Morgunblaðið - 12.08.1992, Blaðsíða 14
14
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 12. ÁGÚST 1992
Stöðug þróun rann-
sóknaraðferða lögreglu
íslenskir rannsóknarlögreglumenn á sögufrægum
lögregluslóðum hjá New Scotland Yard í London
eftir Gunnlaug
Snævarr og Sigurgeir
Sigmundsson
• •
Onnur grein
Á fyrstu árum þessarar aldar
varð nokkuð merkileg þróun í starfí
Lundúnalögreglunnar. í júlí 1901
var til dæmis byijað hjá New Scot-
land Yard með fullnægjandi fingra-
faragreiningarkerfí; árið 1910 voru
loftskeytasendingar notaðar í fyrsti
skipti hjá Lundúnalögreglunni í leit
að glæpamanni; árið 1920 eignaðist
lögreglan tvo vélknúna sendiferða-
bfla og lögregluþjónamir sem not-
uðu þá gengu brátt undir nafninu
„Fljúgandi sveitin". Tveim árum síð-
ar voru fjarskipti innleidd milli höf-
uðstöðva og eftirlitsbfla. Nú á dög-
um notar lögreglan gífurlega mikið
af vísinda- og tæknibúnaði til að
létta sér skyldustörfin.
Á árunum eftir fyrri heimsstyij-
öld var mikil félagsleg og stjóm-
málaleg ólga. Árið 1919 fór sjálf
lögreglan í verkfall og málalok urðu
Lögreglulögin frá 1919. Samkvæmt
þeim var komið upp á landssamtök-
um sem heimiluðu starfsmönnum
allt upp í stöðu aðalvarðstjóra að
stofna eigin samtök sem í samein-
ingu mynduðu Bandalag lögreglu-
manna, samningshópur í öllum
kjaramálum og þjónustuskilmálum.
Enlögreglan fékk ekki verkfallsrétt.
í nútíð hafa orðið stöðugar fram-
farir í notkun tækni á sviði flutn-
inga, samgagna og réttarvísinda, til
að fullnýta kosti tæknialdar og
breytinga sem orðið hafa á mynstri
og magni afbrota og einnig til að
bregðast við hinu gífurlegu mikii-
vægi nýrra laga sem ríkisstjómir
eftir síðari heimsstyijöld hafa alið
af sér.
Öll þessi þróun olli líka hröðum
vexti í fjölda óbreyttra borgara sem
lögreglan hafði í þjónustu sinni til
að veita mikilvæga stuðningsþjón-
ustu og leysa af hólmi lögreglumenn
sem vom fáir að tölu miðað við
umfang starfs þeirra.
Önnur mikilvæg þróun sem varð
eftir stríðið 1914-1918 var að kon-
ur komu til starfa í lögreglunni.
Árið 1918 fékkst samþykki innan-
ríkisráðuneytisins um opinberlega
viðurkenndan flölda varða (patrols)
sem skyldi ganga undir nafninu
(Women’s Police Service) Kvenlög-
Umdæmi Lundúnaiögregluunar eða Metropolitan Police: Svarta svæðið i miðju er City o£ London sem hefur sérstaka löggæslu.
ensic Science Laboratory) sem
hefur það hlutverk að rannsaka hluti
og leggja fram útlistun á þeim fyrir
dómi. Starf þeirra nær yfír afar vítt
svið, allt frá því að horfa á hlutinn
og til flóknustu tæknilegu rann-
sókna sem hægt er að framkvæma
og þörf er á. Þessi rannsóknastofa
tók til starfa árið 1935 og starfa
þar nú um 200 starfsmenn þar af
er rúmur helmingur með lokapróf
úr háskóla. Stofan sinnir sérhæfðum
rannsóknum á efnum, skjölum,
bruna, ljósmyndum o.m.fl.
