Morgunblaðið - 26.08.1992, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 26. ÁGÚST 1992
13
skyldur forseta íslands við milliríkja-
samninga, þegar hann kemur fram
sem handhafi framkvæmdavalds.
Þess eins skal getið, að stjórnar-
skrána hefir hann heitið að virða
eins sem framkvæmdavaldshafi og
löggjafi, þó að úrræði hans á sviði
framkvæmdavaldsins séu þá tak-
markaðri, ef höggvið er nærri stjórn-
arskránni.
Fyrir fáum vikum átti þjóðin kost
á að fylgjast með, er nýkjörinn for-
seti vann drengskaparheit að stjórn-
arskránni, eins og fyrir er mælt í
10. grein hennar. í heiti forsetans
felst, að hann lofar að fara að fyrir-
mælum stjórnarskrárinnar í embætt-
isfærslu sinni, þar á meðal lofar
hann, að sem löggjafi skuli hann
ekki breyta þeirri skipan ríkisvalds,
sem stjórnarskráin gerir ráð fyrir,
með öðrum hætti en þeim, er sú
skrá mælir fyrir um. Hann lofar að
samþykkja ekki lög, sem stríða gegn
ákvæðum stjórnarskrárinnar. Við
því leggur hann drengskap sinn.
Af þessu leiðir, að forsetinn verð-
ur að hafa allan vara á, þegar lögð
eru fyrir hann til staðfestingar lög,
sem samþykkt kunna að hafa verið
á Alþingi um gerð milliríkjasamn-
ings, sem e.t.v. felur í sér brot á
stjórnarskránni.
Forsetinn er ekki undanþeginn því
fremur en alþingismenn að gera sér
sjálfur grein fyrir, hvort milliríkja-
samningur eða lagafrumvarp beri í
sér eitthvað sem er andstætt ákvæð-
um stjórnarskrárinnar, hann hefir
nóg tækifæri til að afla sér gagna
og velja sér einkaráðgjafa. En end-
anlega ákvörðun um staðfestingu
laga eða synjun á henni, verður hann
að taka sjálfur. Það leiðir af dreng-
skaparheiti hans.
Ef forsetanum þykir augljóst, að
lög, samþykkt á Alþingi, stríði í ein-
hveijum atriðum gegn stjórnar-
skránni, á hann samkvæmt dreng-
skaparheiti sínu að neita að stað-
festa þau. En einnig, ef rökstuddur
efi er um, að lög standist kröfur
stjórnarskrárinnar, eða hann uggir,
að þau geti síðar leitt til ástands,
sem verður andstætt ákvæðum
hennar, þá á hann að hafna þeim.
eftir. Árið 1974 eða ’75 var sam-
þykkt í borgarstjórn, til þess að ný
hverfi yrðu aðgengilegri, að lána
hellur og malbik þannig að það
yrði greitt með fimmtán prósenta
útborgun og eftirstöðvarnar síðan
með tíu afborgunum á þriggja mán-
aða fresti. Ástæðan var sú að ný
hverfi voru ekki nógu aðgengileg
vegna þess að húsbyggjendur áttu
ekki peninga til að setja í garða,
bflastæði og aðra umhverfissnyrt-
ingu. Þessi lánafyrirgreiðsla var því
til að leysa það vandamál sem áður
ríkti í nýjum hverfum; þau voru
gjarnan eins og forarvilpur fyrstu
árin.
Tæp fimm prósent af framleiðslu
Pípugerðarinnar fóru í slík lán.
Enda urðu ný hverfi fljótlega eftir
þessa samþykkt mun fyrr snyrtileg
og aðgengileg fyrir íbúa en verið
hafði.
Lokaorð
Forráðamenn Pípugerðarinnar
og verkamenn lásu um tillöguna
göfugu í Morgunblaðinu. Ef það
væri ekki til væri þetta enn „trúnað-
armál". Verkfræðingum og verk-
stjórum Reykjavíkurborgar myndi
ég ráðleggja að sækja fundi Versl-
unarráðs til að fá fréttir tímanlega
af því sem borgin hyggst fyrir um
framtíð þeirra borgarfyrirtækja
sem þeir starfa hjá. Að vísu eiga
þeir kannski engan Benz og engan
asfaltjeppa, en strætisvagnaferðir
eru mjög ódýrar og „fara lækk-
andi“.
