Rb4 25. Dfl - h5
26. g3 - Dxfl+ 27. Kxfl - d4
28. Ke2 - Hd5
Fær annað peð fyrir skipta-
muninn og tryggir sigurinn. 29.
Hb3 dugir nú skammt vegna 29.
— Kd7 og Kc6.
29. h3 — Hxc5 30. g4
30. Bxd4 — Bxd4 31. Hxd4 er
auðvitað svarað með 31. — Rc2.
30. - He5+ 31. Kdl - c5 32.
He2 - Hxe2 33. Kxe2 - c4 og
ívantsjúk gaf þessa vonlausu
stöðu. Svartur Ieikur næst d4-d3
og þá getur hvítur ekki varið peð-
ið á b2.