Morgunblaðið - 18.08.1992, Blaðsíða 27

26
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. ÁGÚST 1992
t
JtovgntiÞIftfrtto
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 110 kr. eintakið.
• •
Orlagaríkt þing
Alþingi, 116. löggjafarþing, sett í gær:
Megi umræður verða farsæl-
ar og ákvarðanir gifturíkar
sagði Vigdís Finnbogadóttir forseti íslands í ávarpi sínu
Aldursforseti þingmanna, Matthías Bjarnason, stýrði fyrsta þing-
fundi.
Alþingi, 116. löggjafarþing-
ið, sem sett var í gær,
verður án efa örlagaríkt fyrir
íslenzku þjóðina. Sumarþingið,
sem nú er háð, hefur nánast
það eina verkefni að fjalla um
samninginn um Evrópska efna-
hagssvæðið og fylgifrumvörp
hans. íslendingar eiga mikið
undir því að EES-samningurinn
hljóti jákvæða afgreiðslu á Al-
þingi. Um er að ræða eitthvert
brýnasta hagsmunamál þjóðar-
innar, sem skipað verður á bekk
með aðildinni að Atlantshafs-
bandalaginu og útfærslu land-
helginnar.
Með aðild að EES öðlast ís-
lendingar tollfijálsan aðgang
að mikilvægasta markaðnum
fyrir sjávarafurðir sínar, en
halda fullu forræði yfír auðlind-
um til lands og sjávar. Við
munum njóta þeirra ávaxta,
sem stóraukið frelsi í fjár-
magns- og þjónustuviðskiptum,
fólksflutningum og vöruflutn-
ingum færir íbúum stærsta og
öflugasta markaðssvæðis í
heimi. Síðast en ekki sízt tökum
við með EES-aðild jákvæða af-
stöðu til þeirrar fijálsræðisþró-
unar, sem átt hefur sér stað í
Evrópu undanfama áratugi, en
látum lönd og leið ýmis þau
höft, sem þrengt hafa að ís-
lenzku atvinnulífi.
Þegar litið er til þeirra miklu
hagsmuna, sem ísland hefur
af því, að EES-samningurinn
gangi í gildi um næstu áramót
eins og að er stefnt, vekur það
furðu, að forystumenn stjómar-
andstöðunnar skuli láta í veðri
vaka að það samkomulag, sem
gert var um afgreiðslu málsins
á Alþingi síðastliðið vor standi
ekki lengur. Þetta kom fram í
bréfí Alþýðubandalagsins,
Framsóknarflokksins og
Kvennalistans til Davíðs Odds-
sonar forsætisráðherra í sein-
ustu viku.
í fyrsta lagi telur stjómar-
andstaðan að EES-samningur-
inn bijóti í bága við stjómar-
skrá og telur ekki unnt að ljúka
fýrstu umræðu á Alþingi um
samninginn nema ríkisstjómin
gefí fyrirheit um stjórnarskrár-
breytingu. Af torskiljanlegum
ástæðum tekur stjómarand-
staðan ekki mark á áliti íjög-
urra sérfróðra lögfræðinga,
sem tekið hefur af allan vafa
um það, að samningurinn sam-
ræmist stjómarskránni í einu
og öllu. Það er líka sérkennilegt
að heyra Ólaf Ragnar Grímsson
og Steingrím Hermannsson tala
um að EES-samningurinn bijóti
stjórnarskrána. Þessir menn
leiddu ríkisstjórnina, sem hóf
samningaviðræðurnar um EES
og stóð að þeim einhuga. í þeim
samningaviðræðum komu öll
meginatriði núverandi samn-
ings mjög fljótlega upp á yfír-
borðið. Kröfur beggja aðila,
Fríverzlunarsamtaka Evrópu
og Evrópubandalagsins, varð-
andi stofnanahluta samningsins
lágu fyrir löngu áður en Stein-
grímur og Ólafur Ragnar létu
af ráðherraembættum.