Persónulega hef ég aldrei á slík-
an fund komið, en eitt fullyrði ég;
að Verslunarráðið mun ekki krefj-
ast einkavæðingar á þeirri starf-
semi borgarinnar sem sýnir tap á
reikningum sínum, nema hafa
tryggingu fyrir stórhækkun þjón-
ustugjalda.
Hver veit nema fleiri stofnanir
verði á morgunverðaruppboði
Verslunarráðs er sígur að hausti.
Svo er bara að herða sig að
steypa.
Höfundur er formaður
Verkamannafélagsins
Dagsbrúnar.
Forsetinn getur enn síður en alþing-
ismenn skotið til framtíðarinnar að
greiða úr efa í slíku vandamáli.
í 26. gr. stjórnarskrárinnar er
gert ráð fyrir, að forseti geti synjað
um staðfestingu laga, sem Alþingi
hefir samþykkt. I þeim hluta grein-
arinnar, sem þetta leyfir, segir:
„Nú synjar forsti lagafrumvarpi
staðfestingar og fær það þó engu
að síður lagagildi, en leggja skal það
þá svo fljótt, sem kostur er, undir
atkvæði allra kosningabærra manna
í landinu til samþykktar eða synjun-
ar með leynilegri atkvæðagreiðslu.
Lögin falla úr gildi, ef samþykkis
er synjað, en ella halda þau gildi
sínu.“
Þessi grein opnar forsetanum leið
til að firra sig heitrofi. Hann leggur
málið í dóm almennings, sem fær
þar með tækifæri til þjóðaratkvæða-
greiðslu, sem hefir stjórnskipulegt
gildi.
Nú má hugsa sér, að hvatvís ráð-
herra vilji ekki una synjun á staðfest-
ingu laga. Hann segir við forsetann:
Þetta getur þú ekki. í 13. grein
stjórnarskrárinnar er sagt, að for-
seti láti ráðherra framkvæma vald
sitt og í 14. gr., að ráðherra beri
ábyrgð á stjórnarframkvæmdum öll-
um. Það er ekki unnt að efna til
þjóðaratkvæðagreiðslu nema með
samþykki mínu og ríkisstjórnarinn-
ar.
Ef þessi ræða ráðherrans stæðist,
væri forsetinn ekki raunverulegur
handhafi löggjafarvalds. Hann væri
aðeins handbendi ráðherra og ríkis-
stjórnar. Þá væri heimild forseta til
synjunar á staðfestingu laga til-
gangslaus og fyrstu orð 2. gr. stjórn-
arskrárinnar gróflega villandi.
Setjum svo, að forseti hafnaði
röksemdum ráðherrans en ríkis-
stjórn og ráðherra stæðu fast á af-
stöðu sinni. Auðvitað er það ríkis-
stjórnin og dómsmálaráðherra henn-
ar, sem eiga að efna til almennrar
atkvæðagreiðslu samkvæmt 26. gr.
Ef það er ekki gert svo fljótt sem
verða má, hefir ríkisstjórnin brotið
stjórnarskrána, forseti getur veitt
henni lausn samkvæmt 15. gr. og
skipað nýjan forsætisráðherra, sem
tekur ábyrgð á þeirri stjórnarathöfn
og ný stjórn efnir til þjóðaratkvæða-
greiðslu svo fljótt, sem verða má.
Höfundur er fyrrverandi
/irófessor við lagadeild Háskóla
íslands.
0 BOSCH
fyrir
fagmannirm
GUF 422A
Kexvél/fúgufræsari. Blað 105x4
mm 620 W/10.000 sn./mín.
Járnkassi fylgir.
Slípirokkar 620,710 og 900 W.
Skífustærð 115-150 mm SDS
lyklalaust festikerfi á 900 W
slípirokkunum.
<£\
Gunnar Ásgeirsson hf.
Borgartún 24
Sími: 626080 Fax: 629980
Umboðsmenn um land allt
Weetabix $
Háir sem lágir, mjóir sem breiðir, ungir sem aldnir
þurfa Weetabix til að halda athygli sinni og
starfsgleði í erli dagsins.
ÞÚ KEMST LANGT Á EINNI KÖKU.
( EINNIG Á SUNNUDÖGUM >
ÖRKIN1012-