Morgunblaðið - 01.10.1992, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐID FIMMTUDAGlÍR 1. OKTÓBER 1992
MORCJTÍNRT AFTT JPV-4?TM MTJ TPI iA/iTT R -T -ÓkT-ÁRFR TQQ9 ... - ... -- - - 27

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Enn af EES
Ríkisstjómin stefnir að því að
afgreiða frumvarpið um að-
ild Islands að Evrópsku efnahags-
svæði í nóvember ásamt fylgi-
frumvörpum, en ráðgert er að
samningur EFTA-landanna og EB
taki gildi um næstu áramót. Um-
fjöllun þjóðþinga landanna er vel
á veg kominn, en þau hafa alls
staðar lokaorðið nema í Sviss, þar
sem þjóðaratkvæðagreiðsla fer
fram í desemberbyijun. Samning-
urinn um EES er víðtækasti við-
skiptasamningur, sem gerður hef-
ur verið, og í kjölfar staðfestingar
hans verður stofnað efnahags-
svæði átján landa með yfír 350
milljónir íbúa.
Umræðurnar hér á landi um
aðild íslands að EES hafa staðið
í tvö til þrjú ár, en samningavið-
ræðurnar voru hafnar og undir-
búnar af ríkisstjóm Steingríms
Hermannssonar. Að þeirri ríkis.-
stjóm stóðu Framsóknarflokkur,
Alþýðubandalag, Alþýðuflokkur
og reyndar Borgaraflokkurinn um
tíma. Ríkisstjóm Davíðs Oddsson-
ar, með aðild Sjálfstæðisflokks og
Alþýðuflokks, hefur síðan leitt
samningaviðræðumar til lykta, en
þær hafa allan tímann verið undir
forræði utanríkisráðherrans, Jóns
Baldvins Hannibalssonar. Allir
stjómmálaflokkarnir, sem nú eiga
fulltrúa á Alþingi, að Kvennalist-
anum undanskildum, hafa því
komið að samningaumleitunum
um aðild íslands að EES.
Umræðumar í þjóðfélaginu um
EES-aðildina hafa fyrst og fremst
verið í pólitískum farvegi, þótt
samtök ýmissa einstaklinga og
hópa hafí verið stofnuð til að beij-
ast gegn henni. Núverandi stjóm-
arandstöðuflokkar virðast nú hafa
allt á homum sér um málið og
sú mynd, sem blasir við venjuleg-
um borgara,. er sú, að þeir séu
andvígir aðildinni. Þó er vitað, að
ýmsir stjómarandstæðingar
styðja aðildina út frá mikilvægi
hennar fyrir íslenzkt atvinnulíf.
Mesta athygli hefur vafalaust
vakið sameiginleg krafa stjómar-
andstöðuflokkanna þriggja um
þjóðaratkvæði um EES-aðildina,
en sú tillaga hefur fyrst og fremst
drepið á dreif umræðunni um kosti
og galla samningsins. Krafa
stjómarandstöðuflokka um þjóð-
aratkvæði um þetta eða hitt er
ekki ný af nálinni, enda má glöggt
sjá, að slík krafa er aðeins sett
fram í pólitískum tilgangi í hita
leiksins, þar sem allar slíkar hug-
myndir eru lagðar á hilluna þegar
viðkomandi flokkar setjast sjálfír
í valdastólana. Núverandi ríkis-
stjórn hefur vísað þjóðaratkvæða-
greiðslu um aðildina á bug á þeim
forsendum, að slíkt sé andstætt
þeim hefðum, sem skapazt hafa
á lýðveldistímanum, og eðlilegt sé
að Alþingi taki ákvarðanir um
viðskiptasamninga nú sem hingað
til.