í öðru lagi kvartar stjómar-
andstaðan undan því, að ekki
séu öll fylgifrumvörp EES-
samningsins fram komin og því
sé ekki hægt að taka afstöðu
til samningsins sem slíks. Al-
þýðubandalagið og Kvennalist-
inn hafa lýst því yfír, að þing-
menn þeirra muni greiða at-
kvæði gegn samningnum á
þingi. Má búast við, að fylgi-
frumvörpin breyti afstöðu
þeirra?
í þriðja lagi telur stjómar-
andstaðan ókleift að taka af-
stöðu til EES-samningsins fyrr
en tvíhliða sjávarútvegssamn-
ingur íslands og EB liggi fyrir.
Um grundvallaratriðin hefur
verið samið, þótt útfærslan sé
eftir.
Alþingi þarf að sjálfsögðu að
fjalla ítarlega um EES-samn-
inginn og samningurinn sjálfur
og þau mál, sem tengjast hon-
um þurfa að fá vandaða með-
ferð. En ganga verður út frá
því sem vísu, að þingið afgreiði
málið þannig að afstaða íslend-
inga standi ekki í vegi fyrir
gildistöku samningsins. Kjós-
endur vita hvaða hagsmunir em
í húfi að Evrópska efnahags-
svæðið verði að raunveruleika.
Flokkar stjórnarandstöðunnar
munu glata trausti almennings,
verði þeir uppvísir að því að
taka pólitíska flokkshagsmuni
fram yfír þjóðarhagsmuni.
Töluverðar umræður urðu
um efnisatriði EES-samnings-
ins í kjölfar þess, að samkomu-
lag tókst sl. haust. Síðan hefur
litið verið fjallað um hann, en
andstæðingar samningsins
hafa haft sig töluvert í frammi.
A næstu vikum er nauðsynlegt,
að almenningur eigi greiðan
aðgang að ítarlegum upplýsing-
um um helztu efnisatriði þessa
samkomulags. Hafí landsmenn
þær upplýsingar undir höndum
má búast við víðtækum stuðn-
ingi við þetta samkomulag.
Stjómarflokkamir þurfa því
ekki einungis að einbeita sér
að þinglegri meðferð málsins.
Þeir þurfa líka að sinna upplýs-
ingaþörf almennings.
VIGDÍS Finnbogadóttir forseti
íslands setti í gær Alþingi, 116.
löggjafarþingið. Forseti óskaði
þingmönnum þeirrar gæfu að
umræður mættu verða farsælar
og ákvarðanir gifturíkar eftir
að allar hliðar mála hefðu verið
kannaðar.
Alþingi, 116. löggjafarþingið,
var sett með venjubundnum hætti
en á óvanalegum árstíma; í gær,
17. ágúst. Reglulegur samkomu-
dagur Alþingis er 1. október en
þingið kemur nú saman í ágústmán-
uði samkvæmt samkomulagi sem
gert var í vor milli formanna þing-
flokkanna um að flýta samkomu-
degi Alþingis til að taka samninginn
um evrópskt efnahagssvæði, EES,
til afgreiðslu.
Að venju hófst þingsetningarat-
höfnin með því að þingmenn gengu
frá Alþingishúsi til guðsþjónustu í
Dómkirkjunni. Viðstaddir þjónustu-
gjörð voru auk þingmanna frú Vig-
dís Finnbogadóttir forseti íslands,
séra Bolli Gústavsson vígslubiskup,
sendimenn erlendra ríkja, margir
æðstu embættismenn þjóðarinnar
og sumt af starfsliði Alþingis.
