Morgunblaðið - 01.10.1992, Blaðsíða 24

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 1. OKTÓBER 1992
Göngn þús-
und Króata
aflýst
EKKERT varð úr fyrirhugaðri
göngu þúsund Króata til heim-
kynna sinna norður af borginni
Osijek í Króatíu. Fólkið lagði af
stað frá Osijek í átt að svæði
sem friðargæslulið Sameinuðu
þjóðanna stendur vörð um en
Serbar ráða í raun. Vildi fólkið
mótmæla hemámi Serba og af-
skiptaleysi Sameinuðu þjóðanna.
Það var rússneskur friðargæslul-
iði sem talaði um fyrir fólkinu
og fékk það ofan af för sinni.
Deilur út af
fórnarlömb-
um flugslyss
MIKIÐ uppnám varð í Nepal í
gær út af því sem diplómatar
kölluðu „furðulega sýningu" á
illa brenndum og limlestum fórn-
arlömbunum sem fórust þegar
pakistanska farþegaþotan hrap-
aði við flugvöllinn í Kathmandu
í Nepal. Líkum fómarlambanna,
sem flest voru óþekkjanleg, var
raðað á svartan plastdúk í tjaldi
við flugvöllinn. Fljótlega mynd-
aðist löng biðröð fólks sem vildi
fá að sjá líkin. „Hvetjum sem
vera skal er Ieyft að fara inn í
tjaldið og skoða líkin, enda þótt
þau séu í mörgum tilfeHum lítið
annað en sviðnar kjötklessur,“
sagði starfsmaður í breska
sendiráðinu.
Álögur á bjór
og vín lækka
LÆKKUN verður á opinberam
álögum á bjór og víni í Dan-
mörku frá og með deginum í
dag. Markmiðið með lækkuninni
er að álögumar verði svipaðar
og í öðram löndum Evrópu-
bandalagsins. Álögumar á
venjulegan bjór lækka um 75
aura og á vínflöskuna um 4 dan-
skrar krónur. Lækkunina ber
upp á sama tíma og geysimiklar
franskar umframvínbirgðir eru
boðnar til sölu. Þetta hefur leitt
til verðstríðs, sem vafalaust á
eftir að færast í aukana nú þeg-
ar álögurnar hafa verið lækkað-
ar. Smásalar í Danmörku búast
við, að lækkunin muni stöðva
vínkaupaferðir Dana yfír landa-
mærin til Þýskalands.
Afhenda
flotastöð
FÁNI Bandaríkjanna var dreg-
inn niður í flotastöðinni við
Subic Bay í síðasta sinn í gær
og var þessi risastóra sjávar-
borg, sem hefur verið undir
bandarískri stjórn í nærfellt
heila öld, afhent stjórnvöldum á
Filippseyjum við það tækifæri.
„Við fínnum til eftirsjár á þess-
um degi,“ sagði Richard Solom-
on, nýr sendiherra Bandaríkj-
anna á Filippseyjum. „Flota
stöðin á engan sinn líka í heim-
inum og við vonum að þessi frá-
bæra höfn og þessi verðmæti
búnaður sem við skiljum hér
eftir eigi eftir að styrkja efna-
hagslífið á Filippseyjum."
*
Rússar taka
flugvöllinn
í Dushanbe
Rússneskir hermenn náðu í
gær á sitt vald flugvellinum í
Dushanbe, höfuðborg Tadzhí-
kistans. Starfandi forseti lands-
ins, Akbarsho Iskandarov,
hafði lýst því yfír að hann hefði
engin tök á ástandinu í landinu
og megnaði ekki að stöðva blóð-
baðið. Að sögn rússneskra dag-
blaða er landið að klofna og
ræður stjórn Iskandarovs ein-
ungis 20% landsins.
Tyrkland
Kúrdar misstu yfir
tvö hundruð manns
Ankara. Reuter.
TALIÐ er að a.m.k. 211 manns
hafi fallið í suðausturhluta
Tyrklands í fyrradag er átök
urðu milli öryggissveita og
Kúrda. Er þetta mesta mann-
fall síðan Verkamannaflokkur
Kúrdistans (PKK) hóf vopnaða
baráttu fyrir sjálfstæði Kúrda
fyrir átta árum.
Unal Erkan, landstjóri í Diyar-
bakir, sagði að 600 kúrdneskir
skæruliðar hefðu ráðist á Derecik-
varðstöðina skammt frá landa-
mærum íraks. Hefðu bardagar
staðið í tólf tíma.
