Morgunblaðið - 08.10.1992, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. OKTÓBER 1992
eftír Magnús E.
Finnsson
Vandi landbúnaðarins á íslandi er
mikill. Þennan vanda hafa kaupmenn
á íslandi ekki skapað, ekki heldur
neytendur, það eru bændur sjálfir
eða öllu heldur hin alræðislegu sam-
tök þeirra. Það kemur úr hörðustu
átt að heyra í sjónvarpi og útvarpi,
lesa í blöðum og tímaritum, ummæli
bændaforkólfa, þar sem þeir reyna
að velta vandamálum sínum yfír á
kaupmannastéttina. Þau vöktu jafn-
framt athygli margra ummæli land-
búnaðarráðherra, Halldórs Blöndals,
í sjónvarpsþætti um sama efni, þar
sem hann opinberaði þekkingarleysi
sitt á verslun með landbúnaðarvörur.
Slíkum ummælum verður að mót-
mæla harðlega. Vandamál bænda
verða ekki leyst nema í góðri sam-
vinnu við kaupmenn og neytendur í
landinu.
Guðmundur Lárusson, formaður
Félags kúabænda, hefur þannig látið
í veðri vaka að smásöluaðiiar hafí
stungið í eigin vasa hagnaði vegna
undirboða framleiðenda nautakjöts í
stað þess að láta neytendur njóta
hans. Þetta er fullyrðing, sem á ekki
við neitt að styðjast. Strax í ágúst-
byrjun mátti sjá og heyra auglýsing-
ar þar sem kaupmenn boðuðu lækk-
un á nautakjöti. Kvartanir sem bor-
ist hafa um að lækkun skili sér ekki
eru að mestu utan af landi, þar sem
verslanir bændanna sjálfra ráða hvað
mestu í matvörudreifíngu.
Staðreyndin er sú að alvöru kaup-
menn nýta til fullnustu góð innkaup
og láta neytandann njóta þeirra í
betra verði. Slíkt er aðalsmerki góðr-
ar kaupmennsku.
Bein samskipti kaupmanna og
bænda gengum árin hafa verið lítil,
en það litla sem er hafa þau verið
með miklum ágætum. Kaupmönnum
er gert að kaupa landbúnaðarvöruna
frá fyrirtækjum bændanna en kom-
ast því miður minna í beina snertingu
við framleiðandann en gott getur
talist. Samtök bænda hafa heldur
ekki sýnt mikinn áhuga á að kynn-
ast því sem fram fer í verslunum,
síðasta hluta ferlisins í framleiðslu
þeirra. Það út af fyrir sig þykir kaup-
mönnum sérkennilegt. Langflestir
framleiðendur annarra vara eru í
beinum tengslum við sölubúðir um
land allt og hlusta á hjartslátt við-
skiptalífsins.
Það er einmitt kaupmaðurinn, sem
veit gjörla hvað neytandinn hugsar.
Kaupmaðurinn fylgist með þeim
miklu sviptingum, tískustraumum og
breytingum sem verða á markaðnum.
Hann og starfsfólk hans veit hvað
klukkan slær á markaðinum. Það er
því undarlegt að bændur og samtök
þeirra skuli ekki hafa haft nánara
samband við samtök kaupmanna og
kaupmenn beint og rætt söluvanda-
málin sem nú hrannast yfír þá.
í verslunum kaupmannsins má
segja að á hverjum degi sé háð
grimm barátta um hylli neytandans.
Vöruúrval er með ólíkindum og sam-
keppnin milli ýmissa matvöruteg-
unda harðari en nokkru sinni. Kjöt-
varan ein út af fyrir sig er mun fjöl-
breyttari en fyrrum. Lambalqotið
hefur stórkostlegan vinning í kjötsöl-
unni með um helming sölunnar, aðr-
ar tegundir sækja á. En kjötið á í
harðvítugri baráttu við fisk, brauð,
pizzur, pastarétti og margt annað.
Þessu virðast margir forystumenn
bænda ekki hafa áttað sig á fyrr en
nýlega.