í Dómkirkjunni predikaði séra
Árni Bergur Sigurbjömsson sókn-
arprestur í Ásprestakalli í Reykja-
víkurprófastsdæmi eystra. Ritning-
arorð voru guðspjall gærdagsins,
Lúkas, 16. kafli, vers 1 til 9; Gjör
reikningsskil. Sr. Ámi Bergur dró
enga dul á að þessi dæmisaga væri
um margt margslungin og kannski
sjaldnar til hennar vitnað en ann-
arra af dæmisögum Jesú. Prestur-
inn benti á að þá engu síður en nú
hefðu menn verið hugmyndaríkir í
umgengni sinni við „hinn rangláta
mammón“. Eftir Guðs og manna
lögum hefðu vextir verið bannaðir,
en fyrst ekki mátti reikna vexti var
höfuðstóll skuldabréfa færður upp
eftir Baldvin
Tryggvason
Með bréfí dags, 19. maí 1987, skip-
aði þáverandi menntamálaráðherra,
Sverrir Hermannsson, mig undirritað-
an, Baldvin Tryggvason sparisjóðs-
stjóra, Grím M. Helgason deildarstjóra
og Stefán Benediktsson arkitekt, í
nefnd, tii þess „að gera tillögur til
menntamálaráðuneytisins um nýtingu
Safnahússins við Hverfisgötu þegar
Landsbókasafn og Þjóðskjalasafn
hafa verið flutt þaðan í önnur húsa-
kynni,“ eins og segir í bréfínu.
Við þrír sem í þessa nefnd voru
skipaðir hittumst oft og ræddum
margvíslega möguleika um nýtingu
Safnahússins. Af ýmsum ástæðum,
m.a. veikindum, dróst að nefndin skil-
aði áliti sínu til ráðherra.
Skömmu fyrir árslok 1989 andaðist
Grímur M. Helgason. Honum auðnað-
ist því ekki að leggja síðustu hönd á
ritun sameiginlegs nefndarálits. Það
kom því í minn hlut að ganga frá
endanlegri greinargerð um störf
nefndarinnar og hugmyndir hennar.
Hinn 13. júlí 1990 sendi ég þáverandi
menntamálaráðherra, Svavari Gests-
syni, þessa greinargerð.
Þar sem allnokkur umræða og
blaðaskrif hafa átt sér stað einkum
nú að undanfömu, um nýtingu Safna-
hússins við Hverfísgötu þegar Lands-
bókasafnið flytur í Þjóðarbókhlöðuna,
vonandi sem allra fyrst, hef ég með
eins og hið eldfoma lögmál um
framboð og eftirspurn krafðist.
Ráðsmaðurinn og húsbóndinn
hefðu saman átt hlutdeild í dulbún-
um vöxtum.
Ráðsmaðurinn hafði líkt og
margur nútímamaðurinn lifað í
óhófi og var krafínn reikningsskap-
leyfí menntamálaráðherra ákveðið að
birta kafla úr þessari greinargerð og
fara þeir hér á eftir eins og ég gekk
frá þeim sumarið 1990:
Safnahúsið reist 1906-1907
Safnahúsið er vissulega eitt feg-
ursta hús landsins, reist af miklum
stórhug við upphaf 20. aldarinnar,
þegar fyrsti íslenski ráðherrann,
Hannes Hafstein, hafði setið örfá ár
í íslensku stjómarráði í landinu sjálfu.
Fyrir aldamótin hafði verið mælt fyrir
því á nokkrum þingum að brýnt væri
að reisa veglegt hús fyrir Landsbóka-
safnið og fleiri söfn. Rögnvaldur
Ólafsson arkitekt var fenginn til að
gera tillögur að slíku húsi, og fylgdi
teikning hans með frumvarpi, sem
lagt var fyrir Aiþingi. Þó fór svo að
danskur arkitekt, Magdahl Nielsen,
var fenginn til að teikna húsið. Hann
hafði áður verið aðstoðarmaður Hans
J. Hólms prófessors, þegar hann vann
að teikningu Konunglegu bókhlöðunn-
ar í Kaupmannahöfn. Hann teiknaði
nokkru minna hús en upphaflega var
áætlað. Honum þótti íslendingar full
stórhuga er þeir gerðu ráð fyrir, að
við Landsbókasafnið bættust um
2.000 nýjar bækur á ári, þegar Kon-
unglegu bókhlöðunni bárust um 5.000
bækur árlega.