EES-samningurinn mun stuðla
að auknum hagvexti á íslandi og
ekki veitir af nú um stundir. Hann
tryggir atvinnuvegunum óhindr-
aðan aðgang að auðugasta mark-
aði heims og stórfellda niðurfell-
ingu tolla á afurðum okkar, veitir
Iangþráð tækifæri til fullvinnslu
sjávarafurða og þróunar matvæla-
iðnaðar, skapar ný atvinnutæki-
færi og eykur útflutningsverð-
mæti stórlega. í stað útflutnings
á hráefni til vinnslu utanlands
munum við sjálfír fullvinna afurð-
irnar í neytendapakkningar. Jafn-
framt höfum við full yfírráð yfír
fiskveiðilögsögunni og íslenzkt
eignarhald á sjávarútvegi og orku-
lindum er tryggt. Loks munu ís-
lendingar búa við stóraukið frelsi
í verzlun og viðskiptum, sem mun
leiða tii aukinnar samkeppni og
lækkaðs vöruverðs.
Nú þegar nokkurt hlé hefur
orðið á hinni pólitísku umræðu
um EES aðildina hafa helztu sam-
tök atvinnulífsins lýst afdjáttar-
lausum stuðningi við aðild íslands
og hafíð kynningarherferð til að
leggja áherzlu á ástæðumar fyrir
því.
Fagna ber þessu framtaki at-
vinnulífsins, því mikilvægt er, að
borgaramir skilji, hversu mikið
er í húfi fyrir þjóðfélagið allt.
Meðal þeirra samtaka, sem standa
að kynningunni, em Vinnuveit-
endasambandið, Landssamband
ísl. útvegsmanna, Samtök fisk-
vinnslustöðva, samtök iðnrekenda
og iðnaðarmanna, Verzlunarráðið
og Kaupmannasamtökin, Sam-
band veitinga- og gistihúsa, Verk-
takasambandið og mörg félög á
sviði iðnaðarframleiðslu.
Atvinnulífið hefur alltof lítið
blandað sér í umræðuna á opin-
berum vettvangi, svo mjög sem
það á undir EES aðildinni. Ef
marka má skoðanakannanir virð-
ast margir loka eymnum þegar
EES ber á góma og afgreiða
málið sem pólitískt þras. Öðmvísi
er ekki hægt að skýra, að fjöldi
íslendinga telur, að Island sé þeg-
ar aðili að sjálfu Evrópubandalag-
inu. En EES er eitt, Evrópubanda-
lagið annað. Aðild að því þyrfti
að fara fyrir þjóðaratkvæði, en
hún er ekki á dagskrá eins og
forsætisráðherra hefur lagt
áherslu á. Morgunblaðið hefur
áður margoft fjallað um muninn
á þessu tvennu og ástæðulaust
að tíunda hann enn einu sinni.
Kynningarátak atvinnulífsins
mun vonandi gera Islendingum
kleift að skilja kjarnann frá hism-
inu í því pólitíska moldviðri, sem
þyrlað hefur verið upp í umræðun-
um nú. Aðild að EES er mikil-
vægt skref til að auka atvinnu og
bæta lífskjör í landinu, án fuliveld-
isframsals. Við höfum áður gert
milliríkjasamninga sem allir hafa
ekki verið á eitt sáttir um. En
þeir hafa gefist vel og má ætla
að svo verði einnig nú.
Myndbönd frá Myndbæ
Fjallað um
fjármál og iðn-
að á Islandi
MYNDBÆR hefur gefið út tvö
myndbönd, Græddur er geymdur
eyrir og Iðnaður á íslandi.
í kvikmyndinni Græddur er geymd-
ur eyrir er annars vegar fjallað um
þær sparnaðarleiðir sem bjóðast í dag
og hins vegar hvað það kostar að
skulda. Fjallað er um' kosti og galla
þeirra leiða sem í boði eru. Jafnframt
er leitast við að útskýra ýmis hugtök
sem tengjast fjármálum einstaklinga.