Suleyman Demirel, forsætisráð-
herra Tyrklands, ságði í gær að
29 hermenn og 174 skæruliðar
hefðu fallið. Auk þess hefðu fimm
óbreyttir borgarar og þrír varð-
menn fallið.
Að sögn talsmanns hersins í
Ankara er herinn með mikinn við-
búnað í Hakkari-héraði í suðaust-
urhluta Tyrklands. Hann neitaði
því þó að tyrkneskir hermenn eða
flugvélar hefðu farið inn í Norður-
írak eins og haldið hafði verið
fram.
Demirel sagði að ekki kæmi til
greina að koma til móts við óskir
Kúrda um sjálfstæði. Um 10 millj-
ónir Kúrda búa í Tyrklandi, þar
af helmingurinn í suðausturhluta
landsins. Hann sagði að skærulið-
um PKK hefði vaxið ásmegin í
kjölfar Persaflóastríðsins en þá
fengu Kúrdar sjálfstjórn í Norður-
írak. Einnig hefði PKK komist
yfír mikið af vopnum vegna stjóm-
leysisins sem ríkti í kjölfar Persa-
flóastríðsins.
Styijöld
norðurs
og suðurs
Moskvu. Reuter.
YFIRMAÐUR fyrrum sovéska
heraflans, Jevgeníj Shaposhníkov
marskálkur, varaði við því í gær,
að endurvakning íslams í Mið-
Asíu kynni að magna upp spennu-
ástand milli norðurs og suðurs
svipað því sem ríkti milli gömlu
risaveldanna.
Shaposhníkov sagði í viðtali við
dagblað hersins Krasnaya Zvezda,
að traust öryggisbandalag fyrram
Sovétlýðvelda væri besta tryggingin
gegn þeirri þróun.
„Undanfarið hefur sá möguleiki ver-
ið nefndur að stofna nýtt samband
suðlægra ríkja á grundvelli íslams,
með Mið-Asíu-ríki Samveldis sjálf-
stæðra ríkja innanborðs,“ segir Sha-
poshníkov. „Ef siík skipan næði fram
að ganga gæti afleiðingin orðið vax-
andi spenna og jafnvel heimsátök
milli norðurs og suðurs."
Shaposhníkov sagði, að efling
sameiginlegs öryggisviðbúnaðar
samveldisríkjanna gæti vegið upp á
móti þeirri spennu, sem leystist úr
læðingi við hrun Sovétríkjanna.
Skokkarinn Clinton
George Bush Bandaríkjaforseti er mikill skokkari eins og kunnugt
er og Bill Clinton, mótframbjóðandi hans í forsetakosningunum í
næsta mánuði, vill að sjálfsögðu ekki standa honum að baki í því
efni frekar en öðrúm. Hann stundar því líkamsræktina af kappi og
hér er hann að skokka í Arlington-kirkjugarðinum í Washington.
Reuter
Rússar hafa illan bifur á mestu
einkavæðingartilraun sögunnar
Moskvu. Reuter, The Daily Telegraph.
MESTA einkavæðingartilraun veraldarsögunnar hefst í Rússlandi í
dag er 150 milljónir Rússa fá tækifæri til að eignast hlut í rússneskum
fyrirtækjum. Rússneska ríkisstjórnin tekur mikla áhættu með þessari
tilraun en almenningur í Rússlandi virðist hafa litla trú á henni. Eft-
ir rúmlega sjö áratuga kommúnisma virðast fáir Rússar hafa minnstu
hugmynd um hvað felst í einkavæðingu. Líklegt þykir að flestir þeirra
ákveði að selja ávísanir sínar sem fyrst og margir óttast að megnið
af hlutabréfunum komist í hendur gömlu forréttindastéttarinnar eða
rússnesku mafiunnar.
Rússar geta á næstu þremur
mánuðum farið inn í bankann sinn
og fengið þar eina ávísun fyrir hvern
fjölskyldumeðlim. Ávísanirnar gefa
þeim síðan rétt til að kaupa hluta-
bréf í fyrirtækjunum og nafnverð
þeirra er 10.000 rúblur, eða um
2.300 ÍSK. Handhafar ávísananna
verða að ákveða fyrir lok næsta árs
hvort þeir vilji nota þær til að fjár-
festa í rússneskum fyrirtækjum eða
selja þær fyrir fjárhæð sem jafngild-
ir um sex vikna meðallaunum.
Rússneska stjórnin vonar að þessi
einkavæðingartilraun verði til þess
að meginhluti óhagkvæmra fyrir-
tækja landsins komist í einkaeigu.