Um það bil hálfu ári eftir að Niels-
en tók að sér að teikna Safnahúsið
sendi hann aðstoðarmann sinn, Fr.
Kjarbo, með teikningar til Islands.
Annaðist Kjerbo síðan alla fram-
ar. En í stað þess að gera ekkert
í vonlítilli aðstöðu lætur hann hend-
ur standa fram úr ermum. „Hann
bregst við skjótt, því engan tíma
má missa, færir niður höfuðstól,
með handafli auðvitað, enda í þess-
ari stöðu ekki um annað að ræða.“
Húsbóndinn stendur frammi fyrir
orðnum hlut og getur ekki stillt sig
„Það fer því best á því
að nú, nærfellt þreraur
kynslóðum síðar, og
þegar þjóðin er marg-
földum þjóðarauði rík-
ari, framfylgjum við
hugsun forfeðra okkar,
aldamótakynslóðarinn-
ar, og gerum Safnahús-
ið að sannkölluðu þjóð-
menningarhúsi um
langa framtíð.“
kvæmd og breytingar, sem gerðar
voru á teikningum hér heima. Einnig
teiknaði hann öll húsgögn og bókahill-
ur í húsið. Húsinu svipar mjög til
þess stíls, sem einkenndi opinberar
danskar byggingar á þessum tíma.
Það er teiknað í anda klassískrar
byggingarhefðar, látlaust en tignar-
legt og yfir því er einstaklega virðu-
legt og glæsilegt svipmót.
Safnahúsið er friðað
veglegt hús
Safnahúsið er hannað og byggt til
að hýsa Landsbókasafnið. Öll gerð
hússins að innan er miðuð við þennan
tilgang og utan á húsinu eru letruð
stórum stöfum nöfn helstu bók-
menntamanna þjóðarinnar á fyrri öld-
um að hrósa ráðsmanninum fyrir
kænlega breytni. Sr. Ámi Bergur
benti á í sinni predikun að Guð
gefur aldrei upp vonina um mann-
inn og ætlar honum mikið og lánar
honum mikið um tíma til að geta
gefíð honum allt um eilífð. Sr. Ámi
sagði náð að minnast vonar Guðs
og leita samhljóms við þá eilífu von
og huga Guðs og „aldrei dýrmæt-
ara en þegar gengist er undir þunga
ábyrgð og margt verka í fangi“.
Predikari sagði bíða ofurþung verk-
efni, brýn og stór, þeirra sem nú
gengju til þingstarfa. Vegna þeirra
aðstæðna og breytinga sem orðnar
væm á alþjóðavettvangi, breytinga
„sem knýja á að skipa Islandi þann
sess sem sæmir vonum og draum-
um, stríði og sigmm feðra vorra
og mæðra“.
Að lokinni messugjörð var geng-
ið úr kirkju til þingsalar. Þar las
forseti íslands forsetabréf, um að
Alþingi skyldi koma saman til fund-
ar 17. dag ágústmánaðar. Forseti
óskaði þingmönnum þeirrar gæfu
að umræður í þingsölum mættu
verða farsælar og ákvarðanir giftu-
ríkar eftir að allar hliðar mála hefðu
verið kannaðar. Að svo búnu bað
forseti þingmenn að minnast ætt-
jarðarinnar. Friðrik Sophusson fjár-
málaráðherra leiddi þingmenn í fer-
földu húrrahrópi til heilla forseta
vomm og fóstuijörð.
