Morgunblaðið - 11.07.1992, Page 26

26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. JÚLÍ 1992
Minning:
Jón Guðmunds-
son, Sölvabakka
Fæddur 26. nóvember 1892
Dáinn 3. júlí 1992
Þeim fækkar ört héma megin
grafar sem fæddir voru á síðustu
öld. Þeir, sem enn eru á lífi eða
hafa lifað fram undir þetta, eiga það
sameiginlegt að muna tvenna
tímana. Þeir hafa lifað ótrúlegar
breytingar, tekið sjálfir þátt í þeim
hver á sína vísu og kunnað frá ýmsu
að segja, sem óðum er að hverfa í
djúp gleymskunnar.
Einn þessara manna var Jón Guð-
mundsson á Sölvabakka, sem andað-
ist 3. þ.m. á Héraðshælinu á Blöndu-
ósi á 100. aldursári.
Jón á Sölvabakka var fæddur í
Hjaltabakkakoti 26. nóvember 1892,
sonur hjónanna Guðnýjar Sæbjargar
Finnsdóttur og Guðmundar Guð-
mundssonar, sem að mestu voru af
húnvetnsku bergi brotin. Hann hóf
búskap í Skrapatungu árið 1915
ásamt Finni bróður sínum og hafði
þá haft bústaðaskipti með foreldrum
sínum sex eða sjö sinnum frá fæð-
ingu.
Arið 1920 kvæntist hann Magda-
lenu Karlottu Jónsdóttur frá Bala-
skarði, mikilli mannkostakonu. Þau
hófu búskap á Brún í Svartárdal,
en fluttu búsetu sína tvívegis áður
en þau byijuðu búskap á Sölva-
bakka, en þar varð síðan heimili
þeirra til dauðadags.
Augljóst virðist að ekki hafi verið
auður í garði hjá ungu hjónunum á
Sölvabakka sem þar voru að byija
búskapinn árið 1924. Búferlaflutn-
ingarnir, sem að framan er getið,
voru síst til þess fallnir að svo gæti
verið. En þau voru samhent, vinnuf-
ús og úrræðasöm. Jón var ötull við
að nytja sjávargagn jarðarinnar og
dró þaðan marga björg í bú. Þau
hrepptu þó áföll, sem aðrir bændur
á þeirri tíð, af völdum verðfalls og
fjárpesta. Eigi að síður höfðu þau
sigur í sinni baráttu. Þau eignuðust
jörðina sína, bættu hana og byggðu
upp og komu upp sínum myndarlega
barnahópi. Þau hættu búskap árið
1964 og skömmu síðar tók yngsti
sonurinn, Jón Ámi, við jörðinni
ásamt konu sinni Björgu Bjarnadótt-
ur og hafa þau gert jörðina að stór-
býli.
Magdalena kona Jóns andaðist
1972, en þau hjónin eignuðust þessi
böm:
1. Jón Árni, dó 14 ára gamall.
2. Guðmundur Jón, verkamaður á
Blönduósi, var kvæntur Ingi-
björgu Jónsdóttur frá Akri. Þau
hjón em bæði látin.
3. Guðný Sæbjörg, húsfreyja, gift
Finni Kristjánssyni bónda, Skerð-
ingsstöðum, Reykhólasveit.
4. Ingibjörg Þórkatla, húsfreyja á
Blönduósi, gift Einari Guðlaugs-
syni frá Þverá.
5. Finnbogi Gunnar, jámsmiður í
Reykjavík, kvæntur Sigurbjörgu
Sigfúsdóttur frá Breiðavaði.
6. Sigurður Kristinn, húsasmiður á
Blönduósi, kvæntur Guðrúnu
Ingimarsdóttur frá Skeggsstöð-
um í Svarfaðardal.
7. Jón Árni, bóndi á Sölvabakka,
kvæntur Björgu Bjarnadóttur frá
Haga.
Mér er tjáð að afkomendur þeirra
hjónanna á Sölvabakka séu 63, þar
af 60 á lífi. Það er myndarlegur
hópur, gott fólk og dugmikið eftir
því sem ég þekki til.
