Morgunblaðið - 09.08.1992, Blaðsíða 4

4 FRÉTTIR/YFIRLÍT
ERLEIMT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9. AGUST 1992
INNLENT
Hagkaup
kaupir helm-
ing í Bónus
Hagkaup hefur keypt helmings-
hlut í Bónusverslununum og taka
kaupin einnig til tveggja 10-11
verslana sem Bónus hefur átt
aðild að. Verslanakeðjumar sam-
eiginlega eru með rúmlega 30%
hlutdeild í matvöruversluninni á
landsvísu og yfir 35% hlutdeild á
suðvesturhominu, að sögn for-
svarsmanna fyrirtækjanna. Þeir
segja að fyrirtækin verði áfram
rekin sjálfstætt að öllu leyti og í
samkeppni hvert við annað. Kaup-
verðið er trúnaðarmál og fæst
ekki gefíð upp.
Uppbygging á
Korpúlfsstöðum
Áætlaður heildarkostnaður við
framkvæmdir á Korpúlfsstöðum,
sem eiga m.a. að hýsa Erró-safn-
ið, er áætlaður 1,4 milljarðar.
Markús Om Antonsson, borgar-
stjóri, segir að auk Erró-safnsins
verði á Korpúlfsstöðum menning-
armiðstöð með íjölbreyttri starf-
semi, sem þjóni nærliggjandi
hverfum, ásamt Reykjavík og
landinu öllu.
Telur óheimilt að
framselja vald
Davíð Oddsson forsætisráð-
herra segir eðlilegt að nefnd um
endurskoðun laga um stjómun
fískveiða taki til sérstakrar athug-
unar álitsgerð Sigurðar Lindal
lagaprófessors við endurskoðun
laganna. Sigurður telur að 3.
grein laga um stjómun fiskveiða,
um að ráðherra sé framselt vald
til að ákvarða um þann heildar-
afla sem veiða má, bijóti í bága
við 69. grein íslensku stjórnar-
skrárinnar.
Flugleiðir lækka fargjöld
Flugleiðir hafa ákveðið að bjóða
sérfargjöld með afslætti, til sam-
ræmis við lækkanir annarra flugfé-
laga á flugleiðum yfír Norður-Atl-
antshaf. Afslátturinn er allt að 30%.
Umsóknir um námslán
Umsóknum um námslán hefur
fækkað frá síðasta ári. Þá hafa
ráðningaskrifstofur orðið varar við
breyttar áætlanir skólafólks, sem
hefur leitað starfa fyrir veturinn.
Breyttar úthlutunarreglur Lána-
sjóðs íslenskra námsmanna em
taldar skýra þessar breytingar.
Bamavemdarráðstefna
Hlutfallslega fleiri börn látast af
slysfömm hér á landi en á hinum
Norðurlöndunum. Aðgæsluleysi og
ónógt eftirlit fullorðinna er oft or-
sökin. Þá em allt að 43 af hveijum
100 níu ára bömum ein heima fyr-
ir eða eftir skóla eða hluta af þeim
tíma og í nokkmm tilfellum gæta
þau yngri systkina. Böm sem em
ein heima daglega standa sig verr
í námi en önnur. Þetta kom fram
á norrænni ráðstefnu um böm og
bamavemd, sem haldin var hér á
landi í vikunni. Þar kom einnig
fram, að þriðjungur skilnaðarbama
þjáist af óhamingju síðar á ævinni.
20-30% samdráttur í
verktakastarfsemi
Verkefnaskortur hefur skapað
slæmt ástand hjá fyrirtækjum í
jarðvinnslu og horfur em einnig
slæmar í byggingaiðnaði. Om
Kjæmested, formaður Verktaka-
sambands íslands, segir að ef ekki
komi til stórverkefna á næstu mán-
uðum verði 20-30% samdráttur í
verktakastarfsemi á landinu á þessu
ári. Því geti fylgt mikið atvinnu-
leysi, því alls starfí um 12.000
manns hjá verktakafyrirtækjunum.
KA og Valur í úrslit
Bikarmeistarar Vals halda sigur-
göngu sinni áfram í keppninni og
lögðu þeir Fylki að velli 4-2 I undan-
úrslitum. KA vann Akranes 2-0 og
leikur KA nú í fyrsta skipti til úr-
slita í mjólkurbikarkeppninni.
ERLENT
Voðaverk í
fangabúð-
um í Bosníu
Bandaríkjaforseti
fimmtudag tafar-
George Bush
fyrirskipaði á
lausa rann-
sókn á hvort
Serbar væra
sekir um
þjóðarmorð í
Bosníu.