Undirtitill myndarinnar Iðnaður á
íslandi er Framleiðsla, gæði og mark-
aðsmál. í myndinni er leitast við að
varpa Ijósi á þá þætti sem búa að
baki íslenskri iðnaðarframleiðslu og
hve starfsemin er margflókin. Meðal
þátta, sem fjallað er um, er fram-
leiðslulækni, framleiðni og framleiðn-
iaukning, gæðastjórnun, markaðsmál
og vöruþróun. Myndin er ætluð til
sýninga í skólakerfinu og í sjónvarpi.
Morgunblaðið/SPB
Margrét Lárusdóttir (t.v.) og Sól-
veig Jónasdóttir.
Krabbameinsfélag
Suður-Þingeyinga
Styrktarfélagi
krabbameins-
sjúkra barna
færð gjöf
Húsavik.
Krabbameinsfélag Suður-Þing-
eyinga starfar ötullega bæði að
því að safna fé og að aðstoða við
krabbameinsleit.
Nýlega afhenti formaður þess,
Margrét Lárusdóttir, Skútustöðum,
Styrktarfélagi krabbameinssjúkra
barna 100 þúsund krónur og veitti
Sólveig Jónasdóttir, Húsavík, gjöf-
inni viðtöku. - Fréttaritari
Eignir einhleypinga 1990 og ’91 skv. skattframtölum elg„ ,lls Pora, ip6„., Eignabil, Fjöldi einhleypra millj.kr. verðbr. og hlutabr. miilj.kr. 1990 1991 Í990 1991 1990 1991
meira en -1 4.015 5.094 -8.892 -11.725 1,4% 1,5%
-1 -0 6.861 7.412 -2.798 -3.066 1,5% 1,7%
0-1 49.630 49.580 7.182 7.406 7,3% 7,1%
1-2 6.019 6.107 8.805 8.890 6,8% 5,9%
2-3 4.719 4.426 11.742 11.045 6,6% 5,6%
3-4 4.138 3.996 14.397 13.910 6,7% 6,2%
4-6 5.848 5.887 28.507 28.868 13,5% 12,7%
6-8 2.526 2.778 17.323 19.074 11,4% 10,5%
6-10 1.179 1.334 10.480 11.855 8,0% 8,3%
10-15 1.102 1.342 13.207 16.037 12,3% 13,0%
15-20 362 458 6.134 7.765 6,6% 8,3%
20-30 213 263 5.131 6.304 6,8% 7,8%
30-40 51 85 1.747 2.916 2,8% 4,2%
40-50 22 28 967 1.248 1,2% 1,8%
50 og yfir 48 50 3.870 3.925 6,9% 5,6%
Samtals: 86.733 88.840 117.802 124.453 100,0% 100,0%
Eignir hjóna 1990 og 1991 skv. skattframtölum Hrein eign alls Þaraf ipen., Eignabil, Fjöldi hjóna millj.kr. verðbr.og hlutabr. millj.kr. 1990 1991 1990 1991 1990 1991
meira en -1 3.266 4.254 -10.654 -14.639 1,7% 1,6%
-1 -0 2.166 2.424 -998 -1.135 0,8% 0,9%
0-1 5.052 4.798 1.667 1.706 1,3% 0,9%
1-2 3.500 3.221 5.275 4.841 1,7% 1,3%
2-3 3.706 3.501 9.304 8.758 1,9% 1,6%
3-4 4.157 3.624 14.627 12.716 2,5% 1,7%
4-6 9.134 8.205 45.766 41.086 6,9% 5,0%
6-8 7.497 7.447 51.911 51.688 8,0% 6,9%
6-10 4.991 5.055 44.562 45.170 8,0% 7,3%
10-15 6.190 6.693 74.653 81.113 16,5% 15,9%
15-20 2.122 2.464 36.330 42.067 12,3% 11,9%
20-30 1.133 1.453 27.072 34.566 13,6% 15,1%
30-40 335 419 11.406 14.265 6,3% 8,3%
40-50 141 160 6.287 7.074 4,5% 4,6%
50 og yfir 204 245 16.661 20.461 14,1% 16,9%
Samtals: 53.594 53.963 333.869 349.738 100,0% 100,0%
Ný könnun um eignamun framteljenda
0,5% hjóna eiga tæplega 6%
af heildareign Islendinga
Peninga-, verðbréfa- og hlutafjáreign þessara hjóna jókst
um 3,5 milljarða króna milli 1990 og 1991
I KONNUN sem tekju-og lagaskrifstofa fjármálaráðuneytisins hefur
unnið á eignum íslendinga samkvæmt framtölum fyrir árið 1991 kemur
í ljós að 245 hjón, sem hvert eiga 50 milljóna króna hreina eign eða
meir, og eru 0,5% hjóna á íslandi eiga tæplega 6% af heildareign Islend-
inga. Hrein eign þessa fólks á síðasta ári nam rúmlega 20,4 milljörðum
króna og hafði vaxið úr 16,6 milljörðum króna árið áður. Vöxturinn er
að langstærstum hluta til kominn vegna aukningar á peninga-, verð-
bréfa- og hlutafjáreign þessa hóps, sem jókst um 3,5 milljarða króna.