Ljóst er að milli kaupmanna og
bænda þarf að ríkja trúnaðartraust.
An bænda hafa kaupmenn ekki vör-
una sem þarf að bjóða upp á og án
kaupmanna hafa bændur ekki það
ákjósanlega og nauðsynlega sam-
band við neytendur sem þeir verða
að hafa.
Bændur eiga vissulega erfítt. í
haust fer fram 20% flatur niður-
skurður á sauðQárrækt til viðbótar
mikilli skerðingu á framleiðslu þeirra
á undanfömum árum. Þá er einnig
borðleggjandi flöt skerðing á fram-
leiðslu mjólkurafurða auk þess sem
sala kúabænda færist alfarið á herð-
ar þeirra sjálfra. Bændastéttin stend-
Norðurlandarallið gefur bæði stig
til íslandsmeistara og er keppni í
flokki óbreyttra keppnisbíla fyrir
landslið. Tímar tveggja bestu bíl-
anna hjá hveiju liði gilda, en síðan
er keppt til heildarsigurs og sú
keppni er opin öllum bílum. Sterk-
ustu íslensku bílamir eru Metro
Ásgeirs Sigurðssonar, Nissan Stein-
gríms Ingasonar og Mazda Rúnars
Jónssonar, en það em breyttir bílar
og þeir geta því ekki keppt í landsl-
iðshópnum, en stefna frekar á topp-
sætin yfír heildina. í íslenska landsl-
iðshópnum em Baldur Jónsson á
Mazda, Óskar Ólafsson á Suzuki,
Hafsteinn Aðalsteinsson á Nissan,
Tómas Jóhannesson á Mazda, Ólafur
Siguijónsson á Renault Clio og Úlfar
Eysteinsson á Peugeot. Þeir fjórir
fyrsttöldu mynda eitt lið, en tveir
síðamefndu annað. Á móti þeim aka
fjórir Finnar á mjög öflugum
keppnistælqum.
Ætlaði að kaupa gírkassa, en
keypti heilan bíl
Margt nýrra íslenskra keppnisbíla
er í rallinu. Fjögur ný tæki munu
renna 1.062 km akstursleið rallsins,
sem stendur í þijá daga, frá föstu-
dagsmorgni fram á miðjan sunnu-
dag. Keppnin hefst við Perluna
snemma á föstudagsmorgun og
verður m.a. ekin áhorfendaleið kl.
17.40 þennan dag við Fífuhvamms-
veg. Stjórnstöð rallsins verður í Perl-
unni. Endamark keppninnar verður
við Hjólbarðahöllina í Fellsmúla kl.
14.30. Feðgarnir Rúnar Jónsson og
Jón Ragnarsson aka nýkeyptum
Mazda 323, sem þeir fengu frá
þekktum ökumanni að nafni Mikael
Sundström. Þeir óku áður minna
breyttum Mazda, sem ekki hefur
skilað sér nægilega vel í ár. „Við
vorum að leita að gírkassa í bílinn,
því hinn var ekki nægilega góður
og þá bauðst okkur þessi bíll á kosta-
kjörum," sagði Jón í samtali við
Morgunblaðið. „f stað þess að kaupa
rándýran gírkassa gegnum síma
keypti ég því heilan bíl. Bíllinn er
með 260 hestafla vél og sex gíra
gírkassa, en Rúnar kveður hann
hegða sér allt öðruvísi en gamla bíl-
inn. Við höfum lítið getað skoðað
leiðir vegna anna og rúllum bara
með af öryggi."
íslandsmeistararnir Ásgeir Sig-
urðsson og Bragi Guðmundsson ætla
sér meira en að rúlla bara með, sig-
ur er þeirra markmið, hvað sem
sterkar erlendar áhafnir ætla sér.
„Við höfum enga vanmáttarkennd
gagnvart Finnunum, við höfum báð-
ir 14 ára reynslu af íslenskum vegum
sem hlýtur að hjálpa okkur í barátt-
unni við þá. Þeir eru óskrifað blað
í raun, hraði íslenskra toppöku-
manna hefur verulega aukist í ár
og gæti komið Finnum á óvart.
