Morgunblaðið - 18.08.1992, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ l>U)DJLjDAjGL,H 18. ÁGÚ^T, 1992
1?
hann er frískur. Hann forðast e.t.v.
fjölskyldumót og þau virðast snerta
hann miklu minna. Þetta er ekki
gert til að gera þér gramt í geði.
Þetta er að hluta til vegna lyfjagjaf-
ar, að hluta til vegna sjúkdómsins
og að hluta til vegna þess að sjúkl-
ingurinn er að reyna að forðast að
komast í uppnám og verða veikur
aftur.
Hvernig meðferðin gerir gagn
Þú hefur líklega tekið eftir að
ættingi þinn hefur fengið töflur
þegar hann er á spítala. Þær gegna
miklu hlutverki í meðferð á geð-
klofasjúkdómnum. Þær hjálpa til við
að þagga niður í röddum í höfði
sjúklings, þær gera hann minna
kvíðinn og hjálpa honum til að hugsa
skýrar. Þær vemda hann gegn
streitu sem orsakast af reynslu hans
og daglegu lífi.
Meðferð tekur tíma
Það er ekki alltaf hægt að sjá
áhrif lyfja strax og þau eru tekin.
Það getur tekið daga og jafnvel vik-
ur að sjá batann. Samt þarf að taka
töflurnar reglulega. Þær em ekki
eins og aspirín sem þú tekur bara
þegar þú ert kominn með höf-
uðverk. Sumir sjúklingar fá ekki lyf
í töfluformi heldur spautugjafir.
Þær hafa sömu áhrif og töflur en
þær þarf að gefa sjaldnar vegna
þess að ein sprauta hefur áhrif í
talsvert langan tíma. Það er oft
þægilegra fyrir sjúklinginn að fá
lyfín þannig en það er jafn mikil-
vægt að hann fái lyfin reglulega.
Lyfin sem gefin eru við geðklofa
hafa aukaverkanir, eins og flest lyf.
í þessu tilfelli er algengast að áhrifa
verði vart á vöðvana. Sjúklingurinn
getur orðið stífur eða fengið vöðva-
kippi eða skjálfta. Stundum koma
ósjálfráðar hreyfingar í munni og
tungu. Þær em ekki alvarlegar og
við þeim er hægt að bregðast með
því að minnka lyfjaskammtinn eða
gefa töflur við aukaverkunum.
Sjúklingurinn veit ekki alltaf af
þessum aukaverkunum og ef þú
tekur eftir þeim ættirðu að vekja
athygli læknis sjúklingsins á þeim.
Þegar lyfjagjöf hefur reynst vel
þarf að halda henni áfram, jafnvel
þegar sjúklingnum er farið að líða
betur. Mörgum fínnst mjög erfítt
að vera á lyfjum þegar þeir em
frískir, af því áð það virðist vera
tilefnislaust. En því miður er það
yfirleitt ekki þannig að geðklofa-
sjúkdómurinn hverfi alveg. Alveg
eins og fólk með sykursýki, sem
verður að fá sprautur daglega jafn-
vel þegar því líður vel, þarf fólk
með geðklofasjúkdóminn að vera
áfram á lyijum til að hindra að sjúk-
dómurinn taki sig upp aftur.
Á sama hátt og það er enginn
skyndilegur bati sýnilegur þegar
sjúklingur byijar á lyfjum verður
engin skyndileg breyting ef þeir
hætta á lyfjum. Þegar sjúklingur
hefur ekki tekið töflurnar sínar eða
ef hann hefur sleppt úr sprautu,
kemur afturför ekki endilega fram
Btrax. Það geta liðið mánuðir áður
en einkennin koma í Ijós; það fer
eftir því hve miklar breytingar og
árekstrar verða á vegi sjúklingsins.
Hvernig þú getur orðið að liði
Lyf em ekki það eina sem hefur
áhrif á lækninguna, andrúmsloftið
á heimilinu og hvemig brugðist er
við daglegum vandamáium skiptir
jafn miklu máli.
