Morgunblaðið - 08.10.1992, Síða 34

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. OKTÓBER 1992
34

Minning
Asgeir Friðjóns-
son h éraðsdómari
Svo ðrstutt er bil milli blíðu og éls
og brugðið getur lánið frá morpi til kvelds.
(Matth. Jochumsson.)
í dag kved[um við nágranna og
fjölskylduvin Asgeir B. Friðjónsson.
Kynni okkar hófust haustið 1980.
Böm okkar tvö á svipuðum aldri
urðu fljótt miklir mátar. Árin hafa
liðið, bömin orðið unglingar. Á
þessum árum hefur margt gerst og
stundum hefur mikillar þolinmæði
verið þörf. Þann eiginleika átti Ás-
geir í ríkum mæli. Þegar krakkam-
ir leituðu til hans var hann alltaf
reiðubúinn að sinna þeim. Ásgeir
var háttvís maður, trygglyndur og
góður fjölskyldumaður. Fátt er ung-
mennum hollara en að eiga gott
samband við foreldra og aðra full-
orðna sem af umburðarlyndi lífs-
reynslunnar gefa sér tíma til að
hlusta og skilja. Þetta veitti Ásgeir
okkar bömum sem og sínum. Nú
seinni árin eftir að hann ásamt fjöl-
skyldu flutti í næsta hús við okkur
áttum við mikil samskipti við þau
Kolfinnu og Ásgeir. Við nutum ein-
læglega þessara samvista.
Og því var allt svo hljótt við helfregn þína
sem hefði klökkur gígjustrengur brostið,
og enn ég veit margt hjarta harmi lostið,
sem hugsar til þín alla daga sína.
En meðan árin þreyta hjörtu hinna
sem horfðu eftir þér í sárum trega
þá blómgast enn, og blómgast ævinlega,
þitt bjarta vor í hugum vina þiqna.
(Tómas Guðmundsson.)
Elsku Kolfínna og böm! Við svo
skyndilegt fráfall elskulegs eigin-
manns og föður em orð lítils megn-
ug en við biðjum algóðan Guð að
styrkja ykkur og aðra ástvini í sorg
ykkar. Við sendum okkar dýpstu
samúðarkvejur. Ásgeir er kvaddur
með virðingu og þakklæti og minn-
ingin um góðan mann mun lifa.
Við óskum honum fararheilla.
Anna Sigga, Maggi og börn.
Við óvænt fráfall Ásgeirs Frið-
jónssonar, koma mér í hug minn-
ingar sem fyrst og fremst snerta
samstarf okkar um árabil. Ásgeir
var dómari við Sakadóm í ávana-
og fíkniefnamálum frá stofnun
hans árið 1973 og allt þar til á
síðstliðnu sumri að hann gerðist
héraðsdómari við Héraðsdóm
Reykjavíkur í samræmi við breytta
réttarfarsskipan sem tók gildi 1.
júlí sl. í nærri tvo áratugi helgaði
Ásgeir þannig starfskrafta sína
baráttunni gegn einum mesta böl-
valdi samtímans, dreifingu og
neyslu fíkniefna, og munu margir
tengja nafn hans þessum mikils-
verðu störfum hans. í þeirri bar-
áttu skipta sköpum ákveðin og
skilvirk störf lögreglu og dómstóla
og með það að leiðarljósi voru sett
lög um sérstakan dómara og rann-
sóknardeild í ávana- og fíkniefna-
málum nr. 52 frá 13. apríl 1973
og var aðsetur dómsins í lögreglu-
stöðinni við Hverfísgötu í Reykja-
vík. Kom það í hlut Ásgeirs, sem
áður hafði verið fulltrúi lögreglu-
stjórans í Reykjavík, að móta
starfshætti hins nýja embættis og
veita því forstöðu. Hér var um svo-
kallaðan sérdómstól að ræða, sem
var falið að fást einvörðungu við
brot gegn löggjöf um ávana- og
fíkniefni um landið allt sem lög-
sagnarumdæmi. Með þessu móti
var stefnt að markvissu og sam-
hæfðu viðnámi gegn fíkniefna-
vandanum.
Við embætti Ríkissaksóknara
hef ég haft með að gera flest fíkni-
efnamál, sem þar hafa verið til
meðferðar á undanförnum árum.