Forseti íslands bað aldursforseta
Alþingis, Matthías Bjamason fyrsta
þingmann Vestfjarða, um að stýra
þessum fyrsta þingfundi uns forseti
Alþingis hefði verið kjörinn. Matthí-
as Bjamason bauð þingmenn og
starfsfólk velkomið til starfa og
óskaði þeim allra heilla. Að svo
búnu frestaði hann fundi til kl. 17
síðdegis en þá skyldi haldinn stutt-
ur fundur til að útbýta þingskjölum.
En ráðgert væri að framhald þessa
fyrsta þingfundar yrði næstkom-
andi miðvikudag kl. 13.30.
um. Húsið er verndað skv. húsfriðun-
arlögum í A-flokki, en það merkir, að
í raun má helst engu breyta þar,
hvorki innanstokks né utan. Með lög-
um er að sjálfsögðu unnt að breyta
út af þessu, en vafalítið þyrfti ákaf-
lega þung og brýn rök til að Alþingi
féllist á að hróflað verði við Safnahús-
inu, jafnvel í smáum stíl, innanhúss
eða utan, sbr. alla umræðuna um Þjóð-
leikhúsið 1989—1990.
Safnahúsið hefur frá upphafí verið
umfram allt til afnota fyrir Lands-
bókasafnið. Þó hafa þar fengið inni
Þjóðskjalasafn, Fomgripasafn og
Náttúmgripasafn. Fyrir löngu hafa
Fomgripasafn og Náttúmgripasafn
flutt úr húsinu og Þjóðskjalasafíii hef-
ur verið fengið nýtt húsnæði. Lands-
bókasafn er eini notandi hússins nú.
í hugum þjóðarinnar er því Safnahús-
ið svo nátengt söfnum og bókum að
erfítt er að hugsa sér að fólk fallist
á að flytja í húsið aðra starfsemi en
þá sem tengist bókmenntum og þjóð-
menningu.
Á íslandi em fáar byggingar sem
hægt er að kalla gamlar eða söguleg-
ar. Það er því mikils um vert að þær
fáu, sem þjóðin á, séu varðveittar og
þeim viðhaldið sem mest í sinni upp-
haflegu mynd. Safnahúsið er eitt þess-
ara „görnlu" húsa, sem þarf að gæta
sem best. Það er einver fyrsta stóra
byggingin sem þjóðin reisir af fátækt
sinni, þegar hún er að fá vald og
umráð sinna mála. Þá byggir hún
þetta tignarlega hús yfír bækur sínar
1
Um nýtingxi Safnahússins
MÓRGUNBLAÐÍÐ ÞRIÐJtÍDÁGtJFÍ ísTMm? 1992
27
Séð yfír fjöskyldugarðinn í Laugardal.
Fj ölsky ldug'arðurinn í
Laugardal opnaður í júní
Eins fermetra útivistarsvæði á hvern borgarbúa
FJOLSKYLDUGARÐURINN í
Laugardal verður opnaður í júní
næsta ár ef áætlanir standast. Að
sögn Markúsar Arnar Antonsson-
ar borgarstjóra hefur verið lögð
áhersla á að fullgera skipulag
Laugardalsins með það að
markmiði að þar verði samræmd
heild útivistar- og íþróttasvæða
sem gefi borgarbúum og gestum
þeirra kost á að njóta hreyfingar,
fegurðar, kyrrðar og veðurblíðu
í hjarta borgarinnar. Fjölskyldu-
garðurinn er í kringum 6 hektar-
ar að stærð og verður í nánum
tengslum við Húsdýragarðinn.
Samanlagt svæðið sem garðamir
tveir ná yfir er því sem næst 100
þúsund ferm'etrar, sem samsvarar
um það bil einum fermetra á
hvem íbúa borgarinnar.
Allar götur síðan borgin keypti
gróðrarstöð Eiríks Hjartarsonar í
Laugardalnnum árið 1961 hefur
staðið yfír mikil uppbygging í daln-
um. íþróttamannvirki hafa risið,
Grasagarðurinn eflst og dafnað,
tjaldsvæðið verið byggt upp og síð-
asta átakið í heildarskipulagi dalsins
er nú í sjónmáli með Fjölskyldugarð-
Markús Örn Antonsson, borgarstjóri, til hægri og Magnús Sædal
Svavarsson, verkefnisstjóri, virða fyrir sér framkvæmdimar.
mum.
