Morgunblaðið - 19.07.1992, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19. JÚLÍ 1992
23
HRUN ÞORSKSTOFNANNA
Ofveidi ad ganga af
stofnunum dauðum
eftir Hjört Gíslason
MEIRA en hálf milljón tonna hefur tapazt úr stofni norðurslóðar-
þorsksins við Nýfundnaland siðustu tvö árin. Hrygningarstofninn
er kominn niður fyrir 100.000 tonn og er aðeins um 10% af meðal-
stærð undanfarinna ára. Skýringin er meðal annars talin ofveiði,
rangt stofnstærðarmat á sínum tíma, mikill sjávarkuldi við Labrad-
or og mikill is á fiskislóðinni. Þetta hrun er ekki einsdæmi. Þorsk-
stofnar um allt norðanvert Atlantshafið hafa minnkað hratt síðustu
árin. Þorskstofnarnir við Grænland, Færeyjar, Island og í Eystra-
salti og Norðursjó eru í töluverðri hættu. Það er aðeins í Barentshaf-
inu, sem stofninn er á uppleið, reyndar eftir afar strangar veiðtak-
markanir frá árinu 1990. Afleiðingamar era hrikalegar. Algjört
veiðibann á norðurslóðarþorski við Nýfundnaland og hastarlegur
niðurskurður á veiðiheimildum á hinum hafsvæðunum. Þúsundir
manna ganga atvinnulausir næstu tvö árin á Nýfundnalandi og hér
og í Færeyjum blasa gjaldþrot og atvinnuleysi við.
hrygningarstofns
norðurslóðahorsks
(milljónir fiska)
Þriggja ára fiskur er metinn skv.
meoaltali 270 millj. fiska en það
er sennilega of mikið
3ár 4
8 9 10 11 12 13 14 15
Ahrif veiðibanns á
hrygningarstofn
ilóðaþorsks
1862-1994
(þús. tonn)
Meðaltal 540.000 tonn
1965
1970
1975
1980
1985
1990
Áhrif veiðibanns á hrygningarstofn
norðurslóðahorsks 1992-1994
700
(þús. tonn)
Meðaltal 540.000 tonn
Hámark
1992
1993
1994
Svo virðist sem allir þorsk-
stofnar við norðanvert Atl-
antshafið séu í hættu og
að hruni komnir vegna ofveiði og
ytri náttúrulegra skilyrða að mati
fiskifræðinga. Eina leiðin til að ná
stofnunum upp á ný er að draga
mikið úr veiðinni, eigi ekki að þurfa
að koma til veiðibanns eins og við
Nýfundnaland. Þar hefur verið
ákveðið að stöðva veiðamar í tvö
ár til að ná hrygningarstofninum
upp á ný. Hins vegar er talið vafa-
samt að það dugi og væntanlega
þarf að takmarka veiðar afar mikið
fyrstu árin eftir að þær verða leyfð-
ar. Afli af norðurslóðarþorskinum
við Nýfundnaland hefur farið yfir
300.000 tonn á ári og jafnvel enn
hærra, en síðustu árin hefur aflinn
minnkað hratt. Við stöndum
frammi fyrir svipaðri óáran. Kvóti
hér hefur verið minnkaður milli síð-
ustu ára og samkvæmt mati fiski-
fræðinga er mikil hætta á því að
við komumst á sama stig og Ný-
fundlendingar, verði ekki farið var-
lega. Svo virðist, sem þjóðin geti
búið við niðurskurð á þorskkvótan-
um í um 200.000 tonn, en ljóst er
að veiðibann til tveggja ára eða
lengur, eins og við Nýfundnaland,
mun verða henni afar þungt í
skauti.