Vegna þessa höfum við Ásgeir
mikil samskipti, enda lagði hann
mikla áherslu á að hafa nána og
góða samvinnu við aðila tengda
þeim málum, er hann hafði til
meðferðar. Ekki fór milli mála, að
Ásgeir var óvenju samviskusamur
og vandvirkur embættismaður, sem
lagði sig mjög fram um að leysa
viðfangsefnin hverju sinni óað-
finnanlega úr hendi. Ósérhlífni
hans í þessu sambandi var við-
brugðið og virtist manni, sem hon-
um væri stundum ekki lagið að
komast létt frá verkum sínum. Til
þess var samviskusemi hans og
eljusemi of mikil. Verkið skyldi vel
unnið og ekkert til sparað. Slík
vinnubrögð ganga nærri mönnum,
þegar til lengdar lætur, og oft og
tíðum var manni ljóst, er vel unnir
dómar lágu fyrir, að dómarinn hafði
gengið nærri sér við samningu
þeirra og var þreyttur eftir linnu-
lausar skriftir. En verkin voru svo
vel af hendi leyst, að fátítt var, að
mönnum J>ætti ástæða til að áfrýja
dómum Ásgeirs.
Vinnuálagið var jafnan mikið við
sakadóminn. Var það ekki einungis
vegna mikils málafjölda, sem var
þar til dómsmeðferðar, heldur kom
einnig til mjög mikið annríki vegna
tíðra úrskurðarbeiðna frá fíkni-
efnalögreglu, sem nær eingöngu
var beint til Sakadóms í ávana- og
fíkniefnamálum. Og þá varð iðu-
lega að hætta í miðjjum klíðum við
það, sem við var fengist, og taka
beiðni lögreglu til úrskurðar og
oftast „skrifað í kapp við klukk-
una“ eins og Ásgeir orðaði það
sjálfur.
Við Sakadóm í ávana- og fíkni-
efnamálum var ekki fjölmennt
starfslið. Oftast hafði Ásgeir lög-
lærða fulltrúa sér til aðstoðar,
lengst af einn, en tvo um skeið,
og ritara í hálfu starfí. Gerði hann
miklar kröfur til fulltrúa sinna og
fyrir kom, að hann leitaði lengi að
rétta manninum, er þeir, sem fyrir
voru hurfu til annarra starfa. Fyrir
nokkrum árum bar við, að hann
var án fulltrúa í rúmt ár og er eft-
ir á að hyggja ótrúlegt, hvemig
honum tókst að halda embættinu
gangandi við þær aðstæður. En
slík var elja Ásgeirs og þraut-
seigja, að hann bætti einfaldlega
við sig verkefnum og vinnustund-
um á sólarhring.
Ásgeir var tvímælalaust gæddur
mjög góðum gáfum, sem kom að
góðum notum í erfiðu og krefjandi
starfí. Hann hafði mjög gott minni
og oft undraðist maður, hversu vel
hann mundi eftir gömlum málum,
bæði nöfnum og málsatvikum. Þá
hafði hann skemmtilega frásagnar-
gáfu og komst oft mjög vel og eftir-
minnilega að orði.
Eitt af því sem fljótlega vakti
athygli manns í fari Ásgeirs var
framkoma hans við þá sakamenn,
sem hann þurfti að hafa afskipti
af. Hún var nánari og yfírlætis-
lausari en maður hafði átt að venj-
ast. Jafnframt einkenndist hún af
einlægum vilja til að koma til móts
við óskir þessa fólks, svo sem kost-
ur var og lög heimiluðu. Þá virtist
Ásgeir eiga auðvelt með að setja
sig í spor margra hinna auðnulausu
ungmenna, sem leiðst höfðu út í
fíkniefnaneyslu og afbrot. Var Ás-
geir í augum margra þeirra ekki
einungis dómari í þeirra sök, heldur
einnig velviljaður sálusorgari um
leið.
Vinnulag og hugsanagangur
Ásgeirs fannst mér oft bera þess
vott, að hann var mjög liðtækur
skákmaður. Hann átti auðvelt með
að hafa heildaiyfirsýn yfír flókin
og umfangsmikil mál og gat enn-
fremur séð „marga leiki fram í tím-
ann“. Hvort tveggja eru þetta mik-
ilsverðir eiginleikar dómara við
lausn erfíðra sakamála, en hið síð-
amefnda gat einnig leitt til þess,
að Ásgeir frestaði að hrinda málum
af stað. Hann vildi helst leggja úr
vör með lygnan sjó framundan og
lagði sig oft fram úm, í samvinnu
við sækjanda og veijanda einstakra
mála, að leysa úr vandanum, áður
en hann yrði til þess að hindra
greiðan gang málsins.