Reykjavíkurborg er 206 ára í dag
enda eru hugmyndir borgarbúa um
að gera Laugardalinn að útivistar-
og íþróttasvæði ekki nýjar af nál-
inni, því að meira en öld er liðin síð-
an Sigurður Guðmundsson málari
sá dalinn fyrir sér sem vettvang fyr-
ir útiveru og leiki borgarbúa. Þessi
draumsýn Sigurðar er nú orðin að
veruleika og möguleikarnir aukast
enn með gerð Fjölskyldugarðsins.
Þórólfur Jónsson landslagsarkitekt
hjá Garðyrkjudeild Reykjavíkur-
borgar teiknaði garðinn en verkefn-
isstjóri við framkvæmdirnar er
Magnús Sædal Svavarsson. Magnús
segir að við hönnun garðsins hafi
verið höfð í huga einkunnarorðin að
sjá, að læra, að vera og að fram-
kvæma.
Magnús og Jóhann Pálsson garð-
yrkjustjóri borgarinnar segja að þó
að farið sé eftir nákvæmum teikn-
ingum við uppbyggingu garðsins
verði slíkur garður aldrei fullbúinn.
„Þetta á að vera lifandi staður í sí-
felldri þróun," segir Jóhann. Markús
Örn Antonsson borgarstjóri leggur
áherslu á að með Fjölskyldugarðin-
um sé borgin ekki að reisa tívolí.
„Hér verður staður til þess að njóta
kyrrlátari skemmtunar en í þess
háttar skemmtigörðum," segir borg-
arstjóri.
Þegar teikningar að Fjölskyldu-
garðinum eru skoðaðar vekur at-
hygli að ýmsum stöðum þar hafa
verið valin nöfn sem minna á vík-
ingatímann og norræna goðafræði.
Þeir Magnús Sædal og Jóhann segja
að tilgangurinn með því sé að vekja
áhuga á sögu og menningu þjóðar-
innar án þess að um einhverskonar
ítroðslu sé að ræða. Höfuðið á Mið-
garðsormi mun standa upp úr tjöm
í garðinum og við innganginn verður
hlið sem myndast þar sem þrumu-
guðinn Þór lyftir orminum. Jóhann
garðyrkjustjóri bendir á að runna-
gróðurinn sem umlykja á allan garð-
inn minni líka á Miðgarðsorm. Auk
Miðgarðsorms og Þórs verða í garð-
inum Mímisbrunnur, Þjófadalir, Vík-
ingavellir, Þinghóll, Gjörninga-
brunnur, öndvegissúlur, hof og
haugur fommanns. Víkingaskipið
Elliði mun fljóta á tjöminni í garðin-
um.
Jóhann Pálsson garðyrkjustjóri
segir að aðsókn að Laugardalnum
hafí aukist mikið á undanfömum
ámm. í Húsdýragarðinn koma á
milli 90 og 100 þúsund gestir á ári
og Grasagarðurinn er einnig mjög
fjölsóttur. „Það vekur athygli mína
í hvert sinn sem ég kem hingað hve
umgengni er hér góð,“ segir Markús
Örn Antonsson borgarstjóri. „Allur
sá fjöldi fólks sem leggur leið sína
um Laugardalinn ber greinilega virð-
ingu fyrir umhverfinu, því að það
kemur sárasjaldan fyrir að hér verði
vart þeirrar skemmdaráráttu sem
svo oft er rætt um að einkenni nú-
tímann."
Markús Öm Antonsson borgar-
stjóri tók fyrstu skóflustunguna að
Fjölskyldugarðinum 24. ágúst í
fyrra. Það ár var varið 80 milljónum
króna til framkvæmdanna og í ár
verða 110 milljónir lagðar í garðinn.