Jón á Sölvabakka var gæfumað-
ur. Hann náði því marki, sem hann
hafði sett sér ungur, að verða efna-
lega sjálfstæður bóndi og hann átti
fagurt ævikvöld. Um aldarfjórð-
ungsskeið dvaldi hann heima á
Sölvabakka í skjóli sonar og tengda-
dóttur, en hún reyndist honum frá-
bær að umhyggjusemi er árin færð-
ust yfir. Hann var heilsugóður með
afbrigðum, las og skrifaði gler-
augnalaust og hélt skýrri hugsun til
síðustu stundar. Hann naut þess að
sjá jörð og bú, sem honum þótti svo
vænt um, eflast og dafna í höndum
ungu hjónanna og studdi sjálfur að
hagsæld heimilisins meðan kraftar
leyfðu. Hann fylgdist einnig með
afkomendum sínum og konu sinnar,
sem sífellt voru að vaxa úr grasi,
og hann gat svo sannarlega verið
ánægður með hópinn sinn. Hann tók
þátt í gleði fólksins, fór á þorrablót
og aðrar samkomur, og í jólaboðun-
um síðustu vakti hann á því athygli
að hann hefði lifað 100 jól.
Jón hafði frábært minni af svo
gömlum manni að vera, einkum er
laut að viðburðum fyrri tíðar. Hann
var í lægra meðallagi að vexti,
grannur og nokkuð lotinn í herðum,
en þegar hann sagði frá var eins og
hann færðist í aukana. Skilmerkilegt
málfarið og glampinn í augum hans
sýndi að löngu liðnir atburðir stóðu
honum ljóslifandi fyrir sjónum. Hann
bjó yfír miklum fróðleik um fyrri
tíðar lífshætti, sem að litlu leyti mun
hafa varðveist. Yfir honum hvíldi
æðruleysi og ró öldungsins, en þó
átti hann í senn kjark og bjartsýni,
viljann til að lifa lífinu hvern dag
sem guð gaf. Sú var og gæfa hans
að þurfa ekki á sjúkrahús nema fáa
daga.
Obrigðul vinátta stóð milli föður
míns og nafna hans á Sölvabakka.
Fjölskyldutengsl juku samskipti
heimilanna og fólksins þaðan og
gera enn. Fyrir þetta er ljúft að
þakka. En að síðustu flyt ég Jóni
þakkir fyrir okkar kynni, hlýhug
hans og vinsemd í minn garð og
míns fólks. Við Helga biðjum honum
blessunar og fararheilla við vista-
skiptin og sendum kveðjur til barna
hans, annarra afkomenda og vensla-
fólks.
Pálmi Jónsson.
Hann Jón gamli Guðmundsson á
Sölvabakka er látinn. Kynni mín og
Jóns hófust þegar ég var átta ára
og ákvað að fara í sveit norður á
Sölvabakka, eins og alltaf var sagt.
Ég var ráðin til ungra hjóna, þeirra
Björgu Bjarnadóttur og Jóns Árna
Jónssonar til þess að passa eins árs
dóttur þeirra.
Þegar út á Sölvabakka kom hitti
ég strax Jón gamla. Mér eru minnis-
stæð hans fyrstu orð þegar hann sá
mig, en hann sagði: „Ekki líst mér
á hana þessa — og svo hefur hún
gleraugu í þokkabót."
Og mér leist eins illa á Jón.
En bæði áttum við eftir að skipta
um skoðun og það fljótlega. Á milli
okkar Jóns myndaðist sérstök vin-
átta og virðing sem ef til vill var
einstök miðað við aðstæður.
Ég var borgarkrakki í húð og hár
eins og ég heyrði hann segja og
þeir duga nú lítið, gjörsamlega án
verkvits og þekkingar á öllu sem
tilheyrir búskap og sveitamennsku.
Hann hafði verið dugandi og
framsýnn bóndi framan af, en þau
hjónin urðu að bregða búi snemma
á sjöunda áratugnum, þar til yngsti
sonurinn náði sér í forkunnar dug-
lega bóndadóttur og búskapur hófst
aftur á Sölvabakka, þá gat ekkert
haldið Jóni frá búskapnum lengur.
Hjónin á Sölvabakka tóku oft krakka
í sveit, bæði ókunn börn og skyld-
menni. Jón gamli mat hvert og eitt
þeirra — ekki vegna skyldmenns-
kunnar, heldur út frá manngildi og
dugnaði hvers og eins. Það dugði
ekki fyrir Jón gamla að vera frændi
hans eða frænka, annað hvort var
maður duglegur og skynsamur og
um leið vinur hans og félagi eða
ekki. Svo einfalt var það. Mörgum
þótti erfitt að lynda við Jón, hann
átti til að vera hvassyrtur, gagnrýn-
inn og óþolinmóður ef hlutirnir
gengu ekki upp, enda forkur dugleg-
ur, skarpgreindur og ósérhlífinn
sjálfur.