Knapadeild (Mounted Branch)
samanstendur af 214 lögreglu-
mönnum sem hafa hlotið sérstaka
þjálfun í meðferð hesta. Þeir hafa
til afnota um 200 helsta sem, eins
og knapamir, hafa hlotið sérstaka
þjálfun. Knapi verður að ljúka
tveggja ára starfí almenns lögreglu-
manns áður en hann getur gengið
í þessa deild. Til að byija með fær
hann ekki einu sinni hest heldur
verður hann að umgangast og hirða
um þá á þjálfunarstað. Fyrst eftir
hálft ár er honum treyst til að sinna
starfínu eða sendur tilbaka ef hann
þykir ekki uppfylla skilyrði. Hest-
arnir eru allir einkenndir á þann
hátt að nöfn hesta sem byijuðu í
opinberri þjónustu t.d. árið 1979
byija öll á H, árið 1980 á I o.s.frv.
Hestarnir hljóta mikla þjálfun og
Bretar leggja þá alveg að jöfnu við
bifreiðar sínar hvað kostnað snertir.
Hestamir endast venjulega í 14-15
ár. Sérhver knapi er 3 tíma í eftir-
liti á hverri vakt en hina 5 tímana
sinnir hann hestinum, hreinsun og
þrifum í hesthúsinu. Sem dæmi um
það hve mikið álit Bretar hafa á
þessum knöpum sínum segja þeir
að þjálfaður maður á þjálfuðum
hesti geti sinnt starfi 12 gangandi
lögreglumanna.
Sérsveit (Special Branch) var
stofnuð árið 1883. Hennar hlutverk
var upphaflega barátta við írska
ofstækismenn og dró hún nafn sitt
af því, The Special Branch. Þrem
árum síðar var „Irish“ fellt út úr
nafninu og sinnir deildin nú öryggis-
málum, s.s. við heimsóknir erlendra
þjóðhöfðingja o.fl. Bretar vilja ekki
ræða nákvæmlega í hveiju starf
þessarar deildar felst en sjá þó
ástæðu til að taka sérstaklega fram
að deildin starfí ávallt innan ramma
laganna.
Þótt hér hafi verið drepið á nokkr-
ar deildir er ijarri því að þær séu
upptaldar. Má nefna Thamesdeild,
flugdeild, hundadeild frá 1914 um
u.þ.b. 300 hunda, aðallega þýskan
shepard og labrador. Þá má nefna
tengsladeild, tölvudeild, deild sem
sinnir ungum afbrotamönnum, o.fl.
Höfundar eru félagar í FÍR.
Bjarnþór Aðalsteinsson, formaður FÍR, og Tim Mills, lögreglumaður
sem tók á móti okkur í New Scotland Yard, höfuðstöðvum Lundúna-
lögreglunnar.
Stjórnstöð Scotland Yard hefur tekið miklum breytingum í áranna
rás.
reglan og árið 1919 voru 100 verð-
ir og 10 aðstoðarvarðstjórar skipað-
ir á skammtímagrundvelli. Tillaga
Geddes nefndarinnar árið 1922 sóru
þær eiða sem lögregluþjónar. En
það var ekki fyrr en árið 1973 að
þær fengu sömu laun og sömu þjálf-
ur, skyldur og tækifæri til stöðu-
hækkanir á við karlmenn.
Þótt opinbert heimilisfang hinnar
nýju lögreglu hafi breyst gegnum
tíðina vill almennnigur og frétta-
menn heldur nota nafnið Scotland
Yard sem tengdi staðinn við fyrri
notkun hins eðalboma konungs-
fólks. Þannig gerðist það að þetta
varð hið opinbera og heimskunna
nafn er tímar liðu.