Alls er áformað að veija 300 milljón-
um króna á verðlagi ársins 1990 til
fyrsta áfanga garðsins, sem verður
opnaður í júní á næsta ári. Hvert
framhaldið verður ræðst svo að sögn
Markúsar Arnar borgarstjóra af
undirtektum almennings í borginni
og.vilja og getu stjómmálamanna.
Baldvin Tryggvason
og þjóðskjöl.
A síðasta áratug 20. aldarinnar er
þjóðin stórefnuð miðað við efnahag
hennar á fyrsta áratugnum. Og þar
sem ráðamenn hennar töldu þjóðinni
fyrir bestu að byggja yfír þann auð,
sem ekki var í askana látinn, í upp-
hafi aldarinnar, þá væri metnaður
þeirra lítill í dag, ef af svokölluðu
hagkvæmnissjónarmiðum ætti að
flytja í Safnahúsið einhveija stofnun,
þótt virðuleg sé, til þess að þurfa
ekki að veija fé í að byggja veglegt
hús fyrir þá stofnun.
Erlendis hafa menn, m.a. vegna
friðunarsjónarmiða og til þess að
vemda sögulegan og þjóðlegan arf,
tekið eldri byggingar, t.d. konungs-
hallir, til afnota fyrir söfn, sem al-
menningur fær þá möguleika á að
skoða og kynna sér. Ástæðan er einn-
ig sú, að geysidýrt væri að breyta
slíkum gömlum húsum í það horf, að
t.d. væri unnt að vinna þar að vísinda-
legum rannsóknum. Nútíminn er svo
kröfuharður um að allar aðstæður séu
í samræmi við nýjustu tækni og vís-
indalega aðstöðu, að vafasamt er að
treysta á að menn sætti sig til fram-
búðar við að vinna í eldri húsum, nema
þeim sé breytt í nýtísku horf. Slíkt
kostar mikið fé og hvað Safnahúsið
varðar myndu slíkar breytingar í al-
gerri mótsögn við húsfriðunarlög og
almenningsálit.
Safnahúsið —
Þjóðmenningarhús
Þegar Safngþúsið var reist fyrir
frumkvæði og orð margra helstu for-
vígismanna þjóðarinnar í baráttunni
fyrir frelsi hennar og sjálfstæði um
og uppúr síðustu aldamótum, vakti
það eflaust umfram allt fyrir þeim,
að húsið í tign sinni og virðuleik
geymdi þá fjársjóði, sem þjóðinni
væru dýrmætastir. Af fátækt sinni
vildu þáverandi forystumenn hennar
reisa vegleg og sæmandi salarkynni
yfir þá dýrgripi þjóðarinnar, sem henni
höfðu dugað best til sjálfsvirðingar
og menningarlegs þroska á langri og
torsóttri leið til aukins fijálsræðis og
forræðis eigin mála.
Það fer því best á því að nú, nær-
fellt þremur kynslóðum síðar, og þeg-
ar þjóðin er margföldum þjóðarauði
ríkari, framfylgjum við hugsun for-
feðra okkar, aldamótakynslóðarinnar,
og gerum Safnahúsið að sannkölluðu
þjóðmenningarhúsi um langa framtíð.
í húsinu væri komið fyrir gangandi
sýningum á því besta sem við eigum
í listmunum og minjum og sem við á
hátíðarstundum nefnum þjóðararf ís-
lendinga. Almenningur ætti þess síðan
kost að ganga þar um salarkynni og
skoða það markverðasta og fegursta
sem forstöðufólki hinna ýmsu stofn-
ana finnst að menningarlegt og list-
rænt erindi eigi til fólksins í landinu
og erlendra gesta sem hér eru, hvort
heldur á vegum hins opinbera eða
annarra eða venjulegir ferðamenn.