Ég fékk að reyna margar aðrar
hliðar á Jóni. Hann hafði sérstaka
hæfileika til þess að finna á sér ef
eitthvað var að hjá mér eða gengið
á minn hlut. Hann átti til einstaka
hlýju og tillitssemi og hafði mikla
innsýn í tilfinningalíf mitt. Ég man
t.d. eftir ótal dæmum, þar sem hann
með einstakri nærfærni tókst að
ræða við mig og jafna málin.
Ég er alveg viss um að sveitadvöl
mín að Sölvabakka, að öllum öðrum
ólöstuðum, hefði aldrei skilið eins
mikið eftir sig ef Jóns hefði ekki
notið við.
Hann kenndi mér svo ótal margt
sem ekki er hægt að læra í skóla,
hann kenndi mér ekki aðeins að
þekkja búfé, heldur líka mannfólkið,
því eins og hann sagði, sumir stofn-
ar eru góðir stofnar — aðrir eru allt-
af til leiðinda. Hann kenndi mér
ekki aðeins að nýta landið, heldur
líka að sjá fegurð þess og gjöfulleika.
Hann kenndi mér líka bjartsýni
og þrautseigju og sagði ævinlega:
„Hanna mín — öll mál eiga sér bjart-
ar hliðar, það þarf aðeins visku og
innsæi til að átta sig á því, gæska.“
Með þessum orðum vil ég kveðja
einstakan vin og félaga.
Hansína B. Einarsdóttir.
Afi var fæddur á Hjaltabakka 28.
nóvember 1892, næstelstur af sex
systkinum. Foreídrar hans voru Guð-
mundur Guðmundsson og Guðný
Sæbjörg Finnsdóttir. Afi ólst upp
hjá foreldrum sínum, en þau bjuggu
síðar í Glaumbæ, byggðu síðan ný-
býli á Blönduósi sem þau kölluðu
Grund, en síðar var nefnt Klaufín,
síðan bjuggu þau í Bakkakoti, Kú-
skerpi og Svangrund.
Árið 1915 fluttist fjölskyldan að
Skrapatungu á Laxárdal og stóðu
afi og Finnur þá fyrir búinu en for-
eldrar þeirra voru innanstokks hjá
þeim.
Árið 1920 kvæntist afi Magðalenu
Karlottu Jónsdóttur frá Balaskarði.
Amma var fædd 7. desember 1892,
en dó 3. apríl 1972.
Afi og amma byijuðu hjúskapinn
í húsmennsku á Brún í Svartárdal,
bjuggu síðan í eitt ár í Skrapatungu
og eitt ár í Háagerði utan við Skaga-
strönd. Árið 1924 fluttu þau síðan
að Sölvabakka og áttu heima þar
meðan þau lifðu, utan tvö ár sem
Sölvabakki var í eyði. Oft sagði afi
okkur að þegar hann hefði verið lít-
ill strákur að hlaupa á eftir kindum
í Bakkakoti hefði hann ákveðið að
bóndi skyldi hann verða og það á
Sölvabakka, en þangað sóttu kind-
urnar í fjörubeitina.
Fyrstu fjögur árin voru afi og
amma leiguliðar á hálfri jörðinni en
1928 réðust þau í það stórvirki að
kaupa jörðina. Þá hófst uppbygging
jarðarinnar og var þeim báðum það
alltaf kappsmál að gera Sölvabakka
að sem bestri bújörð. Jafnframt
stundaði hann ásamt nágrönnum
sínum útræði frá Sölvabakka. Bú-
skap stunduðu afi og amma á Sölva-
bakka í 40 ár eða til ársins 1964.
Tveimur árum seinna hófu pabbi og
mamma búskap þar og þá fluttu afi
og amma til þeirra og bjuggu þar
síðan.
Afi og amma áttu sjö börn og eru
afkomendur þeirra orðnir 64.
Afi var skapmikill maður og stolt-
ur. Fram yfir nírætt hélt hann áfram
að klifra bratta brekkuna til að
leggja silunganetin. Síðustu sumrin
hélt hann til í tjaldi niðri í fjöru til
að þurfa ekki að fara upp fyrr en
að kveldi.
Dagbókina sína skrifaði afi þar
til í vor, eða í rúm 20 ár. Þannig
hélt hann við skriftinni og skrifaði
alltaf gleraugnalaust. Frá Þjóð-
minjasafninu fékk hann hin síðustu
ár sendan íjöldann allan af spurn-
ingalistum og svaraði þeim mjög
samviskusamlega. Þá fylgdist afi
alltaf með í búskapnum og vissi
hvað var um að vera þennan daginn
eða hinn.
