Morgunblaðið - 18.08.1992, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. ÁGÚST 1992
21
Þau atriði sem hafa mest áhrif í
þessu sambandi eru:
a) Veiðimagn. Ekki má ofveiða
stofnana þannig að þeir skaðist til
lengdar. Auðvitað er erfitt að
ákveða hið eina rétta magn sem
veiða má. Auka verður rannsóknir
enn frekar í sjávarútvegi.
b) Hagkvæmni veiða og vinnslu.
Sem betur fer hafa sífellt meiri verð-
mæti komið úr svipuðum heild-
arafla. Útflutningsverðmæti sjávar-
afurða hefur verið í kringum millj-
arð dollara síðustu ár. Tilkostnaður
við að hámarka þessar tekjur skipt-
ir líka miklu máli og líklega er eftir
mestu að slægjast á þeim vett-
vangi. Við eigum mikið starf eftir
óunnið en kvótakerfið hefur hjálpað
til sérstaklega hvað varðar gæði og
jafnari dreifingu vinnslunnar í landi.
Ótakmörkuð sókn leiðir tii sóunar
að flestu leyti. Eg held að skynsam-
legasta kerfið sé aflamark til langs
tíma sem byggir á frjálsu framsali
veiðiheimilda sem væru bundnar
skipum eða húsum.
Eg tel að það komi til greina að
kvóti megi bindast fleiru en skipum,
t.d. fiskvinnslustöðvum þó áfram
yrði úthlutað á sama hátt og nú.
Fiskvinnslan gæti séð sér hag í því
og minnkað þá íjárfestingu sem er
í veiðunum og falið þeim útgerðar-
mönnum sem hæfastir væru að
veiða fyrir sig kvótann. Slíkt fram-
sal myndi örugglegga leiða til meiri
hagkvæmni til lengdar. Einnig er
löngu 'tímabært að gefa fiskvinnsl-
unni í landi möguleika á að hætta
rekstri með úreldingu svipað og
gert er með skipastólinn.
Afrakstur auðlindarinnar og
einherjakenningin
Hvernig á að koma afrakstri
fiskimiðanna á sem réttlátastan
hátt til þjóðarinnar allrar sem í sam-
einingu á þessa auðlind? Því er til
að svara að þjóðin hefur notið góðs
af verðmætasköpun sjávarútvegs.
Eðlilegt er að krefjast þess að sjáv-
arútvegurinn færi þjóðinni meiri
verðmæti með minni tilkostnaði
heldur en hingað til hefur verið
gert. Það skapar aðhald. Alltaf er
hægt að gera betur og oftast eru
þær umbætur byggðar á betri
stjórnkerfum fyrir greinina í heild
og fyrir einstök fyrirtæki.
Ég er sannfærður um það að við
sem störfum í sjávarútvegi munum
gera enn betur á næstu árum. Enn
er mikið verk eftir óunnið. Það er
mikil hagræðing komin af stað í
sjávarútveginum í kjöifar enn bein-
skeyttara fiskveiðistjórnunarkerfis
en'áður. Það er ótrúlegt að sjávarút-
vegurinn skuli ekki hafa stöðvast
þrátt fyrir samdrátt veiðiheimilda
um 50% á síðustu fimm árum. Það
sýnir að mikið hefur verið gert nú
þegar til hagræðingar. Ég vil sér-
staklega benda á þá staðreynd að
gjaldtaka fyrir veiðiréttinn mun ekki
breyta neinu um þessa þróun. Skyn-
samur útgerðarmaður tekur ná-
kvæmlega sömu ákvörðun til hag-
ræðingar hvort sem hann kaupir eða
leigir veiðiréttindi af öðrum útgerð-
armanni eða ríkinu. Ég vil undir-
strika þetta rækilega og leggja á
það áherslu. Til að auka hag-
kvæmni í greininni er engin þörf á
slíku gjaldi.
Síðustu áratugina hefur þjóðin
oft notið arðsemi sjávarútvegsins í
gegnum hátt skráð gengi. Þessi ein-
falda staðreynd er hins vegar al-
menningi ekki ljós. Það er augljóst
að okkur sem störfum í sjávarútvegi
er ekki treyst fyrir peningum. Við
megum helst ekki hagfiast. Hvaða
ástæður liggja hér að baki? Er sjáv-
arútvegurinn eins illa rekinn og fólk
á höfuðborgarsvæðinu heldur flest?
Nei og aftur nei. Þau fyrirtæki sem
ég þekki til eru langflest vel rekin
og stjórnendur þeirra leggja sig alla
fram. Menn spyija sig hinsvegar oft
þeirrar spurningar til hvers þeir eru
að streða við þetta og eyða bestu
árum ævinnar til þess eins að vera
ávallt staddir á byrjunarreit. í eilíf-
um hrunadansi í núllinu sínu.
Það hefur gengið mjög illa að
breyta grundvelli sjávarútvegsins.
það sýnir vel agaleysið í þessu þjóð-
félagi að yfirleitt hefur afrakstur
tæknibreytinga runnið óskiptur út
í þjóðfélagið. Hallarekstur hefur
haldið áfram. Skuldirnar haldið
áfram að aukast. Auðvitað liggur
hér fleira að baki sem hefur áhrif
á slaka afkomu í sjávarútvegi og
hjá ríkissjóði og þjóðarbúinu öllu.