Fylgismenn stjórnarinnar segja að
ávísanirnar séu liður í því að skapa
millistétt, sem eigi að styðja við
bakið á stjórnvöldum þegar þau komi
á frekari umbótum í átt til frjáls
markaðshagkerfis. „Við þörfnumst
milljóna af eignamönnum, ekki fá-
menns hóps milljónamæringa,"
sagði Borís Jeltsín, er hann kynnti
áformin um einkavæðinguna í síð-
asta mánuði.
Helmingur Rússa telur
einkavæðinguna blekkingu
Almenningur hefur hins vegar
tekið þessum áformum með mikilli
tortryggni enda ríkir óánægja með
umbótastefnu stjórnarinnar og þá
ákvörðun hennar að gefa verðlag
fijálst um áramótin síðustu, en það
leiddi til mikilla verðhækkana og
skertra lífskjara. Samkvæmt skoð-
anakönnun rússnesku fréttastofunn-
ar Interfax frá því í ágúst telur
hartnær helmingur Rússa að einka-
væðingaráform stjórnarinnar séu
aðeins önnur tilraun til að blekkja
almenning. Afturhaldssamir stjórn-
málamenn hafa slegið á þessa
strengi og sagt að ætlun stjórnarinn-
ar sé í reynd að halda alþýðunni
góðri á meðan eignir ríkisins verði
seldE^r til fámenns hóps kapítalista.
„Stjórnin rændi þjóðina með óða-
verðbólgu og er nú að múta henni
með ávísunum, sem eru jafnvirði
eins skópars, á sama tíma og landið
er selt innlendum og útlendum kapít-
alistum," sagði Den, málgagn rúss-
neskra þjóðernissinna. Slíkar stað-
hæfingar fá góðan hljómgrann hjá
fólki sem var alið upp í þeirri trú
að einkaframtak væri glæpur.
Margfaldast markaðsverð
ávísananna?
Stjórnin hefur hafíð herferð til að
kynna áformin og ein helsta röksemd
hennar fyrir því að Rússar geymi
og noti ávísanirnar til að fjárfesta
er að markaðsverð þeirra geti hækk-
að verulega, og ef til vill allt upp í
200.000 rúblur.
„Við getum varla sagt til um það
enn hversu hátt markaðsverðið verð-
ur,“ sagði Dmítríj Vasílíjev, varafor-
maður einkavæðingarnefndar
Reuter
Starfsmenn rússneskrar prentsmiðju vinna við prentun á ávísunum
á hlutabréf, sem dreift verður til 150 milljóna Rússa í mestu einka-
væðingartilraun veraldarsögunnar.
stjórnarinnar. Hann bætti við að
verðið á ávísununum yrði háð því
hversu mörg ábatasöm fyrirtæki
yrðu í boði.
Aðeins 1% fyrirtækjanna
arðvænleg?
Sem stendur er úrvalið hins vegar
takmarkað. Ekki er hægt að nota
ávísanirnar til að kaupa verslanir
eða þjónustufyrirtæki, en um
500.000 þeirra verða seld á uppboð-
um fyrir reiðufé á næstu tveimur
árum. Ekki verður heldur hægt að
fjárfesta í orku- og hergagnafyrir-
tækjum því þau verða öll í eigu ríkis-
ins fyrst um sinn. Handhafar ávísan-
anna geta hins vegar keypt allt að
35% hlut í um 5.000 fyrirtækjum,
stórum og meðalstórum, sem eiga
flest í miklum rekstrarvanda og eru
búin úreltum framleiðslutækjum.
Hin 65 prósentin verða annaðhvort
í eigu ríkisins eða seld fyrir reiðufé,
einkum fyrirtækjum sem hafa bol-
magn til að tryggja sér meirihluta
í stjórnum fyrirtækjanna. „Aðeins
eitt prósent fyrirtækjanna sem eru
í boði gætu reynst arðvænleg fyrir
eigendur hlutabréfanna,“ sagði hag-
fræðingurinn Vasílíj Seljúnín í grein
sem birt var í dagblaðinu Ízvestíu.
Starfsmenn fyrirtækja, sem á að
einkavæða, fá forkaupsrétt á hluta-
bréfum sem ætluð eru handhöfum
ávísana. Seljúnín sagði að starfs-
menn þeirra fáu fyrirtækja á sölu-
listanum, sem væru arðvænleg,
myndu öragglega kaupa öll hluta-
bréfin sem væru í boði. Aðrir Rússar
yrðu að láta sér nægja hlutabréf í
fyrirtækjum, sem ramba á barmi
gjaldþrots.
Sala á ávísunum gæti Ieitt til
verðbólguholskeflu
Óvissan um hvort hægt verður
að fjárfesta í arðvænlegum fyrir-