Morgunblaðið - 08.10.1992, Síða 25

25
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. OKTÓBER 1992
----&----------------------------------
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir HJÖRT GÍSLASON
Horfur í færeyskum sjávarútvegi
Niðurskurður, gjald-
þrot og atvinnuleysi
SÉRSTÖK ráðgjafarnefnd um
áherzlur í færeysku efnahags-
lífi hefur lagt til að óhagkvæ-
mustu frystihúsunum verði lok-
að og lögð áherzla á sérhæf-
ingu í vinnslu. Jafnframt telur
nefndin, að enn verði að
minnka fiskiskipaflotann, því
þrátt fyrir fækkun skipa, hafi
afkastageta flotans ekki
minnkað, þar sem sá hluti, sem
eftir varð, jók afkastagetuna.
Þá leggur nefndin til heildar-
kvóta fyrir mikilvægustu fiski-
tegundirnar og að þeim kvótum
verði síðan skipt niður á skip.
Frjálst; framsal verði síðan á
aflaheimildum. Til þessa hefur
sem svarar milljörðum ís-
lenskra króna af opinberu fé
árlega verið varið til að styrkja
sjávarútveginn, en eftir gjald-
þrot Sjóvinnubankans og svipt-
ingu sjálfsforræðis Færeyinga
í ríkisfjármálum, er ólíklegt að
fé til að styrkja undirstöðuna
sé til reiðu.
Hin bága staða sjávarútvegs-
ins í Færeyjum hefur knúið
menn til að leita leiða til niður-
skurðar og aukinnar hagkvæmni.
Afli hefur minnkað ár frá ári,
afurðaverð lækkar einnig um
þessar mundir, meðal annars
vegna óróleikans á evrópsku
gjaldeyrismörkuðunum og geng-
islækkunar enska pundsins. Síð-
asta rothöggið er svo gjaldþrot
Sjóvinnubankans, en hann var
helzti lánardrottinn sjávarútvegs-
ins. Eigendur hans, Föroya Fiska-
söla og Tryggingafélag Færeyja,
tapa um 5 milljörðum ÍSK á gjald-
þrotinu.
Árin 1990 til 1991 voru 1,4
milljarðar ÍSK notaðir til að
stuðla að úreldingu fiskiskipa og
tókst að draga stærð flotans sam-
an sem svaraði til 10% miðað við
brúttótonn. Veiðigetan minnkaði
hins vegar nánast ekkert, þar sem
afkastageta þeirra, sem eftir
stóðu, var aukin. Ráðgjafarnefnd-
in vill því fækka skipum enn frek-
ar og taka upp fasta heildarkvóta
á helztu fiskitegundir. Heildark-
vótunum verði síðan deilt niður á
skipin og framsal þeirra heimilt.
Með þvi móti færist veiðiheimild-
irnar smám saman yfir á þau
skip, sem bezt gera. Þessar hug-
myndir hafa mætt mikilli mót-
stöðu þar sem byggðastefnan er
sterk í Færeyjum og yrðu þær
rothögg fyrir þær byggðir, sem
útundan yrðu.
Nefndin bendir á, að fiskfriðun
og fiskveiðistjórnun með tíma-
bundinni lokun veiðisvæða, reglu-
gerðum um möskvastærð og tak-
markaðri sókn, hafi ekki skilað
árangri. Því verði að minnka flot-
ann og verði það ekki gert af
skynsemi, geti svo farið að jafn-
vel beztu og hagkvæmustu skipin
gangi Færeyingum úr greipum.
Frystihúsin reyna nú að halda
uppi atvinnu með því að flytja inn
fisk til vinnslu og.auka vinnslu-
stig afurðanna. Þetta dugir þó
ekki til að bæta upp minnkandi
afla færeyska flotans og nú er
afkastageta vinnslunnar miklu
meiri, en þarf til að vinna það,
sem reikna má með að berist á
land af fiski í nánustu framtíð.
Því er aðeins eitt til ráða að
mati nefndarinnar; að loka óhag-
kvæmustu fyrstihúsunum og/eða
leggja áherzlu á sérhæfingu.
Hvaða leið, sem verður farin,
verður afar erfið. Fækkun skipa
og samdráttur í vinnslu veldur
atvinnuleýsi og byggðaröskun og
þar sem fjárlagagerð hefur að
mestu verið tekin úr höndum
færeysku landstjórnarinnar og
hallalausra fjárlaga krafizt, verð-
ur lítið til af fé til að styrkja
undirstöðuatvinnuveginn. Sjó-
vinnubankinn og aðrar lánastofn-
anir í Færeyjum hafa ekki bol-
magn til að taka á sig mikil gjald-
þrot í sjávarútvegi, en tæpast
verður hjá umtalsverðu tapi kom-
izt. Ríkissjóður hefur þegar orðið
að afskrifa gífurlegar upphæðir
vegna ríkisábyrgða vegna fiski-
skipakaupa og standa reyndar
yfir málaferli vegna ákveðinna
mála. Varla verður annað séð, en
gífurleg kreppa sé að ríða yfir
Færeyjar eftir mikinn blóma og
uppgang sem hófst fyrir rúmum
áratug, er erlendar skuldir voru
nánast engar. Sjávarútvegurinn
verður líklega að standa á eigin
fótum og framundan virðist ný
uppbygging nánast frá grunni.
Frá færeysku sjávarþorpi. Fækkun fiskiskipa og samdráttur í vinnslu veldur atvinnuleysi og byggða-
röskun í Færeyjum.
MIÐAVERÐ AÐEINS KR. 600 DREGIÐ VERÐUR 9. OKTÓRER
HJARTAVERND
SÍMI 813755
Drögum
á morgun
(annaö kvöld)
L
Landsbanki
íslands
Banki allra landsmanna
1. VINNINGUR:
Til íbúðarkaupa
kr. 1.500.000
2. VINNINGUR:
Lancer langbakur m. aldrif árg. 1993
kr. 1.400.000
15 SKATTFRJALSIR VINNINGAR AD VERDMÆTI KR. 9.000.000
ÁRATUGA RANNSÓKNIR 0G FORVARNIR í ÞÍNA ÞÁGU