Tæp 8% hjóna, eða 4.257 talsins, sem hvert skulda eina milljón króna
eða meir skulduðu samtals 14,6 milljarða króna. Höfðu skuldir þessa
hóps aukist frá árinu 1990 um 4 milljarða króna. Ef hrein eign í pening-
um er skoðuð sérstaklega kemur í Ijós að 10% hjóna eiga helming pen-
inga allra hjóna en 90% eiga hinn helminginn.
Könnun þessi var hluti af undirbún-
ingsvinnu fyrir fyrirhugaða skatt-
lagningu á eignir og eignatekjur.
Svipuð könnun var gerð í fyrra og
við samanburð á árunum 1990 og
1991 kemur í ljós að mismunur á
hlutfalli eigna hinna efnaðri og hinna
fátækari fer vaxandi á kostnað hinna
síðarnefndu.
Heildarfjöldi hjóna samkvæmt
skattframtölum 1991 nam 53.963 og
hafði lítið vaxið frá árinu á undan
er fjöldinn nam 53.594. Hinsvegar
eru töluverðar hreyfingar á milli
fjölda hjóna samkvæmt eignastöðu
þeirra. Þannig var fjöldi þeirra sem
skuiduðu eina milljón kr. eða meir
3.266 talsins árið 1990 en ári seinni
hafði hann vaxið um ríflega-30% og
voru orðinn 4.254 talsins. í efsta
eignaflokknum, þ.e. 50 milljón króna
eign eða meir, óx fjöldinn á milli þess-
ara ára um 20% eða úr 204 hjónum
1990 og í 245 hjón í fyrra. Raunar
hefur þeim hjónum sem eiga 20 millj-
óna króna eign fjölgað úr 3,4% af
heildinni upp í 4,3% og hrein eign
þessa fólks hefur aukist úr 62 millj-
örðum króna árið 1990 og upp í rúm-
lega 76 milljarða króna. í könnun fjár-
málaráðuneytisins er eignum síðan
skipt upp eftir því hvort um fasteign-
ir, ökutæki, eða peninga-, verðbréfa-
og hlutafjáreign er að ræða. Athygli
vekur þar að 6 hjón sem eiga 50
milljónir króna eða meir eiga ekki
fasteign.
Heildareignir hjóna uxu úr 333.8
milljörðum króna 1990 upp í 349,7
milljarða kr. árið 1991. Sambærilegar
tölur fyrir einstaklinga eru 117,8
milljarðar upp í 124,4 milljarða króna.
Hjá hjónum hafa fasteignir hækkað
um 25 milljarða kr. milli áranna, öku-
tæki um tæpa 7 milljarða og pen-
inga-, verðbréfa- og hlutafjáreign um
rúmlega 7 milljarða króna.