Ekkert annað en veiðibann
getur bjargað stofninum
Fiskveiðiráðgjafarnefndin í
Kanada telur þorskstofninn svo illa
kominn að ekkert annnað en veiði-
bann geti bjargað honum. Fiski-
fræðingar telja stærð þorskstofns-
ins, þriggja ára fisk og eldri, vera
á milli 530.000 og 700.000 tonn,
en vandamálið sé fyrst og fremst
að þorskur 7 ára og eldri, hrygning-
arstofninn, sé aðeins 50.000 til
100.000 tonn. Það sé það minnsta
sem mælzt hafí og aðeins 10% af
langtímameðaltali. Talið er að hæfí-
legt sé að taka um 20% af þorsk-
stofninum árlega. Fyrir norðurslóð-
arþorskinn þýðir það 50.000 tonn
á þessu ári. Togararnir hafa þegar
tekið 15.000 tonn, gert er ráð fyrir
10.000 tonnum í aukaafla með öðr-
um tegundum og erlend fískiskip
hafa tekið um 10.000 tonn utan
200 mílna landhelgi. Því gætu í
raun komið um 15.000 tonn í hlut
sjómanna á grunnslóð, en þar er
varla talið til skiptanna.
Veiðibann og fébætur til
19.000 fiskverkamanna og
sjómanna
Þorskurinn hrygnir fyrst um 7
ára gamall, en vegna skyndilegs
hruns stofnsins, mun hrygningar-
stofninn nær eingöngu byggjast á
þorski sem nú er 5 og 6 ára, en
afar lítið er um aðra áranga. Væru
veiðar leyfðar nú, myndi um 80%
aflans verða þessir tveir árgangar,
og yrði þá lítið um þá í hrygning-
inni þegar þar að kæmi. Því verður
að stöðva veiðarnar.
Tveggja ára veiðibann á norður-
Veidibann eða
strangar veidi-
takmarkanir
nauðsynlegar til
uppbyggingar á
nýjan leik
slóðarþorski hefur því verið ákveðið
við Nýfundnaland. Jafnframt hefur
sjávarútvegsráðherrann John C.
Crosbie ákveðið að 9.000 sjómenn
og 10.000 fiskverkamenn fái 225
kanadíska dollara, 10.350 krónur,
í bætur á viku næstu 10 vikurnar.
Sá tími verður síðan notaður til að
fínna leiðir til að mæta áfallinu svo
sem aðlögun og endurskipulagning
fískiðnaðarins og verður það gert í
samvinnu við fylkisstjórn Ný-
fundnalands og hagsmunaaðila í
sjávarútvegi. Ráðherrann segir rík-
isstjórn Kanada gera sér grein fyr-
ir siðferðislegum skyldum sínum
gagnvart sjómönnum og fiskverka-
fólki, sem standi frammi fyrir
tveggja ára tekjumissi án þess að
hafa nokkru valdið þar um. Um-
hverfísþættir í hafinu hafi ráðið
mestu um hrun þorskstofnsins,
heildarstofninn hafí minnkað um
helming og hrygningarstofninn sé
nú aðeins þriðjungur þess, sem
hann var 1990. Tveggja ára veiði-
bann sé því eina leiðin til að ná
stofnstærðinni upp á ný. Fébæturn-
Breyttu pallöílnum í
ferðabíl á bálftfma
Eigum til afgreiðslu strax
SKAMPER pallbílahús fyrir alla
ameríska og japanska Pick up
bíla, þ.á m. Double Cap bíla.
Húsin eru fellihús, þ.e. lág á
keyslu en há í notkun.
Glæsileg innrétting fyrir 4-5
með rúmum, borðum, skápum,
bekkjum, sjálfvirkum hitastilli,
fullbúnu eldhúsi, þrefaldri elda-
vél, raf-vatnsdælu, vatnstanki,
vaski, ísskáp o.fl.
Ódýr lausn á ferðalögum
á íslandi og erlendis.
Tækiamiólun Islands tl.,
Bíldshöfða 8, sími 674727.
VZterkurog
k-/ hagkvæmur
auglýsingamiöill!
ar munu renna til sjómanna á
grunnslóð, fiskverkafólks sem hefur
verið sagt upp og togarasjómanna
á skipum, sem stundað hafa veiðar
á noðurslóðarþorskinum.
Leiðir til að draga úr
vandanum
Ríkisstjórnin leggur ennfremur
fram eftirfarandi tillögur til að
draga úr vandanum:
Sjómönnum og fiskverkafólki
verði gert kleift að fara fyrr á eftir-
laun en ella
Mönnum verði gert kleift með
ákveðnum hætti að hætta útgerð
fyrir fullt og allt.