Þegar kom að því, að Sakadómur
í ávana- og fíkniefnamálum yrði
lagður niður, var Ásgeiri mjög
umhugað um að viðskilnaður hans
yrði sem bestur. Síðustu mánuðina
lagði Ásgeir á sig gríðarlega vinnu
í þessu sambandi og hafði sér til
aðstoðar við þetta fulltrúa sinn
Bjama Stefánsson, sem hann mat
mjög mikils. Unnu þeir saman
þrekvirki við lokafrágang mála.
Ekki fór fram hjá manni, að hjá
Ásgeiri gætti nokkurs kvíða fyrir
því að söðla um og hefja störf á
nýjum vinnustað við breyttar að-
stæður og fást við aðra málaflokka
en þann, sem hann hafði fengist
svo lengi við. Sennilega hefur þetta
verið svipað hjá flestum, sem rétt-
arfarsbreytingarnar snertu með
þessum hætti, og þá ekki síst hina
eldri í starfi. Ekki varð annað séð
en að Ásgeir væri ákveðinn í að
aðlagast sem fyrst hinum breyttu
aðstæðum og lagði hann t.d. mikla
áherslu á að tileinka sér tölvutækn-
ina í starfí sínu. Þá hafði hann
þegar lokið nokkrum málum sam-
kvæmt hinni nýju réttarfarslöggjöf;
Ásgeir var tvímælalaust einn
reyndasti dómari landsins og er
ekki að efa, að reynsla hans hefði
orðið honum sjálfum og starfs-
systkinum hans ómetanleg stoð við
lausn erfíðra mála. Hann hafði yfír-
burðaþekkingu á öllu því er lýtur
að meðferð ávana- og fíkniefna-
mála hérlendis og var raunar enn-
fremur vel að sér um það, hvemig
margar nágrannaþjóðanna taka á
þessum málum.
Síðla árs 1990 vorum við Ásgeir
fulltrúar íslands á ráðstefnu, er
fram fór í Sigtuna í Svíþjóð, um
fíkniefnamál á Norðurlöndum séð
frá sjónarhóli dómara, ákæruvalds
og lögmanna. Voru þar saman
komnir lögfræðingar úr þessum
starfsstéttum, sem áttu það sam-
eiginlegt að hafa reynslu og þekk-
ingu á meðferð ávana- og fíkni-
efnamála í sínu heimalandi. Naut
Ásgeir sín vel í þessum félagsskap
og kom þar glögglega í ljós, hve
lagaframkvæmdin hér heima er
keimlík því sem tíðkast á hinum
Norðurlöndunum. Var þar um
óbeina viðurkenningu að ræða á
starfi Ásgeirs við uppbyggingu
þesa málaflokks hérlendis. Eftir
ráðstefnuna í Sigtuna dvöldum við
síðan saman nokkra daga í Kaup-
mannahöfn og kynntum okkur
störf ákæruvalds og dómstóla þar.
Þessa daga kynntist ég Ásgeiri
sennilega betur en við margra ára
samstarf hér heima. Við slíka sam-
veru dögum saman á ferðalagi er-
lendis kemur betur í ljós en oft
ella hvem mann einstaklingurinn
hefur í raun að geyma. Er skemmst
frá því að segja, að við þessi nýju
kynni mín af Asgeiri kunni ég enn
betur að meta hann en fyrr. Hann
reyndist mjög góður og jákvæður
ferðafélagi, einstaklega hjálpfús og
örlátur og mjög áhugasamur um
að kynna sér það, sem að gagni
mætti koma í starfinu hér heima.
Síðast bar fundum okkar Ásgeirs
saman í ágúst sl. Hittumst við þá
nokkrum sinnum á skrifstofu hans
í hinu nýja Dómhúsi við Lækjar-
torg, þar sem hann virtist fullbúinn
til að takast á við ný verkefni.
