Morgunblaðið - 08.10.1992, Qupperneq 19

Baldur Pétursson
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. OKTÓBER 1992
- Á -undanförnum -tveim árátugum -
hefur oftast verið notast við
skammtímalækningar þegar leysa
hefur átt vandamál í sjávarútvegi
og efnahagsmálum, og lausnirnar
hafa því æði oft orðið í formi
„skottulækninga". Slík meðhöndlun
var þó oft í góðu samræmi við hin-
ar yfirborðslegu pantentlausnir við
að leysa vandamál í efnahagsmál-
um og/eða í sjávarútvegi til
skamms tíma, þar sem sjávarút-
vegsmál tengjast ærið oft efnahags-
málum. Spyija má hver sé ábyrgð
þeirra stofnana sem voru ráðgef-
andi í efnahagsmálum á þessu tíma-
bili, í stað þess að skella í sífellu
skuldinni á stjómendur í sjávarút-
vegi, fyrir utan þá ábyrgð sem
stjómvöld á hveijum tíma bera.
Yfírborðsleg umfjöllun sem leiðir
af sér ranga niðurstöðu verður þeim
mun þjóðhættulegri sem hún gerist
á valdameiri stöðum, sökum veiga-
meiri áhrifa og afleiðinga. Því verð-
ur að gera þá kröfu til þeirra aðila
sem um málefni sjávarútvegsins og
fiskvinnslunnar ijalla hvar sem er,
að þeir skoði fleira en „stundarein-
kenni sjúkdómsins" og upphrópanir
háværra hagsmunaaðila í útgerð.
Greina verður vandann og orsakir
hans nákvæmlega ef viðhlítandi
lækning á að fást, stefni aðilar á
annað borð að því að lækning fínn-
ist á vandamálum fískvinnslunnar
sem og hagkerfísins í heild.
Vandamál sjávarútvegs og at-
vinnulífs almennt má annars vegar
rekja til ytri starfsskilyrða fyrir-
tækja, þ.e. atriða sem fyrirtæki
geta ekki haft bein áhrif á. Hins
vegar má rekja þau til innri starfs-
skilyrða, þ.e. til atriða innan fyrir-
tækjanna sem þau -geta haft bein
áhrif á.
Ytri starfsskilyrði
Ytri starfsskilyrði eru atriði sém
eru utan fyrirtækja og þau geta
ekki haft bein áhrif á, hér á landi
sem og í samkeppnisríkjunum. í
höfuðdráttum má skipta ytri starfs-
skilyrðum fyrirtækja í fímm flokka,
en þeir eru:
1. Umhverfís- og náttúruskilyrði.
2. Efnahagsskilyrði.
3. Stjómvaldsaðgerðir.
4. Neytendamarkaðir.
5. Samkeppnisaðilar og staða
viðkomandi iðngreina.
Rétt er að benda á að veika stöðu
sjávarútvegs nú má að mestu leyti
rekja til uppsafnaðra vandamála
mörg ár aftur í tímann. Þetta má
glöggt sjá ef skoðuð er afkoma og
19
■■. i
eigirifjárhlutfaH sjávarútvegs frá
1980 og jafnvel fyrr. Þá kemur í
ljós að staðan hefur sífellt verið að
versna allt frá árinu 1980, með nær
samfelldum taprekstri allt tímabilið
með þeim afleiðingum að eigið fé
greinarinnar fer minnkandi. Eig-
infjárhlutfall sjávarútvegs er nú
komið langt niður fyrir það sem
eðlilegt getur talist í atvinnugrein,
hvað þá aðalatvinnuvegi þjóðarinn-
ar. Staða fiskvinnslunnar hefur lík-
lega versnað mun meir en útgerð-
arinnar. Einnig er athyglisvert að
eiginfjárhlutfall iðnaðar hefur
lækkað á sama tíma, þó ekki sé það
orðið eins lágt og í sjávarútvegi.
Vandamálið virðist því ekki alfarið
vera einangrað við sjávarútveg.
Höfundur er viðskiptafræðingur.
þess að einstaka atvinnugreinum
sé ekki mismunað gagnvart erlend-
um samkeppnisaðilum. Jafnframt
flyst einnig alltaf stærri hlutur
botnfískaflans í vinnslu út á sjó og
vinnsla í landi fær sífellt minna í
sinn hlut, m.a vegna margvíslegrar
mismununar gagnvart útgerð ann-
ars vegar og fiskvinnslu innan EB
hins vegar, með samsvarandi verri
afkomu. Á meðfylgjandi línuriti má
sjá að útflutningur á óunnum físki
og vinnsla á sjó er komin í um 230
þús. tonn (36%) af botnfískaflanum
og um 130 þús. tonn (27%) af
þorski, ýsu og ufsa árið 1991! For-
svarsmenn fiskvinnslunnar segja
lítið sem ekkert við þeim atriðum.