Þetta er vegna þess að fólk með
geðklofa er mjög næmt á það hvað
er að gerast í kringum það. Því er
miklu hættara við að komast í upp-
nám út af hversdagslegum vanda-
málum en öðm fólki. Breytingar á
vanafestu geta gert það órólegt og
það að flytja í nýtt hús eða að fara
í próf getur orðið til þess að það
veikist aftur. Þegar ekki er hægt
að koma í veg fyrir slíkar breyting-
ar er gott ráð að segja sjúklingnum
það með góðum fyrirvara, til að
auðvelda honum að undirbúa sig.
Lif með geðklofasjúklingi getur
verið mjög erfítt. Hann hagar sér
e.t.v. undarlega, talar við sjálfan
sig, eyðir öllum deginum í rúminu
og það tekur hann langan tíma að
framkvæma hluti. Þú getur orðið
reið/ur út af þessu og þú getur
misst stjórn á skapi þínu, eða þá
að þú verður afskaplega áhyggju-
full/ur og hugsar stöðugt um hvar
hann sé og hvað hann muni gera
næst. Óhjákvæmilega vakna spurn-
ingar eins og: Hvað verður í framtíð-
inni ef þetta heldur áfram? Hvernig
held ég þetta út? - Og þú verður
kvíðin/inn og æst/ur.
Að leysa vandamálin
Það er engin furða að þér líði
þannig. Því miður er það ekki gagn-
legt gagnvart sjúklingnum og getur
gert illt verra. Það er vegna þess
að hann kemst auðveldlega úr jafn-
vægi sjálfur og eins og við höfum
áður sagt, hann getur ekki tekið
gagnrýni eða að gert sé veður út
af smámunum.
Það besta sem þú getur gert í
stöðunni er að eyða ekki svona mikl-
um tíma með honum, svo að þið
farið ekki í taugarnar hvort á öðru.
Það er mikilvægt að sjúklingurinn
lifí eins sjálfstæðu lífí og hægt er.
Við það öðlast hann sjálfstraust og
það hjálpar honum við að sjá um
sig sjálfan á nýjan leik. Stundum
mun spítalinn sjá um að hann geti
eytt deginum í dagvistun eða hjálpa
honum að fá vinnu. Ef sjúklingurinn
býr hjá foreldrum, er stundum góð
hugmynd fyrir hann að fara að
heiman og búa á gististað. Það get-
ur verið erfítt að horfast í augu við
það, en sjúklingnum gengur raun-
verulega betur ef hann sér um sig
sjálfur eins og hann frekast getur.
Ef þetta á að verða, þarf mikinn
undirbúning til að hjálpa sjúklingn-
um að verða sjálfbjarga.
í öðru lagi, ef þið verðið að vera
mikið samvistum, er best að æpa
ekki eða gagnrýna eða verða niður-
sokkin í hans mál. Þetta er erfíð-
ast, af því að þá fínnst þér þú ekki
vera nógu umhyggjusöm/samur,
eða ættingja þínum finnist þú vera
skeytingarlaus um hann. Þetta er
samt betra fyrir ykkur bæði, þegar
til lengri tíma er litið. Það mun reyn-
ast auðveldara fyrir hann ef þú
lætur hann í friði og þú munt síður
ofgera þér. Það er mikilvægt að
ættingjar láti ekki þarfir þess sem
þjáist koma í veg fyrir að slaka sjálf-
ir á og fá tilbreytingu.
I flestum fjölskyldum þar sem er
geðklofasjúklingur þarf að leysa
svipuð vandamál. Tilgangurinn með
þessum leiðbeiningum er einmitt að
veita upplýsingar um það við hveiju
þú getur búist og hvað þú getur
gert til að hjálpa til.
HAUSTUTS ALAISER
í örfáa daga — 30—70% afsláttur
Laugavegi 95, 2. hæð.