Ræddum við margnefndan mála-
flokk og breytingar, sem á honum
yrðu í nýrri réttarfarsskipan. En
margt annað bar á góma Jæssa
björtu sumardaga. M.a. var Asgeir
mjög með hugann við fyrirhugað
sumarleyfí sitt, en hann var á leið
í langþráð ferðalag um sveitir
landsins með fjölskyldu sinni. Var
auðséð að hann hlakkaði til þess
að geta loks tekið sér frí frá störf-
um. Jafnframt ræddum við eitt
helsta tómstundagaman Ásgeirs
sem var stangveiði. Sumarið áður
höfðum við farið fjórir í stutta veiði-
ferð að Hítarvatni og ræddum við
um að endurtaka það, þótt útséð
væri um; að tóm gæfist til þess í
sumar. Ásgeir hafði mikið yndi af
stangveiði, var útsjónarsamur og
einstaklega þolinmóður veiðimaður
og fískaði jafnan vel. Sérstaklega
var Hítarvatn honum kært í þessu
sambandi og hafði hann komið
þangað í fjölmörg skipti. Þangað
sótti hann kyrrð og næði og end-
urnýjaðan lífsþrótt. Það var
ánægjulegt að fylgjast með Ásgeiri
við vatnið, sem hann þekkti orðið
mjög vel, og sem fyrr var hann fús
til að miðla af reynslu sinni og
kunnáttu. Fór það ekki framhjá
okkur félögum hans, að við veiði-
skapinn og í snertingu við stór-
brotna náttúru undi hann sér vel.
Að leiðarlokum vil ég þakka
Ásgeiri fyrir langt og ánægjulegt
samstarf. Með honum er horfínn
góður drengur. Fyrir mína hönd
og starfsfélaga minna við embætti
Ríkissaksóknara votta ég fjöl-
skyldu Ásgeirs innilegustu samúð
og megi Guð styrkja þau í þeirra
miklu sorg.
Egill Stephensen.
í dag verður jarðsunginn Ásgeir
Friðjónsson héraðsdómari. Kynni
mín af Ásgeiri hófust árið 1981 er
ég hóf störf við Sakadóm í ávana-
og fíkniefnamálum, en því embætti
veitti Ásgeir forstöðu frá stofnun
og allt til þess að embættið var
lagt niður með réttarfarsbreyting-
um er tóku gildi um mitt yfírstand-
andi ár, en þá Iágu leiðir okkar
Ásgeirs saman á ný er við hófum
báðir störf við héraðsdóm Reykja-
víkur.
Mörg erfíð og flókin verkefni
komu upp við Sakadóm í ávana-
og fíkniefnamálum, og voru mál oft
rædd ítarlega. Sérstaklega er minn-
isstætt hvemig Ásgeir hugsaði hlut-
ina fram í tímann. Oft vora ekki
teknar ákvarðanir fyrr en einstök
mál höfðu verið rædd og krafín til
mergjar eins og þegar menn ræða
skák og reyna að sjá fyrir nokkra
leiki fram í tímann. Ásgeiri var
sérstaklega lagið að sjá fyrir og
koma auga á ólíklegustu hluti. I
reynd held ég, að Ásgeir hafí í lög-
fræðinni hugsað um úrlausnarefnin
eins og skákmaður sem glímir við
erfíða stöðu í skákinni, en Ásgeir
var mjög góður skákmaður.
Kynni mín af Ásgeiri vora góð
og leiddu til vinskapar sem aldrei
bar skugga á. Með þessum fáu lín-
um langar mig að þakka Ásgeiri
samfylgdina og þá greiðvikni og
vináttu er hann ávallt sýndi í minn
garð og fjölskyldu minnar. Samúð-
arkveðjur flyt ég eftirlifandi eigin-
konu, Kolfínnu Gunnarsdóttur,
bömum, bræðram og foreldram.
Guðjón Marteinsson.
Ásgeir Friðjónsson er látinn.
Endurminningamar þjóta gegnum
hugann. Traustur og hlýr vinur,
hæglátur en glaðvær í góðra vina
hópi, glettinn, fyndinn, orðhagur,
snjall.
Nákvæmur, vandvirkur, stund-
um seinn, dulur. Góði)r skákmaður.
Starfaði mikið að félagsmálum
skákhreyfíngarinnar. Fremur lág-
vaxinn maður, grannvaxinn. Lög-
fræðingur sem vann fullt starf með
námi, góður málamaður. Dómari
sem vann langan vinnudag.
Stöðugt návígi við heim fíkniefn-
anna, heim sem skilur engan eftir
sama mann, sem kynnist leikregl-
um hans.