Ef peninga-, verðbréfa- og hluta-
fjáreign hjá hjónum er skoðuð sér-
staklega kemur í ljós að þau hjón sem
eiga 20 milljóna króna eign eða meir
og eru 4,3% af heildinni eða um 2.250
af 53.963 eiga um 45% af heildareign
hjóna í peningum, verðbréfum og
hlutabréfum eða 27 milljarða af rúm-
lega 60 milljörðum kr. Þau hjón sem
eiga 3 milljónir króna eða minna og
eru 36% af heildarfjöldanum, eða
rúmlega 18.000 talsins, eiga hinsveg-
ar aðeins um 6% af peningum, verð-
bréfum og hlutabréfum eða 2,8 millj-
arða króna.
Minni sveiflur hjá einhleypum
Ef athugaðar eru sambærilegar
tölur yfir einhleypinga kemur í ljós
að fjöldi þeirra hefur aukist ívið meir
en hjóna eða úr 86.733 árið 1990 og
í 88.840 í fyr'ra. Innbyrðissveiflur á
helstu framangreindum stærðum eru
þó minni hjá einhleypingum en hjón-
um ef frá er talin fjölgun þeirra sem
skulda eina milljón kr. eða meir. Fjöldi
þeirra fer úr 4.015 árið 1990 og í
5.094 í fyrra. Skuldir þeirra vaxa úr
8,9 milljörðum króna og í 11,7 millj-
arða.
Fjöldi þeirra einhleypinga sem eiga
50 miiljón kr. eign eða meir nær
stendur í stað, þeir voru 48 árið 1990
en eru orðnir 50 í fyrra. Eign þeirra
vex lítillega eða úr 3,87 milljörðum
króna og í 3,92 milljarða. Hinsvegar
vekur athygli að eign einhleypra, sem
eiga yfír 50 milljónir kr. í peningum,
verðbréfum og hlutabréfum minnkar
á milli áranna 1990 og 1991. Hún
var 1,92 milljarðar árið 1990 en er
1,75 milljarðar kr. í fyrra. Fasteignir
þessa hóps aukast að sama skapi eða
úr 654 milljónum króna árið 1990 og
í 818 milljónir króna í fyrra.
Þótt peninga-, verðbréfa- og hlut-
afjáreign þeirra einhleypinga sem
eiga 50 mitljón krónur eða meir
minnki á milli áranna er töluverð
aukning á þessari eign hjá þeim sem
eiga eignir á bilinu 20-50 milljónir
króna. I hópnum sem á 30-40 millj-
ónir króna nær tvöfaldast þessi eign,
fer úr 784 milljónum króna árið 1990
og í 1,32 milljarða í fyrra.
Ásmundur Stefánsson, forseti ASÍ, gefur ekki kost á sér til að gegna embættinu áfram
Samstaðan í Alþýðusam-
bandínu meiri en oft áður
ÁSMUNDUR Stefánsson, forseti Alþýðusambands íslands, hefur ákveð-
ið að gefa ekki kost sér til að gegna embætti forseta ASÍ næstu fjög-
ur ár, en þing ASÍ verður haldið seinni hlutann í nóvember á Akur:
eyri. Ásmundur kynnti þessa ákvörðun sína á fundi miðstjórnar ASI
í gær. Ásmundur hefur gegnt embættinu síðustu þrjú kjörtímabil eða
í 12 ár.
„Ég hef farið yfir málið með sjálf-
um mér að undanförnu og mín niður-
staða er sú að það sé rétt að ég
hætti. Ég hef verið hér í 12 ár sem
forseti og hafði starfað hér áður á
sjöunda ár, þannig að það er orðið
hátt í tvo áratugi sem ég hef verið
í starfi hjá Alþýðusambandinu og ég
held að það sé réttur tími fyrir mig
og fyrir sambandið að það verði
mannaskipti," sagði Ásmundur í
samtali við Morgunblaðið.
Aðspurður um mögulegan eftir-
mann sagði hann að fyrst yrði að
koma í ljós hverjir gæfu kost á sér
til embættisins áður en hann tæki
afstöðu til hans, en hann vonaði að
það tækist traust samstaða um þann
mann. Auðvitað gæti svo farið að
það þyrfti að kjósa á milli manna.