Breskir
fréttamenn
sem rætt
hafa við
flóttamenn í F6rnarlamb
Norður-Bos- sprengjuárásar
rn'u segja að Serba í Sarajevo.
Serbar stundi
skipulagt ofbeldi í „þjóðemis-
hreinsunum" sínum, en telja sig
ekki hafa sannanir um að þeir
reki útrýmingarbúðir á borð við
nasista. Serbar em sakaðir um
að starfrækja 105 fangabúðir í
Bosníu og Svartfjallalandi þar
sem nauðganir, barsmíðar og
jafnvel morð séu daglegt brauð.
Serbar saka hins vegar múslima
og Króata um að halda 20.000
Serbum í 22 fangabúðum og segja
6.000 manns hafa verið drepna
þar.
Hert lög gegn mafíunni á
Italíu
Stjóm Ítalíu tókst á fímmtudag
að koma í gegnum þingið lögum
um aukið frelsi lögreglu til ýmiss
konar aðgerða í baráttunni gegn
mafíunni. Refsingar fyrir að
semja við glæpasamtök gegn því
að fá stuðning þeirra í kosningum
vom hins vegar mildaðar. Sumir
þingmenn gagnrýndu harkalega
að yfírvöld fengju svo mikil völd
og töldu hættu á misnotkun.
írakar neita að opna
ráðuneyti
írakar lýstu því yfír á fímmtu-
dag að nýrri eftirlitsnefnd frá
Sameinuðu þjóðunum yrði ekki
hleypt inn í ráðuneyti þeirra og
stofnanir. Bandaríkjaforseti svar-
aði með kröfu um að írakar færa
að öllum óskum eftirlitsmanna og
sagðist ella vilja beita hervaldi.
Tími Jeltsíns að renna út?
Míkhaíl Gorbatsjov, fyrrver-
andi forseti Sovétríkjanna, segir
að efnahagsástandið í Rússlandi
fari hríðversnandi og hann óttist
að með sama áframhaldi notfæri
hættuleg öfgaöfl sér ástandið og
reyni að hrifsa til sín völdin. Bor-
ís Jeltsín Rússlandsforseti segir
hins vegar að hvergi verði hvikað
frá stefnu stjómarinnar um efna-
hagsumbætur og stjómin standi
styrkum fótum.
Mesta atvinnuleysi í Svíþjóð
eftir stríð
Alls vom 307.000 manns at-
vinnulausir í Svíþjóð í lok júlí og
hefur atvinnuleysið aldrei verið
jafn mikið frá síðari heimsstyij-
öldinni, að sögn atvinnumálaráðs
sænska félagsmálaráðuneytisins
á miðvikudag. Svíar án atvinnu
voru 6,5% vinnufærra manna.
Mótmælaherferð í S-Afríku
Blökkumenn í Suður-Afríku
hafa efnt til daglegra fjöldamót-
mæla frá því á mánudag og þau
hafa víðast hvar farið friðsamlega
fram. Milljónir blökkumanna tóku
einnig þátt í tveggja daga verk-
falli. Vonir hafa glæðst um að
fulltrúar Afríska þjóðarráðsins
(ANC) setjist aftur að samninga-
borði með fulltrúum stjómvalda
um framtíðarskipan mála í land-
inu.
Bandaríkjaforseti gagnrýndur fyrir dáðleysi í írak og Júgóslavíu:
Reynsla Bush í utanríkis-
málum að breytast í byrði?
George Bush Bandaríkjaforseti og James Baker utanrikisráð-
herra ræðast við í Hvíta húsinu í Washington. Búist er við að
Baker taki við stjórn kosningabaráttu forsetans í næsta mánuði.
GEORGE Bush Bandaríkjafor-
seti er eins og maður í spenni-
treyju um þessar mundir. Allt
sem hann gerir snýst í höndun-
um á honum. Aldrei hefur sitj-
andi forseti glatað trausti jafn
stórs hluta kjósenda og Bush
og honum virðist fyrirmunað
að hrifsa frumkvæðið í kosn-
ingabaráttunni. Og nú virðist
Bush ekki einu sinni ætlað að
geta fært sér í nyt reynslu sína
í utanríkismálum.
111 Clinton, forsetaframbjóð-
andi demókrata, heldur hins
vegar ótrauður sínu striki. Hann
er nú á öðm kosningaferðalagi
sínu ásamt A1 Gore varaforseta-
frambjóðanda frá því að flokks-
þingi demókrata í New York lauk
í síðasta mánuði.
Bush gagnrýndur
Clinton fékk góðan byr í skoð-
anakönnunum eftir þingið og hef-
ur ekki í hyggju að glata því for-
skoti, sem hann hefur nú á Bush.