Steingrímur Ingason og Rúnar verða
sterkir og það verður gaman að sjá
hvað Hafsteinn Aðalsteinsson gerir
á nýjum keppnisbíl eftir langt hlé,“
sagði Ásgeir. „Við erum mjög vel
undirbúnir, höfum skoðað keppnis-
leiðirnar vel og bíllinn er í góðu
ástandi. Það eru ellefu bílar sem eru
um 250 hestöfl í keppninni, þannig
að þetta er án vafa sterkasta rall
sem hér hefur verið haldið."
Sigurlaunin ekki úr landi
„Það verður meira mál að vinna
þetta rall en keppnina í fyrra, þar
sem Finnarnir sluppu létt í gegn.
Innlendir ökumenn mega ekki láta
sigurlaunin úr landi og við Bragi
höfum áhuga á að bæta þeim í okk-
ar minjasafn og þá meistaratitlinum
líka, því sá sem vinnur þetta rall
verður meistári, þ.e. ef einn okkar
þriggja á toppnum vinnur, við, Stein-
grímur eða Rúnar. En fyrst er að
halda andlitinu gagnvart Finnum,
vinna þá,“ sagði Asgeir. Steingrímur
Ingason er í öðru sæti til íslands-
meistara og slæst á afturdrifnum
bíl við marga öfluga fjórhjóladrifs-
bíla og verði leiðimar blautar mun
hann eiga erfitt uppdráttar. „Ég fer
aldrei í rall án þess að stefna á sig-
ur, þó möguleikar núna séu kannski
ekki borðleggjandi gæti seigla skilað
sér. Líkumar em þó litlar samkvæmt
bókinni, miðað við útbúnað helstu
keppinautanna, ef það rignir á ég
ekki möguleika og verð að vera raun-
sær. Ég hef mikla trú á Finnanum
Ramanen á Mitsubishi og fróðlegt
verður að sjá hvað Viierima gerir
sem sigurvegari síðasta árs,“ sagði
Steingrímur.
Barist til bikarmeistara
Þeir sem aka óbreyttum bílum
mynda landslið í keppninni og allir
finnsku bílarnir flokkast sem slíkir
þótt þeir séu vemlega öflugir og
allir fjórhjóladrifnir. Gegn þeim aka
sex íslenskir ökumenn og meðal
þeirra Óskar Ólafsson og Jóhannes
Jóhannesson á Suzuki GTi. „Við
reynum að standa okkur og verðum
að vera minnst í öðm sæti í flokkn-
um og á undan Baldri Jónssyni, sem
við beijumst við um bikarmeistara- _
titil fyrir óbreytta bíla. Tómas Jó-
hannesson hefur engu að tapa og
stefnir á sigur í flokknum, en á heild-
ina litið eru Finnarnir líklegir til
BOKA-
ÚTGEFENDUR
kilafrestur vegna auglýsinga
í íslenskum bókatíðindum 1992
rennur út 29. október næstkomandi.
Ritinu verður dreift á öll heimili
eins og áður.
Allar upplýsingar á skrifstofu
Félags íslenskra bókaútgefenda,
Suðurlandsbraut 4A, sími 38020
kilafrestur vegna tilnefninga til
íslensku bókmenntaverðlaunanna 1992
rennur út 30. október.
Nánari upplýsingar á skrifstofunni.
FELAGISLENSKRA BOKAUTGEFENDA
Nýja leynivopn Rúnars Jónssonar og Jóns Ragnarssonar er þessi
Mazda 323, sem þeir keyptu gegnum síma af Mikael Sundström,
þekktum rallkappa, til að auka möguleika sína í keppninni núna.
Bíllinn sem þeir höfðu haft hafði ekki reynst sem skyldi, Jón ætlaði
að kaupa í hann gírkassa en endaði á því að kaupa heilan keppnisbíl.
