Morgunblaðið - 18.08.1992, Blaðsíða 10

MÖRGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. ÁÖÍÍST lá92
Bach-sveitin í Skálholti
_________Tónlist___________
Ragnar Björnsson
Slðari tónleikarnir, laugardaginn
15. ágúst voru í höndum „Bach-
sveitarinnar“ í Skálholti sem sam-
anstóð af sextán tónlistarmönnum,
erlendum og íslenskum. Heyra
mátti í hljómsveitinni nokkur gömui
hljóðfæri svo sem tvær lútur, tvö
óbó d’amore, tvær gömbur, sembal,
sem öll gefa hljómsveitinni sér-
stakan lit. Kór og einsöngvarar
voru einnig til staðar, því hér voru
fluttar tvær kantötur. Fyrri kantat-
an „Schlage doch, gewúnschte
Stunde", sóló kantanta er kynnt í
efnisskrá sem verk Bachs, en er
vafalítið að grunni til a.m.k. eftir
annan höfund, eins og reyndar er
og getið í efnisskrá, svo ólík eru
vinnubrögð kantötunnar hand-
bragði Bachs. Kantatan er þó fag-
urt verk og mjög vel flutt af Sverri
________Tónlist_________
Jón Ásgeirsson
Njarðvíkingar halda þessa dag-
ana upp á 50 ára afmæli bæjarfé-
lagsins og til hátíðarbrigða var
m.a. boðið upp á tónleika með
tónverkum eftir Atla Ingólfsson.
Atli er Njarðvíkingur og í tilefni
afmælisins samdi hann tónverk,
sem hann nefnir Vink. Það er fyr-
ir 'piccolo-flautu, klarinett, selló
og píanó og var leikið bæði í upp-
hafí tónleikanna og í lokin. í Vink
er fléttað saman snöggum hljóm-
um og hrynrænt andstæðum lag-
hendingum, oft í áttundum, á mjög
skemmtilegan máta. I öðru verki
tónleikanna, A verso, fyrir píanó,
eru ráðandi stuttar tónhendingar,
þar sem einnig er leikið með sterk-
Guðjónssyni kontratenór, sem
kunni vel að nýta sér hljómburð
kirkjunnar. Hljómsveitin var hér
fámenn, skipuð mjög góðum hljóð-
færaleikurum, spilaði vel, en hefði
átt að ná ennþá meiri nákvæmni í
spili, fraseringum t.d. Enginn vafi
er á um faðemi síðari kantötunnar
„Lass Fúrstin, noch einen Strahl",
sorgaróður í minningu Póllands-
drottningar og kjörfurstafrúar Sax-
lands. í þetta meistaraverk Bachs
er, auk hljómsveitarinnar, tilkallað-
ur kór og fjórir einsöngvarar. Nokk-
um tíma tók í upphafi fyrir hljóm-
sveitina að ná saman í stemmn-
ingu, en blásaramir áttu þar sök
á, en þetta lagaðist fljótlega. Kór-
inn, skipaður 13 ágætum söngvur-
um, hóf söng kantötunnar með
„Lass, Fúrstin-". Þrátt fyrir þessar
ágætu raddir vantaði nokkuð á jafn-
vægi raddanna, t.d. greindist oft
bassi og alt illa, en kannske var
það hljómburði kirkjunnar að
ar andstæður í styrk og hrynrænt
víxlandi mótstef. Tónmál beggja
verkanna er mjög skemmtilegt og
líflegt.
Þijár andrár, fyrir flautu og
píanó, heitir þriðja verkið og er
það þrír örstuttir þættir, þar sm
Atli hvílir sig á nútíma tóngildum
og leikur með gömlu minni. Þessi
„NostaIgia“ er falleg og var mjög
vel leikin. Elsta verkið á tónleikun-
um var Berging, samið fyrir flautu
1982 og er það ekta og vel unnið
skólaverk, þar sem könnuð eru
ýmis leiktæknisvið flautunnar.
Þetta skemmtilega verk var frá-
bærlega vel leikið. Viðamesta verk
tónleikanna nefnist Dubbletter og
er það samið fyrir klarinett, selló
og píanó. Dubbletter er þétt unnið
verk, þar sem heyra má kaótískt
samspil, leik með þrástef og hljóm-
kenna, hljómburður er oft þannig
duttlungafullur, þótt góður teljist.
Hinsvegar skildi ég ekki yfirdrifnar
áherslur í söng kórsins og skyndi-
legar sviftingar niður í mjög veikt.