Nú er stóllinn hans afa tómur, en
í hugum okkar geymum við minn-
ingu hans. Það var gæfa okkar að
fá að hafa hann svo lengi hjá okk-
ur. Myndabrot úr samverunni lifna
við á kveðjustund. Veiðiferðir niður
í fjöru til að leggja netin sem ávallt
voru lögð í Guðs nafni. Óteljandi
sögur sem sagðar voru frá liðinni
tíð og hlýjar hendur sem vermdu litla
lófa.
Minning um stolt, áhuga og óbil-
andi dugnað.
Langur dagur er að kveldi kom-
inn. Við biðjum Guð að geyma afa.
Systurnar, Sölvabakka.
r
iWtóáur
r
a
morgun
Guðspjall dagsins:
Lúk. 6.: Verið miskunnsam-
ir.
ÁSKIRKJA: Vegna sumarleyfa
starfsfólks Áskirkju er minnt á
guðsþjónustu í Laugarneskirkju
sunnudag kl. 11. Sóknarprestur.
BÚSTAÐAKIRKJA: Guðsþjónusta
kl. 11. Pálmi Matthíasson.
DÓMKIRKJAN: Messa kl. 11.00.
Dómkórinn syngur. Organisti Mar-
teinn H. Friðriksson. Sr. Jakob Á.
Hjálmarsson.
ELLIHEIMILIÐ Grund: Guðsþjón-
usta kl. 10.00. Sr. Baldur Sigurðs-
son.
GRENSÁSKIRKJA: Guðsþjónusta
kl. 11. Prestur sr. Gylfi Jónsson.
Organisti Árni Arinbjarnarson.
HALLGRÍMSKIRKJA: Messa og
barnastund kl. 11.00. Sr. Karl Sig-
urbjörnsson. Þriðjudag: fyrir-
bænaguðsþjónusta kl. 10.30. Beð-
ið fyrir sjúkum.
LANDSPÍTALINN: Messa kl. 10.
Sr. Jón Bjarman.
HÁTEIGSKIRKJA: Hámessa kl.
11. Sr. Arngrímur Jónsson. Kvöld-
bænir og fyrirbænir eru í kirkjunni
á miðvikudögum kl. 18.
LANGHOLTSKIRKJA: Kirkja Guð-
brands biskups. Vegna sumar-
leyfa starfsfólks Langholtskirkju
er minnt á guðsþjónustu í Bú-
staðakirkju, sunnudag kl. 11.
Sóknarnefndin.
LAUGARNESKiRKJA: Guðsþjón-
usta kl. 11 Sr. Jón D. Hróbjarts-
son. Heitt á könnunni eftir guðs-
þjónustu. Barnagæsla.
NESKIRKJA: Messa kl. 11. Sr.
Frank M. Halldórsson. Miðviku-
dag: Bænamessa kl. 18.20. Sr.
Frank M. Halldórsson.
SELTJARNARNESKIRKJA: Helgi-
stund kl. 11 í umsjá sóknarnefnd-
ar. Organisti Nína Margrét Gríms-
dóttir.
ÁRBÆJARKIRKJA: Guðsþjónusta
kl. 11 árdegis. Organleikari Sigrún
Steingrímsdóttir. Sr. Guðmundur
Þorsteinsson.
BREIÐHOLTSKIRKJA: Guðsþjón-
usta kl. 11. Prestur sr. Sigurður
Pálsson. Organisti Daníel Jónas-
son. Sr. Gísli Jónsson.
GRAFARVOGSPRESTAKALL:
Kvöldguðsþjónusta kl. 20.30 í Fé-
lagsmiðstöðinni Fjörgyn. Ath.
breyttan messutíma. Organisti
Sigurbjörg Helgadóttir. Kaffi eftir
messu. Vigfús Þór Árnason.
FELLA- og HÓLAKIRKJA: Sum-
arsamveru kvöldguðsþjónusta
sunnudagskvöldið kl. 20.30. Hug-
leiðing: Ragnhildur Hjaltadóttir.
Sr. Hjalti Guðmundsson þjónar
fyrir altari. Bænir og ritningarlest-
ur annast: Astrid Skarpaas Hann-
esson, Benedikt Guðlaugsson,
Höskuldur Jónsson, Paul V. Mic-
helsen, Salome Ósk Eggertsdóttir
og Sigurborg Skúladóttir. Kirkju-
kór Fella- og Hólakirkju syngur.
Organisti Guðný M. Magnúsdóttir.
Veitingar. Allir velkomnir. Prest-
arnir.