Þama gætu verið til sýnis undir
gleri rit frá Ámastofnun ásamt upp-
lýsingum um gildi og tilurð þeirra.
Frá Landsbókasafni og Þjóðskjala-
s;.fni væm merkustu bækur og skjöl
til sýnis, t.d. sérsöfn, sem t.d. Alþingi
og Háskóli íslands hafa verið færð
að gjöf við hátíðleg tækifæri. Skipta
mætti um sýningar eftir vild. Þá gætu
munir úr Þjóðminjasafni verið þarna
til sýnis og ekki síður verk úr Lista-
safni Islands. Veglegt væri að koma
fyrir herbergjum Jóns Sigurðssonar,
Ara fróða, Snorra Sturlusonar, Hall-
dórs Laxness o.fl. Eða tileinka bása
merkum höfundum íslenskum, þeim
til virðingar og þjóðinni til fróðleiks.
Á þriðju hæð hússins er mögulegt
að koma fyrir listsýningum, og þar
er einnig aðstaða til fyrirlestrahalds,
tónleika, upplesturs, minni leiklistar-
sýninga, o.s.frv.
Með þessum hætti gæti fólk sem í
húsið kemur notið íslenskrar menning-
ar og séð helstu vörður úr íslandssög-
unni, umfram allt frá menningarlegu
og listrænu sjónarmiði. Þarna yrði
búin til sú_ umgjörð íslenskrar menn-
ingar sem íslendingar geta verið stolt-
ir af og er reist á þeim grundvelli sem
íslensk menning byggir á og raun-
veruleg íslensk tilvera, íslensk tunga,
íslensk hugsun. Til að undirstrika
hvers virði Islendingar telja þessi verð-
mæti þá færi ákaflega vel á að í hús-
inu, t.d. á annarri hæð, væru skrifstof-
ur forseta íslands og aðstaða til þeirra
sft'ómarathafna sem þessu æðsta
embætti tilheyra, eins og ríkisráðs-
fundi og viðtöl við einstaka gesti inn-
lenda og erlenda.
Meginatriðið er að varðveita Safna-
húsið sem næst því sem það var upp-
runalega. Þangað geti þjóðin síðan
sótt fræðslu og unað af íslenskri þjóð-
arsögu í listum og menningu. Jafn-
framt verði það aðsetur fyrir skrif-
stofu þjóðhöfðingja landsins.
Afar brýnt er að ná sem bestri sam-
vinnu við allar þær þjóðmenningar-
stofnanir sem gert er ráð fyrir að
haldi úti sýningum í húsinu. Er þar
átt við Þjóðbókasafn, Ámastofnun,
Þjóðskjalasafn, Þjóðminjasafn, Lista-
safn og e.t.v. fleiri aðila eins og
Bandalag listamanna. Því er stungið
upp á að Menntamálaráði verði falið
það hlutverk að tengja þessa og/eða
fleiri aðila saman til nýtingar hússins
sem Þjóðmenningarhúss. Það heyri
undir menntamálaráðuneytið sem eft-
ir sem áður hefur yfímmsjón með
nýtingu og rekstri þjóðmenningar-
hússins að undanskildum þeim hluta
hússins sem forseti íslands nýtir.
í lokin er bent á að í kjallara húss-
ins, sem aðeins er með um 2 m loft-
hæð, er ráðlegt að koma fyrir t.d. í
samráði við Þjóðskjalasafn og þann
sem ábyrgð ber á ríkisskjalavörslu,
einhveijum hluta ríkisskjalasafns. Þar
er feikna mikið húsrými sem hægt
væri að stækka neðanjarðar í átt að
Amarhvoli. Byggja má mikinn kjall-
ara undir núverandi bifreiðastæði á
- milli þessara húsa og gera innangengt
frá þeim báðum ef óskað er.
Höfundur er sparisjóðsstjóri og átti
sæti ínefnd sem gerði tillögu um
nýtingu Safnahússins við
Hverfisgötu.