Fátt bendir til að söngstíll á tímum
Bachs hafi verið með þessum hætti,
hentar alls ekki pólifónískum stíl
Bachs heldur ekki hómófónískum
stíl hans. Margrét Bóasdóttir söng
sópranaríurnar í upphafi. Líklega
hefur það verið sá gamli kunningi,
sviðsskrekkur, sem skemmdi fyrir
Margréti, en aríurnar báðar voru
of órólegar, bæði í flutningi og
hreinum tón, til þess að þær skiluðu
sér,en þetta er nokkuð sem Mar-
grét á að geta betur. Tvær aríur
fyrir alt söng Sverrir Guðjónsson.
Aríumar eru ólíkar mjög, þá fyrri
„Der Glöcken-" er minnir á óperu-
aríu, söng Sverrir meistaralega, þá
síðari söng hann einnig fallega en
hún hefði mátt vera aðeins hægari
og meira legato sungin.
klasa og skemmtilegar andstæður
í hljóðfalli og lagferli.
Utsetning Atla á B-dúr „inven-
sjóninni" eftir J.S. Bach, hefði
mátt missa sig á þessum tónleik-
um, því þessi útfærsla bætir engu
við, þar sem J.S. Bach skildi við
hana. Það er hins vegar margt að
gerast í tónlist Atla og það sem
mest er um vert, að tónmál hans
er fjörmikið og kröftugt og í raun,
eins og öll góð tónlist, hafið yfir
alla tónfræðilegar vangaveltur,
sem auðvitað er fylginautur tón-
sköpunar en hefur enga merkingu
fyrir hlustandann.
Hljóðfæraleikarar voru Martial
Nardeau á flautu, Nora Kornblueh
á selló, Óskar Ingólfsson á klarin-
ett og Snorri Sigfús Birgisson á
píanó. Flutningur þeirra verka var
í heild mjög góður og samspil viða
„glimrandi", eins og t.d. í Vink
og Dubbletter, svo og einleikur
Martial Nardeau í Berging og
Snorra í A verso. Þessum
Knut Schoch, sem ég veit engin
deili á, söng tenóraríuna „Ihr Leben
liess die Kunst zu sterben“, óratór-
íutenór, skilaði hlutverkinu stíl-
hreint, rétt og vel. Michael J. Clarke
er góður listamaður, bassi er hann
ekki, og þótt hann legði sig allan
fram í „Was Wunder ists?“, þá verð-
ur hvorki liturinn né dramatíkin á
nótum Bachs. Jafn fráleitt væri að
láta Knut Schoch syngja Sarastro,
hugsanlega mundi hann ná dýpt-
inni, en Sarastro yrði utangátta.
Rödd Clarke er einhversstaðar á
bilinu ten.-bariton til einhverrar.
tenór-raddgerðar, og að því á hann
að einbeita sér, tónlistargáfurnar
hefur hann. Hljómsveitin lék oft
mjög vel undir leiðsögn Dreyfusar,
en hefi mátt gera meiri mun á veiku
og sterku spili. Því merka starfi
forráðamanna Sumartónleikanna í
Skálholti er lokið í ár og skal þeim
sannarlega óskað hamingju með
framhaldið, sem áreiðanlega verður
áfram unnið af alúð og fórnfýsi.
En er nú ekki komið að norðan-
mönnum að kveðja til Sumartón-
leika í Hóladómkirkju?
Atli Ingólfsson
skemmtilegu tónleikum lauk með
því að Vink var endurflutt og vel
má spá því, að þetta verk eigi eft-
ir að njóta vinsælda er tímar líða.
Námstefna á Hótel Sögu:
Umhverfis-
mál á Islandi
o g í Noregi
MÁLÞING um umhverfismál verð-
ur haldið á Hótel Sögu hinn 8.
september, í tengslum við opin-
bera heimsókn Haraldar Noregs-
konungs og Sonju drottningar
hingað til lands. Konungur verður
viðstaddur setningu málþingsins.
Norska útflutningsráðið stendur
að málþinginu, þar sem fyallað verður
um stöðu umhverfismála á Islandi
og í Noregi. Fyrsta erindið flytur
Börre Pettersen, ráðuneytisstjóri í
norska umhverfisráðuneytinu og
ijallar hann um umhverfisvernd í
Noregi, reynslu þarlendra og for-
gangsverkefni. Magnús Jóhannes-
son, aðstoðarmaður umhverfisráð-
herra, fjallar um sömu mál, miðað
við stöðu þeirra hér á landi. Þá ræð-
ir Oddvar Holmer, deildarstjóri hjá
Norsk Hydro, um meðferð úrgangs-
efna og þá bæði almenna sorphirðu
og sorp frá sjúkrastofnunum. Char-
les Martinussen, sölustjóri hjá AIlMa-
ritim, Ijallar um varnir gegn olíu-
mengun í höfnum og við strendur.
Þá flytur Svein Tryggestad, forstjóri
Oceanor, erindi um umhverfiseftirlit.