Það hefði verið gert þegar hann hefði
verið kosinn á sínum tíma. Ef svo
færi skiptu mestu að menn stæðu
upp frá kosningaslagnum sáttir og
gætu unnið saman í framhaldinu.
„Ég held það megi segja að það
hafí verið mjög sterk samstaða um
meginlínurnar í starfi samtakanna
að undanförnu og innbyrðis sam-
siaða í Alþýðusambandinu er mun
sterkari í dag en hún hefur verið oft
á tíðum. Hvað það snertir ættu að
mörgu leyti að vera betri forsendur
til að menn nái saman en oft áður.
Við erum ekki að standa upp frá
innbyrðis deilum. Þvert á móti hefur
samtaðan verið mjög víðtæk. Á
margan hátt stendur Alþýðusam-
bandið sterkt í dag, þó auðvitað fari
því fjarri að allt hafi tekist sem við
höfum viljað ná fram. Það er kannski
betra að hverfa á braut þegar það
gerist með eftirsjá heldur en þegar
allir eru orðnir uppgefnir á manni,“
sagði Ásmundur ennfremur.
Aðspurður sagðist hann telja að
atvinnumálin væru stærstu verkefn-
in framundan hjá Alþýðusamband-
inu. „Við höfum náð þeim árangri
að koma hér á stöðugleika, en við
stöndum frammi fyrir alvarlegra at-
vinnuástandi en við höfum séð allt
frá stríðslokum og það skiptir öllu
að okkur takist að hafa þau áhrif á
stjórnvöld að það verði komið í veg
Ásmundur Stefánsson
fyrir að hér verði langvarandi alvar-
legt atvinnuleysi. Ég held hins vegar
í því samhengi þá sé það misskilning-
ur sem sumir úr röðum atvinnurek-
enda hafa verið að ía að að undan-
fömu að það væri atvinnuástandinu
til framdráttar að etja hér aftur til
kapphlaups milli gengisfellinga og
verðbólgu. í þeim vítahring var staða
útflutningsgreinanna stöðugt erfíð.
Það ætti í raun ekki að þurfa að rifía
það upp fyrir forráðamönum útflutn-
ingsfyrirtækja hve erfiðir þeir tímar
reyndust. Ég held að stöðugleikinn
sé meginstyrkur okkar til að vinna
okkur út úr vandanum og það skipt-
ir máli að hér verði þjóðfélagsleg
samstaða um atvinnuuppbyggingu,"
sagði Ásmundur.
Aðspurður hvað hann sæi sem
stærstu áfangana hjá Alþýðusam-
bandinu þann tíma sem hann hefur
verið forseti sagði hann afar erfitt
að dæma um það, ekki síst vegna
þess að hann hefði verið þar virkur
þátttakandi sjálfur. Ýmsir félagsleg-
ir ávinningar kæmu upp í liugann
og einnig mætti nefna þann stöðug-
leika sem náðst hefði í efnahagsmál-
um. „En það er ekki rétt fyrir inig
setjast í dómarasæti í þessum efnum
og út af fyrir sig heldur ekki mitt
að meta verstu mistökin.“
Ásmundur sagðist ekki hafa
ákveðið hvað hann tæki sér fyrir
hendur þegar hann léti af embætti
forseta Aiþýðusambands Islands.