írak og Júgóslavía hafa verið mik-
ið í fréttum undanfarið og Clinton
var ómyrkur í máli þegar hann
lýsti yfír því að utanríkisstefna
Bush hefði beðið skipbrot þegar á
reyndi gagnvart báðum þessum
ríkjum. Clinton er nú að reyna að
beina sviðsljósinu að utanríkismál-
um, en mjög lítið hefur farið fyrir
þeim í kosningabaráttunni tij
þessa. Þar kemur tvennt til. í
fyrsta lagi er talið að Bandaríkja-
menn hafí einfaldlega ekki áhuga
á utanríkismálum. í öðra lagi
leiddi frammistaða Bush í Persa-
flóastríðinu til
þess að hann
naut trausts um
90% kjósenda
fyrst eftir að því
lauk og þótti
hann því ekki
árennilegur á því sviði. En glæsi-
bragurinn er nú farinn af sigrinum
á írökum. Haft er í flimtingum
að Saddam Hussein, forseti íraks,
búi nú við meira atvinnuöryggi en
Bush.
Hussein gerir allt hvað hann
getur til þess að niðurlægja Vest-
urlönd og víst er að Bandaríkja-
menn virtust vanmáttugir þegar
eftirlitsmenn Sameinuðu þjóðanna
sátu dögum saman fyrir utan land-
búnaðarráðuneytið í Bagdad án
þess að fá inngöngu. Nú stefnir í
annað slíkt upgjör því að írakar
Iýstu því yfír á fímmtudag í trássi
við gefin loforð að eftirlitsmenn
SÞ myndu ekki fá að fara inn í
nein ráðuneyti.
Ofan á þessi vandræði bætast
ásakanir Clintons og Gores um
að Bush hafí eflt Hussein og stutt
með ráðum og dáð allt þar til
hann réðist inn í Kúveit. Clinton
segir að rétt hafí verið að beita
valdi til að stöðva Hussein, en ef
til vill hefði ekki þurft að grípa
til vopna gegn einvaldinum í írak
ef hann hefði ekki notið stuðnings
Bush.
Clinton hlynntur íhlutun
Clinton lýsti því yfir í fyrradag
í bænum Hannibal í Montana að
hann styddi hemaðaraðgerðir til
að stöðva meint þjóðarmorð í Bos-
níu og eftir orðum hans að dæma
er hann meiri íhlutunarsinni en
forverar hans úr röðum demókrata
hafa verið undanfama áratugi.
„Það em fleira fólk drepið í
Ameríku í dag, en í Júgóslavíu,
sem eitt sinn var,“ sagði Clinton
er hann var í Iowa í gær. „En við
höfum ekki efni á að horfa fram-
hjá þjóðarmorði."
Greint hefur verið frá því í frétt-
um að Serbar vinni skipulega að
því að þurrka út minnihlutahópa
í Bosníu. Á fímmtudag var rætt
um það að Bandaríkjamenn hefðu
látið ganga uppkast að ályktun
um að beita Serba hervaldi í mann-
úðarskyni í öryggisráði Samein-
uðu þjóðanna og að þingmenn úr
röðum bæði demókrata og repú-
blikana ynnu að því í sameiningu
að setja saman svipaða ályktun
til að gefa forsetanum svigrúm til
aðgerða.
Bush virðist hins vegar ekki
jafn herskár og Clinton, enda fylg-
ir orðum forsetans meiri ábyrgð
en áskorandans enn sem komið
er. í vamarmálaráðuneytinu virð-
ist einnig gæta tregðu til skuld-
bindingar. Búast má við að mikinn
mannafla þurfí til að stöðva átök-
in í Júgóslavíu og hemaðaraðgerð
gæti orðið jafn umfangsmikil og
í Persaflóastríðinu. Dick Cheney
vamarmálaráð-
herra sagði á
fímmtudag að
Þjóðveijum
hefði ekki tekist
að stöðva átökin
í Júgóslavíu í
heimsstyijöldinni síðari þótt þeir
hefðu sent þangað hálfa milljón
hermanna. Orð Cheneys bera því
vitni að í Pentagon er lítill vilji til
aðgerða og undirstrika þá svart-
sýni, sem þar ríkir um ástandið I
Júgóslavíu.