Málþingið stendur frá kl. 9.45 til
klukkan 14 þriðjudaginn 8. septem-
ber.
■ ALDAN, skipstjóra- og
stýrimannafélagið, hefur sent
frá sér ályktun þar sem segir, að
félagið mótmæli harðlega að
sendar verði ávísánir til útvegs-
manna í formi peningagreiðslna,
til frjálsrar ráðstöfunar, þar sem
slíkar ráðstafanir muni fyrirsjáan-
lega ekki tryggja atvinnu sjó-
manna og fiskverkafólks. Þá seg-
ir, að æskilegt sé að úthlutað verði
úr Hagræðingarsjóði aflaheimild-
um, sem bæti ástand þeirra svæða
sérstaklega, sem hvað verst verði
úti. Sett verði ströng skilyrði um
að slíkar veiðiheimildir verði ekki
með neinu móti framseljanlegar.
Afmælistónleikar
UMHVERFISMÁL /á skógur ekki bara skógurf
Um markmifi og áætlanagerð
Eiginleikar skóga fyrir mismunandi markmið
„Markmið Forsendur Verndarskógur/ landgræðslu- skógur Nytjaskógur viðarframleiðsla Útivistarskógur Skjólbelti
Viðar- vöxtur Skiptir engu máli Krafa um lágmark 3 m3/ha/ári ílotu 70-120 ára. Skiptir litlu máli Krafa um hraðan æskuvöxt.
Hæð trjánna Skiptir engu máli. Lágvaxið kjarr jafngagnlegt og hávaxinn skógur. Skiptir miklu máli. 15 m í lotu lágmark 4-5 m duga vel, því hærri, því betra 5 m nauðsynleg lágmarkshæð. Best sem hæst.
Lögun trjánna Skiptir engu máli Krafa um þráðbeinan bol fyrir borðvið. Æskilegt að hafa bogin kræklótt og bein tré í blöndu. Beinvaxin tré verða hærri. Æskilegri.
Fjöldi tegunda á Islandi 10auk víðitegunda Alltað 10, en5 megintegundir. Blanda saman 2-3 tegundum. Eins margar og geta þrifist. Kannski 30-40. Alltað 10.
Einkenni Nægjusemi á - jarðveg - lofthita - logn Fáar tegundir. Einhæfni, til- breytingarleysi. Margar ólíkar tegundir. Allt í graut. Spennandi, óvænt. Skipulögð óregla. Stðluð lögun.
Eiginleikar skóga fyrir mismunandi markmið.
Þau leiðu mistök urðu við birt-
ingu þessarar greinar sl. sunnu-
dag, að mynd sem átti að fylgja
féll niður. Eru höfundur og les-
endur beðnir velvirðingar og
birtist greinin hér aftur með
réttri mynd.
FRAM Á síðustu
áratugi má segja
að skógrækt á Is-
landi hafi ein-
kennst að nokkru
leyti af tilrauna-
starfí. Skógarreit-
ir víðs vegar um
land geta með
nokkrum sanni
kallast tilraunareitir. Þar hafa stað-
ið að verki Skógrækt ríkisins, að-
ildarfélög Skógræktarfélags ís-
lands, sveitarfélög og önnur frjáls
félög. Stundum heyrast þær raddir
að þessir afgirtu litlu ferhyrningar
með þéttvöxnum tijám séu til lítill-
ar prýði í hinni stórfenglegu ís-
lensku náttúru (sem reyndar heldur
áfram að afklæðast gróðri sakir
uppblásturs og skorts á landnýting-
aráætlun fyrir allt landið). En menn
skyldu gera sér ljóst að þarna er í
raun um að ræða vettvangstilraunir
eins og komist er að orði, til að-
greiningar frá þeim tilraunum sem
fara eingöngu fram á rannsóknar-
stofum. Því á að líta reitina hýru
auga.
Skógrækt á Íslandi hefur tekið
stórstígum framförum á síðustu
áratugum. Þær framfarir byggja
að sjálfsögðu á fenginni reynslu og
merku starfi lærðra sem leikra
genginna ára. Á áttunda áratugn-
um birtust niðurstöður af ítarlegri
könnun Rannsóknarstöðvar Skóg-
ræktar ríkisins á Mógilsá á veður-
fari og mælingum á vexti og þrifum
helstu erlendra trjátegunda sem hér
eru ræktaðar á 920 reitum víðs
vegar um land. í þessari könnun
byggðist skipting landsins í ræktun-
arsvæði. í skýrslu landbúnaðar-
ráðuneytisins sem birtist 1986 var
kort af ofangreindri svæðaskipt-
ingu. Samkvæmt þessari úttekt var
landinu skipt í þrjú svæði: 1. Svæði
sem ákjósanlegust þykja til nytja-
skógræktar: 3.395 ferkm. 2. Svæði
sem teljast sæmileg til endurheimt-
ar skóga: 5.770 ferkm. 3. Strand-
svæði: 3.360 ferkm. Þessi svæði eru
öll undir 250 m h.y.s. (ísland allt
er 103.000 ferkm.)