Bóndi, líttu þér nær
Kaupmenn stinga ekki í vasann ágóða af undirboðum
kjötframleiðenda, alvöru kaupmaður lætur viðskiptavin-
inn njóta góðra innkaupa
„Undarlegt að bændur
og- samtök þeirra skuli
ekki hafa haft nánara
samband við samtök
kaupmanna og kaup-
menn beint og rætt
söluvandamálin sem nú
hrannast yfir þá.“
ur nú á krossgötum og verður að
hugsa sölumál sín í nýju og gjör-
breyttu samhengi.
Helstu forystumenn bænda hafa
nú viðurkennt að bændastéttin hefur
lengi vel vel sópað undir teppið þeim
mikla vanda sem við blasir. Nú verð-
ur að viðurkenna vandann og takast
á við hann. Þetta eru djarfar og
óvæntar yfirlýsingar af vörum
Magnús E. Finnsson
manna sem hallað hafa sér að ríkis-
rekstri landbúnaðar sem kostað hef-
ur skattgreiðendur mikið fé. Ekki
aðeins hafa skattborgarar niður-
greitt stórlega framleiðslu bænda
heldur greiða þeir stóran hluta
rekstrarkostnaðar af starfsemi stofn-
ana og samtaka bænda eins og sjá
má á fjárlögum. Kaupmenn sjálfír,
eins og aðrar stéttir, hafa þurft að
greiða sinn herkostnað og ekki þótt
það tiltökumál.
Samtök bænda sem stjómað hafa
markaðs- og sölumálum bænda í
gegnum árin hafa ekki meðtekið þær
breytingar sem orðið hafa í verslun
síðustu ár og aðhyllast ennþá mið-
stýringarhugmyndir. Er reyndar erf-
itt að sjá annað en slík „forsjá“ um
langt tímabil hafí gert bændum sjálf-
um annað en óleik. Því fyrr sem
bændur kynnast markaðnum af eigin
raun en ekki aðeins í gegnum millil-
iði sína, því fyrr munu þeir komast
upp á fætuma aftur og fara að græða
á búskap sínum. Kaupmenn munu
að sjálfsögðu aðstoða bændur og
veita þeim góð ráð. Af hálfu kaup-
manna ríkir ekki annað en góður
hugur í garð bænda. En kaupmenn
vita líka hveiju minnkandi sala af-
urða þeirra er að kenna. Það stafar
af verðlagi sem er allt of hátt og er
ekki að kenna hárri álagningu sem
verslanir hafa á kjöti. Benda má á
að enn er álagning skömmtuð á
mjólk, ost og kjöt í heilum skrokkum.
Miðstýring er enn við lýði, löngu
eftir að austantjaldslöndin hafa af-
numið slíka óráðsíu.
Álagning kaupmanna og kaupfé-
laganna á landbúnaðarvörum var
lengi að öllu leyti stýrt af miðstýring-
arnefndum og Verðlagsstofnun.
Slakað hefur verið á í þessum efnum
að miklu leyti. Fijáls verðlagning á
Norðurlandarallið
Eigum góða möguleika
- segir íslandsmeistarinn Ásgeir Sigurðsson
„ÉG TEL að við eigum góða möguleika á sigri. Við erum með jafn-
góðan keppnisbíl eða betri og helstu keppinautarnir. Við erum slapp-
ir ef við stöndum ekki í vegi fyrir erlendu keppendunum á verðlauna-
pallinum, með reynslu sumarsins í veganesti á okkar eigin vegum,“
sagði Ásgeir Sigurðsson, sem er íslandsmeistari í rallakstri ásamt
Braga Guðmundssyni. Þeir hafa rásnúmer eitt í Norðurlandaralli
Kumho, Hjólbarðahallarinnar og Bifreiðaiþróttaklúbbs Reykjavíkur
sem hefst á morgun við Perluna. Á eftir þeim kemur sigurvegarinn
í alþjóðarallinu í fyrra, Finninn Saku Viierima og nýr aðstoðaröku-
maður hans, David McNiven, á Ford Sierra Cosworth.