KÓPAVOGSKIRKJA: Guðsþjón-
usta í Kópavogskirkju kl. 11. Org-
anisti Sighvatur Jónasson. Ægir
Fr. Sigurgeirsson.
SEUAKIRKJA: Kvöldguðsþjón-
usta kl. 20. Organisti Kjartan Sig-
urjónsson. Molasopi eftir guðs-
þjónustuna. Sóknarprestur.
FRÍKIRKJAN i' Rvík: Safnaðarferð
verður farin sunnudaginn 19. júlí
nk. Farið í Rangárþing undir leið-
sögn Jóns Böðvarssonar. Skrán-
ing og upplýsingar í síma 29105.
Miðvikudag 15. mars kl. 7.30,
morgunandakt. Sr. Cecil Haralds-
son.
KRISTSKIRKJA Landakoti: Messa
kl. 8.30. Hámessa kl. 10.30.
Messa kl. 14, ensk messa kl. 20.
Laugardagsmessa kl. 14 og ensk
messa kl. 20. Aðra rúmhelga daga
messa kl. 18. Pólskur prestur sr.
Laukasz Kasterek OCD dvelur hér
á landi fram til 9. september og
býr í Karmelklaustri. Hann flytur
messu á pólsku í Kristskirkju nk.
sunnudag kl. 7 og einnig sunnu-
dag 20. júlí nk. Eftir messu gefst
tækifæri til að tala við sr. Lukasz
Kasterek.
MARÍUKIRKJA Breiðholti: Messa
kl. 11. Laugard. kl. 14, fimmtu-
daga messa kl. 19.30. Aðra rúm-
helga daga messa kl. 18.30.
KFUM/K: Fagnaðarsamkoma kl.
20.30 fyrir kristniboðana Guðlaug
Gunnarsson, Valgerði Gísladóttur
og fjölskyldu.
HVfTASUNNUKIRKJAN Filadelf-
ía: Brauðsbrotning kl. 11. Ræðu-
maður Hafliði Kristinsson. Almenn
samkoma kl. 20 með Celebrant-
singers. Fjölbreytt dagskrá.
MOSFELLSPRESTAKALL:
Messa í Lágafellskirkju kl. 11. Sr.
Jón Þorsteinsson.
GARÐAKIRKJA: Messa kl. 11. Sr.
Bjarni Þór Bjarnason prédikar.
Ferming: Anna María Sigurðar-
dóttir, Furulundi 7, Garðabæ,
Gunnhildur Helga Gunnarsdóttir,
Drafnarstíg 2 A, Reykjavík, Krist-
ján Davíðsson, Bræðraborgarstíg
41, Reykjavík. Kór kirkjunnar syng-
ur. Organisti Ferenc Utassy. Sr.
Bragi Friðriksson.
KAPELLA St. Jósefssystra,
Garðabæ: Þýsk messa kl. 10.
VEGURINN, kristið samfélag: Al-
menn samkoma kl. 16.30. Prédik-
un: Björn Ingi Stefánsson. Al-
mennar samkoma kl. 16.30 og
20.30. Prédikari: Wynn Goss frá
Wales. Biblíulestrar falla niður júlí-
mánuð.
HAl-NARFJARÐARKIRKJA:
Messa kl. 11. Altarisganga. Org-
anisti Helgi Bragason. Sr. Gunn-
þór Ingason.
KAPELLAN St. Jósefsspítala:
Messa kl. 10.30. Rúmhelga daga
messa kl. 18.
KARMELKLAUSTUR: Messa kl.
8.30. Rúmhelga daga messa kl. 8.
ÞORLÁKSKIRKJA: Messa kl.
10.30. Organisti Hákon Leifsson.
Sr. Svavar Stefánsson.
STRANDARKIRKJA: Messa kl. 14.
Organisti Hákon Leifsson. Sr.
Svavar Stefánsson.
KEFLAVÍKURKIRKJA: Guðsþjón-
usta kl. 14. Sr. Baldur Rafn Sig-
urðsson.
ÞINGVALLAKIRKJA: Messa kl.
14. Sóknarprestur.
SKÁLHOLTSDÓMKIRKJA: Þor-
kell Sigurbjörnsson tónskáld flytur
erindi um kirkjutónlist í dag, laug-
ardag kl. 14. Sumartónleikar verða
kl. 15 og 17. Sunnudagsmessan
er kl. 17, en kl. 15 verða tónleik-
ar. Tónlistarhópurinn Caput tekur
þátt í sunnudagsmessunni. Org-
anisti Hilmar Örn Agnarsson.