Þau svæði sem hentugust þykja
til nytjaskógræktar eru vissulega
einnig hin hefðbundnu landbúnað-
arsvæði en hins vegar ber að taka
tillit til þess að eftir árið 1980 varð
verulegur samdráttur í landbúnað-
arframleiðslunni svo stór landsvæði
eru nú ekki nýtt eins og áður. Það
gefur aukna möguleika á nytja-
skógrækt í stórum stíl.
Svæðin sem merkt eru 2 og 3
teljast ákjósanleg eða hæf til þeirr-
ar tegundar skógræktar sem flokk-
ast undir vemdarskóg, skóg til úti-
vistar, jarðvegsvemdar og skjól-
myndunar. Einhverja þessara teg-
unda skóga má rækta svo tii hvar-
vetna í byggð í stómm eða litlum
stíl (80% af landinu telst hálendi).
Þetta kemur fram í greinargerð
sem Sigurðúr Blöndal, fyrrv. skóg-
ræktarstjóri, útbjó í sambandi við
rit um fjölnytjaskóga á Norðurlönd-
um sem sérfræðingar á öllum Norð-
urlöndum hafa unnið að síðastliðið
eitt og hálft ár. í kjölfar fyrmefndr-
ar úttéktar og skiptingar í svæði
með tilliti til skógræktar var farið
að ræða nauðsyn þess að gerð yrði
fagleg framkvæmdaáætlun að
fenginni markmiðssetningu, en
vinna við hana hófst árið 1987 á
vegum Skógræktar ríkisins er sér-
stök áætlanadeild var sett á stofn.
Áætlanagerðin skiptist í tvo meg-
inþætti. í fyrsta lagi heildarskipu-
lag stórra svæða og í öðm lagi
deiliskipulag, þar sem fjallað er um
framkvæmdaáætlun, skilgreindur
er jarðvegur í stórum dráttum og
gróður sem fyrir er. Sömuleiðis eru
gerðar veðurfarsathuganir, plöntu-
val ákveðið, hvernig eigi að blanda
tegundum tijáa og hvernig haga
eigi ræktun til langs tíma. Einnig
er ákveðin áburðargjöf og grisjun
á áætlunartímabilinu sem er 10-20
ár. Að lokum er gerð raunhæf
kostnaðaráætlun.
Þess ber og að geta að Iagðar
eru fram upplýsingar um hvar eigi
ekki að gróðursetja á tilteknu svæði
af ýmsum orsökum, sem geta verið
vegna sérstöðu að því er varðar
umhverfi eða útsýni - vegna varð-
veislugildis gróðurríkisins eða dýra
- vegna sögulegra minja eða bú-
setu - eða loks vegna þjóðsagna-
gilda eða fomra minja. í slíkum
tilvikum em náttúmfræðingar eða
líffræðingar kallaðir til. Einnig þarf
að taka ákvarðanir um vegagerð
og hvar skuli vera ijóður í skóginum
þegar þar að kemur.
Þessar áætlanagerðir miðast að-
allega við nytjaskóga og er rammi
þeirra vel á veg kominn. Eftir er
að vinna að sams konar áætlana-
gerð við aðrar tegundir skóga, sem
t.d. em ræktaðir á vegum fijálsra
félaga, sveitarfélaga og einstakl-
inga sé þess óskað.
Staða skógræktarmála á íslandi
er ólík því sem er í nágrannalöndum
okkar og varla hægt að nefna hana
undir sömu formerkjum og t.d. á
Norðurlöndum, þótt hugsjónin að
baki sé sú sama. Sérstaða okkar
er fyrst og fremst fólgin í upp-
blæstrinum og jarðvegseyðingunni
sem hófst með eyðingu skóganna
og við erum enn að glíma við. Hjá
okkur er því allur tijágróður til
bóta hveiju nafni sem hann nefn-
ist. Þess vegna hafa menn ef til
vill ekki gert sér sérstakt far um
að skilgreina tegundir skóga, mis-
munandi eiginleika þeirra og ólík
markmið við gróðursetninguna. Nú
bjóða aðstæður hins vegar upp á
að svo sé gert í ríkara mæli.
Til glöggvunar er hér birt skýr-
ingarmynd, sem einnig er fengin
að láni hjá Sigurði Blöndal og hann
útbjó fyrir aðalfund Skógræktarfé-
lags Eyfirðinga sl. vor.
eftir Huldu
Voltýsdóttur