Komið verði á sérstakri starfs-
þjálfun fyrir fiskverkafólk og sjó-
menn til annarrar vinnu en innan
sjávarútvegsins.
Starfsmenntun þeirra, sem vilja
starfa áfram innan útvegsins, verði
aukin og starfsréttindi þeirra sömu-
leiðis og þau skilgreind nánar.
Leitað verði leiða til aðstoðar
útgerðarmönnum til að viðhalda
skipum sínum, sem verða aðgerðar-
laus vegna veiðibannsins.
Tilraunaveiðar verði stundaðar
til að kanna afrakstur stofnsins
með skynsamlega nýtingu í huga.
Unnið verði með fiskvinnslunni
við að leita nýrra físktegunda til
að vinna í verksmiðjum, sem hafa
reitt sig á norðurslóðarþorskinn.
Allt of seint gripið í taumana
Fólk á Nýfundnalandi er smám
saman að átta sig á því hver vand-
inn er í raun og veru. Fáir efast
reyndar um nauðsyn þess að stöðva
veiðarnar til að ná stofninum upp,
en margir eru þeirra skoðunar að
stjórnvöld hafi tekið allt of seint
við sér. Meðal þeirra er Cabot Mart-
in, formaður samtaka sjómanna á
grunnslóð. Hann telur að þegar
árið 1986 hafi menn vitað að hveiju
stefndi, en þá gáfu samtök hans
út skýrslu, sem sýndi ótvírætt fram
á það, að fískifræðingar höfðu talið
þorskstofninn tvöfalt stærri en
hann var f raun og veru. Þetta hafí
svo verið staðfest af fiskifræðingum
og í Harris-skýrslunni árið 1989.
Samt hafí ekkert mark verið tekið
á þessum staðreyndum og allt of
mikill afli verið leyfður ár eftir ár.
Martin segir, að svo þegar hallað
hafí undan fæti, hafi stjómmála-
mennirnir verið fljótir til og fundið
blóraböggul í selnum og veiðum
útlendinga á Miklabanka rétt utan
lögsögunnar. Hvorugt sé í raun
rétt, vandinn hafi verið heimatilbú-
inn að nær öllu leyti. Hann deilir
einnig á aðferðir stjórnvalda við
ákvörðun á veiðibanninu og bætur
til sjómanna og verkafólks. Akvörð-
un um veiðibannið hefði þurft að
liggja fyrir miklu fyrr. Fyrir vikið
hefðu sjómenn á grunnslóð verið
byrjaðir að búa sig undir veiðarnar
með kaupum á veiðarfærum, gert
báta sína sjóklára og jafnvel keypt
báta. Nú stæðu þeir uppi með vita
ónýta fjárfestingu upp á milljónir
króna og fyrir það kæmu engar
bætur. „Staðan hjá okkur er skelfí-
leg, en við höfum sameiginlega sjóði
að ganga í. Ég get varla ímyndað
mér hvemig færi fyrir Islendingum,
þyrftu þeir að stöðva þorskveiðar í
einhvem tíma," segir Cabot Martin.
__BRÆÐURNIR
(DlORMSSCMHF
BOSCH
VERKSTÆÐI
Lágmúla 9 sími 3 88 20
Vélastillingar
Smurþjónusta
Rafviðgerðir
Ljósastillingar
• Díselverkstæði
Allt í útileguna.
Hjá Andrési!
Flauelsbuxur í úrvali, verð kr. 1.580 - 5.600.-
Gallabuxur í úrvali, verð kr. 1.790 - 3.900.-
Regngallar, margir litir, verð kr. 2.400 - 3.600.-
Vindjakkar, peysur og nærföt í úrvali.
Andrés, Skólavörðustíg 22A, sími 18250.
Póstkröfuþjónusta.
Stakar buxur, verð kr. 1.000 - 5.600.-
Vaxbornir jakkar, verð kr. 4.900 - 19.500.-
Andrés - Fataval, Höfðabakka 9C, sími 673755.
(Opið frá kl. 13-17.30 mánud. til föstud.)