Sóun hefur átt sér stað á öllum
sviðum í öllum atvinnugreinum
grundvölluð á agaleysi íslensks sam-
félags og skorti á langtímastefnu-
mörkun íslenskra stjórnvalda. Ég
neita því alfarið að sjávarútvegurinn
hafi staðið sig verr að þessu leyti
en aðrar atvinnugreinar.
Ég rakst fyrir nokkru á tölur um
framlegð fyrir frystihús frá 1967
og .umreiknaði til dagsins í dag.
Niðurstaðan var merkileg. Þrátt
fyrir um 30% verðmætaaukningu
aðallega vegna bættrar nýtingar
hráefnisins var framlegðin sú ná-
kvæmlega sama. Þetta er ótrúlegt.
Einhver ósýnileg hönd hafði hirt
aukninguna. Sjávarútvegurinn hef-
ur verið þurfálingur og betlari. Það
breytir ekki því að sjávarútvegurinn
getur og verður að gera betur til
að minnka þörfína á gengisbreyting-
um. Ef til vill er rétti tíminn nú til
að gefa gengisskráninguna frjálsa.
Gengið má ekki verða að nátttrölli
þegar dagar frelsis renna upp á öll-
um sviðum.
Til hvers leiðir gjaldtaka við út-
hlutun veiðiheimilda eins og nú er
ráðgert með sölu veiðiheimilda úr
Hagræðingarsjóði? Að minnka fóðr-
ið hjá bestu mjólkurkúnni hefur
ekki verið talin skynsamleg stefna
hingað til nema ef til vill þar sem
ríkisforsjá og styrkir ráða ríkjum.
Hagræðingin sem er í gangi mun
skila meiri skatttekjum á næstu
árum ef allt er eðlilegt. Eru stjórn-
völd ef til vill hrædd um að sjávarút-
vegurinn verði áfram rekinn með
tapi? Verðmætasköpun og eðlilegur
rekstrargrundvöllur er forsenda
skattlagningar í sjávarútvegi hvort
sem skatturinn er tekjuskattur eða
auðlindaskattur. Ástæðan fyrir því
að skatttekjur hafa verið rýrar er
einfaldlega afleiðing af því að fyrir-
tækið sjávarútvegurinn hefur verið
rekið með tapi í heild. Fyrirtæki sem
skuldar 94 milljarða og hefur 70 í
tekjur þarf að vera rekið af mikilli
hagkvæmni til að skila hagnaði. Sú
staðreynd er ekki þægileg en engu
að síður sönn.
í hugann kemur viðskiptahallinn
við útlönd þegar þetta er skoðað.
Flest síðustu ár hefur viðskiptajöfn-
uðurinn verið óhagstæður. Ér þetta
tilviljun? Hér verður hver að svara
fyrir sig. Stærsta hluta vandans
verður að leysa með meiri hag-
kvæmni og hagræðingu í greininni
sjálfri. Stjórnvöld geta hjálpað til
með almennum aðgerðum eins og
lengingu Iána, lækkun vaxta, af-
námi aðstöðugjalds o.fl. Slíkar að-
gerðir leysa samt ekki vandann ef
rekstrargrundvöllur finnst ekki.
Hagnaður verður að vera í greininni
ef sjávarútvegurinn á að keppa við
erlenda aðila, leggja aukið fé í mark-
aðs- og sölustarfsemi, fjárfesta í
erlendum sjávarútvegi. Það þarf
enginn að undrast „áhugaleysi“
okkar í þessum efnum. Það er ekk-
ert áhættufjármagn til í íslenskum
sjávarútvegi. Við erum eins og ein-
heijarnir í Valhöll til forna. Deyjum
að kveldi eftir harðan bardaga og
rísum upp að morgni tilbúnir í slag-
inn að nýju. Örlög sem felast í því
að mega hvorki lifa né deyja.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Fiskiðjunnar-Skagfirðings hf. á
Sauðárkróki
wm
Vhr 1719 34
Kalciumkarbonat
250 mg Ca2+ ACO
* mm\00 tuggtablettcr ®8Sͧ8
Vld ökal kalclumbahov
1 tablett 1-4 génger dagliuon
eller oniigt föreskrlíi.
Tuggas eller avélja hela.
|®l
Kalciumkarbonat
ACO
... í apótekinu.
Fyrirtak hf. Sími 91-32070
Chevrolet Corsica er með hvarfakút, sem
er sjálfsagður mengunarvarnarbúnaður á
öllum nútímabílum.
Hann er sjálfskiptur, framhjóladrifinn og
hljóðlátur.
Verðið er ótrúlega hagstœtt fyrir alvöru
amerískan fólksbíl.
kr. 1.580.000 staðgr.*
* Skráning og ryðvörn eru innifalin í verði.
JJ®iH!MJRÐ
MliísOiífý
HÖFÐABAKKA 9, 112 REYKJAVÍK, SÍMI 634000 / 634050.
Ósvikinn amerískur bíll
ÖRUGGUR
& AFLMIKILL
í Chevrolet Corsica LT fer
saman styrkur, öryggi og
hagstætt verö.
Þessi rúmgóði fjögurra
dyra lúxusvagn sameinar
kosti fjölskyldubíls og
sportbíls.
Hann er aflmikill, innrétting
vönduö og farþegarýmið
er sérstaklega styrkt.
Chevrolet Corsica LT er með öryggispúða í
stýrinu, sem blœs út við högg og veitir
bílstjóranum vernd.
Hann er með
diskabremsum með
ABS lœsivörn, sem
stóreykur öryggi,
einkum efhemla
þarf á hálum vegi.