Bush forseti sagði á blaða-
mannafundi á föstudag að allir
væm hikandi við að beita valdi til
að stöðva átökin í fyrmm lýðveld-
um Júgóslavíu. Hann gaf hins
vegar til kynna að þetta kynni að
breytast eftir að hann verður
formlega útnefndur forsetafram-
bjóðandi á flokksþingi repúblíkana
sem hefst I Houston 17. þessa
mánaðar. Aðgerðarleysi væri óvið-
unandi en jafnframt þyrftu menn
að hafa í huga þá ábyrgð sem
fylgdi því að stofna lífí banda-
rískra hermanna í hættu. Aðgerð-
arleysi gæti orðið Bush dýrkeypt.
Myndir af munaðarlausum böm-
um í hildarleik borgarastyijaldar-
innar ásamt fréttum af grimmi-
legri meðferð í serbneskum fanga-
búðum hafa komið við kviku
bandarísku þjóðarinnar og mann-
úðarstofnanir hafa ekki við að
taka við áheitum.
Clinton veittist harkalega að
Bush í viðtali við fréttamenn í
Burlington í Iowa í gær og sakaði
hann um að hafa enga efnahagsá-
ætlun.
Tilefni þessara orða Ciintons
vom fréttir um að umsóknum um
atvinnuleysisbætur hefði fjölgað
um 69 þúsund síðustu vikuna í
júlí og næmu nú 469 þúsundum.
Ástæðan fyrir þessar aukningu
var aðallega sú að fjölþjóðafyrir-
tækið General Motors lokaði
nokkrum verksmiðjum I kjölfar
þess að greint var frá 375 milljóna
dollara tapi á síðasta ársfjórð-
ungi. Bush fékk hins vegar betri
fréttir á fóstudag þegar greint var
frá því að atvinnuleysi hefði
minnkað um einn tíunda úr pró-
senti niður í 7,7%. Lýsti forsetinn
yfir því að ýmislegt gott væri að
gerast á vettvangi efnahagsmála
og að hann treysti á að fjölmiðlar
myndu miðla þeim upplýsingum
til almennings. Sú áhersla sem
demókratar legðu á neikvætt
ástand efnahagsmála væri í senn
villandi og röng.
Bush rúinn trausti
Samkvæmt skoðanakönnun
sem fréttastofa sjónvarpsstöðvar-
innar ABC og dagblaðið Washing-
ton Post birtu á dögunum em nú
aðeins 33% kjósenda ánægð með
frammistöðu Bush í embætti, eða
fimm prósentum færri en í sams
konar könnun fyrir mánuði. Eng-
inn forseti hefur verið endurkjör-
inn með jafnt lágt hlutfall frá því
að farið var að gera pólitískar
skoðanakannanir á fímmta ára-
tugnum.
Aðeins Harry Tmman, Richard
Nixon og Jimmy Carter áttu minni
vinsældum að fagna meðal al-
mennings. Aðeins 23 prósent kjós-
enda vom ánægð með frammi-
stöðu Tmmans og Nixons þegar
verst lét - Nixon var þá um það
bil að segja af sér embætti árið
1974 - og Carter naut minnst
trausts 28 prósenta kjósenda í
kosningabaráttunni gegn Ronald
Reagan árið 1980.
Þær raddir hafa meira að segja
heyrst í röðum repúblikana að
Bush viti ekki sitt ijúkandi ráð í
kosningabaráttunni. Hann sé
seinn að taka við sér og lítt sann-
færandi. Bush reyndi í gær að
skella skuldinni á fjölmiðla og
blása um leið til atlögu. „í hvert
skipti Sem ég tipla inn í hringinn
með þessum náunga byija þeir að
öskra „neikvæð kosningabar-
átta“,“ sagði Bush.
Bush varð á mánudag að þvo
hendur sínar af fréttatilkynningu,
sem Mary Matalin, aðstoðarkosn-
ingarstjóri hans gaf út. í tilkynn-
ingunni var Clinton sakaður um
að hafa verið ótrúr í hjónabandi
og demókratar sagðir hræsnarar.
Bush, sem sagði í viðtali áður en
kosningabaráttan hófst að hann
myndi beita öllum tiltækum brögð-
um til að tryggja endurkjör sitt,
kvaðst yfír persónulegar árásir
hafínn og lét aðstoðarkosninga-
stjórann biðjast afsökunar. Per-
sónulegar árásir vom snar þáttur
í kosningabaráttu repúblikana
gegn Michael Dukakis fyrir fjórum
ámm. Nú er hins vegar talið að
kjósendur hafi meiri ímugust á
persónulegu skítkasti en áður og
því er Bush mjög í mun að l'áta
svo virðast sem hann sé yfír slíkt
hafinn. Repúblikanar hafa einnig
fengið orð á sig fyrir að heyja
óvægna kosningabaráttu og því
má minna út af bera til þess að
kjósendur styggist við.
BAKSVIÐ
eftir Karl Blöndal