Læknaminjasafnið í Nesstofu
Merkur hluti þjóðmenning-
ar sem á að vera aðgengi-
legur fyrir allan almenning
- segir prófessor
dr. Christa Habrich,
formaður Evrópu-
sambands lækninga-
minjasafna
ÍSLENSKA læknaminjasafnið í
Nesstofu, sem opnað var form-
lega 10. júlí síðastiiðinn, er ein-
stakt í sinni röð í Evrópu fyrir
þær sakir að þar má finna lækn-
ingamuni frá ýmsum tímum sem
hafa verið meðal fullkomnustu
og bestu tækja sem notuð voru
við lækningastarfsemi á fyrri tíð
í Evrópu. Skýringin felst í að
engin lækningatæki voru fram-
leidd á íslandi og íslenskir lækn-
ar, sem stunduðu nám í ýmsum
löndum Evrópu, gátu valið að
eigin vild á milli bestu lækninga-
tækja sem buðust á hverjum tíma
sem þeir fluttu svo með sér til
íslands að loknu námi. Þetta seg-
ir prófessor dr. Christa Habrich,
sem er forstöðumaður þýska
lækningaminjasafnsins í Ingol-
stadt (Deutsches Medizinhistor-
isches Museum) en hún er jafn-
framt formaður Evrópusam-
bands lækningamiiyasafna
(European Association of Muse-
ums of History of medical Sci-
ences).
Dr. Christa Habrich er stödd hér
á landi og hélt hún fyrirlestur um
stöðu Nesstofusafnsins meðal evr-
ópskra lækningaminjasafna á veg-
um Félags áhugamanna um sögu
læknisfræðinnar og Nesstofusafns
í gær. Dr Habrich sagði í samtali
við Morgunblaðið að Nesstofa og
margir munir sem þar væru varð-
veittir væru mjög dýrmætir fyrir
sögu læknisfræðinnar og merkur
hluti af þjóðmenningu Islendinga.
Fyrirlesturinn var haldinn í sam-
vinnu við þýska sendiráðið sem
hluti af dagskrá á sérstakri menn-
ingarviku sem nú stendur yfir í til-
efni þess að 40 ár eru liðin frá því
að ísland og Þýskaland tóku upp
stjórnmálasamband. ^
Aðgengilegt fyrir almenning
í fyrirlestri sínum lagði dr.
Habrich áherslu á að læknaminja-
safnið ætti ekki aðeins að vera safn
fyrir sérfræðinga heidur fyrst og
fremst aðgengilegt fyrir almenn-
ing.
„Ég tel að hveiju þróuðu þjóðfé-
lagi sé nauðsynlegt að starfrækja
safn af þessu tagi. Við getum lært
það af sögunni hvað kom að gagni
og hvað ekki. Þess vegna gegnir
starf samtaka okkar mikilvægu
hlutverki í menningar- og þjóðfé-
lagssögunni. Söfnin segja ekki ein-
göngu visindasögu heldur eru lýs-
andi fyrir þjóðfélagssögu hvers
lands. Lækningamunirnir segja
okkur hvers fólk vænti af sínum
læknum og hvers þeir voru megn-
ugir,“ sagði hún.
Nesstofa er eitt elsta steinhús
landsins eða frá 1771. Auk þess
að vera bústaður landlæknis var
þar starfrækt apótek, læknisstofa
opg tilraunastofa. Fyrsti vísir að
lækningaminjasafni hófst árið 1940
og átti Jón heitinn Steffensen pró-
fessor stærstan 'þátt í söfnun og
skráningu þeirra muna sem nú eru
varðveittir á Nesstofusafninu. End-
urbygging Nesstofu hófst 1985 og
fékk lækningaminjasafnið þar að-
stöðu árið 1989.
Dr. Habrich lagði áherslu á það
í samtali við Morgunblaðið að mikil-
vægt væri að stuðla að varðveislu
gamalla húsa eins og Nesstofu sem
væri sérstæð bygging og merkileg-
ur minnisvarði um lækningasögu
Morgunblaðið/Kristinn
Prófessor dr. Christa Habrich, forstöðumaður þýska lækninga-
minjasafnsins í Ingolstadt og formaður Evrópusambands lækninga-
minjasafna, stendur hér við nokkra þá muni sem finna má í lækna-
minjasafni Nesstofu.
Augnþrýstimælir frá því um
1920 sem var í eigu Kristjáns
Sveinssonar augnlæknis. Mælir-
inn var notaður til að finna
gláku. Þetta er frumgerð frá
Noregi sem varðveitt er á Nes-
stofusafni.