Gæfumaður í einkalífi, átti góða
konu, þrjú mannvænleg börn, fal-
legt heimili og samheldna fjöl-
skyldu.
Skákklúbburinn okkar verður
mikið breyttur í haust þegar við
byijum að tefla.
Ásgeir er horfinn, en minningin
lifír, minningin um góðan vin.
Ég man fyrst eftir Ásgeiri á
menntaskólaáranum. Hann var þá
einn af snjöllustu skákmönnum
skólans. Faðir hans Friðjón Sig-
urðsson fyrrverandi skrifstofustjóri
Alþingis var kunnur skákáhuga-
maður og synimir sterkir skák-
menn.
Síðar lágu leiðir okkar saman
þegar Ásgeir var kjörinn varafor-
seti Skáksambands íslands árið
1969 og innan skákhreyfingarinnar
störfuðum við saman til ársins
1974.
Á þessum árum lagði Ásgeir
fram feiknarlega vinnu fyrir skák-
hreyfínguna, mest auðvitað árið
1972 þegar heimsmeistaraeinvígi
þeirra Fischers og Spasskís var
haldið hér í Reykjavík. Ekki er ég
viss um að menn geri sér almennt
grein fyrir hve mikið álag það
mótshald var á stjómarmenn skák-
sambandsins alla og framkvæmda-
stjóra þess.
Ásgeir var mikill aðdáandi og
unnandi þeirrar listar sem liggur á
sextíu og fjögurra reita borði. Og
þar var ekkert svið honum óvið-
komandi.
Þótt Ásgeir tefldi lítið í skákmót-
um var hann glettilega sterkur
skákmaður.
Annríki hans hélt honum frá
tímafrekum skákkeppnum en hrað-
skák tefldi hann þegar færi gafst
og þá gat hann verið sterkustu
meisturam skeinuhættur.
Venjulega byggði Ásgeir upp
trausta stöðu í skákum sínum með
góðu stöðumati og næmni á eðli
skákflétta. Oft var það tíminn í
hraðskákinni sem réð úrslitum
hvort honum tókst að vinna úr stöð-
unni og hann gat verið harður
keppnismaður.
Ásgeir fylgdist mjög vel með í
skákheiminum. Hann kom gjaman
sem áhorfandi þegar alþjóðaskák-
mót vora haldin í borginni og stund
var milli stríða í erilsömu starfi
hans. Þá var oft gaman að setjast
hjá Ásgeiri og ræða við hann skák-
stöðumar og næstu leiki.
Frá samstarfi okkar innan skák-
hreyfíngarinnar verður árið 1972
auðvitað minnisstæðast.
Við sátum saman marga erfíða
samningafundi í New York, Amst-
erdam og Reykjavík. Lögfræði-
menntun Ásgeirs kom sér þá oft
vel. Flækjumar voru stundum ill-
viðráðanlegar. En Ásgeir var jafn-
framt frábær enskumaður. í þess-
um glímum komu eiginleikar Ás-
geirs skýrt í ljós.
Það einkenndi málflutning hans
hversu vel hann byggði setningar
sínar upp og nákvæmlega. Vand-
virkni og nákvæmni vora snar þátt-
ur í eðlislagi hans. Hann setti ævin-
lega nákvæmni og vandvirkni ofar
vinnuhraða.
Ekki er unnt að rekja marghátt-
uð störf stjómarmanna skáksam-
bandsins á þessum tíma. Þar urðu
allir að vera tilbúnir að gera allt
og samhæfður hópur leysti erfitt
verkefni, en sérstaklega kemur í
huga minn starf Ásgeirs við sölu
minjapeninganna og vandvirkni
hans og nákvæmni við það verk.
Lagalegar hliðar flestra mála
lentu líka á borði Ásgeirs.
Ásgeir var ákaflega heill maður,
heill vinum sínum og heill í því sem
hann tók sér fyrir hendur. Svo ótrú-
legt sem það er, man ég aldrei eft-
ir að hafa heyrt Ásgeir tala illa um
nokkurn mann.
Ég man vel hve mér var mikill
styrkur í að hafa hann við hlið
mér. í ölduróti erfiðra ákvarðana
þessara ára horfði hann ekki til
baka heldur fram á við. Hann deildi
ekki um hvort betur hefði mátt
gera það sem liðið var, heldur ræddi
hversu bregðast skyldi við vanda-
málum sem framundan vora.
i
i
i
i
i
i
c
í
(
(
(
I
(