Um 1870, þegar lögreglumönnum
hafði fjölgað verulega, varð þörf
fyrir nýtt, stærra og hentugra hús-
næði. Sú bygging var tekin í notkun
árið 1890. Þar hafði verið tekið til-
lit til margbreytilegra þarfa hinnar
vaxandi lögreglu og hafði Richard
Normann Shaw, arkitekt, verið
fenginn til þess að hanna bygging-
una. Það þótti sérkennilegt sums
staðar að fangar úr Dartmoor fang-
elsinu vom látnir vinna við bygging-
una og m.a. höggva u.þ.b. 2.500
tonn af gijóti sem notuð vom í
undirstöður og neðstu hæðir bygg-
ingarinnar. Þrátt fyrir aðseturskipti
fylgdi Scotland Yard nafnið lögregl-
unni og hafði nú festst við starfsem-
ina en losnað við hina konunglegu
tengingu. Þannig hefur nafnið Iifað
þótt nokkmm sinnum hafí verið
skipt um aðsetur og nú síðast var
starfsemin flutt að Broadway SWl
og í aðalbyggingunni starfa nú um
5.000 manns.
Bretar hafa alltaf verið stoltir af
lögreglumönnum sínum í bláu ein-
kennisbúningunum og segja sjálfri
að þeir séu jafn einkennandi fyrir
London og Big Ben eða stytta Nel-
sons sjóliðsforingja. Þeir segja enda
að þeir þurfí að vera allt í senn lög-
fræðingar, þjóðfélagsfræðingar, ör-
yggisfræðingar, diplómatar, um-
ferðarverkfræðingar auk margs
annars. Nú fara „Bobbyarnir",
kenndir við Sir Robert stofnanda
Scotland Yard, að nálgast 30.000
og þurfa að vernda og sinna tæpum
sjö milljónum manna á 787 fermílna
svæði. Þessu flæmi er að vísu skipt
upp í smærri svæði eða alls 8 sem
hvert hefur sínar höfuðstöðvar.
Svæði nr. 8, sem er í miðborg Lond-
on, er langminnst (eins og sést á
kortinu). Innan lögreglunnar em
margar deildir, þær era helstar:
Umferðardeild (The traffic
Police) með 800 lögrelgumenn sem
fást við stjóm u.þ.b. tveggja og
hálfrar milljónar ökutækja. Hlut-
verk hennar er þríþætt, þ.e. að
hindra að umferðarslys eigi sér stað,
sjá um öngþveiti. Þá er slysarann-
sóknadeild starfandi við allar höfuð-
stöðvamar átta.
Margt hefur breyst á götunum
síðan 1868 en þá gerður Bretar
fyrstu tilraun sína með umferðar-
merki eða frá dögum fyrri heims-
styijaldarinnar er þá var sérstakt
átak gert til að fást við umferðar-
málin.
Innbrotadeild (Investigation Of
A Burglary) sem eins og nafnið
bendir til fæst við rannsóknir inn-
brota. Innbrot em sívaxandi vanda-
mál og hefur lögreglan eytt miklum
tíma í fyrirbyggjandi aðgerðir.
Fingrafaradeild (Fingerprints)
sem fjallað verður um nánar hér
á eftir.
Glæparannsóknadeild (Crimin-
al Investigation Department) rek-
ur sögu sína til ársins 1842 þegar
6 mönnum var falin rannsókn á
morðtilraun við Viktoríu drottningu.
Sú deild hefur vaxið eins og aðrar
og nú í dag em u.þ.b. 3500 óein-
kennisklæddir rannsóknarlögreglu-
menn sem ganga um götu London.
Þeir hafa verið sérstaklega valdir
til þessa starfs og hlotið sérstaka
þjálfun. Bretar segja þetta þolin-
móðustu lögreglumenn sína. 2.000
þeirra em tengdir þeim 75 deildum
sem þessum 8 svæðum er skipt í.
1.500 þeirra sérhæfa sig á nokkmm
sviðum, s.s. fíkniefnasviði, morð-
sviði, fölsunarsviði, bílþjófnaðarsviði
eii verksvið þess hefur aukist eftir
að Evrópa opnaðist til austurs, þá
má nefna baráttu þeirra við hryðju-
verkamenn og alls kyns skemmdar-
verk.
Réttarrannsóknastofa (For-