íslendinga. „Ég varð undrandi þeg-
ar ég sá Nesstofu og safnið sem
þar hefur verið sett upp. Ég hafði
þó fengið vitneskju um safnið árið
1986 því mér höfðu verið sýndar
myndir frá safninu og fengið upp-
lýsingar um starfsemina sem hér
fer fram. Við ákváðum þá áð koma
á samstarfi við íslenska safnið,"
sagði hún. Sú samvinna varð meðal
annars til þess að á síðasta ári kom
minjavörður frá lækningaminja-
safninu í Ingolstadt til að aðstoða
við viðgerðir á munum sem geymd-
ir eru á Nesstofu.
Dr. Habrich sagði einnig að stað-
setning Nesstofu á Seltjamarnesi
væri mjög athyglisverð. Húsið hefði
staðið talsvert afskekkt og úr leið
en ljóst væri að staðsetning hússins
hefði verið hentug því þangað mátti
fara með sjúklinga sjóleiðina úr
þremur áttum og Nesstofa hefði
þannig verið nokkurskonar lækn-
ingamiðstöð.
Samtök 23 ianda
Aðspurð um starfsemi Evrópu-
sambands lækningaminjasafna
sagði dr. Habrich það vera samtök
allra lækningaminjasafna í Evrópu
og hafa það hlutverk að vera ráð-
gefandi og veita söfnum aðstoð við
viðgerðir gamalla lækningamuna,
sýningahald og upplýsingar. Sam-
tökin telja alls 160 meðlimi í 23
löndum og er Nesstofa yngsti með-
limur samtakanna. Samtökin beita
sér fyrir því að leiða saman að-
standendur lækningaminjasafna
sem standa allir frammi fyrir sömu
spurningunni; Hveiju á að safna
og hvetju ekki, segir dr. Habrich.
Fæðingarbekkur á Nesstofu-
safni sem er einstakur í sinni
röð þar sem hann var hannaður
til að auðvelt væri að bera hann
á öxlinni langar leiðir.
Aðspurð sagðist hún hafa skoðað
fjölmarga muni á Nesstofusafninu
og að tveir munir sem hún hefði
ekki séð fyrr hefðu vakið sérstaka
forvitni sína. Annars vegar væri
íslenskur fæðingarbekkur sem
hafði verið hannaður með það fyrir
augum að auðvelt væri að bera
hann á öxlinni á milli staða.
Bekkurinn hefði verið nauðsynlegur
í landi þar sem miklar fjarlægðir
voru á milli byggða og útilokað að
starfrækja sérstök fæðingarheimili.
Hinn hluturinn sem vakti athygli
dr Habrich er augnþrýstimæiir sem
notaður var til að leita að gláku.
Mælirinn, sem var í eigu Kristjáns
Sveinssonar augnlæknis, er frum-
gerð Norðmanns sem hannaði
mælinn snemma á þessari öld en
honum fylgja handskrifaðar leið-
beiningar framleiðandans. Þykir
augnþrýstimælirinn sérstaklega
merkilegur safnmunur.
Einn Evrópumarkaður
um aldir
Evrópa er nú að sameinast í ein-
um markaði en sameiginlegur Evr-
ópumarkaður hefur hins vegar ver-
ið fyrir hendi í framleiðslu lækn-
ingatækja frá því snemma á 19.
öld, að sögn dr. Habrich. Víða í
Evrópu voru framleidd sérhæfð
lækningatæki er. þar sem engin
slík tæki voru framleidd á íslandi
gátu íslenskir læknar valið þau
tæki að vild sem reyndust best á
hveijum tíma í öðrum löndum Evr-
ópu og þannig fylgt þróun lækna-
vísindanna. Þetta hefði haft í för
með sér að hér mætti finna fyöl-
breytilega muni sem reynst hefðu
vel við lækningar og væru komnir
víða að úr Evrópu. Að sögn hennar
er það er því mjög sérstætt að hér-
lendis megi skoða lækningatæki
sem fylgt hefðu þróun læknavísind-
anna og endurnýjun lækninga-
tækja.