Spurningar vaknar oft um það hvort
þeir eru að gæta hagsmuna útgerða
eða fískvinnslu. Að miklu leyti ger-
ist þetta vegna þeirrar samkeppn-
ismismununar sem fískvinnslan í
landi býr við, annars vegar gagn-
vart EB og hins vegar gagnvart
innlendri útgerð. Slíkt samkeppn-
ismisrétti safnast upp í verri rekstr-
arafkomu til margra ára, til viðbót-
ar óhagræði vegna þeirrar efna-
hagslegu upplausnar sem ríkt hefur
til langs tíma.
í raun er um mörg vandamála í
sjávarútvegi að ræða, með enn fleiri
orsakir, innan hagkerfisins í heild
sem og innan greinarinnar sjálfrar.
Lausnimar eru því margvíslegar ef
■duga eiga í útgerð annars vegar
og fiskvinnslu hins vegar. Til árétt-
ingar skal þess getið að ástand í
sumum greinum iðnaðar og þjón-
ustu er oft lítið skárra en í sjávarút-
vegi, þó umræðan snúist sífellt um
sjávarútveg. Það bendir til þess að
eitthvað sé athugavert við þau al-
mennu starfsskilyrði sem fyrirtækj-
unum hafa verið búin hér á landi
til margra ára.
Gala salerni með
harðri setu.
Einstaklega
vel hönnuð.
Sérstakt
tilboðsverð | « ja íryt\\
aðeins kr. i
E)aðstofa R
SMIÐJUVEGI 4A • S. 681885
( Gatan merkt með grænu ).
f
I
I
|
P
.
Hausttilboð
AEG vifta Competence 100 D-w
Verð áður 13.431 kr.
niboð 9.980 kr. stgr.
.......
¥ imgmm . • *
_________________
AEG þurrkari Lavatherm 530 W
Verð áður 84.664 kr.
Tilboð 69.730 kr. stgr.
AEG eldavél Competence 500 F-w
Verð áður 60.109 kr.
Tilboð 49.780 kr. stgr.
Gerðu heimilisstörfin auðveld með AEG!
Tilboðið gildirtil 1. nóvember 1992. Umboðsmenn um allt land.
Umboösmonn Reykjavik og nágrenni:
Byggt og búlð, Reykjavlk
BYKO, Kringbraut
BYKO, Kópavoqi
BYKO, Hatnarfiröi
Gos, Reykjavík
Hagkaup, Reykjavík
Brunás innréttingar, Reykjavik
Fit, Hafnarfirði
Þorsteinn Bergmann, Reykiavik
H.G. Guðjónsson, Reykjavlk
Rafbúöin, Kópavogi
Vesturtand:
Málningarþjónustan, Akranesi
Kf. Borgfiröinga, Borgarnesi
Blómsturvellir, Hellissandi
Guðni Hallprímsson, Grundarfirði
Ásubúð, Buöardal
Vestfirðin
Rafbúö Jónasar Þór, Patreksfirði
Bjamabúð, Tálknafirði
Edinborg, Bildudal
Verslun Gunnars Sigurössonar, Þingeyri
Einar Guöfinnsson, Bolungarvik
Straumur, Isafirði
Norðurland:
Kf. Steingrímsfjaröar, Hólmavlk
Kf. V-Hún., Hvammstanga
Kf. Húnvetninga, Blönduósí
Rafsjá, Sauöárkróki
KEA, Akureyri
KEA, Dalvik
Bókabúð Rannveigar, Laugum
Sel, Mývatnssveit
Kf. Þingeyinga, Húsavík
Urð, Rautarhöfn
Austurland:
Sveinn Guömundsson, Egilsstöðum
Kf. Vopnfiröinga, Vopnatiröi
Stál, Seyðisfiröi
Sveinn O. Elfasson, Neskaupstað
Hjalti Sigurösson, Eskifirði
Rafnet, Reyöarfiröi
Kf. Fáskrúosfirðinga, Fáskrúösfiröi
KASK, Höfn
Suðurland:
Kf. Rangæinga, Hvolsvelli
Mosfell, Hellu
Árvirkinn, Selfossi
Rás, Þorlákshöfn
Brimnes, Vestmannaeyjum
Reykjanes:
Stapafell, Keflavik
Rafborg, Grindavfk
BRÆÐURNIR
Lágmúla 8. Sími 38820